Bài giảng môn: Chọn tạo giống vật nuôi

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bắc | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:53

Thêm vào BST

Báo xấu

402
lượt xem 94
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nêu được nguồn gốc và sự thuần hoá của vật nuôi. Trình bày được các khái niệm cơ bản về công tác giống và các đặc điểm về ngoại hình, thể chất của vật nuôi. Nêu được ngoại hình thể chất của vật nuôi, các khái niệm về sinh trưởng, …

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng môn: Chọn tạo giống vật nuôi

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI Khoa Sư Phạm và Ngoại Ngư ---------------------------- Giáo sinh thực tập: Nguyễn Thị Bắc BÀI GIẢNG M«n: chän gièng vËt nu«i HÖ cao ®¼ng Ngµnh s ph¹m kü thuËt
Bắc Giang - 2010 ii
BÀI GIẢNG MÔN: CHỌN TẠO GIỐNG VẬT NUÔI I - MỤC TIÊU CỦA HỌC PHẦN Học xong chương này sinh viên có khả năng: 1. Về kiến năng - Nêu được nguồn gốc và sự thuần hoá của vật nuôi. - Trình bày được các khái niệm cơ bản về công tác giống và các đ ặc điểm về ngoại hình, thể chất của vật nuôi. - Nêu được ngoại hình thể chất của vật nuôi, các khái niệm về sinh trưởng, phát dục cũng như các quy luật sinh trưởng và phát dục ở vật nuôi. - Nêu được các phương pháp cơ bản trong chọn lọc và nhân giống vật nuôi. 2. Về kỹ năng - Làm được các thí nghiệm để chứng minh cho phần lý thuyết. - Vận dụng kiến thức để ứng dụng trong công tác chọn tạo giống vật nuôi. 3. Về thái độ - Có ý thức tự học, tự rèn luyện để trở thành một GV giỏi. - Có ý thức làm việc có kế hoạch, có khoa học và giáo d ục cho h ọc sinh yêu quý động vật nuôi, tham gia tích cực vào công việc chăn nuôi của gia đình. II – TÀI LIỆU HỌC TẬP - Giáo trình chọn lọc và nhân giống vật nuôi , PGS. TS. Đặng Vũ Bình, Nhà xuất bản Nông Nghiệp, năm 2002. - Giáo trình chọn lọc và nhân giống vật nuôi , TS. Trần Đình Miên, Nhà xuất bản Nông Nghiệp, năm 1975. - Giáo trình chọn lọc và nhân giống vật nuôi , PGS. TS. Nguyễn Hải Quân, Nhà xuất bản Nông Nghiệp, năm 2002. - Giáo trình chọn lọc và nhân giống vật nuôi , PGS. TS. Nguyễn Hải Quân, Nhà xuất bản Hà Nội, năm 2007. - Giáo trình chọn giống và nhân giống gia súc , PTS. Nguyễn Hải Quân và cộng sự, Trường ĐH Nông Nghiệp I, năm 1995. i
- Giáo trình giống vật nuôi, TS. Văn Lệ Hằng, Nhà xuất bản Giáo Dục, năm 2006. III – PHÂN BỐ THỜI GIAN - Lên lớp lý thuyết: 18 tiết. - Thực hành: 10 tiết. - Kiểm tra: 2 tiết. IV - NỘI DUNG CHI TIẾT A. LÝ THUYẾT BÀI MỞ ĐẦU 1. Khái niệm M«n Chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i (Animal Breeding), gäi t¾t lµ gièng vËt nu«i, lµ mét m«n khoa häc øng dông c¸c quy luËt di truyÒn ®Ó c¶i tiÕn n¨ng suÊt cña vËt nu«i. Nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i bao gåm: - N¾m ®îc nh÷ng biÕn ®æi di truyÒn nµo lµ cã gi¸ trÞ; - Lùa chän chÝnh x¸c vµ cã hiÖu qu¶ ®îc nh÷ng con gièng tèt; - T×m ®îc c¸ch cho phèi gièng gi÷a nh÷ng con gièng tèt nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ tèt nhÊt vÒ mÆt di truyÒn còng nh vÒ mÆt kinh tÕ. Giống vật nuôi là một quần thể vật nuôi cùng loài, được hình thành, củng cố, phát triển trong điều kiện tự nhiên và kinh tế xã h ội nh ất đ ịnh dưới sự tác động của con người. Chúng có cùng nguồn gốc, đặc điểm ngoại hình, cấu trúc di truyền, đặc điểm sinh lý, tính năng s ản xu ất và kh ả năng chống đỡ bệnh tật tương tự nhau. Giống vật nuôi phải có số lượng đủ lớn để nhân giống và phải di truyền được những đặc điểm của giống cho thế hệ sau. Như vậy, giống vật nuôi là một bộ phận của loài. Trong m ột loài có thể có nhiều giống, giữa các giống được phân biệt bởi một số tính trạng nhất định, chủ yếu là 3 loại tính trạng sau: - Tính trạng hình thái học hoặc ngaọi hình như màu sắc lông, da, hình dạng đầu, sừng, tai, tầm vóc, … Ví dụ: Lợn Móng Cái có vết lang hình yên ngựa trên l ưng, có 5 đi ểm trăng trên đầu, 4 chân và đuôi. Lợn Yorkshire lông trắng, mông vai nởe nang, tai đứng. Lợn Landrace lông trắng, mình dài, tai rủ, … ii
- Ính năng sản xuất: là các tính trạng ph ản ánh kh ả năng sản xu ất của con vật như khả năng sinh sản, sinh trưởng, cho thịt, cho sữa, cho trứng, … Ví dụ: Giống gà Broiler có khả năng cho thịt cao nuôi theo h ướng lấy thịt, giống gà Hyline có khả năng sản xuất trứng cao được nuôi theo h ướng lấy trứng, còn các giống gà như Tam Hoàng, Lương Ph ượng, Sasso, Kabir, … cho trứng và thịt đều tốt được nuôi theo hướng kiêm dụng. - Tính trạng sinh lý học và bệnh học như nhóm máu, các gen ch ống đỡ bệnh tật … 2. Nội dung Môn học nghiên cứu những vấn đền sau: Chương 1: Nguồn gốc, sự thuần hoá và sự thích nghi của gia súc. Chương 2: Đặc điểm một số giống gia súc, gia cầm có trong nước. Chương 3: Ngoại hình, thể chất Chương 4: Sinh trưởng và phát dục Chương 5: Sức sản xuất của gia súc Chương 6: Chọn lọc và chọn phối Chương 7: Nhân giống 3. Mối quan hệ với các môn học khác Môn giống vật nuôi có mối quan hệ chặt chẽ với nhiều môn h ọc như: môn di truyền, sắc xuất thống kê, sinh học, … iii
CHƯƠNG 1: NGUỒN GỐC SỰ THUẦN HOÁ VÀ SỰ THÍCH NGHI CỦA VẬT NUÔI 1. NGUỒN GỐC: C¸c vËt nu«i ngµy nay ®Òu cã nguån gèc tõ c¸c ®éng vËt hoang d·. Qu¸ tr×nh biÕn c¸c ®éng vËt hoang d· thµnh vËt nu«i ®îc gäi lµ qu¸ tr×nh thuÇn ho¸, qu¸ tr×nh nµy ®îc thùc hiÖn bëi con ngêi. C¸c vËt nu«i ®- îc xuÊt hiÖn sau sù h×nh thµnh loµi ngêi, thuÇn ho¸ vËt nu«i lµ s¶n phÈm cña sù lao ®éng s¸ng t¹o vµ trÝ th«ng minh cña con ngêi. Chóng ta cÇn ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a vËt nu«i vµ vËt hoang d·. Theo Isaac (1970), nh÷ng ®éng vËt ®îc gäi lµ vËt nu«i khi chóng cã ®ñ 5 ®iÒu kiÖn sau ®©y: 1/ Cã gi¸ trÞ kinh tÕ nhÊt ®Þnh, ®îc con ngêi nu«i víi môc ®Ých râ rµng. 2/ Trong ph¹m vi kiÓm so¸t cña con ngêi. 3/ Kh«ng thÓ tån t¹i ®îc nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña con ngêi. 4/ TËp tÝnh ®· thay ®æi kh¸c víi khi cßn lµ con vËt hoang d·. 5/ H×nh th¸i ®· thay ®æi kh¸c víi khi cßn lµ con vËt hoang d·. Qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ cã thÓ kh¸i qu¸t b»ng s¬ ®å sau: ThuÇn ho¸ §éng vËt hoang d· VËt nu«i Nhê søc L§ vµ trÝ th«ng minh cña con ngêi Ngêi ta cho r»ng, c¸c qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ vËt nu«i ®· diÔn ra chñ yÕu t¹i 4 lu vùc s«ng bao gåm Lìng Hµ (Tigre vµ Euphrate), Nil, Indus vµ Hoµng Hµ, ®©y còng chÝnh lµ 4 c¸i n«i cña nÒn v¨n minh cæ xa (b¸n ®¶o Arap, Ai CËp, Ên §é vµ Trung Quèc). Cã thÓ thÊy qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ g¾n liÒn víi lÞch sö loµi ngêi qua viÖc liÖt kª c¸c ph¸t hiÖn kh¶o cæ sau: N¨m (tríc CN) C¸c ph¸t hiÖn kh¶o cæ häc 2.000.000 Ph¸t hiÖn thÊy dÊu tÝch cña loµi ngêi cæ xa nhÊt ë thung lòng Omo 500.000 Ph¸t hiÖn dÊu tÝch sö dông löa ®Çu tiªn cña con ngêi 300.000 Ph¸t hiÖn thÊy di tÝch cña ngêi cæ Homo Sapiens 25.000 DÊu vÕt nghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh÷ng con thó trong hang ®¸ 8.000 Thêi kú thuÇn ho¸ vËt nu«i 5.000 V¨n minh Lìng Hµ 4.000 V¨n minh Ai CËp Cho tíi nay, cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng, chã lµ vËt nu«i ®îc con ngêi 1
thuÇn ho¸ ®Çu tiªn. C¸c b»ng chøng kh¶o cæ häc ph¸t hiÖn nh÷ng dÊu vÕt c¸c loµi vËt nu«i ®Çu tiªn nh sau: 2
N¨m (tríc CN) Vïng Lìng Hµ Hy L¹p Trung ¢u Ucraina 12.000 Chã 10.000 Chã 9.000 Cõu 8.000 Lîn 7.500 Dª Chã 7.000 Lîn 6.500 Bß Lîn 6.000 Dª 3.500 Ngùa 2. Sù thuÇn ho¸ 2.1 Kh¸i niÖm Lµ qu¸ tr×nh con ngêi chän läc, huÊn luyÖn, c¶i tiÕn, nu«i dìng l©u dµi ®Ó ®éng vËt hoang d· trë thµnh vËt nu«i. §ång thêi con ngêi kh«ng ngõng n©ng cao tÝnh n¨ng s¶n xuÊt cña nã b»ng søc lao ®éng vµ trÝ th«ng minh cña m×nh. 2.2 T¸c ®éng cña con ngêi trong qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ 2.2.1 Con ngêi ®· thay ®æi ®iÒu kiÖn sinh tån cña ®éng vËt hoang - Khi cßn sèng trong thiªn nhiªn thó hoang ph¶i tù kiÕm ¨n, tù vÖ chèng l¹i c¸c ®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt cña thiªn nhiªn, chèng l¹i kÎ thï kh¸c loµi. Chóng thêng chän nh÷ng n¬i phong phó vÒ thøc ¨n vµ nh÷ng n¬i kÝn ®¸o ®Ó Èn nÊp. - Khi thuÇn ho¸ díi sù can thiÖp cña con ngêi, ®iÒu kiÖn sinh tån cña thó hoang ®· ®îc thay ®æi hoµn toµn, thÓ hiÖn: + Chóng ®îc nhèt trong chuång hoÆc còi, theo tõng loµi, tõng løa tuæi vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kh¸c nhau. + MÆt kh¸c, con ngêi nghiªn cøu nh÷ng ¶nh hëng bÊt lîi cña thêi tiÕt ®Õn c¬ thÓ vËt nu«i ®Ó t¹o ra tiÓu khÝ hËu chuång nu«i phï hîp víi tõng loµi, tõng gièng, tõng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. Nh÷ng ¶nh hëng nµy dÇn dÇn t¸c ®éng ®Õn tõng c¸ thÓ, tõng thÕ hÖ vÒ kÕt cÊu ngo¹i h×nh, thÓ chÊt lÉn chøc n¨ng cña tõng c¬ quan, bé phËn t¹o nªn nh÷ng ®Æc ®iÓm cã lîi cho con ngêi. C¸c ®Æc 3
®iÓm ®ã di truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c vµ ngµy cµng ®îc chän läc vµ c¶i tiÕn tèt h¬n. 2.2.2 Con ngêi thay ®æi sè lîng còng nh chÊt lîng thøc ¨n - Thó hoang sinh sèng b»ng c¸ch t×m kiÕm c¸c lo¹i thøc ¨n trong tù nhiªn do vËy thøc ¨n kiÕm ®îc rÊt bÊp bªnh, khi nhiÒu khi Ýt. - Cßn khi ®îc thuÇn ho¸ lµm vËt nu«i, toµn bé thøc ¨n cña vËt nu«i ®Òu do con ngêi cung cÊp. Con ngêi tõ chç chØ sö dông thøc ¨n cã s½n trong tù nhiªn ®Ó nu«i gia sóc ®Õn chç sö dông c¸c phÕ phô phÈm cña ngµnh n«ng nghiÖp vµ trång c¸c lo¹i thøc ¨n giµu dinh dìng ®Ó nu«i chóng. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, ngµy nay díi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, con ngêi ®· nghiªn cøu vµ c¨n cóa vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ sinh trëng, ph¸t triÓn, sinh s¶n cña tõng loµi, tõng gièng, tõng løa tuæi vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®Ó x©y dùng khÈu phÇn ¨n c©n ®èi vÒ dinh dìng, víi môc ®Ých cung cÊp ®Çy ®ñ vÒ sè lîng còng nh chÊt lîng thøc ¨n nh»m ®¸p øng nhu cÇu sinh trëng vµ s¶n xuÊt cña vËt nu«i ®îc tèt h¬n, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm cung cÊp cho con ngêi. 2.2.3 Con ngêi ®· thay ®æi tËp tÝnh sinh ho¹t cña ®éng vËt hoang d· Trong tù nhiªn, thó hoang sèng theo kiÓu bÇy ®µn, ®ùc c¸i chung ®ông, sinh s¶n theo mïa vô, di ®éng kiÕm ¨n, theo con ®ùc ®Çu ®µn. Khi con ngêi thuÇn ho¸ nã, con ngêi nhèt riªng con ®ùc vµ con c¸i. GhÐp ®«i cho giao phèi, cho sinh s¶n theo ý muèn c¶u con ngêi  tõ ®ã tËp tÝnh sinh s¶n theo mïa còng biÕn mÊt. Sè lîng c¸ thÓ vËt nu«i trong ®µn lµ do con ngêi quyÕt ®Þnh. 2.2.4 Con ngêi chän läc gi÷ l¹i nh÷ng con tèt §éng vËt hoang gi· thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn do t¸c ®éng cña chän läc tù nhiªn. Nhê chän läc tù nhiªn mµ ®éng vËt hoang d· rÊt ®a d¹ng. V× môc ®Ých sèng cña m×nh, con ngêi ®ac thuÇn ho¸ thó hoang gi· thµnh vËt nu«i. Trong qu¸ tr×nh thuÇn ho¸, con ngêi ®· tiÕn hµnh chän läc gi÷ l¹i nh÷ng con vËt gèc cã ®Æc tÝnh di truyÒn tèt cho con ngêi, lo¹i th¶i nh÷ng con kh«ng mong muèn. Nh÷ng con vËt tèt lµ nh÷ng con vËt cã ngo¹i h×nh, thÓ chÊt, sinh trëng, ph¸t triÓn, kh¶ n¨ng cho s¶n phÈm ®¸p øng ®îc nhu cÇu cao cña con ngêi. Tõ ®ã t¹o ra ë 4
®µn con cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cao h¬n quÇn thÓ thuéc thÕ hÖ bè mÑ chóng. 2.3 C¸c thay ®æi cña ®éng vËt hoang gi· ®Ó trë thµnh ®éng vËt nu«i Díi t¸c ®éng cña con ngêi mét c¸ch l©u dµi, ®éng vËt hoang d· ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n ®Ó trë thµnh ®éng vËt nu«i. Cô thÓ: + Thay ®æi vÒ ngo¹i h×nh theo híng cã lîi cho con ngêi VD: Gia sóc lÊy thÞt thêng cã kÕt cÊu c¬ thÓ u tiªn ph¸t triÓn c¸c phÇn c¬ nh m«ng, vai; ®Çu nhá, x¬ng dµi, … Cßn gia sóc lÊy s÷a th× bÇu vó ph¸t triÓn, tÜnh m¹ch vó næi râ, kh«ng qu¸ bÐo, … C¸c gièng gia cÇm siªu thÞt ®Òu cã bé l«ng mµu tr¾ng, … + Thay ®æi vÒ c¸c c¬ quan bé phËn, thay ®æi vÒ chøc n¨ng, vÒ tû lÖ gi÷a c¸c bé phËn trong c¬ thÓ. VD: thó hoang thêng cã l«ng, da dµy h¬n, ch©n cao h¬n, x¬ng th- êng th« vµ to h¬n ®éng vËt nu«i. + Thay ®æi vÒ tËp tÝnh: VËt nu«i thuÇn tÝnh h¬n, sèng riªng lÎ kh«ng cÇn bµy ®µn nh ë ®éng vËt hoang d·. VD: chã nhµ thuÇn tÝnh h¬n so víi chã sãi vµ kh«ng cÇn sèng bµy ®µn. + Thay ®æi vÒ tËp tÝnh sinh s¶n: vËt nu«i thêng sinh s¶n quanh n¨m cßn ®éng vËt hoang d· th× sinh s¶n theo mïa vô, thêng lµ mïa thuËn lîi kiÕm thøc ¨n vµ tr¸nh ®îc kÎ thï. VD: Gµ rõng ®Î 30 – 50 qu¶/n¨m. Thêng ®Î vµo mïa Êm ¸p vµ Êp trøng sau ®ã. Gµ nhµ: gµ Ri ®Î tõ 80 – 120 qu¶/n¨m, gµ L¬ go ®Î kho¶ng 260 qu¶/n¨m, gµ Hyline ®Î tõ 260 – 270 qu¶/n¨m. Gµ nhµ ®Î quanh n¨m vµ thêng kh«ng Êp trøng, ®Æc biÖt lµ gµ c«ng nghiÖp. Lîn rõng ®Î 1løa/n¨m vµo mïa Êm, mçi løa tõ 5 – 7 con. Lîn nhµ ®Î 2 løa/n¨m, mçi løa tõ 10 – 12 con. Ngoµi ra ®éng vËt nu«i cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c nòa mµ ®éng vËt hoang d· kh«ng cã nh: thµnh lËp ®îc nh÷ng ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cµy kÐo ë tr©u bß kÐo, ph¶n x¹ nh¶y gi¸ lÊy tinh ë con ®ùc gièng, ph¶n x¹ ®i ®Õn m¸y v¾t s÷a ë bß c¸i cho s÷a, lÊy l«ng, c¾t l«ng, … 3. Sù thÝch nghi cña gia sóc 3.1 Kh¸i niÖm 5
ThÝch nghi lµ kÕt qu¶ cña hµng lo¹t nh÷ng qu¸ tr×nh biÕn ®æi sinh häc phøc t¹p x¶y ra ë c¬ thÓ ®éng vËt. Nhê ®ã mµ ®éng vËt cã thÓ sèng phï hîp víi ®iÒu kiÖn sèng míi (hoÆc cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn sèng míi). Kh¸i niÖm thÝch nghi cña vËt nu«i ®Ò cËp ®Õn c¸c thay ®æi vÒ mÆt di truyÒn vµ sinh lý x¶y ra ë con vËt khi ph¶n øng víi c¸c ®iÒu kiÖn thÝch nghi tõ bªn trong hoÆc bªn ngoµi, ngêi ta ph©n thµnh: + ThÝch nghi cña vËt nu«i ®Ò cËp ®Õn c¸c ®Æc tÝnh di truyÒn cña con vËt gióp cho sù sinh tån cña mét quÇn thÓ trong mét m«i trêng nhÊt ®Þnh. + TÝnh thÝch nghi sinh lý: lµ kh¶ n¨ng vµ qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh cña con vËt ®èi víi b¶n th©n, ®èi víi c¸c sinh vËt kh¸c vµ m«i trêng sinh lý bªn ngoµi. Sù thÝch nghi sinh lý liªn quan tíi tõng c¸ thÓ trong thêi gian ng¾n hay dµi dï ®iÒu ®ã rÊt cã lîi. Nã cung cÊp nguån cho qu¸ tr×nh chän läc, kh¶ n¨ng thÝch nghi cña mçi gièng kh«ng nh nhau díi cïng t¸c ®éng, v× vËy trªn thùc tÕ x¶y ra c¸c trêng hîp nh nhau khi thay ®æi ®iÒu kiÖn sèng. + Gièng thÝch nghi: sinh s¶n vµ ph¸t triÓn b×nh thêng. + Gièng thÝch nghi kh«ng hoµn toµn: th× nu«i sau mét thêi gian míi ph¸t triÓn b×nh thêng. + Gièng kh«ng thÝch nghi: nu«i sau mét thêi gian tho¸i ho¸ vµ chÕt. 3.2 C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng thÝch nghi Sù thÝch nghi cña gia sóc chÞu ¶nh hëng cña rÊt nhiÒu yÕu tè, ®Æc biÖt lµ c¸c yÕu tè nhiÖt ®é, ®é Èm, nguån thøc ¨n vµ chÕ ®é khai th¸c. + NhiÖt ®é vµ ®é Èm kh«ng khÝ cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn th©n nhiÖt, tÇn sè h« hÊp vµ m¹ch ®Ëp cña c¬ thÓ. NhiÒu thÝ nghiÖm cho thÊy khi nhiÖt ®é t¨ng lªn th× cêng ®é h« hÊp vµ th©n nhiÖt còng t¨ng lªn. Vµ sù thÝch nghi vÒ nhiÖt ®é cña mçi loµi, mçi gièng lµ kh¸c nhau. ë bß, c¸c gièng ë vïng «n ®íi chÞu nãng kÐm h¬n c¸c gièng bß ë vïng nhiÖt ®íi. + Nguån thøc ¨n: ®éng vËt, thùc vËt, kho¸ng,… VD: Bisshop I.H.R (1938) nghiªn cøu 3 s¶n phÈm gièng bß trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i ë Nam Phi, cho r»ng thiÕu Photpho trong thøc ¨n ®· lµm gi¶m s¶n lîng s÷a. Trªn thùc tÕ ch¨n nu«i gµ c«ng nghiÖp ë níc 6
ta, nÕu nhËp con gièng tèt nhng cho ¨n thøc ¨n s½n cã th× kh«ng thÓ ®¹t n¨ng suÊt tèi ®a cña gièng. + ChÕ ®é khai th¸c:Khai th¸c víi cêng ®é qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp còng ®Òu ¶nh hëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thÝch nghi cña con vËt. Nh ë bß s÷a, nªn khai th¸c s÷a tõ 2 – 4 lÇn/ngµy tuú vµo s¶n lîng s÷a, nÕu sè lÇn v¾t qu¸ Ýt sÏ lµm lîng s÷a sãt t¨ng cao dÉn ®Õn viªm vó, cßn nÕu khai th¸c qu¸ nhiÒu lÇn trong ngµy sÏ dÔ lµm tæn th¬ng ®Çu vó cña con vËt. ë lîn ®ùc gièng, kho¶ng c¸ch gi÷a 2 lÇn khai th¸c tinh thÝch hîp tõ 1 – 5 ngµy tuú vµo ®é tuæi thµnh thôc. 3.3 C¸c ph¬ng ph¸p nu«i thÝch nghi Khi nhËp gia sóc, gia cÇm ®Ó nu«i thÝch nghi ph¶i n¾m ®îc c¸c ®Æc ®iÓm sau: + §Çu tiªn ph¶i hiÓu ®îc nh÷ng ®Æc tÝnh sinh häc cña gièng Êy nhÊt lµ nh÷ng ®Æc tÝnh kinh tÕ quan träng nh: sinh trëng ph¸t dôc qua c¸c giai ®o¹n, khèi lîng c¬ thÓ lóc s¬ sinh, lóc cai s÷a, lóc trëng thµnh, tuæi ®éng ®ùc lÇn ®Çu, … Vµ søc sinh s¶n qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c¬ thÓ, t×nh tr¹ng sinh lý nh: th©n nhiÖt, m¹ch ®Ëp, … + N¾m ®îc lý lÞch cña c¸c gièng Êy ®Ó biÕt ®îc nguån gèc vµ c¸c th«ng tin kh¸c. +Thay ®æi dÇn dÇn c¸c nh©n tè t¸c ®éng, trêng hîp ®Æc biÖt cho nã lai víi c¸c gièng ®Þa ph¬ng ®Ó cã con lai dÔ thÝch nghi h¬n giãng nhËp néi. Bß Holstein Hµ Lan khi nhËp vµo ViÖt Nam chØ thÝch nghi ®îc ë vïng cao nguyªn Méc Ch©u vµ §µ L¹t, ®Ó nh©n réng ngµnh nu«i bß s÷a hä ®· cho l¹i bß Holstein thuÇn chñng víi bß Lai – Sind ®Ó t¹o ra con lai F1, F2, F3 cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao h¬n. Tû lªn m¸u cña bß Holstein cµng gi¶m th× kh¶ n¨ng thÝch nghi cµng cao vµ n¨ng suÊt s÷a cµng gi¶m. + BiÕt râ nguån gèc xuÊt ph¸t t¹o ra gièng ®ã. Do c¸c gièng ®Þa ph¬ng cã tÝnh di truyÒn b¶o thñ cao thÝch nghi tèt ë vïng cã khÝ hËu, ®é Èm, nguån thøc ¨n t¬ng tù nh ®Þa ph¬ng nguyªn thuû cña chóng nªn ph¶i biÕt râ nguån gèc xuÊt ph¸t cña chóng th× míi quyÕt ®Þnh cã nhËp néi hay kh«ng vµ ®Ò ra kÕ ho¹ch nu«i thÝch nghi phï hîp. Cã hai biÖn ph¸p nu«i thÝch nghi lµ nu«i trùc tiÕp vµ nu«ii gi¸n tiÕp, cô thÓ: + BiÖn ph¸p nu«i trùc tiÕp: BiÖn ph¸p nµy thêng ®îc øng dông khi vïng ®Þa lý cò vµ vïng ®Þa lý míi cã khÝ hËu thiªn nhiªn t¬ng ®ång 7
gièng nhau. Khi ®ã ta chuyÓn con vËt tõ n¬i ë cò ®Õn n¬i ë míi, ®ång thêi tiÕn hµnh ch¨n nu«i theo ®óng quy tr×nh kü thuËt th× con vËt sÏ thÝch nghi nhanh. VD: Cu Ba vµ ViÖt Nam lµ hai níc rÊt xa nhau nhng l¹i cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu gièng nhau, v× thÕ chóng ta nhËp kh¸ nhiÒu gièng vËt nu«i tõ Cu Ba nh: bß s÷a Holstein, mét sè gièng gµ, … hay c¸c níc cã khÝ hËu nhiÖt ®íi nh ë ViÖt Nam th× chóng ta cã thÓ nhËp nh÷ng gièng ®Ó nu«i thÝch nghi. + BiÖn ph¸p nu«i gian tiÕp: - BiÖn ph¸p nµy thêng sö dông khi hai vïng ®Þa lý cã khi hËu nhiÖt ®é chªnh lÖch nhiÒu (vÝ dô nh ViÖt Nam vµ c¸c níc Ch©u ¢u). - BiÖn ph¸p nµy ph¶i c¶i t¹o chuång tr¹i cã khÝ hËu, nhiÖt ®é, ®é Èm t¬ng ®èi gièng n¬i ë cò mµ con vËt sèng, kÕt hîp víi nu«i dìng, ch¨m sãc qu¶n lý tèt. Ngoµi ra cã thÓ chän nh÷ng nëiung gian cã khÝ hËu, nhiÖt ®é Ýt chªnh lÖch ®Ó nu«i con vËt. §ång thêi cÇn thùc hiÖn nghiªm ngÆt c¸c quy tr×nh ch¨m sãc, nu«i dìng, phßng trÞ bÖnh; kÕt hîp víi c«ng t¸c chän läc lo¹i th¶i nh÷ng c¸ thÓ yÕu kÐm kh«ng cã kh¶ n¨ng thÝch nghi trong ®iÒu kiÖn sèng míi. VÝ dô: khi ta nhËp bß Holstein Friesian cña Hµ Lan, chóng ta th- êng nu«i ë vïng cao nguyªn Méc Ch©u hay vïng §µ L¹t (L©m §ång) lµ nh÷ng n¬i cã khÝ hËu gÇn t¬ng tù nh vïng «n ®íi. 3.4 Biªn ph¸p nhËp gia sóc §Ó sù thÝch nghi cña gia sóc ®îc dÔ dµng khi nhËp gia sóc hay chuyÓn gia sóc tõ vïng nµy sang vïng kh¸c ngêi ta ph¶i chó ý nh÷ng biÖn ph¸p sau ®©y: + ChØ nhËp nh÷ng gia sóc cßn non, cha trëng thµnh h¼n v× c¬ thÓ non dÔ uèn theo ®iÒu kiÖn míi, sù ph¶n øng cña c¬ thÓ qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ph¸t dôc cßn non dÔ phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi. + Trong trêng hîp ph¶i nhËp gia sóc trëng thµnh th× bíc ®Çu ph¶i t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cña m«i trêng nh dinh dìng, tiÓu khÝ hËu gÇn gièng nh ®iÒu kiÖn m«i trêng cò cña con vËt. + Khi nhËp gia sóc hoÆc chuyÓn gia sóc tõ vïng nµy sang vïng kh¸c cÇn tiÕn hµnh trong thêi gian m¸t mÎ, víi mËt ®é gia sóc võa ph¶i. + Nh÷ng gia sóc nhËp néi ph¶i ®îc nu«i thÝch nghi råi míi tiÕn hµnh lai t¹o víi gièng ®Þa ph¬ng víi môc ®Ých nhÊt ®Þnh. §©y lµ c¸ch thÝch nghi tÝch cùc con gièng nhËp. 8
CH¦¥NG 2: ®Æc ®iÓm c¸c gièng vËt nu«i 1. Gièng vµ ph©n lo¹i gièng 1.1 Gièng 1.1.1 CÊu tróc díi loµi cña vËt nu«i Kh¸i niÖm vÒ gièng vËt nu«i trong ch¨n nu«i kh¸c víi kh¸i vÒ gièng trong ph©n lo¹i sinh häc. Trong ph©n lo¹i sinh häc, gièng lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i trªn loµi. Trong ch¨n nu«i th× gièng lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i díi loµi. CÊu tróc díi loµi cña vËt nu«i nh sau: Gièng – dßng – gia ®×nh – c¸ thÓ 1.1.2 Mét sè kh¸i niÖm vÒ c«ng t¸c gièng  Kh¸i niÖm gièng Ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c gièng gia sóc. Ngêi ta cho r»ng nãi ®Õn vËt nu«i tøc lµ chØ x¸c ®Þnh ®èi víi ®éng vËt nu«i trong nhµ. Mçi loµi gåm nhiÒu gièng gia sóc. VD: Loµi bß gåm c¸c gièng nh: bß Sind, bß Holstein, bß Braham, bß Lai-sind, bß vµng ViÖt Nam, … Loµi lîn cã c¸c gièng nh: lîn Ø, lîn Mãng C¸i, lîn Mêng Kh¬ng, lîn Yorkshine, lîn Landrace, lîn Duroc, lîn Pietrain, … Gµ cã c¸c gièng sau: gµ Ri, gµ H’M«ng, gµ MÝa, gµ L¬ go, gµ Hyline, … Gièng vËt nu«i lµ tËp ®oµn vËt nu«i cã chung nguån gèc (®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh chän läc vµ nh©n gièng cña con ngêi). Chóng gièng nhau vÒ ngo¹i h×nh thÓ chÊt, sinh trëng, ph¸t dôc, søc sinh s¶n, tÝnh n¨ng s¶n xuÊt vµ tÝnh di truyÒn æn ®Þnh. (Thêng quy ®Þnh sè lîng cho mçi loµi kh¸c nhau: tr©u bß 3000 con, lîn 5000 con, gia cÇm 10.000 con). Sè lîng cµng nhiÒu lµ biÓu hiÖn cña sù ph¸t triÓn gièng tèt.  Gièng thuÇn Lµ gièng vËt nu«i bao gåm tÊt c¶ nh÷ng vËt nu«i ®îc sinh ra tõ cha mÑ cña cïng mét gièng. Kh¸i niÖm nµy cã ý nghÜa vÒ mÆt kü thuËt h¬n lµ vÒ mÆt sinh vËt häc (di truyÒn).  Kh¸i niÖm vÒ dßng Dßng lµ mét nhãm gia sóc cã chung nguån gèc tõ mét ®ùc tæ hay ®ùc ®Çu dßng. Ngîc l¹i, nhãm gia sóc cã chung tõ mét c¸i tæ th× gäi lµ hä. Mét gièng cã thÓ cã vµi dßng (kho¶ng 2 - 5 dßng). C¸c vËt 9
nu«i trong cïng mét dßng, ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña gièng cßn cã mét vµi ®Æc ®iÓm riªng cña dßng, ®©y lµ c¸c ®Æc ®iÓm ®Æc trng cho dßng. VD: hai dßng V1 vµ V3 gièng vÞt siªu thÞt CV Super Meat ®· ®îc nhËp vµo níc ta, dßng V1 lµ dßng trèng cã tèc ®é sinh trëng nhanh, khèi lîng c¬ thÓ lín, dßng V3 lµ dßng m¸i cã khèi lîng nhá h¬n, tèc ®é sinh trëng chËm h¬n, nhng l¹i cho n¨ng suÊt trøng vµ c¸c tû lÖ liªn quan tíi Êp në cao h¬n.  Gia ®×nh: lµ tËp hîp nh÷ng vËt nu«i cã cïng cha mÑ hoÆc cïng cha kh¸c mÑ hay cïng mÑ kh¸c cha.  C¸ thÓ: Lµ thµnh viªn nhá nhÊt kh«ng thÓ ph©n chia trong gia ®×nh vËt nu«i. 1.1.3 §iÒu kiÖn ®Ó vËt nu«i ®îc coi lµ mét gièng Mét nhãm vËt nu«i ®îc coi lµ mét gièng ph¶i ®¹t nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: - Cã nguån gèc, lÞch sö h×nh thµnh râ rµng; - Cã mét sè lîng nhÊt ®Þnh: Sè lîng ®ùc c¸i sinh s¶n kho¶ng vµi tr¨m con ®èi víi tr©u, bß, ngùa; vµi ngh×n con ®èi víi lîn; vµi chôc ngh×n con ®èi víi gµ, vÞt; - Cã c¸c ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña gièng, c¸c ®Æc ®iÓm nµy kh¸c biÖt víi c¸c gièng kh¸c vµ ®îc di truyÒn mét c¸ch t¬ng ®èi æn ®Þnh cho ®êi sau; - §îc Héi ®ång gièng vËt nu«i quèc gia c«ng nhËn lµ mét gièng. 1.2 Ph©n lo¹i gièng Dùa vµo c¸c c¨n cø ph©n lo¹i kh¸c nhau, ngêi ta ph©n chia c¸c gièng vËt nu«i thµnh c¸c nhãm nhÊt ®Þnh: 1.2.1 C¨n cø vµo møc ®é tiÕn ho¸ cña gièng C¨n cø vµo møc ®é tiÕn ho¸, c¸c gièng vËt nu«i ®îc ph©n thµnh 3 nhãm sau:  Gièng nguyªn thuû: Lµ c¸c gièng vËt nu«i míi ®îc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ thó hoang. C¸c vËt nu«i thuéc nhãm gièng nµy thêng cã tÇm vãc nhá, n¨ng suÊt thÊp, thµnh thôc vÒ tÝnh dôc vµ thÓ vãc muén, ®iÒu kiÖn nu«i dìng chóng ë møc ®é ®¬n gi¶n. VD: Mét sè gièng gia sóc hiÖn nu«i ë c¸c tØnh miÒn nói níc ta thuéc nhãm gièng nµy: lîn MÑo (NghÖ An), lîn Sãc (vïng T©y Nguyªn), dª Cá... 10
 Gièng qu¸ ®é: XÐt vÒ mÆt di truyÒn th× ngêi ta cho r»ng c¸c gièng vËt nu«i nguyªn thuû ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh chän läc trong mèi quan hÖ t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn nu«i dìng ch¨m sãc ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Do vËy, so víi nhãm gièng nguyªn thuû, c¸c gièng qu¸ ®é ®îc c¶i tiÕn h¬n vÒ tÇm vãc, n¨ng suÊt, thêi gian thµnh thôc vÒ tÝnh dôc vµ thÓ vãc. Tuy nhiªn chóng còng ®ßi hái ®iÒu kiÖn nu«i dìng ch¨m sãc ë møc ®é cao h¬n. VD: Lîn Mãng C¸i, vÞt Cá, vÞt BÇu... cña níc ta thuéc nhãm gièng nµy. + XÐt vÒ mÆt di truyÒn (trong c«ng t¸c chän vµ nh©n gièng) th× ngêi ta cho r»ng c¸c thÕ hÖ con lai cña qu¸ tr×nh t¹p giao gi÷a c¸c gièng kh¸c nhau lµ gièng qu¸ ®é. VD: Bß Lai sind, lîn lai (§¹i B¹ch × Mãng C¸i). V× vËy b¶n chÊt cña gièng qu¸ ®é kh«ng æn dÞnh vÒ tÝnh di truyÒn cña tÝnh tr¹ng vÒ kiÓu h×nh vµ kiÓu di truyÒn. Nã phô thuéc vµo môc ®Ých, yªu cÇu cña c«ng thøc t¹p giao vµ ¸p lùc chän läc. * ý nghÜa: HiÖn nay ngêi ta nghiªn cøu nhiÒu gi÷a c¸c cÆp lai 2 gièng, 3 gièng, 4 gièng ®Ó t×m ®îc u thÕ lai tèt nhÊt ®ång thêi t×m ra c¸c cÆp lai thÝch hîp nhÊt ®Ó sö dông cho lai kinh tÕ hoÆc lai t¹o gièng míi.  Gièng g©y thµnh (gièng míi t¹o thµnh): Chóng lµ gièng vËt nu«i ®îc t¹o thµnh sau cïng do kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lai t¹o kÕt hîp víi chän läc vµ nu«i dìng ch¨m sãc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i trêng thÝch hîp hoÆc c¸c gièng ®îc nhËp tõ ngoµi vµo ®· ®îc nu«i thÝch nghi ë ®Þa ph¬ng nh: gµ Hybro, Rod – Ri, Leghorn, BE; lîn §¹i B¹ch, Yorkshire, Landrace; bß Holstein Friesian, Santa Gestrudis; vÞt Khaki Campbell, CV.... VËt nu«i trong nhãm gièng nµy cã híng s¶n xuÊt chuyªn dông hoÆc kiªm dông. So víi hai nhãm gièng trªn, chóng cã tÇm vãc lín h¬n, thµnh thôc vÒ tÝnh dôc vµ thÓ vãc sím h¬n, song chóng còng ®ßi hái nh÷ng ®iÒu kiÖn nu«i dìng ch¨m sãc ë møc ®é cao h¬n 1.2.2 C¨n cø vµo híng s¶n xuÊt C¨n cø vµo híng s¶n xuÊtc¸c gièng vËt nu«i ®îc ph©n thµnh 2 nhãm sau:  Gièng chuyªn dông: Lµ nh÷ng gièng cã n¨ng suÊt cao vÒ mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. VD: + bß cã c¸c gièng chuyªn cho s÷a nh Holstein Friesian, chuyªn cho thÞt nh Blanc Bleu Belge (viÕt t¾t lµ BBB)...; + gµ cã gièng chuyªn cho trøng nh Leghorn, chuyªn cho thÞt nh Cornish; + ngùa cã gièng chuyªn ®Ó cìi, chuyªn ®Ó cµy kÐo; + vÞt cã gièng chuyªn cho trøng nh Khaki Campbell, chuyªn 11
cho thÞt nh CV Super Meat; + lîn cã gièng chuyªn cho n¹c nh PiÐtrain, Landrace...  Gièng kiªm dông: Lµ nh÷ng gièng cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm, n¨ng suÊt tõng lo¹i s¶n phÈm cña c¸c gièng nµy thêng thÊp h¬n so víi c¸c gièng chuyªn dông. VD: + Gièng bß kiªm dông s÷a-thÞt nh bß n©u Thuþ SÜ (Brown Suiss) + Gièng lîn kiªm dông thÞt-mì nh lîn Cornwall; + Gièng gµ kiªm dông trøng-thÞt Rhode Island... 1.2.3 C¨n cø vµo nguån gèc C¨n cø vµo nguån gèc c¸c gièng vËt nu«i ®îc chia lµm 2 nhãm sau:  Gièng ®Þa ph¬ng: Lµ c¸c gièng cã nguån gèc t¹i ®Þa ph¬ng, ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, tù nhiªn cña ®Þa ph¬ng. Ch¼ng h¹n, lîn Mãng C¸i, bß vµng, vÞt Cá lµ c¸c gièng ®Þa ph¬ng cña níc ta. + §Æc ®iÓm cña c¸c gièng ®Þa ph¬ng: C¸c gièng ®Þa ph¬ng cã kh¶ n¨ng thÝch øng cao víi ®iÒu kiÖn vµ tËp qu¸n ch¨n nu«i cña ®Þa ph¬ng, søc chèng bÖnh tèt, song n¨ng suÊt thêng bÞ h¹n chÕ.  Gièng nhËp: Lµ c¸c gièng cã nguån gèc tõ vïng kh¸c hoÆc níc kh¸c. VD: Lîn Yorkshire, bß Holstein, vÞt Khaki Campbell lµ c¸c gièng nhËp néi. + §Æc ®iÓm cña c¸c gièng nhËp néi: C¸c gièng nhËp néi thêng lµ nh÷ng gièng cã n¨ng suÊt cao hoÆc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm tèt næi bËt so víi gièng ®Þa ph¬ng. Tuy nhiªn, do nguån gèc xuÊt ph¸t ë vïng cã ®iÒu kiÖn m«i trêng kh¸c biÖt víi n¬i nhËp vµo nu«i, c¸c gièng nhËp ph¶i thÝch øng víi ®iÒu kiÖn sèng míi. §iÒu nµy tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng thÝch nghi cña gièng nhËp, vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ con ngêi t¹o ra nh»m gióp chóng dÔ thÝch øng ®îc víi ®iÒu kiÖn sèng ë n¬i ë míi. 2. §Æc ®iÓm cña c¸c gièng vËt nu«i ë níc ta 2.1 Gièng bß Ngêi ta t¹o ra c¸c gièng bß cã híng s¶n xuÊt kh¸c nhau. Bß s÷a, bß thÞt, bß kiªm dông, … Do tÝnh n¨ng s¶n xuÊt kh¸c nhau nªn ®· cã ®Æc ®iÓm riªng cña tõng gièng. 2.1.1 Bß ngo¹i nhËp  Bß Holstein (bß l«ng tr¨ng ®en, bß Hµ Lan) 12
- Nguån gèc: Bß cã nguån gèc ë Hµ Lan, ®îc nhËp vµo ViÖt Nam tõ thËp kû 60 qua con ®êng Trung Quèc, n¨m 1970 ta l¹i tiÕn hµnh nhËp tõ Cu Ba. Bß nµy ®îc nu«i nhiÒu ë Méc Ch©u, Ba V×, Hµ Néi, L©m §ång, TP. Hå ChÝ Minh. - §Æc ®iÓm ngo¹i h×nh: Mµu l«ng ®en tr¾ng, tû lÖ ®en tr¾ng kh«ng ®ång nhÊt. §Çu thanh nhá, tr¸n hÑp, sõng th¼ng ng¾n, m¾t to, bÇu vó ph¸t triÓn. + S¶n lîng s÷a trung b×nh 4.500kg/305 ngµy tiÕt s÷a, tû lÖ mì s÷a 4%.  Bß n©u Thôy SÜ (Brouen - Wiss) - Cã nguån gèc tõ Thôy SÜ. - §Æc ®iÓm: L«ng mµu n©u, sõng ng¾n, ®Çu h¬i ng¾n, cã kh¶ n¨ng chÞu nãng cao. ThÓ träng trung b×nh 700kg, s¶n lîng s÷a trung b×nh 4.500kg/305 ngµy tiÕt s÷a, tû lÖ mì s÷a 4%.  Bß Sind (Ên §é) - Nguån gèc: tõ Ên §é. - §Æc ®iÓm: L«ng mµu n©u hoÆc n©u nh¹; ®Çu to, ng¾n; tr¸n d«; m¾t h¬i to; sõng ng¾n; cæ to cã yÕm dµi ®Õn bông; cã u to cao nªn gäi lµ bß u. - Lµ bß kiªm dông thÞt - s÷a vµ cµy kÐo, chÞu nãng tèt nhng chÞu l¹nh kÐm. S¶n lîng s÷a trung b×nh 1500 – 2000kg/305 ngµy tiÕt s÷a, tû lÖ mì s÷a 4%. 2.1.2 Bß néi  Bß vµng ViÖt Nam - Thuéc lo¹i bß U (Bosindicus) chñ yÕu lµ cµy kÐo vµ cho thÞt. - §Æc ®iÓm: ThÓ vãc nhá (200 – 300kg). Mµu l«ng vµng, l«ng sÉm hoÆc 13
tr¾ng nh¹t hoÆc ®en. Cã kh¶ n¨ng chÞu nãng tèt, chÞu l¹nh kÐm, s÷a chØ ®ñ nu«i con. - ë mçi ®Þa ph¬ng cã gièng bß vµng cña riªng m×nh nh: Bß Vµng Cao B»ng, bß vµng Lµo Cai, thÓ vãc 180-220kg, bß vµng NghÖ An, bß vµng Thanh Ho¸ (200-300kg), bß Gia Lai KonTum, bß §¾c L¾c (250- 300kg).  Bß Lai Sind - Do t¹p giao gi÷a bß Ên §é vµ bß Vµng ViÖt Nam. Bß Lai Sind cã thÓ vãc lín h¬n (P = 300-500kg) mµu l«ng vµng hoÆc thÉm, ngùc cã yÕm nhá. Bß kÐo cµy vµ cho thÞt tèt h¬n bß vµng. 2.2 Gièng tr©u 2.2.1 Tr©u Murrah Nguån gèc tõ Ên §é, ®îc nhËp vµo ViÖt Nam n¨m 1980, hiÖn nay ®ang ®îc nu«i t¹i s«ng BÐ. - §Æc ®iÓm: + §Æc ®iÓm ngo¹i h×nh: toµn th©n mµu ®en bãng, ®Çu nhá, tr¸n to, sõng so¾n, vó rÊt ph¸t triÓn, da máng. + Søc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi: s¶n lîng s÷a 1500 – 2000kg/305 ngµy tiÕt s÷a, mì s÷a 7 – 9%. Nu«i thÝch nghi kÐm víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu ë níc ta, s¶n lîng s÷a gi¶m. HiÖn nay sö dông c«ng thøc lai tr©u Murrah víi tr©u ViÖt Nam môc ®Ých t¹o ra gièng tr©u míi cña ViÖt Nam. 2.2.2 Tr©u ViÖt Nam §Æc ®iÓm ngo¹i h×nh: Tr©u toµn th©n mµu ®en, rÊt Ýt con mµu tr¾ng tÇm vãc nhá. - Tr©u ®îc chia thµnh 2 nhãm tr©u ngè vµ tr©u rÐ. + Tr©u ngè: thÓ vãc to h¬n, cã sõng c¸nh n¸, nu«i nhiÒu ë T©y B¾c. + Tr©u ViÖt Nam chñ yÕu ®îc nu«i ®Ó dïng lµm cµy kÐo vµ lÊy thÞt, chóng ®îc nu«i hÇu hÕt ë trong níc. 2.3 Gièng lîn 14
Nãi chung lîn ®ang lµ loµi cung cÊp thÞt chñ yÕu cho nhu cÇu cña thÞ trêng, v× vËy c¸c gièng lîn rÊt phong phó. 2.3.1 L¬n ngo¹i nhËp  Lîn Berkshine (Anh): L«ng ®en, da ®en, cã 6 ®èm tr¾ng (®Çu, 4 ch©n vµ ®u«i). Thµnh thôc sím, tû lÖ n¹c thÊp.  Lîn §¹i B¹ch (nhËp tõ Liªn X«) Toµn th©n tr¾ng, tai to, th¼ng, m«ng th¼ng. Lµ gièng kiªm dông n¹c, mì.  Lîn Large – White (Anh): Ta nhËp tõ Liªn X« cò. Gièng lîn nµy toµn th©n mµu tr¾ng, mâm cong, tai to th¼ng, lµ gièng kiªm dông. Gièng cã søc sinh s¶n tèt, cã tÝnh chÞu ®ùng cao.  Lîn Landrace: - Cã nguån gèc tõ §an M¹ch. - Toµn th©n cã mµu tr¾ng; tai to côp xuèng; mâm h¬i cong; 4 ch©n h¬i nhá, thon dµi, tû lÖ n¹c cao (51 – 55%) 2.3.2 Lîn néi: rÊt phong phó  Lîn Mãng C¸i - Nguån gèc: Ph¸t sinh tõ vïng Mãng C¸i, Qu¶ng Ninh. - §îc nu«i phæ biÕn ë miÒn B¾c. - Lîn Mãng C¸i ®îc chia ra lµm 3 nhãm chÝnh: Mãng C¸i x¬ng to, Mãng C¸i x¬ng nhì, Mãng C¸i x¬ng nhá. Ba nhãm nµy ®Òu cã ngo¹i h×nh gièng nhau lµ: + Cã lang ®en tr¾ng h×nh yªn ngùa, bông tr¾ng, 4 ch©n tr¾ng. + Søc s¶n xuÊt ngang nhau chØ kh¸c nhau vÒ tÇm vãc. 15