Bài giảng Các OPIOID

CÁC OPIOID<br /> Giảng viên:<br />  Thạc sĩ. BS Nguyễn Phúc Học<br />  Uỷ viên BCH Hội GMHS Việt Nam &<br /> Phó Chủ tịch Chi hội GMHS Miền<br /> Trung - Tây Nguyên.<br />  Phó Trưởng Khoa Y & Trưởng Bộ<br /> môn Lâm sàng / DTU.<br />  Nguyên Đại tá Phó Giám đốc Bệnh<br /> viện 199 Bộ Công An (2005 – 2015) &<br /> Chủ nhiệm Khoa GMHS Bệnh viện 17<br /> QK 5, Bộ Quốc Phòng (1985 – 2005).<br /> 1<br /> <br /> MỤC TIÊU – Sau khi học bài này, sinh viên nắm được<br /> 1. Lịch sử, dược động và các thụ thể Opioid trong cơ thể<br /> 2. Tác dụng dược lực của các Opioid, bậc thang & nguyên tắc giảm đau, nhiễm độc cấp & mãn<br /> 3. Các thuốc chủ vận và đối vận Opioid<br /> <br /> NỘI DUNG<br /> <br /> Đại cương<br /> Lịch sử & Dược động học<br /> <br /> I. Phân loại các thụ thể opioid<br /> A. Mu receptor.<br /> 1. μ-1.<br /> 2. μ-2.<br /> B. Delta δ.<br /> C. Kappa κ.<br /> D. Sigma Σ.<br /> <br /> II. Tác dụng dược lực của Opioid<br /> A. CNS.<br /> 1. Giảm đau<br /> 2. Gây ngủ<br /> 3. Gây khoái cảm<br /> <br /> B. Hô hấp.<br /> C. Tim mạch.<br /> <br /> D. Dạ dày ruột.<br /> E. Nội tiết.<br /> F. Hệ tiết niệu sinh dục.<br /> G. Rau thai.<br /> H. Mắt.<br /> <br /> III. Bậc thang đau, nguyên tắc giảm đau<br /> IV. Nhiễm độc Opioid cấp - mãn<br /> V. Thuốc điển hình<br /> 1. Chủ vận hoàn toàn:<br /> <br /> Morphine & thuốc giống morphine (Dolargan,<br /> Fentanyl, Sufentanyl, Codein…)<br /> <br /> 2. Thuốc chủ vận từng phần:<br /> Nalbuphin<br /> <br /> 3. Thuốc đối vận:<br /> Nalorphine<br /> Naloxone<br /> <br /> 2<br /> <br /> Đại cương<br /> Lịch sử:<br /> ‒ Năm 1805, Friedrich Sertuerner dược sĩ<br /> người Ðức đã tách được alkaloid chính<br /> yếu có hoạt tính mạnh từ cây anh túc.<br /> Ông gọi nó là morphium, theo tên của<br /> Morpheus, vị thần ru ngủ Hy Lạp.<br /> ‒ Các khái niệm<br /> + Opiat: Các chất nguồn gốc từ nhựa<br /> cây thuốc phiện (opium poppy).<br /> + Opioid: Các hợp chất mà tất cả các<br /> tác dụng trực tiếp đều bị Naloxone đối<br /> kháng.<br /> Dược động học:<br /> ‒ Morphine hấp thu tốt ở đường tiêu hóa, tác dụng nhanh sau khi uống 30-60’.<br /> ‒ Bị chuyển hóa ở gan. 1% liều dùng qua được hàng rào thần kinh TƯ.<br /> ‒ Thải trừ 30% qua thận, 1 phần nhỏ thải qua dịch vị, dịch mật theo phân ra<br /> ngoài, 1 phần qua mồ hôi, sữa, nước bọt. Thải nhanh trong 6 giờ đầu. Có<br /> thể có chu kỳ gan - ruột gây tích lũy thuốc.<br /> 3<br /> <br /> I. Phân loại các thụ thể opioid<br /> Có ở não thất (hệ viền, dưới đồi) & thể keo rolando ở tuỷ<br /> A. MU receptor.<br /> Morphine như là dạng ngoại sinh nguyên mẫu đầu tiên.<br /> <br /> 1. μ-1.<br /> <br /> Tác dụng chính của thụ thể này là<br /> giảm đau, nhưng còn gây thu hẹp<br /> đồng tử, nôn/mửa, tiểu không cầm,<br /> ngứa.<br /> Dạng nội sinh là enkephalins.<br /> <br /> 2. μ-2.<br /> <br /> Giảm hô hấp, phởn phơ, an thần,<br /> chậm nhịp & phụ thuộc là do thụ thể<br /> này.<br /> 4<br /> <br /> B. Delta δ.<br /> Tương tác với thụ thể mu trong giảm hô hấp, chậm nhịp, sảng<br /> khoái, quen<br /> <br /> 5<br /> <br />