intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Bài giảng Sinh thái học công nghiệp: Chương 3 - PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Thái

Chia sẻ: Nguyen Thu Huong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

101
lượt xem
9
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 3 Ô nhiễm môi trường-tác động của ô nhiễm thuộc bài giảng Sinh thái học công nghiệp, cùng nắm kiến thức trong chương này thông qua việc tìm hiểu các nội dung sau: bản chất của ô nhiễm; các nguồn và các chất gây ô nhiễm; độc học sinh thái và các tác động, rủi ro và nguy cơ; các tác động của ô nhiễm; các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sinh thái học công nghiệp: Chương 3 - PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Thái

Bµi gi¶ng Sinh th¸i häc C«ng nghiÖp Ch−¬ng 3- « nhiÔm m«i tr−êng- T¸c ®éng cña « nhiÔm -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> Ch−¬ng 3 « nhiÔm m«i tr−êng – t¸c ®éng cña « nhiÔm<br /> <br /> 3.1. B¶n chÊt cña « nhiÔm Tr−íc khi loµi ng−êi xuÊt hiÖn, m«i tr−êng trªn qu¶ ®Êt hoµn toµn lµ m«i tr−êng nguyªn thuû, chØ cã biÓn xanh, tuyÕt tr¾ng, rõng nguyªn thuû xanh t−¬i mµ kh«ng cã ®« thÞ, kh«ng cã nhµ m¸y, hÇm má, « t«.. Tõ khi con ng−êi xuÊt hiÖn, qu¸ tr×nh sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña con ng−êi ®· g©y nªn « nhiÔm m«i tr−êng. Nh− ®· tr×nh bµy ë nh÷ng ch−¬ng tr−íc, b¶n chÊt cña « nhiÔm lµ sù rèi lo¹n vËn hµnh mang tÝnh tiªu cùc trong c¸c chu tr×nh tù nhiªn, mµ ng−êi ta cã thÓ nhËn ra vµ ®o l−êng ®−îc ®· quan s¸t thÊy ë møc ®é kh¸c nhau. ChÊt th¶i ( Theo LuËt BVMT) lµ lo¹i vËt chÊt ®−îc lo¹i ra trong sinh ho¹t, tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, hoÆc tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c. ChÊt th¶i cã thÓ ë d¹ng r¾n, d¹ng láng hoÆc ë d¹ng kh¸c. §Æc ®iÓm cña vÊn ®Ò chÊt th¶i ®−îc ®Æt vµo ®iÓm giao nhau cña nh÷ng quan t©m lín trong x· héi cña chóng ta: - Sù nhËn biÕt vÒ mét hµnh tinh qu¶ ®Êt víi nh÷ng tµi nguyªn kho¸ng s¶n vµ n¨ng l−îng kh«ng t¸i t¹o ®−îc, cã s½n víi sè l−îng cã h¹n. - Sù xuÊt hiÖn nh÷ng bÊt tr¾c cã thÓ xÈy ra cho m«i tr−êng tù nhiªn vµ cã khi cho søc kháe cña con ng−êi do sù ph©n t¸n kh«ng kiÓm so¸t ®−îc cña nh÷ng chÊt ®éc h¹i ®ßi hái ph¶i gia t¨ng sù lµm chñ ®èi víi nh÷ng chÊt th¶i ®ã. - Sù chuyÓn biÕn nh÷ng quy luËt kinh tÕ ®ang ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng cña chóng ta, c¸i ®ã ®Æt ra vÊn ®Ò tÕ nhÞ lµ tÝnh ®Õn chi phÝ qu¶n lý c¸c chÊt th¶i. - G¸nh nÆng gia t¨ng cña quy chÕ dÉn ®Õn nh÷ng rµng buéc vµ m©u thuÉn cµng nhiÒu g©y khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý. - Cuèi cïng lµ vÒ ph−¬ng diÖn kü thuËt th× dÔ hiÓu r»ng tÊt c¶ c¸c ngµnh khoa häc (hãa, sinh, nhiÖt ®éng, ®Þa chÊt, c¬ häc, sinh th¸i, vËt lý) lµ nh÷ng chuyªn ngµnh cÇn thiÕt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã, ®iÒu ®ã gi¶i thÝch vÒ sù khã kh¨n ®Ó ®−a ra ®−îc mét c¸ch tiÕp cËn ®¬n gi¶n vµ Ýt nhiÒu triÖt ®Ó vÒ nh÷ng c«ng cô ®Ó qu¶n lý chÊt th¶i. Nh×n chung, « nhiÔm m«i tr−êng phÇn lín do nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng hîp lý cña con ng−êi g©y nªn nh−ng còng cã nh÷ng « nhiÔm do ho¹t ®éng cña tù nhiªn t¹o thµnh. Hëu qu¶ cña « nhiÔm nµy thËm chÝ cßn nghiªm träng h¬n, ph¹m vi ¶nh h−ëng to lín h¬n so víi « nhiÔm do ho¹t ®éng cña con ng−êi vµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. ThÝ dô ®iÓn h×nh lµ nói löa phun ra nh−òng dßng phón th¹ch nãng ch¶y cao hµng tr¨m mÐt víi hµm l−îng khÝ sunfuar¬ rÊt nhiÒu g©y nªn sù « nhiÔm trªn mét vµnh ®ai réng lín , thËm chÝ lµm biÕn ®æi khÝ hËu côc bé. ¤ nhiÔm m«i tr−êng cã nhiÒu d¹ng, bao gåm « nhiÔm kh«ng khÝ, « nhiÔm nguån n−íc, « nhiÔm ®Êt, « nhiÔm tiÕng ån..víi c¸c nguån g©y « nhiÔm mang tÝnh ®a d¹ng vµ lu«n lu«n biÕn ®æi.<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 35 Ng−êi so¹n : PGS.TS. NguyÔn ThÞ Kim Th¸i – ViÖn Khoa häc & KTMT - §¹i häc X©y dùng<br /> <br /> Bµi gi¶ng Sinh th¸i häc C«ng nghiÖp Ch−¬ng 3- « nhiÔm m«i tr−êng- T¸c ®éng cña « nhiÔm -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> Nguån n−íc ®−îc coi lµ « nhiÔm khi thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt lý ho¸ sinh häc cña n−íc bÞ thay ®æi, kh«ng b¶o ®¶m chÊt l−îng cña nguån cung cÊp vµ c¸c yªu cÇu kh¸c M«i tr−êng kh«ng khÝ bÞ coi lµ « nhiÔm khi c¸c thµnh phÇn bÞ biÕn ®æi kh¸c víi tr¹ng th¸i b×nh th−êng. ChÊt g©y « nhiÔm lµ chÊt cã trong khÝ quyÓn ë nång ®é cao h¬n nång ®é b×nh th−êng cña nã trong kh«ng khÝ hoÆc chÊt ®ã th−êng kh«ng cã trong kh«ng khÝ. Sù « nhiÔm kh«ng khÝ lµ kÕt qu¶ cña viÖc th¶i ra c¸c khÝ, h¬i, giät vµ c¸c l−îng khÝ kh¸c cã nång ®é v−ît qu¸ thµnh phÇn b×nh th−êng trong kh«ng khÝ g©y nªn c¸c t¸c ®éng cã h¹i hoÆc g©y sù khã chÞu (do mïi, do bôi, ...). §Êt bÞ coi lµ « nhiÔm khi sù t¨ng nång ®é chÊt ®¹t tíi nång ®é cã kh¶ n¨ng lµm xuÊt hiÖn nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn nh÷ng chøc n¨ng ®· ®Þnh cña ®Êt ®Én ®Õn sù huû ho¹i cña hÖ sinh th¸i ®Êt . TiÕng ån nãi chung lµ nh÷ng ©m thanh g©y khã chÞu, quÊy rÇy sù lµm viÖc vµ nghØ ng¬i cña con ng−êi. TiÕng ån lµ mét yÕu tè tù nhiªn nh−ng còng lµ s¶n phÈm cña nÒn v¨n minh kü thuËt. Khi tiÕng ån lan truyÒn trong kh«ng khÝ, chuyÓn ®éng ©m thanh cña c¸c ph©n tö khÝ g©y ra nh÷ng biÕn ®æi nhá vÒ ¸p suÊt kh«ng khÝ mµ ng−êi ta biÓu hiÖn b»ng ¸p suÊt ©m, c−êng ®é ©m. HiÖn nay, ng−êi ta coi tiÕng ån nh− lµ mét chØ sè « nhiÔm m«i tr−êng trong thµnh phè. 3.2. CÊc nguån g©y « nhiÔm vµ c¸c chÊt g©y « nhiÔm C¸c nguån g©y « nhiÔm chñ yÕu bao gåm: - Tõ ho¹t ®éng sinh ho¹t; - Tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp; - Tõ c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i; - Tõ c¸c ho¹t ®éng giao th«ng ®i l¹i; - Tõ c¸c hiÖn t−îng tù nhiªn Trong ph¹m vi cña gi¸o tr×nh nµy chóng ta tËp trung vµo c¸c « nhiÔm g©y ra do rèi lo¹n vËn hµnh cña c¸c chu tr×nh sinh ®Þa hãa mµ ®iÓn h×nh lµ chu tr×nh carbon vµ ni t¬. ¤ nhiÔm g©y ra tõ ho¹t ®éng c«ng nghiÖp ho¸ dÇu : Hãa dÇu ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cùc kú nhanh tõ nh÷ng n¨m 1960 vµ ®· cho phÐp ngµnh hãa häc ®−a ra ®−îc mét lo¹t nh÷ng s¶n phÈm míi (chÊt dÎo, dung m«i, chÊt mµu, thuèc trõ s©u, keo dÝnh, vecni...). S¶n xuÊt, sö dông, th¶i bá tÊt c¶ nh÷ng hîp chÊt nµy ®Òu g©y « nhiÔm hoÆc cho ®Êt, hoÆc cho m«i tr−êng n−íc, vµ kh«ng khÝ còng nh− cho ®éng, thùc vËt. Nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i lµ nh÷ng chÊt g©y « nhiÔm thu hót sù chó ý cña nhµ lËp ph¸p. C¸c chÊt nµy ®−îc dïng chñ yÕu lµm nhiªn liÖu, dung m«i hßa tan c¸c s¶n phÈm ®Ó khuyÕch t¸n ra m«i tr−êng (nh− trong c«ng viÖc in) nh÷ng chÊt dÉn xuÊt cacbua hydro.<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 36 Ng−êi so¹n : PGS.TS. NguyÔn ThÞ Kim Th¸i – ViÖn Khoa häc & KTMT - §¹i häc X©y dùng<br /> <br /> Bµi gi¶ng Sinh th¸i häc C«ng nghiÖp Ch−¬ng 3- « nhiÔm m«i tr−êng- T¸c ®éng cña « nhiÔm -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> Nh÷ng chÊt cacbua hydro g©y hËu qu¶ ®èi víi m«i tr−êng, thuéc vÒ c¸c hîp chÊt cacbua hydro th¬m vµ cacbua hydro th¬m nhiÒu vßng, bao gåm tÊt c¶ nh÷ng hîp chÊt bay h¬i chøa mét vßng trong ph©n tö (benzen, phenol, naphtalin...). Cïng víi nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i, c¸c s¶n phÈm dÇu má kh¸c còng cã mét t¸c ®éng quan träng lªn m«i tr−êng. §ã lµ c¸c lo¹i chÊt dÎo, PCB, c¸c chÊt tÈy röa, c¸c lo¹i thuèc trõ s©u, c¸c lo¹i phenol... Ta h·y xem xÐt tr−êng hîp c¸c lo¹i thuèc trõ s©u lµm vÝ dô. Thuèc trõ s©u chiÕm mét vÞ trÝ ®éc ®¸o trong sè nh÷ng chÊt g©y « nhiÔm m«i tr−êng. Ng−îc l¹i víi nh÷ng chÊt g©y « nhiÔm kh¸c, thuèc trõ s©u ®−îc ng−êi ta tù nguyÖn ph©n t¸n ra trong m«i tr−êng tù nhiªn ®Ó diÖt mét sè loµi s©u h¹i. Ng−êi ta ph©n ra 3 lo¹i sau ®©y: a) C¸c lo¹i thuèc trõ s©u. Bao gåm chñ yÕu: - C¸c hîp chÊt clor h÷u c¬ ®−îc ®iÒu chÕ b»ng c¸ch clor ho¸ c¸c ph©n tö vßng th¬m hoÆc c¸c ph©n tö dÞ vßng (DDT, lindan). Nh÷ng chÊt nµy kh«ng tan trong n−íc vµ bÒn tíi 10 n¨m. - C¸c hîp chÊt photpho h÷u c¬ lµ nh÷ng este cña r−îu vµ axit ortho photphoric (paration, malation) nhanh chãng bÞ ph©n gi¶i sinh vËt trong n−íc. - Nh÷ng cacbonat lµ nh÷ng este cña axit N-metyl cacbamic. Nh÷ng lo¹i nµy Ýt ®éc h¹i ®èi víi c¸c ®éng vËt m¸u nãng. b) Nh÷ng lo¹i thuèc trõ nÊm: Th«ng dông nhÊt lµ nh÷ng lo¹i thuèc trõ nÊm thuû ng©n h÷u c¬. Chóng ®−îc dïng phèi hîp víi thuèc trõ s©u clor h÷u c¬ ®Ó b¶o qu¶n h¹t gièng. c) Nh÷ng lo¹i thuèc trõ cá. Nh÷ng lo¹i chÝnh lµ: - C¸c dÉn xuÊt cña axit phenoxy axetic. - C¸c triazin - C¸c lo¹i urª ®· bÞ thÕ,v.v.. - C¸c lo¹i thuèc trõ s©u thÓ hiÖn nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau lªn m«i tr−êng: - Nh÷ng t¸c dông ®éc h¹i trùc tiÕp ®èi víi c¸c loµi ®éng vËt vµ thùc vËt. - §Çu ®éc gi¸n tiÕp d©y truyÒn dinh d−ìng, ®Æc biÖt lµ c¸c loµi chim ¨n s©u vµ thuû s¶n. - Lµm gi¶m tiÒm n¨ng sinh vËt cña nh÷ng lo¹i bÞ nhiÔm thuèc. - Lµm biÕn mÊt nhiÒu loµi vµ nh− vËy lµm mÊt c©n b»ng cña c¸c quÇn thÓ ®ång thêi lµm t¨ng nhanh chãng nhiÒu loµi do mÊt kÎ s¨n chóng lµm måi. Mét cè g¾ng quan träng ®ang ®−îc thùc hiÖn tõng b−íc ®Ó söa l¹i nh÷ng hËu qu¶ ®ã: - §−a ra nh÷ng lo¹i Ýt ®éc h¹i h¬n. - Ph¸t triÓn ®Êu tranh sinh häc. - Lµm t¨ng søc ®Ò kh¸ng cña c©y trång. - Tèi −u ho¸ viÖc øng dông c¸c lo¹i thuèc,v.v..<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 37 Ng−êi so¹n : PGS.TS. NguyÔn ThÞ Kim Th¸i – ViÖn Khoa häc & KTMT - §¹i häc X©y dùng<br /> <br /> Bµi gi¶ng Sinh th¸i häc C«ng nghiÖp Ch−¬ng 3- « nhiÔm m«i tr−êng- T¸c ®éng cña « nhiÔm -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> Mét viÖc còng cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn trong kÕ ho¹ch qu¶n lý c¸c chÊt th¶i lµ viÖc huû bá nh÷ng kho dù tr÷ lín thuèc trõ s©u thu håi tõ thÞ tr−êngvµ nh−ng bao b× bÈn v× thuèc còng ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò nghiªm träng ch−a nãi tíi nh÷ng s¶n phÈm phô cña c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thuèc trõ s©u. Chóng ta míi chØ nhÊn m¹nh ë ®©y ®Õn c¸c lo¹i thuèc trõ s©u tæng hîp. Cßn nh÷ng nguån thuèckh¸c vÉn ®−îc sö dông: v« c¬ (l−u huúnh, sunphat ®ång, s¾t, arsenic) hay nh÷ng chÊt h÷u c¬ tù nhiªn (nicotin, rotenon...). Tæng céng, kho¶ng 31 triÖu ha trång trät ®· nhËn hµng n¨m: - 100.000 tÊn chÊt h÷u c¬ tæng hîp. - 60.000 tÊn l−u huúnh. - 7500 tÊn ®ång; th«ng qua h¬n 500 chÕ phÈm th−¬ng m¹i. Kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm cña c¸c lo¹i thuèc trõ s©u ®−îc thÓ hiÖn ë H×nh 3.1. ¤ nhiÔm g©y ra tõ ho¹t ®éng khai th¸c má vµ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng :Theo C. Guillemin, Futurible, no20, feirier 1979), mçi ®Çu ng−êi trªn hµnh tinh, mçi n¨m khai th¸c 8 tÊn vËt liÖu tõ ®Êt, trong ®ã: - 2,5 tÊn b·i th¶i má than. - 3,3 tÊn vËt liÖu x©y dùng. - 1,7 tÊn nhiªn liÖu má. - 150kg kim lo¹i. - 150kg quÆng phi kim. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c chÊt « nhiÔm kh«ng khÝ ph¸t ra bao gåm c¸c lo¹i bôi ; c¸c lo¹i khÝ th¶i tõ qu¸ tr×nh ®èt ch¸y lµ SO2, NO2, CO, CO2 vµ chÊt th¶i h÷u c¬. C¸c nhµ m¸y ®iÖn, c¸c nhµ m¸y hãa chÊt, nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö ph¸t ra c¸c chÊt phãng x¹. Nguån chñ yÕu do sù ®èt than. C¸c h¹t bôi tõ qu¸ tr×nh ®èt than bao gåm sè l−îng lín lµ c¸c bon, silicat (SiO2) nh«m (Al2O3) vµ Fe2O3 hoÆc Fe3O2 ®−îc ph¸t ra d−íi d¹ng tro bay. C¸c chÊt khÝ ®ång thêi còng ®−îc bèc ra tõ qu¸ tr×nh ®èt than. C¸c yÕu tè (thµnh phÇn khÝ x¶) ®−îc tr×nh bµy ë B¶ng 3.1. B¶ng 3.1. C¸c thµnh phÇn khÝ x¶ ChÊt « nhiÔm Tõ nhµ m¸y ®iÖn (kg/tÊn than ®èt) 0,023 0,23 0,1 9,1 34,5 Nguån x¶ Tõ c¸c ngµnh CN kh¸c (kg/tÊn than ®èt) 0,023 1,38 0,46 9,1 34,5<br /> <br /> HCHO CO CH4 NO2 SO2<br /> <br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 38 Ng−êi so¹n : PGS.TS. NguyÔn ThÞ Kim Th¸i – ViÖn Khoa häc & KTMT - §¹i häc X©y dùng<br /> <br /> Bµi gi¶ng Sinh th¸i häc C«ng nghiÖp Ch−¬ng 3- « nhiÔm m«i tr−êng- T¸c ®éng cña « nhiÔm -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> Thuèc b¶o vÖ thùc vËt<br /> <br /> PhÕ liÖu s¶n xuÊt<br /> <br /> Sù « nhiÔm qua d©y chuyÒn thùc phÈm<br /> <br /> Bao b× bÞ nhiÔm bÈn Bay h¬i<br /> <br /> Tån d− trong thùc vËt ®−îc tiªu thô<br /> <br /> Sù nhiÔm bÈn qua chuçi thøc ¨n Tr«i theo dßng n−íc Sù mÊt c©n b»ng QuÇn thÓ c«n trïng<br /> <br /> -<br /> <br /> Sù hÊp phô vµ hÊp thô trªn ®Êt Sù ph©n huû sinh häc/ho¸ häc Lan truyÒn d−íi t¸c dông cña n−íc<br /> <br /> « nhiÔm nguån n−íc ngÇm<br /> <br /> H×nh 3.1. Kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm cña c¸c lo¹i thuèc trõ s©u<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 39 Ng−êi so¹n : PGS.TS. NguyÔn ThÞ Kim Th¸i – ViÖn Khoa häc & KTMT - §¹i häc X©y dùng<br /> <br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2