intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Bài 2 : Thị trường - Cung và cầu

Chia sẻ: Hoàng Quang Thỏa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:41

270
lượt xem
98
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bài 2 : thị trường - cung và cầu', kinh tế - quản lý, kinh tế học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Bài 2 : Thị trường - Cung và cầu

  1. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u BÀI 2: TH TRƯ NG – CUNG VÀ C U N i dung • Khái ni m và nh ng công c dùng ñ phân tích c u và cung. • Nh ng nhân t nh hư ng ñ n c u và cung. • Cân b ng th trư ng và s thay ñ i giá và s n lư ng cân b ng. • B t cân b ng th trư ng. • Co giãn c u và cung. M c tiêu Hư ng d n h c • Hi u c u, cung th trư ng, s hình • Nghe bài gi ng qua video – C n chú ý các thành giá c và s n lư ng cân b ng v n ñ chưa hi u rõ ho c yêu c u mà giáo th trư ng. viên ñưa ra. • Bi t ñư c nh ng nhân t cơ b n nh • ð c tài li u và tóm t t nh ng n i dung hư ng ñ n c u và cung v hàng hóa chính c a t ng bài theo nh ng v n ñ mà và d ch v , tác ñ ng c a chúng lên giáo viên gi ng, chú ý nh ng ñi m chưa giá và s n lư ng cân b ng. hi u khi nghe gi ng. N u ñ c sách v n • Hi u hơn v nh ng tình hu ng b t không hi u thì ghi l i ñ h i tr gi ng. cân b ng th trư ng. • Làm bài t p và luy n thi tr c nghi m theo • Hi u khái ni m quan tr ng trong yêu c u t ng bài. Kinh t Vi mô: Co giãn và vi c s • Luôn liên h và l y ví d th c t khi h c ñ n d ng ch s kinh t ñ ñưa ra các t ng v n ñ và khái ni m ñang h c, h i quy t ñ nh kinh t c a doanh nghi p. thêm b n bè, ngư i thân v nh ng v n ñ mang tính suy lu n v hành vi c a các ch th tham gia th trư ng. • Lên m ng xem thông tin bi n ñ ng th trư ng (giá – cung c u) v các hàng hoá và d ch v c th và th tìm cách áp d ng lý thuy t ñã h c ñ t d báo bi n ñ ng c a th Th i lư ng h c trư ng trong th i gian t i. • T p vi t bài t lu n v ñánh giá phân tích • 8 ti t h c. th trư ng. 18
  2. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u TÌNH HU NG KH I ð NG BÀI Bi n ñ ng cung c u nh hư ng ñ n giá d u m như th nào? Trong b i c nh th trư ng có áp l c và s ñ u cơ ngày càng l n, cơ h i gi m giá không ph i là không có. Cũng có tu n, giá d u ñã xu ng sau khi liên t c vư t ngư ng k l c. Nhưng t t c di n bi n tăng gi m ñó cu i cùng ñ u v ra bi u ñ ñi lên c a giá d u. V dài h n, ai s ñưa ra “ñ nh giá cân b ng” c a m i thùng d u? Vì sao lư ng d u m mua bán trên th trư ng bi n ñ ng thư ng xuyên và có biên ñ dao ñ ng giá l n hơn nhi u so v i nh ng hàng hóa khác? Ngu n khai thác d u s c n ki t? Là m t d ng năng lư ng hóa th ch nên ngu n khai thác d u là có gi i h n. M i cu c kh ng ho ng d u m ñ u tái hi n m t th c tr ng là ngu n d u m s ch ñáp ng ñ nhu c u c a chúng ta trong vòng 40 năm t i. Cung d u m thì ngày càng c n ki t l i còn b các qu c gia OPEC kh ng ch cung và b nhà ñ u tư dùng d u như m t hàng hóa ñ u cơ. Trong khi c u v d u l i càng ngày càng tăng do s phát tri n c a n n kinh t và con ngư i khi s d ng ngày càng nhi u các phương ti n ô tô. Th hình dung th trư ng d u m s ra sao sau 50 năm n a? Vi c d báo cơn s t giá d u s ñ n ñâu cũng ñang khi n nhi u chuyên gia nghiên c u ñau ñ u. ð u nh ng năm 2000, không ai có th tư ng tư ng r ng s có ngày giá m i thùng d u lên t i 100 USD. Chúng ta nh ñ n năm 2008 giá d u ñã tăng t i m c 150 ñô la M /thùng và khôn g ai dám nói ñó là m c giá “ch m tr n”. Các chuyên gia d báo r ng giá d u cao nh t s là giá c a ngu n năng lư ng có th thay th d u. D u m s không th ñ t hơn th năng lư ng thay th nó, n u có, trong tương lai. V n ñ ch là nhân lo i v n chưa tìm ra ñư c ngu n năn g lư ng nào có th thay th d u m . Ga sinh h c, năng lư ng m t tr i, năng lư ng nguyên t …. Nhưng th c t ñ n ñ u năm 2009 giá d u l i gi m m nh xu ng m c 40 U SD/thùng.. Vì sao l i như v y? Câu h i 1. Con ngư i s d ng D u làm gì? Nhu c u ñó tăng do nhân t nào? 2. Nh ng nư c nào cung c p ña s d u thô ra th trư ng th gi i? Vi c cung c p c a h do nh ng y u t nào chi ph i? 3. Vì sao giá d u dao ñ ng m nh (tăng hay gi m nhanh)? 19
  3. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u 2.1. C u 2.1.1. Khái ni m c u 2.1.1.1. Khái ni m c u Nói ñ n c u là nói ñ n nhu c u có kh năng thanh toán c a ngư i tiêu dùng trong m t kho ng th i gian và không gian nh t ñ nh. Con ngư i mong mu n có ñư c hàng hoá càng nhi u càng t t. Tuy nhiên có nh ng mong mu n chưa tr thành nhu c u c n ph i có mà ch m i d ng l i “nhu c u” trong ý mu n có ñư c hàng hoá ñ s d ng cho m c ñích c th nào ñó, mà chưa ph n ánh ñư c vi c ngư i tiêu dùng th c s có kh năng mua hàng hoá ñó không và mua m t lư ng bao nhiêu. Vì v y, khái ni m c u cá nhân hay c u th trư ng v m t lo i hàng hoá nào ñó là m t khái ni m bao hàm c 2 y u t c u thành lư ng hàng hóa ho c d ch v mà m t cá nhân hay nhóm ngư i mu n có và có kh năng mua nó t i m t th i ñi m nh t ñ nh và trên m t th trư ng nh t ñ nh. Trong kinh t h c, ngư i ta s d ng khái ni m “lư ng c u” ñ ch v s lư ng hàng ho c d ch v mà ngư i tiêu dùng mu n và có kh năng mua t i m t m c giá trong m t kho ng th i gian và không gian nh t ñ nh. 2.1.1.2. Ví d c u v m t hàng hóa d ch v V i m c giá 15.000 VNð/kg cam, ngư i tiêu dùng A s n sàng mua 2 kg cam cho gia ñình ăn m t ngày trong các tháng hè nóng n c năm 2008 t i Hà N i. Tuy nhiên, khi giá lên t i 30.000 VNð/kg cam, ngư i tiêu dùng ñó ch có mong mu n mua và ch có kh năng mua 1 kg cam mà thôi. Khi giá cam là 15.000 VNð/kg thì hàng ngày trên th trư ng Hà N i lư ng cam ñư c bán ra ñ n 10 t n cam. Nhưng khi giá lên t i 30.000 VNð/kg thì lư ng cam ñư c bán ra có 4 t n cam m t ngày. Như v y, v i m i m t m c giá khác nhau, ngư i tiêu dùng s có mong mu n và có kh năng mua C u v hoa qu ñư c m t lư ng hàng hoá khác nhau. Qua ñó chúng ta th y lư ng c u cam c a ngư i tiêu dùng A s ng t i Hà N i b ng 2 kg/ngày trong khi c u th trư ng Hà N i là 10 t n cam/ngày khi giá là 15.000 VNð/kg vào mùa hè năm 2008. Bài t p: H c viên t l y ví d v c u m t lo i hàng hoá nào ñó c a b n thân, c a h gia ñình mình và c a th trư ng ñ a phương nơi h c viên ñang sinh s ng. 20
  4. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u 2.1.2. Bi u c u 2.1.2.1. Khái ni m bi u c u ð có th xem xét tương quan gi a lư ng c u và giá v m t lo i hàng hoá nào ñó, Kinh t h c vi mô s d ng công c “bi u c u”. Bi u c u là m t b ng s ghi l i các lư ng hàng hoá mà ngư i tiêu dùng mua ng v i các m c giá khác nhau. 2.1.2.2. Ví d v bi u c u ð làm rõ khái ni m bi u c u, ta s phân tích b ng dư i ñây: B ng 2.1 : Bi u c u v tr ng c a xã X M c Giá (V Nð/qu ) Lư ng c u (qu /năm) A 1 .000 9 .000 B 2 .500 7 .500 C 5 .000 5 .000 “Bi u c u” th hi n m i quan h gi a lư ng c u v à giá c c a m t lo i hàng hoá c th Trong ví d trên, khi giá tr ng gi m ngư i tiêu dùng mu n mua nhi u tr ng hơn và có kh năng mua v i s lư ng l n hơn và ngư c l i. Bi u c u ñư c s d ng h u h t trong các lĩnh v c kinh t . Trên th c t , chúng ta ch có các s li u th ng kê c th , do v y vi c s p x p l i theo d ng bi u c u s là cơ s ñ chuy n ñ i sang các công c khác như ñ th , hàm s ho c giúp chúng ta tính toán ñư c ñ co giãn theo kho ng và theo ñi m c a c u v i m c giá mà s ñư c gi i thi u t i các ph n sau. 2.1.3. ðư ng c u, hàm c u 2.1.3.1. Khái ni m ñư ng c u M t công c khác Kinh t h c dùng ñ phân tích c u ñó là “ñư ng c u”. ðư ng c u là ñư ng ñ th bi u di n m i quan h gi a giá và lư ng c u v m t lo i hàng hóa mà ngư i tiêu dùng mu n và s n sàng mua hay ñư ng c u là s th hi n trên ñ th nhu c u c a ngư i tiêu dùng v m t hàng hoá nào ñó theo s bi n thiên v giá. Chúng ta có th d a trên d ng ñ th ñư ng c u ñ hình dung b ng hình nh tr c quan v c u hàng hoá c a ngư i tiêu dùng. ð th giúp chúng ta gi i thích th hi n khá sinh ñ ng và thuy t ph c v ñ co giãn, s d ch chuy n các ñi m cân b ng cũng như các v n ñ v giá tr n, giá sàn. Ví d d a vào ñ th , b n có th th y ñư c các hàng hóa có ñ co giãn v i giá cao hay th p t i m c nào. Hơn n a, các ñư ng c u giúp chúng ta th y ñư c các v n ñ v hành vi ngư i tiêu dùng và th ng dư tiêu dùng, nh ng v n ñ c t y u c a th trư ng ñư c th hi n tr c quan như th nào (ñư c ñ c p trong bài 3). Chúng ta có th kh ng 21
  5. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u ñ nh r ng, ñư ng c u không ch ñơn gi n là m t ñ th mà nó là công c giúp các nhà kinh t h c phân tích và lý gi i các hi n tư ng kinh t m t cách rõ ràng nh t. Ví d ñư ng c u: H ình 2.1 . ðư ng c u th trư ng ðư ng c u d c xu ng bi u th m i quan h gi a lư ng c u và giá c c a tr ng (giá tính b ng ñ ng, s n lư ng tính b ng qu ). Tr c tung th hi n giá và tr c hoành – lư ng c u v tr ng. T i m i m c giá tương ng B ng 2.1, tương ng các ñi m và n i các ñi m ñó l i ta s ñư c ñư ng c u v tr ng. ðư ng c u có hư ng d c xu ng. 2.1.3.2. Khái ni m hàm c u Hàm c u là m t bi u th c ñ i s c a bi u c u ñư c bi u di n b ng các s h ng t ng quát ho c v i các giá tr con s c th c a các tham s khác nhau khi ph n ánh m i quan h gi a giá c , thu nh p, v.v… v i lư ng c u. L i th c a s d ng hàm c u so v i ñư ng c u ch hàm c u có th cùng m t lúc tính chính xác m c tác ñ ng ñ ng th i c a nhi u nhân t lên lư ng c u (hàm c u ña bi n). N u như ñư ng c u giúp chúng ta gi i thích ñư c các v n ñ v kinh t th trư ng (lu t c u), thì hàm c u giúp chúng ta ñ nh lư ng ñư c các ñ i lư ng kinh t (lư ng c u). Chúng ta có th ño lư ng ñư c ph n ng c a ngư i tiêu dùng trư c các thay ñ i c a th trư ng như giá, thu nh p, v.v… Không d ng l i t i ñó, hàm c u còn giúp chúng ta d ñoán ph n ng c a ngư i tiêu dùng trong tương lai. T t c các ng d ng ñó cho th y vi c nghiên c u chi ti t v hàm c u là c n thi t. Ví d hàm c u: Vi c phân tích và ñưa ra m t hàm c u là h t s c ph c t p. Trên th c t , hàm c u ph thu c vào r t nhi u bi n s . Các nhà kinh t h c vi mô ñã ñưa ra m t hàm c u t ng quát như sau: Q i=a x Pib x Pjc x Yd x e k Hàm s này ch ra m i quan h gi a lư ng c u c a hàng hóa (i) trên th trư ng ph thu c vào giá hàng hóa (j), hàng hoá (i) và m c thu nh p Y. Các s a,b,c,d và k là các 22
  6. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u h ng s (tham s ). ñây có th coi là hàm c u co giãn ñ u vì b ñư c coi là ñ co giãn c a c u theo giá, c là ñ co giãn chéo c a c u và d là ñ co giãn c a c u theo thu nh p. Trong khi ñó e k v i e là cơ s logarit t nhiên và bi u hi n y u t khuynh hư ng v s thích. M t hàm c u ph c t p và t ng quát là như v y. Tuy nhiên, trong gi i h n giáo trình này, chúng ta s không ñi sâu phân tích v d ng hàm c u t ng quát, thay vào ñó chúng ta s phân tích m t d ng hàm c u gi n ñơn (hàm c u m t bi n và là hàm b c nh t). M t hàm c u ñư c ñơn gi n hóa ch ph n ánh m i quan h gi a giá c a hàng hóa ñó v i lư ng c u v hàng hóa ñó. Hàm c u ñơn gi n có d ng như sau: Q i = f (Pi) Trong ñó Qi là lư ng c u ñ i v i hàng hóa (i) và Pi là giá c a hàng hóa (i). Chúng ta s s d ng ti p ví d v bi u c u b ng 2.1 phía trên và hàm s hóa ví d ñó chúng ta s có m t hàm c u th hi n m i quan h gi a giá và lư ng c u v tr ng xã X như sau: Q = 10.000 – P Trong ñó Q là lư ng c u v tr ng có ñơn v là qu . Còn P là giá trên th trư ng c a tr ng v i ñơn v : VNð/qu . Chú ý r ng b t kỳ lư ng c u nào trên th trư ng ñ u g n v i m t kho ng th i gian không gian nh t ñ nh mà ta ñang kh o sát. Tuy nhiên, khi trong cùng m t kho ng th i gian chúng ta s ch quan tâm t i s lư ng c u và giá trong cùng kho ng th i gian ñó. Nhìn vào hàm s ta có th th y là khi giá tăng thì lư ng c u gi m và ngư c l i giá gi m thì lư ng c u tăng. H s góc c a hàm s là âm t c là n u v ñ th c a hàm c u này thì s có hư ng d c xu ng. 2.1.4. S d ch chuy n c a ñư ng c u 2.1.4.1. T ng quát v s d ch chuy n ñư ng c u Trong ph n này ñư ng c u ñư c s d ng ñ phân tích bi n ñ ng th trư ng. Có th nói r ng, khi th trư ng bi n ñ ng s d n t i c u và ñư ng c u bi n ñ ng theo. Tuy nhiên, câu h i ñ t ra là ñư ng c u s bi n ñ ng như th nào? Rõ ràng là trên phương di n toán h c cũng như trong th c t , y u t nào nh hư ng t i ñư ng c u thì ñ u làm ñư ng c u thay ñ i. Ph n trên chúng ta ñã xác ñ nh r ng ñư ng c u th hi n m i quan h gi a giá và lư ng c u. Như v y, khi giá bi n ñ i thì lư ng c u s trư t d c trên ñư ng c u. Trên th c t , ñư ng c u còn ph thu c vào các y u t khác ngoài giá c a chính hàng hoá ñó. Các y u t ñó bao g m thay ñ i thu nh p, thay ñ i c a các hàng hóa liên quan, bi n ñ ng trong kỳ v ng c a ngư i tiêu dùng (hay còn g i là mong ư c tương lai c a ngư i tiêu dùng v hàng hóa), bi n ñ ng v dân s và thay ñ i th hi u ngư i tiêu dùng, s thích ngư i tiêu dùng, tác ñ ng c a m t, v.v… T t c các y u t v a k trên ñ u có m t ñ c ñi m chung là các y u t ngoài giá nh hư ng t i ñư ng c u. Do ñó khi các y u t trên thay ñ i s d n t i s d ch chuy n ñư ng c u. S d ch chuy n ñư ng c u th hi n s thay ñ i lư ng c u c a ngư i tiêu dùng m i m c 23
  7. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u giá. Chúng ta có th th y ñư c s d ch chuy n c a ñư ng c u s có d ng như trong hình 2.2 dư i ñây: 0 H ình 2 .2. S d ch chuy n c a ñư ng c u Trên th c t , c u ph thu c nhi u vào các y u t khác như: Thu nh p, giá c các hàng hóa khác, s thích, v.v... Khi m t y u t thay ñ i, thì h u h t lư ng c u t i các m c giá ñ u thay ñ i theo. 2.1.4.2. Các y u t nh hư ng t i s d ch chuy n ñư ng c u • Thay ñ i thu nh p Y u t ñ u tiên chúng ta kh o sát là vi c thay ñ i thu nh p s nh hư ng như th nào t i ñư ng c u. N u m c thu nh p tăng, ngư i tiêu dùng có th dành nhi u ti n hơn cho vi c mua m i hàng hóa. T i hình v 2.2, n u giá th trư ng c a hàng hóa gi m c P1 , khi thu nh p tăng lên, ngư i tiêu dùng s n sàng mua nhi u hàng hóa hơn m c giá ñó. Ngoài ra n u thu nh p tăng lên thì ngư i tiêu dùng cũng v n có th mua ñư c ñúng lư ng c u như trư c cho dù giá có tăng lên ñ n m c P2 . Do v y lư ng c u s d ch chuy n t Q1 sang Q2 . K t qu là ñư ng c u s d ch chuy n sang ph i t D D’. ði u này cũng có th gi i thích m t ph n lý do t i sao khi tăng lương t i thi u cho ngư i CHÚ Ý lao ñ ng l i làm giá c các hàng hóa tăng. ð i v i m t s m t hàng (g i là hàng th c p) thì khi thu nh p tăng ðó là vì khi có nhi u thu nh p hơn, ngư i thì c u v hàng hoá ñó gi m vì v y tiêu dùng s n sàng mua lư ng hàng hóa cũ ñư ng c u s d ch chuy n sang trái. m c giá cao hơn. M c dù lúc này ñư ng c u th trư ng ñã d ch sang bên ph i nh tác ñ ng tăng lương cho ngư i lao ñ ng. 24
  8. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u • Thay ñ i giá hàng hóa liên quan Y u t th hai nh hư ng và làm d ch chuy n ñư ng c u là vi c thay ñ i giá c a hàng hóa liên quan. Trên th trư ng có nhi u lo i hàng hóa ñang ñư c mua – bán nh m m c tiêu th a mãn nhu c u ngư i tiêu dùng. Th nhưng ñ ñ t ñư c m c tiêu c a mình ngư i tiêu dùng có th có nhi u cách l a ch n hàng hóa khác nhau. ðôi khi ngư i tiêu dùng cũng bu c ph i s d ng các hàng hóa có liên quan v i nhau ñ t o ra m t cách s d ng hoàn ch nh cho s thích c a mình. Nh ng cách th c ñó có tác ñ ng ngư c l i các hàng hóa và t o ra các m i liên h gi a chúng v i nhau. o M i quan h th nh t: Các hàng hóa có th thay th cho nhau – t c là n u không dùng hàng hoá này ta có th dùng hàng hoá kia ñ tho mãn m t m c ñích s d ng nào ñó. ð c ñi m chính c a m i quan h này là khi giá c a m t hàng thay th này tăng lên, thì s lư ng c u c a các hàng hóa thay th khác s tăng lên m i m c giá. Ví d : Gi s phân tích ñư ng c u v b p ga. Khi giá b p ñi n tăng cao, ngư i tiêu dùng thay vì s d ng b p ñi n, s chuy n sang s d ng b p ga. Khi ñó, lư ng c u v b p ga s tăng cao, ñư ng c u v b p ga s d ch chuy n D D’ m c dù giá b p ga không thay ñ i t i ñi m P1. (Hình 2.2). o M i quan h th hai: Các hàng hóa có th b sung cho nhau – N ghĩa là khi dùng hàng hoá này thì ph i dùng c hàng hoá kia m i ñáp ng ñư c yêu c u s d ng. ð c ñi m chính c a m i quan h này là n u tăng giá c a m t lo i hàng này s làm gi m s lư ng c u c a lo i hàng hóa khác m i m c giá. Ví d ga và b p ga là hai hàng hóa b sung cho nhau. Khi giá ga tăng, ngư i tiêu dùng thay vì mua b p ga s chuy n sang s d ng b p ñi n ho c các lo i b p n u nư ng khác. Như v y, lư ng c u v b p ga s gi m xu ng, ñư ng c u d ch chuy n t ph i qua trái, t D’ D, m c dù giá b p ga v n gi m c P1. o M i quan h th ba: Các hàng hóa không liên quan. ð c ñi m chính c a m i quan h này là n u giá c a m t hàng này thay ñ i thì lư ng c u c a m t hàng kia cũng không b nh hư ng. Vì v y ñư ng c u c a hàng hoá ñang phân tích không b thay ñ i khi có bi n ñ ng v hàng hoá không liên quan. • Thay ñ i kỳ v ng c a ngư i tiêu dùng Kỳ v ng c a ngư i tiêu dùng là mong mu n và d ñoán cũng như là nh n ñ nh c a ngư i ñó v s thay ñ i v giá, v lư ng cung c p, v m c ñ khan hi m v..v c a m t hàng hoá. Lư ng c u v m t lo i hàng hóa t i m t th i ñi m nh t ñ nh không ch ph thu c vào giá bán hàng hoá trong th i ñi m ñó mà còn ph thu c vào kỳ v ng c a ngư i tiêu dùng v hàng hóa ñó. ð u năm 2008, khi giá g o trong nư c tăng lên t 8.000 VNð/kg lên t i m c 10.000 VNð/kg, các bà n i tr cho r ng trong tương lai giá g o có th lên t i 25
  9. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u 20.000 VNð/kg. V i tâm lý ñó, h ñ xô ñi mua g o v i s lư ng l n. Khi ñó ñư ng c u s d ch chuy n sang bên ph i t D D’. K t qu là lư ng c u tăng lên t i m i m c giá. Chúng ta cũng có th gi i thích nhi u hi n tư ng ngư c l i khi kỳ v ng ngư i tiêu dùng thay ñ i, ñư ng c u d ch chuy n sang trái. • Thay ñ i s lư ng ngư i tiêu dùng Vi c thay ñ i s lư ng ngư i tiêu dùng cũng có th thay ñ i ñư ng c u. Khi dân s Hà N i tăng nhanh trong nh ng năm g n ñây, nhu c u ñi l i tăng cao. ði u ñó d n t i vi c nhu c u mua xe máy ngày m t gia tăng. Chính vì ñi u ñó khi n cho ñư ng c u v xe máy d ch chuy n sang bên ph i. Trong th c t dân s c a Vi t Nam và th gi i ngày m t tăng làm cho lư ng c u v năng lư ng, lương th c, nhà ngày m t tăng cao. ðó chính là hi n tư ng ñư ng c u d ch chuy n sang ph i. • Thay ñ i th hi u ngư i tiêu dùng Th hi u c a ngư i tiêu dùng là s k t tinh c a s thích, thói quen, văn hoá, môi trư ng s ng, v.v... c a ngư i tiêu dùng, ñi u này ph n ánh thông qua vi c l a ch n hàng hoá. Ví d : Ngư i thích màu ñ , ngư i thích màu tr ng khi mua qu n áo h s ch n lo i qu n áo có màu s c ưa thích. Vi c thay ñ i th hi u c a ngư i tiêu dùng cũng khi n cho ñư ng c u d ch chuy n. Ngư i dân Hà N i chuy n sang ăn nhi u rau và hoa qu hơn trong nh ng năm g n ñây. ði u ñó làm cho lư ng c u v các th c ăn này tăng lên nhanh chóng. Do v y có th nói, ñư ng c u c a rau qu t i th trư ng Hà N i ñã d ch chuy n sang bên ph i, làm cho lư ng c u tăng lên m i m c giá. 2.2. Cung 2.2.1. Khái ni m cung Ph n 1, chúng ta ñã hoàn thành các phân tích v c u. Ph n 2 này s phân tích m t ph n quan tr ng mà khi k t h p v i c u s t o thành th trư ng ñó là cung c a th trư ng. Cung hàng hóa h u h t do nhà cung c p, hay các doanh nghi p cung ng ra th trư ng. Nhà doanh nghi p ng x theo m t xu hư ng ngư c v i ngư i tiêu dùng – ñó là giá càng cao h càng mu n bán nhi u hàng hoá hơn vì d mang v cho h nhi u l i nhu n hơn. Do v y ta có th ñ nh nghĩa: 26
  10. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u Cung th trư ng là nh ng lư ng hàng hóa ho c d ch v mà m t doanh nghi p hay m t nhóm doanh nghi p có kh năng và s n sàng cung ng ra th trư ng v i m t m c giá nào ñó t i m t th i ñi m và trên m t th trư ng nh t ñ nh. 2.2.1.1. Ví d v cung m t lo i hàng hóa d ch v V i m c giá 15.000ñ/kg cam, nhà s n xu t A s n sàng cung ng ra th trư ng Hà N i 10 t n cam/ngày. Khi giá lên t i 30.000 VNð/kg, lúc này nh n th y l i nhu n tăng, nhà s n xu t mong mu n cung ra 20 t n/ngày nhưng th c t h ch có kh năng s n sàng cung ng 15 t n/ngày ra th trư ng. Như v y, cung th trư ng ñây là 15 t n/ngày khi giá là 30.000 VNð/kg. Ta th y, v i m i m t m c giá khác nhau, nhà s n xu t s và ch s n sàng cung ng ra th trư ng m t lư ng hàng hoá khác nhau. V i m c giá càng cao, nhà s n xu t s s n sàng cung ng m t lư ng hàng hóa nhi u hơn so v i m c giá th p hơn trư c ñó. Nhưng cung này c a nhà s n xu t ph thu c vào c năng l c s n xu t. Nên nhi u khi bi t bán r t có l i nhưng h không th s n xu t ñ hàng ñ bán. 2.2.2. Bi u cung (b ng cung) 2.2.3. Khái ni m bi u cung Bi u cung c a hàng hóa, tương t như bi u c u, mô t m i quan h gi a giá th trư ng c a hàng hóa ñó và lư ng hàng hóa mà ngư i s n xu t làm ra và mu n bán, trong ñi u ki n không có s thay ñ i c a y u t khác. Bi u cung là m t công c c a Kinh t h c dùng ñ phân tích tương quan bi n ñ i c a lư ng cung và giá c a hàng hoá. 2.2.3.1. Ví d v bi u cung B ng 2.2 : Bi u cung c a tr ng cho xã X M c Giá (V Nð/qu ) Lư ng cung ( qu /ngày) A 1 .000 3 .000 B 2 .500 4 .500 C 5 .000 7 .000 Khi giá tr ng trên th trư ng là 1.000 VNð/qu , lư ng cung tr ng ra th trư ng c a các nhà s n xu t ch là 3.000 qu /ngày. Tuy nhiên, khi giá tr ng là 2.500 VNð/qu , thì s n lư ng cung c p trên th trư ng lên t i 4.500 qu /ngày. Giá tr ng tăng cao thúc ñ y các nhà s n xu t tăng s n lư ng ñ bán thêm tr ng ra th trư ng. M t k ch b n tương t x y ra khi giá tr ng tăng lên 5.000 VNð/qu . V i m c giá cao như v y, m t 27
  11. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u l n n a các nhà cung c p s n sàng bán lên t i 7.000 qu /ngày. Như v y có th k t lu n r ng v i giá bán càng cao, các nhà s n xu t luôn s n sàng cung ng ra th trư ng m t s n lư ng l n hơn. 2.2.4. ðư ng cung và hàm cung Tương t như khi phân tích c u, bi u cung có m i quan h v i ñư ng cung và hàm cung. Các phân tích v ñư ng cung và hàm cung s giúp ta bi t ñư c d ng c a ñư ng cung, hàm cung và như v y có th dùng nó ñ gi i thích các ph n ng c a nhà cung c p nh hư ng như th nào ñ n th trư ng. M t khác khi ñem k t h p ñư ng cung v i ñư ng c u, hàm cung v i hàm c u ta s phân tích t ng h p và ñưa ra ñư c nh ng d báo v th trư ng hàng hóa. 2.2.4.1. Khái ni m ñư ng cung ðư ng cung là gì? Th c ch t ñư ng cung là ñ th mô t m i quan h gi a lư ng cung và giá c a m t hàng hóa trên th trư ng. 2.2.4.2. Ví d ñư ng cung ð có hình nh v ñư ng cung, chúng ta có th th y hình 2.3 dư i ñây. Hình 2.3 dư i ñây mô t m i quan h gi a giá tr ng và lư ng tr ng cung cho xã “X” trong m t năm. ðư ng cung trong hình 2.3 cho th y ñư ng cung có d ng ñi lên t trái qua ph i. ði u này phù h p v i quy lu t cung di n ra th c t trên th trư ng. m c giá th p, nhà s n xu t không mu n và không có kh năng s n xu t (n u s n xu t nhi u s l ) và cung ng ra th trư ng nhi u. Tuy nhiên khi giá càng cao, nhà s n xu t s n sàng cung ng nhi u hơn ra th trư ng vì h s tăng ñư c l i nhu n. H ình 2.3 . ðư ng cung th trư ng ðư ng cung ñi lên t trái qua ph i bi u th m i quan h gi a lư ng cung và giá c c a hàng hóa. Tr c tung th hi n giá và tr c hoành th hi n lư ng cung v tr ng. T i m i m c giá tương ng b ng 2.1, ta v ñư c m t lo t các ñi m. N i các ñi m ñó l i ta s ñư c ñư ng cung v tr ng. ðư ng cung có hư ng ñi lên t trái qua ph i. 28
  12. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u 2.2.4.3. Khái ni m hàm cung Hàm cung là m t hàm s bi u di n m i tương quan gi a lư ng cung và các nhân t kinh t nh hư ng ñ n lư ng cung. Các nhân t (y u t ) kinh t nh hư ng tr c ti p nh t t i cung là giá c c a chính hàng hoá ñó. Thêm vào ñó, giá c a hàng hoá ñ u vào như ti n lương, lãi su t cho vay, giá nhiên nguyên li u, v.v… cũng t o nên s thay ñ i c a lư ng cung. 2.2.4.4. Ví d hàm cung Tương t như v y, hàm cung cũng bao g m các hàm t ng quát và hàm ñơn gi n. Hàm t ng quát bi u th t t c các m i quan h gi a s n lư ng cung ng ra th trư ng và các y u t nh hư ng t i lư ng cung. M t hàm cung t ng quát v hàng hoá (i) có d ng như sau: Qs= f(Pi, Pz, W, r, v..v) Trong ñó: Qs là lư ng cung. Pi, Pz là giá hàng hóa ñó (i) và giá hàng hoá ñ u vào (z). W là lương công nhân và r là lãi su t. ð ñơn gi n hóa phân tích, chương trình này s t p trung xem xét các hàm cung ñơn gi n là nh ng hàm ch bi u th m i quan h gi a giá v i lư ng cung hàng hóa ñó ra th trư ng. Hàm cung gi n ñơn có d ng như sau: Qi = f (Pi) Trong ñó Qi là lư ng cung ñ i v i hàng hóa (i). Và Pi là giá c a hàng hóa (i). M t ví d ñ c th hóa hàm cung trên b ng cách hàm s hóa m i quan h gi a giá và lư ng cung v tr ng ñư c bi u th trong b ng 2.1 ñã cho trên như sau: Q = P + 2.000 Trong ñó, Q là lư ng cung v tr ng v i ñơn v là qu và P là giá c a tr ng trên th trư ng có ñơn v tính là VNð/qu . V i hàm cung gi n ñơn này, chúng ta có th th y r ng, h s góc c a hàm s là dương (giá bán c a hàng hóa bi u th trên tr c tung và s n lư ng mà nhà s n xu t s n sàng cung ng ra ngoài th trư ng – trên tr c hoành). Do v y, hư ng ñ th c a hàm s có xu hư ng ñi lên t trái qua ph i ph n ánh ñúng lu t cung. 2.2.5. S d ch chuy n c a ñư ng cung 2.2.5.1. T ng quan v s d ch chuy n c a ñư ng cung Trong ph n này chúng ta s xem xét các tác ñ ng làm cho ñư ng cung d ch chuy n. D ch chuy n ñư ng cung th hi n s thay ñ i lư ng cung c a hàng hóa m i m c giá trên th trư ng. Khi ñó toàn b ñư ng cung dư i s tác ñ ng c a các y u t th trư ng, s d ch chuy n sang ph i t c là tăng cung m i m c giá, n u sang trái t c là gi m cung m i m c giá. Trên th trư ng, s thay ñ i giá c c a m t hàng ñang cung c p t i th i ñi m ñó không làm cho ñư ng cung d ch chuy n. S d ch chuy n ñư ng cung b tác ñ ng b i 29
  13. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u các y u t khác ngoài giá c a chính hàng hóa cung ng ñó. Trư c h t, ñ s n xu t ra hàng hóa, các nhà s n xu t ph i ñ u tư nhi u vào hi n ñ i hoá công ngh s n xu t. Do v y, khi thay ñ i công ngh s n xu t ñi u ñó ñ ng nghĩa v i vi c s n lư ng s thay ñ i nhanh chóng. 0 H ình 2.4 . D ch chuy n ñư ng cung m c giá P1, s n lư ng ñư c s n xu t và bán ra s là Q1. ði u gì s x y ra khi giá h xu ng m c P2 trong khi s n lư ng v n gi nguyên. Ho c ñi u gì s x y ra khi giá v n gi nguyên m c P1, nhưng s n lư ng l i tăng lên t m c Q1 ñ n m c Q2. Khi ñó ñư ng cung s d ch chuy n sang bên ph i, t ñư ng S sang ñư ng S’. Hơn th n a giá c c a các hàng hóa ñ u vào ph c v cho s n xu t cũng tác ñ ng không nh t i s n lư ng c a nhà cung c p. S tăng giá c a hàng hóa ñ u vào s tác ñ ng t i toàn b s n lư ng cung ng trên th trư ng. Ngoài ra s lư ng nhà s n xu t và kỳ v ng c a các nhà s n xu t cũng nh hư ng t i lư ng cung th trư ng. Ph n sau s trình bày chi ti t nh hư ng c a t t c các y u t v a nêu trên th hi n như th nào thông qua vi c d ch chuy n ñư ng cung. Tuy nhiên, trư c khi phân tích nh hư ng c a các y u t t i vi c d ch chuy n ñư ng cung, chúng ta s xem xét s d ch chuy n c a ñư ng cung trên ñ th m t cách t ng quát ñ ph c v cho các ph n sau. T i hình 2.4 ñư ng cung ph n ánh bao nhiêu s n ph m s s n sàng ñư c bán ra th trư ng. Trong các ph n sau, chúng ta s phân tích chi ti t hơn s d ch chuy n ñư ng cung dư i s tác ñ ng c a các y u t ñã nêu trên. D ch chuy n ñư ng cung sang ph i có th x y ra n u chi phí s n xu t gi m, các doanh nghi p có th s n xu t v i cùng m t lư ng hàng hóa m c giá th p hơn ho c v i m c s n lư ng cao hơn cùng m c giá. 2.2.5.2. Các y u t nh hư ng t i s d ch chuy n ñư ng cung • Thay ñ i giá c a các ngu n ñ u vào Chúng ta hãy b t ñ u b ng vi c tìm hi u s thay ñ i giá c a các ngu n ñ u vào nh hư ng như th nào t i cung thông qua phân tích s d ch chuy n ñư ng cung. B t kỳ m t hàng hóa nào s n xu t trên th 30
  14. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u trư ng ñ u ñư c t o ra b i vi c bi n ñ i và s d ng các y u t ñ u vào. ðó có th là nguyên v t li u, nhân công s n xu t ho c chi phí v n hành máy móc thư ng xuyên. T t c các thay ñ i v giá c , các y u t ñ u vào ñ u nh hư ng tr c ti p t i giá c cũng như s n lư ng mà các nhà cung c p s n sàng cung c p ra th trư ng. Chuy n gì x y ra khi chi phí th c ph m cho gà ăn hàng ngày và chi phí thuê m t b ng c a m t công ty s n xu t tr ng gi m? V i m c giá chi phí nguyên v t li u th p hơn, tương ng v i m c chi phí s n xu t tr ng th p hơn, s n xu t s có sinh l i hơn cho công ty. ði u ñó thúc ñ y các công ty hi n t i m r ng s n xu t tr ng và các công ty m i gia nh p th trư ng. Khi ñó, n u m c giá th trư ng v n gi m c P1 thì s n lư ng cung s tăng nhi u hơn so v i trư c kia. Hình 2.4 th hi n s tăng trư ng v s n lư ng t Q1 Q2. N u khi ñó giá tr ng gi m t i m c P2, công ty v n có th gi nguyên s n lư ng s n xu t Q1. Như v y so v i trư c ñây, lư ng tr ng tăng lên trên th trư ng ñã x y ra t t c m c giá. Vì v y hi n tư ng này ñư c ph n ánh qua vi c ñư ng cung d ch chuy n sang ph i, t S sang S’. Bài t p: L y ví d ngư c l i v vi c tăng giá ñ u vào nh hư ng như th nào ñ n cung và d ch chuy n ñư ng cung? • Thay ñ i công ngh s n xu t Ví d khi doanh nghi p xây d ng m t nhà máy s n xu t tr ng công nghi p hi n ñ i. Toàn b s gà chăn th s ñư c ñưa vào nuôi chu ng nh t, trong ñi u ki n gi m và ăn u ng ñ y ñ dinh dư ng. Vi c thay ñ i công ngh này giúp tăng s n lư ng lên nhanh chóng . Khi ñó nhà s n xu t s n sàng cung c p ra th trư ng nhi u s n lư ng tr ng hơn m i m c giá trên th trư ng. Và tương t như v y, m i m c s n lư ng yêu c u c a ngư i tiêu dùng, nhà s n xu t cũng s n sàng gi m giá s n ph m xu ng th p hơn lúc trư c. K t qu ñó ñư c th hi n b ng vi c ñư ng cung d ch chuy n sang ph i. • Thay ñ i s lư ng nhà s n xu t Vi c thay ñ i s lư ng nhà s n xu t trên th trư ng nh hư ng như th nào ñ n cung th trư ng? Như chúng ta ñã bi t, th trư ng ñư c cung c p hàng hóa không ch b i m t công ty mà t r t nhi u các công ty khác nhau. M i công ty ch có gi i h n kh năng s n xu t m c nh t ñ nh. Do ñó ñ ñáp ng ñư c lư ng tr ng tiêu th l n trên th trư ng, không nh ng ñòi h i năng l c cung ng s n ph m c a t ng nhà s n xu t mà còn ph thu c vào s lư ng các nhà s n xu t trên th trư ng. 31
  15. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u Ví d : Trư ng h p cúm gà x y ra trong th i gian v a qua. Th trư ng tr ng gà c a Vi t Nam ñư c cung c p t các nhà s n xu t tr ng công nghi p và t các trang tr i nuôi gà riêng l c a các h gia ñình. Khi d ch cúm gia c m x y ra, các nhà s n xu t tr ng công nghi p do phòng d ch t t nên tránh ñư c vi c gà b ch t hàng lo t. Tuy nhiên, h u h t các gia ñình nuôi gà riêng l ñ u có gà ch t hàng lo t. M t lo t các nhà cung c p tr ng trên th trư ng ñ u ph i r i kh i th trư ng và chuy n sang làm ngh nông nghi p khác. Khi ñó trên th trư ng s x y ra tình tr ng t t c lư ng cung tr ng ñ u b gi m m i m c giá. Tình tr ng này còn ñư c g i là s suy gi m v năng su t s n xu t c a th trư ng. M c dù các nhà s n xu t công nghi p c g ng tăng s n lư ng nhưng v i năng l c có h n, s n lư ng c a toàn th trư ng v n b gi m ñi m i m c giá cho dù giá tr ng có lên r t cao cũng không có hàng hóa ñ bán. K t qu ñư c ph n ánh trên ñ th là ñư ng cung tr ng d ch chuy n sang trái. • Thay ñ i kỳ v ng c a nhà s n xu t Các ph n trên chúng ta ñã th o lu n v s thay ñ i c a các y u t h u hình như giá hàng hóa ñ u vào, s lư ng nhà cung c p, công ngh s n xu t, v.v… t i cung th trư ng và ph n ánh qua vi c d ch chuy n ñư ng cung. Trong ph n cu i này, chúng ta s th o lu n v nh hư ng c a kỳ v ng trong s n xu t t i ñư ng cung c a th trư ng. ð c th hơn chúng ta s ti p t c v i ví d v hi n tư ng d ch cúm gia c m Vi t Nam nhưng v i m t k ch b n ngư c l i. ð n cu i năm 2007, B y t sau khi ki m tra quy t ñ nh s công b toàn qu c không có d ch cúm gia c m vào g n d p t t 2008. Các nhà s n xu t sau khi bi t tin này t nhi u ngu n tin ñáng tin c y, nh n th y ñây là m t cơ h i t t vì trong d p này nhu c u v tiêu th tr ng c a ngư i tiêu dùng s tăng r t cao, ñ c bi t trong b i c nh lo ng i nên không dám s d ng tr ng trong th i gian khá dài trư c ñó. Chính vì kỳ v ng v giá tăng cao này mà các nhà s n xu t ñ u tư tăng s n xu t. Nhi u h gia ñình chuy n sang t p trung s n xu t tr ng, các nhà công nghi p t m th i nhanh chóng ñư c xây d ng ñ gia tăng s n lư ng tr ng. K t qu là, m c dù chưa chính th c công b h t d ch, trên toàn th trư ng, các nhà s n xu t ñã s n sàng cung ng cho th trư ng v i s lư ng tr ng nhi u hơn trư c m i m c giá c a th trư ng hi n t i. Do ñó, có th nói r ng ñư ng cung c a th trư ng tr ng chuy n d ch sang bên ph i. Toàn b ñư ng cung c a th trư ng tr ng ñã v trí m i, t S S’ như ñã th hi n trên hình 2.4. CHÚ Ý Phân bi t s khác nhau gi a d ch chuy n và trư t c a ñư ng c u, ñư ng cung: • S trư t d c theo ñư ng c u, ñư ng cung x y ra khi giá c a m t hàng ñó thay ñ i. N u giá tr ng thay ñ i, lư ng c u và lư ng cung thay ñ i nhưng không vì th làm thay ñ i hàm c u và hàm cung nên cũng không thay ñ i ñư ng c u và ñư ng cung. Giá c a hàng hoá thay ñ i ch làm thay ñ i m t lư ng c u, lư ng cung nh t ñ nh và vì v y nó ñư c ph n ánh qua s ”trư t” trên ñư ng c u và ñư ng cung mà thôi. • S d ch chuy n ñư ng c u và ñư ng cung x y ra khi các y u t khác ngoài giá c a hàng hóa ñó tác ñ ng làm thay ñ i lư ng c u và lư ng cung. Vì nh ng tác ñ ng này làm cho hàm c u và hàm cung thay ñ i vì v y nó cũng làm cho ñư ng c u và ñư ng cung d ch chuy n. 32
  16. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u 2.3. Th trư ng 2.3.1. Gi i thi u t ng quan v th trư ng Trong ph n trư c, các thành ph n c a c u và cung ñã ñư c phân tích ñ th y rõ tính ch t và s v n ñ ng c a t ng thành ph n cơ b n c a th trư ng. Ph n này s ñ c p t i th trư ng nói chung và các y u t nh hư ng t i nó. Các khái ni m v th trư ng s giúp ta hi u s hình thành c a th trư ng. N goài ra, vi c s d ng các ñ c ñi m c a cung và c u ñã th o lu n ph n trư c ñ gi i thích cơ ch ñi u ti t c a th trư ng t ñó n m rõ vì s ao th trư ng l i có th t ñi u ch nh v ñi m cân b ng, và t i s ao l i luôn x y ra hi n tư ng b t cân b ng trên th trư ng. Không d ng l i t i ñó, vi c t p trung th o lu n v s thay ñ i c a m c giá cân b ng giúp chúng ta gi i thích ñư c s hình thành c a các m c giá cân b ng m i khi ñư ng cung, ho c ñư ng c u, ho c c ñư ng cung, ñư ng c u d ch chuy n ( ñây ta ñã hi u rõ t ph n trên là ñư ng cung và ñư ng c u – công c phân tích v cung c u th trư ng). Cu i cùng, xem xét s can thi p c a Chính ph tác ñ ng như th nào lên cung c u th trư ng. Ph n này nh m lý gi i nguyên nhân vì sao Chính ph ph i can thi p b ng các m c giá tr n và giá sàn. Qua ñó chúng ta có th th y ñ y ñ ñi m m nh và ñi m y u c a các chính sách giá c a nhà nư c tác ñ ng như th nào lên th trư ng. 2.3.2. S hình thành th trư ng t cung và c u th trư ng 2.3.2.1. Khái ni m th trư ng M t th trư ng (th trư ng trong Kinh t Vi mô luôn ñư c quan ni m là m t th trư ng c th v m t lo i hoàng hoá c th ) là m t t p h p nh ng ngư i mua và ngư i bán g p g và t o ra kh năng trao ñ i v m t lo i hàng hóa và d ch v . S g p g c a ngư i bán tr ng và ngư i mu n mua tr ng t o nên th trư ng tr ng. Hình nh chúng ta ra ch , g p ngư i bán tr ng và mua tr ng chính là m t th trư ng tr ng hay có th g i là ch tr ng. Th trư ng có th hình thành b t kỳ nơi nào, t ngoài ch cho t i trên m ng internet, x y ra v i m i lo i hàng hóa, t xe máy cho t i các phát minh sáng ch . B t kỳ nơi nào có s g p g gi a m t t p h p ngư i mua và ngư i bán và có trao ñ i hàng hóa và d ch v là nơi ñó s hình thành nên th trư ng. 33
  17. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u Th trư ng là trung tâm c a ho t ñ ng kinh t , r t nhi u câu h i và các v n ñ thú v trong kinh t h c xoay quanh câu h i th trư ng ho t ñ ng như th nào? Ví d như t i sao ch có m t vài công ty c nh tranh v i m t vài công ty khác m t s th trư ng trong khi các th trư ng khác, có r t nhi u công ty c nh tranh v i nhau. T i sao m t s th trư ng giá c tăng lên r t nhanh và cũng xu ng r t nhanh trong khi m t s th trư ng khác giá c l i thay ñ i m t cách h t s c ch m ch p? Nh ng câu h i ph c t p ñó s ñư c th o lu n các bài ti p theo. bài này, chúng ta s gi i thích các câu h i ñơn gi n hơn nhưng không kém ph n thú v . Ví d như th trư ng ñi u ti t giá như th nào? T i sao giá c có th cân b ng trong m t kho ng th i gian nh t ñ nh, sau ñó l i bi n ñ ng ñ r i hình thành nên m t m c giá cân b ng khác t i m t th i ñi m nào ñó sau m t th i gian nh t ñ nh? Chính ph nên ñ cho th trư ng t ho t ñ ng hay nên can thi p vào th trư ng? 2.3.2.2. Cân b ng th trư ng ph n trên, chúng ta ñã xét cung, c u m t cách tách bi t. Chúng ta ñã bi t r ng m i m t m c giá hàng hóa s ñư c bán và mua v i kh i lư ng khác nhau. Khi giá tăng thì lư ng mua hàng hóa s gi m, nhưng thay vào ñó lư ng bán l i tăng. N gư c l i khi giá gi m, ngư i tiêu dùng s n sàng mua nhi u hàng hóa hơn, còn nhà s n xu t l i bán ít hàng hóa hơn. Các phân tích ñó b tách bi t ph n trên. Tuy nhiên, chúng ta cũng ñã bi t r ng th trư ng là nơi g p g gi a ngư i bán và ngư i mua. Như v y, th trư ng là nơi giúp ngư i mua và ngư i bán th a thu n v i nhau v giá c và s n lư ng ñ hàng hóa có th th c s ñư c tiêu th . Như v y, có s liên k t gi a ngư i bán và ngư i mua. Câu h i ñ t ra là th trư ng s làm gì ñ th hi n m i liên k t này? Hơn th n a th trư ng giúp ngư i tiêu dùng và ngư i bán hàng th a thu n như th nào? Chúng ta s th y r ng, cung và c u s cùng ñư c th trư ng ñi u ti t g p nhau t i m t ñi m cân b ng v giá và lư ng, ho c ta còn g i là ñi m cân b ng th trư ng. Xem xét hình 2.5 ta th y, t i ñi m P0 , lư ng cung c p b ng v i lư ng c u yêu c u là Q0. Như v y t i ñi m này, s lư ng hàng hóa ngư i mua mu n mua b ng chính s lư ng hàng hóa ngư i bán mu n bán. S dĩ g i ñó là ñi m cân b ng vì t i ñi m ñó không có lý do nào khi n cho giá c tăng lên hay gi m ñi n a ch ng nào các y u t khác còn gi nguyên không ñ i. 0 H ình 2.5 . Cung, c u và ñi m cân b ng 34
  18. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u Th trư ng ñ t cân b ng m c giá P0 và lư ng cân b ng là Q0. m c giá cao hơn P1, xu t hi n s dư th a trên th trư ng, do ñó giá có xu th gi m xu ng. m c giá th p hơn P2, s có thi u h t trên th trư ng và giá có xu hư ng tăng. Vì sao th trư ng l i hư ng t i ñi m cân b ng? Gi ñ nh giá c a th trư ng ñang m c P1, cao hơn m c cân b ng trong hình 2.5. Khi ñó do giá cao, nhà s n xu t s c g ng s n xu t và bán nhi u hơn, trong khi ngư i tiêu dùng l i không có kh năng và gi m mua hàng hoá. Dư th a hàng trên th trư ng s tích t l i và ñ bán ñư c lư ng dư th a này, nhà s n xu t bu c ph i gi m giá bán và lúc ñó ngư i mua s tăng mua do giá gi m. Do ñó nhà s n xu t và ngư i tiêu dùng s tương tác v i nhau và làm cho giá th trư ng th p hơn trư c và ti n ñ n giá cân b ng. ði u tương t ngư c l i x y ra khi giá dư i m c P2 – th p hơn giá cân b ng P0. T i ñây, ngư i mua tăng mua hàng hóa còn ngư i bán thì mu n gi m bán và do v y s t o nên hi n tư ng có r t nhi u ngư i s n sàng mua hàng, nhưng l i có r t ít hàng hóa trên th trư ng không ñ ñáp ng ñư c ngư i tiêu dùng. Hi n tư ng này g i là s khan hi m hàng hóa trên th trư ng. S khan hi m hàng hóa làm cho ngư i mua s n sàng mua hàng hóa ñó m c giá cao hơn và ñi u này tác ñ ng t i nhà s n xu t, kích thích h s n xu t ra nhi u hàng hóa hơn ñ ki m l i. Do v y, m c giá s tăng d n lên cùng v i s lư ng hàng hóa cung ra trên th trư ng tăng lên. Giá s tăng cho ñ n khi ñ t ñư c m c giá cân b ng t i P0, th trư ng l i xác l p tr ng thái cân b ng. TÓM L I Th trư ng t do (th trư ng c nh tranh) ho t ñ ng luôn t ñi u ti t giá c và s n lư ng v xu th cân b ng th trư ng. Xu hư ng t ñi u ti t như v y ñư c g i là cơ ch th trư ng. Cơ ch th trư ng là xu hư ng giá t ñi u ch nh cho t i khi lư ng cung b ng lư ng c u (th trư ng cân b ng). ñi m cân b ng dư i tác ñ ng c a cơ ch th trư ng s không có b t kỳ s thi u h t hàng hóa cũng như s dư th a hàng hóa trên th trư ng. Do v y s không có b t kỳ áp l c nào v giá. Trên th c t , cung và c u có th không thư ng xuyên ñi m cân b ng, và có m t s th trư ng không th c s cân b ng m t cách nhanh chóng khi các ñi u ki n c a th trư ng thay ñ i. Nhưng ñ i v i h u h t hàng hoá, d ch v , dư i tác ñ ng c a cơ ch th trư ng, th trư ng luôn luôn có xu th xoay quanh v trí cân b ng (tr m t s hàng hoá ñ c bi t như các hàng hoá mang tính ñ u cơ). 2.3.2.3. S b t cân b ng th trư ng Ph n trên chúng ta ñã ch ng minh r ng th trư ng luôn có xu hư ng tr v tr ng thái cân b ng. S có r t nhi u ngư i h i r ng có ph i th trư ng luôn ñi m cân b ng. Th c ra thì tr ng thái cân b ng c a th trư ng ñư c chi ti t hóa trong phân tích lý thuy t. Trong th c t , vi c th trư ng ñ t ñi m cân b ng ch di n ra trong m t kho ng th i gian r t ng n. H u h t các th trư ng ñ u tr ng thái g n v i tr ng thái cân b ng. Lý do là m t doanh nghi p bán v a h t s lư ng hàng hóa s n xu t và ngư i mua mua v a ñ lư ng hàng hóa c n m t m c giá th trư ng là ñi u r t khó x y ra và ch x y ra r t ít trong kho nh kh c nh t ñ nh nào ñó. Thông thư ng luôn có tình tr ng th a hàng hóa vì ít ngư i mua, ho c th y h t hàng hóa ta mu n mua mà nhà cung c p l i h t hàng. V y vi c th trư ng thông thư ng s ch luôn tr ng thái b t cân b ng – t c 35
  19. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u là dư th a ho c thi u h t. Nhưng trong m i hoàn c nh thì th trư ng t do s luôn có xu hư ng v ñi m cân b ng. Ngoài ra, có th th y m t s b t cân b ng khác mà không th tr v v trí cân b ng là khi có s can thi p c a Chính ph . ph n sau chúng ta s th o lu n chi ti t v s b t cân b ng th trư ng dư i s can thi p giá t Chính ph . Tuy nhiên, dù b t kỳ trư ng h p nào chúng ta ñ u th y r ng, s b t cân b ng trên th trư ng gây nên nh ng h u qu không t t, ñ c bi t v phía l i ích c a ngư i tiêu dùng, nhà s n xu t cũng như toàn xã h i. Nhưng chúng ta cũng nên ch p nh n r ng, th trư ng hi n t i trên th gi i ña ph n là th trư ng không hoàn h o và h u h t ñ u m c b t cân b ng. 2.3.3. S thay ñ i giá và s n lư ng cân b ng 2.3.3.1. T s d ch chuy n ñư ng c u th trư ng Trong ph n này chúng ta t p trung vào xem xét nh ng nhân t nh hư ng t i c u s tác ñ ng lên cân b ng th trư ng như th nào? Vi c phân tích k t h p cung, c u có th cho phép ta gi i thích nhi u hi n tư ng c a th trư ng trong th c t . Ph n này tr l i c th câu h i: ði u gì s x y ra khi ñư ng c u c a th trư ng d ch chuy n, trong khi ñư ng cung c a th trư ng không thay ñ i. Chúng ta hãy gi s r ng thu nh p c a gia ñình tăng lên ñ t ng t d n ñ n nhi u ngư i mu n s d ng các s n ph m v tr ng hơn như các món v tr ng làm bánh, s d ng tr ng ñ làm ñ p da m t, v.v... Khi ñó ñư ng c u v tr ng s d ch chuy n sang bên ph i khi thu nh p cao hơn. 0 H ình 2.6 . M t s cân b ng m i khi ñư ng c u d ch chuy n Khi ñư ng c u d ch chuy n sang ph i, ñi m cân b ng c a th trư ng m c giá P3 cao hơn và m c s n lư ng Q3 cao hơn. Xem xét hình 2.6 ta th y r ng khi ñư ng c u d ch chuy n sang bên trái s lư ng ngư i mua s tăng. N u các nhà s n xu t v n gi m c giá P1 và s n lư ng Q1 s t o ra s khan hi m tr ng trên th trư ng. ði u này m t l n n a dư i tác ñ ng c a cơ ch th trư ng, giá hàng hóa s tăng d n lên t m c P1 t i m c P3 và theo ñó s lư ng tr ng s n xu t ra s tăng t m c Q1 lên t i Q3, khi ñó th trư ng s có m c cân b ng m i. 36
  20. Bài 2: Thi trư ng − C ung và c u M c giá P3 cao hơn m c giá P1 v i s lư ng hàng hóa Q3 nhi u hơn m c Q1. M t l n n a th trư ng l i t xác l p ñi m cân b ng m i t i (P3; Q3). Tương t như v y, t t c nh ng y u t (giá hàng hoá liên quan, th hi u ngư i tiêu dùng, s lư ng ngư i tiêu dùng, v.v…) làm ñư ng c u d ch chuy n s tác ñ ng lên th trư ng và ñi m cân b ng m i s l i ñư c xác l p. 2.3.3.2. T s d ch chuy n ñư ng cung th trư ng M t k ch b n khác di n ra do bên nhà cung c p tác ñ ng ñ n th trư ng. ði u gì s x y ra khi các nhà cung c p s n sàng tăng s n lư ng c a mình lên m i m c giá m c dù ngư i tiêu dùng không h quan tâm ñ n ñi u ñó. Khi ñó ñư ng cung s d ch chuy n sang bên ph i và ñi m cân b ng m i c a th trư ng s xu t hi n. Chúng ta s ti p t c ñưa ra m t gi ñ nh khác. Lúc này, vào tháng 12-2007, các nhà cung c p tr ng trên th trư ng bi t Chính ph s ban hành l nh h t d ch cúm gia c m vào tháng 2 – 2008, th c t ngay t i th i ñi m cu i năm 2007, Chính ph cũng ñã bi t ch c ch n d ch ñã h t nên không còn ki m soát các doanh nghi p cung ng thêm tr ng ra th trư ng. L p t c t t c các doanh nghi p tăng s n xu t nhi u tr ng hơn và s n sàng cung ng ra th trư ng nhi u hơn ñư ng cung s d ch chuy n sang ph i (S → S’). 0 H ình 2 .7. Cân b ng th tr ư ng m i do ñư ng cung d ch chuy n Khi ñư ng cung d ch chuy n sang ph i, ñi m cân b ng c a th trư ng m c giá P3 th p hơn và m c s n lư ng Q3 cao hơn. Hình 2.7 cho th y, khi các nhà cung c p ñã tham gia vào th trư ng nhi u hơn, lư ng cung c p tr ng trên th trư ng s ngày m t gia tăng m c dù nhu c u c a ngư i tiêu dùng không thay ñ i, ñư ng cung d ch chuy n sang ph i. Do trên th trư ng có nhi u tr ng bán hơn trư c n u nhà s n xu t v n gi giá m c P1, th trư ng l p t c s xu t hi n hi n tư ng dư th a hàng hóa. Lư ng dư th a này s nhi u hơn c lư ng Q3 và lúc ñó nhà s n xu t bu c ph i gi m giá tr ng ñ tránh vi c dư th a hàng hóa, do ñó giá gi m. Khi giá tr ng gi m thì nhà s n xu t s gi m cung tr ng d n v Q3. Ngư c l i, so v i trư c, giá hàng hóa s gi m xu ng t m c P1 t i m c P3 cân b ng th trư ng m i d n ñư c xác l p t i (P3; Q3). 37
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2