intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Báo cáo nghiên cứu khoa học " TÌNH HÌNH VÀ ĐẶC ĐIỂM KẾT CẤU GIAI TÂNG XÃ HỘI TRUNG QUỐC TỪ NĂM 1978 ĐẾN NAY VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHO TRIỂN VỌNG PHÁT TRIỂN "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

98
lượt xem
12
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Qua gần 30 năm cải cách mở cửa từ năm 1978 đến nay Trung Quốc đã thu đ-ợc rất nhiều thành tựu rực rỡ trên các mặt kinh tế, chính trị, văn hoá... đồng thời làm cho xã hội Trung Quốc diễn ra những thay đổi sâu sắc. Việc chuyển đổi thể chế kinh tế và thúc đẩy tiến trình hiện đại hoá đã tác động tới sự thay đổi về kết cấu giai tầng xã hội của n-ớc này. Kết cấu xã hội “hai giai cấp một tầng lớp”tr-ớc đây (giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " TÌNH HÌNH VÀ ĐẶC ĐIỂM KẾT CẤU GIAI TÂNG XÃ HỘI TRUNG QUỐC TỪ NĂM 1978 ĐẾN NAY VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHO TRIỂN VỌNG PHÁT TRIỂN "

  1. 19 T×nh h×nh v ®Æc ®iÓm kÕt cÊu giai tÇng …. NguyÔn V¨n §é* 1. C¬ së lý luËn cho viÖc ph©n tÝch ua gÇn 30 n¨m c¶i c¸ch më Q khoa häc vÒ kÕt cÊu giai tÇng x· héi cöa tõ n¨m 1978 ®Õn nay Trung Quèc tõ sau c¶i c¸ch më cöa ®Õn Trung Quèc ®· thu ®−îc rÊt nay nhiÒu thµnh tùu rùc rì trªn c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸... ®ång thêi §èi víi kÕt cÊu giai tÇng x· héi míi lµm cho x· héi Trung Quèc diÔn ra xuÊt hiÖn, viÖc nhËn thøc nh− thÕ nµo, gi¶i thÝch vÒ mÆt lý luËn ra sao hiÖn cßn nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. ViÖc chuyÓn ®æi kh¸ nhiÒu tranh luËn. Song cã lÏ chóng thÓ chÕ kinh tÕ vµ thóc ®Èy tiÕn tr×nh ta cÇn vËn dông nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n hiÖn ®¹i ho¸ ®· t¸c ®éng tíi sù thay ®æi cña chñ nghÜa M¸c vµ t− t−ëng Mao vÒ kÕt cÊu giai tÇng x· héi cña n−íc nµy. Tr¹ch §«ng, lý luËn §Æng TiÓu B×nh, KÕt cÊu x· héi “hai giai cÊp mét tÇng “gi¶i phãng t− t−ëng, thùc sù cÇu thÞ”, líp”tr−íc ®©y (giai cÊp c«ng nh©n, giai tiÕn hµnh ph©n tÝch thùc chøng vµ khoa cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc) ®· häc ®èi víi nh÷ng thay ®æi s©u s¾c ®· diÔn ra sù ph©n ho¸ râ rÖt, mét sè giai diÔn ra, tõ ®ã ®−a ra nh÷ng nhËn thøc tÇng x· héi míi tõng b−íc h×nh thµnh, khoa häc vµ rót ra nh÷ng luËn ®iÓm vÒ nh−ng sù chªnh lÖch x· héi, kinh tÕ, lèi kÕt cÊu giai tÇng x· héi Trung Quèc tõ sèng vµ nhËn thøc lîi Ých gi÷a c¸c giai n¨m 1978 ®Õn nay. tÇng ngµy cµng râ nÐt. C¬ chÕ ph©n ho¸ KÕt cÊu x· héi Trung Quèc hiÖn nay c¸c giai tÇng x· héi míi lÊy ngµnh nghÒ t−¬ng ®èi phøc t¹p vµ cã ®Æc tr−ng ®a lµm chÝnh ®· tõng b−íc thay thÕ dÇn c¬ nguyªn râ rÖt do vËy nÕu chØ dïng tiªu chÕ ph©n ho¸ tr−íc ®©y, lÊy th©n thÕ chuÈn vÒ chiÕm h÷u t− liÖu s¶n xuÊt chÝnh trÞ, hé khÈu vµ hµnh chÝnh lµm (TLSX) ®Ó gi¶i thÝch sù ph©n ho¸ giai c¨n cø. tÇng x· héi lµ ch−a ®Çy ®ñ vµ ch−a tho¶ ®¸ng. Tõ sù ®æi thay vÒ kinh tÕ ®· t¸c ®éng ®Õn x· héi dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn mét lo¹i * Th¹c sü. Tr−êng Cao ®¼ng S− ph¹m kÕt cÊu giai tÇng x· héi míi vµ dÇn ®i VÜnh Phóc vµo xu thÕ æn ®Þnh.
  2. nghiªn cøu trung quèc sè 4(68)-2006 20 - Nguån lùc kinh tÕ: Chñ yÕu chØ §Ó n¾m b¾t chÝnh x¸c nh÷ng ®Æc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông vµ quyÒn tr−ng giai tÇng x· héi Trung Quèc hiÖn kinh doanh ®èi víi TLSX. nay cÇn ph¶i nhËn thøc l¹i lý luËn ph©n - Nguån lùc v¨n ho¸ (kü thuËt) lµ chØ tÝch giai cÊp truyÒn thèng, céng thªm sù tri thøc vµ kü n¨ng ®−îc x· héi c«ng ph¸t triÓn khoa häc h×nh thµnh mét nhËn (th«ng qua b»ng cÊp hoÆc gi¸m khung tiªu chuÈn ph©n lo¹i ®a nguyªn ®Þnh t− c¸ch). phï hîp víi sù ®æi thay vµ thùc tÕ. T×nh h×nh n¾m gi÷ 3 lo¹i nguån lùc Môc tiªu nghiªn cøu vµ t− duy ph©n trong ®ã x· héi Trung Quèc hiÖn nay tÝch: C¸c vÊn ®Ò vÒ giai cÊp, giai tÇng quyÕt ®Þnh vÞ trÝ c¸c quÇn thÓ x· héi còng ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh ®Ó ®éng viªn trong kÕt cÊu giai tÇng vµ ®Þa vÞ tæng ®oµn kÕt c¸c lùc l−îng x· héi vµo viÖc hîp kinh tÕ x· héi cña c¸ nh©n. thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ vµ x· héi Ngoµi ra, Trung Quèc ®ang trong qu¸ nh»m x©y dùng tèt XHCN hiÖn ®¹i ho¸, tr×nh chuyÓn m×nh sang x· héi c«ng hµi hoµ vµ æn ®Þnh. nghiÖp, v× thÕ, chóng ta cÇn xem xÐt sù C¸c häc gi¶ ph−¬ng T©y ®· ®−a ra c¸c thay ®æi c¸c tÇng líp trong x· héi Trung thuËt ng÷ nh− “Class”cã thÓ dÞch lµ (giai Quèc tõ tÇm cao hiÖn ®¹i ho¸. cÊp hoÆc giai tÇng hay tÇng líp), 2. Sù ph©n ho¸ v nh÷ng thay vÒ kÕt “Status” dÞch ra lµ (®Þa vÞ hay th©n cÊu giai tÇng x· héi Trung Quèc phËn); “Socialhonor” (danh väng x· héi). Trung Quèc b¾t ®Çu thùc hiÖn nh÷ng Sù kh¸c biÖt thËt sù kh«ng ph¶i lµ dïng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa tõ cuèi n¨m tõ nµo, mµ quan träng lµ dïng t− duy 1978, viÖc ®iÒu chØnh hµng lo¹t c¸c nµo ®Ó ph©n tÝch hiÖn t−îng “Class” quyÕt s¸ch trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn viÖc ®Êu trong x· héi. tranh giai cÊp lµm c−¬ng lÜnh ®· ®−îc Nh− vËy khi xem xÐt vÒ kÕt cÊu giai xo¸ bá, chuyÓn sang lÊy x©y dùng kinh tÇng x· héi Trung Quèc chóng ta cã thÓ tÕ lµm träng t©m; thÓ chÕ kinh tÕ kÕ dùa trªn c¬ së quan hÖ së h÷u vÒ TLSX ho¹ch chuyÓn dÇn sang thÓ chÕ kinh tÕ kÕt hîp víi c¸c tiªu chuÈn kh¸c nh− thÞ tr−êng, quan hÖ c¸c tÇng líp ®−îc ngµnh nghÒ hay chiÕm h÷u vÒ 3 lo¹i dùa trªn c¬ së gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn nguån lùc. lùc l−îng s¶n xuÊt nh÷ng thay ®æi c¨n - Nguån lùc tæ chøc: Bao gåm nguån b¶n vµ quan träng Êy ®· ¶nh h−ëng trùc lùc tæ chøc hµnh chÝnh vµ nguån lùc tæ tiÕp vµ s©u s¾c ®Õn kÕt cÊu x· héi Trung chøc chÝnh trÞ x· héi. ë ®©y chñ yÕu lµ chØ Quèc khiÕn c¸c giai tÇng cã sù biÕn ®æi nh÷ng n¨ng lùc chi phèi nguån lùc x· héi nhanh chãng. 2.1 Giai cÊp c«ng nh©n: ë Trung cã ®−îc do dùa vµo hÖ thèng tæ chøc chÝnh quyÒn Nhµ n−íc vµ tæ chøc §¶ng Quèc, cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh cña nÒn kinh tÕ nªn giai cÊp c«ng nh©n ®· (bao hµm c¶ con ng−êi vµ vËt chÊt).
  3. 21 T×nh h×nh v ®Æc ®iÓm kÕt cÊu giai tÇng …. c«ng nh©n ®−îc ph©n thµnh c¸c tÇng líp kh«ng ngõng lín m¹nh vÒ sè l−îng, do nh−: tÇng líp nhµ doanh nghiÖp (qu¶n vËy néi bé ®· diÔn ra nh÷ng ®æi thay vµ lý), tÇng líp c«ng nh©n (cæ tr¾ng), tÇng sù ph©n ho¸ s©u s¾c. líp c«ng nh©n phæ th«ng vµ tÇng líp NÕu tr−íc ®©y c«ng nh©n chñ yÕu lµm c«ng nh©n viªn thu nhËp thÊp. Nh− vËy viÖc trong c¸c xÝ nghiÖp quèc h÷u hay sè l−îng c«ng nh©n ®· t¨ng nhanh chãng tËp thÓ, nay ngoµi hai lo¹i h×nh xÝ trong gÇn 30 n¨m qua. nghiÖp Êy hä cßn lµm viÖc t¹i c¸c xÝ §iÒu ®¸ng chó ý lµ c«ng nh©n trong nghiÖp h−¬ng trÊn, xÝ nghiÖp ba lo¹i ngµnh kinh tÕ thø 3 t¨ng nhanh nhÊt, vèn... thËm chÝ b−íc lªn giai tÇng kh¸c. c«ng nh©n trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ Tíi cuèi n¨m 2000 tæng sè c«ng nh©n kh¸c t¨ng nhanh, sè c«ng nh©n (¸o toµn quèc lµ 260,9 triÖu ng−êi chiÕm 20,61% tæng d©n sè Trung Quèc, trong tr¾ng) ngµy mét ®«ng. Sè l−îng c«ng ®ã c«ng nh©n thµnh thÞ lµ 112,59 triÖu nh©n t¨ng nhanh còng cã sù gãp phÇn ng−êi, chiÕm 43,15%; c«ng nh©n xÝ cña ®éi ngò lao ®éng xuÊt th©n tõ n«ng nghiÖp h−¬ng trÊn lµ 128,2 triÖu ng−êi d©n, n«ng th«n. chiÕm 49,14%; c«ng nh©n trong c¸c xÝ MÆc dï giai cÊp c«ng nh©n ngµy nay nghiÖp t− doanh thµnh thÞ vµ n«ng th«n ®· cã sù ph©n ho¸. Song ®Þa vÞ, vai trß vµ lµ 20,11 triÖu ng−êi, chiÕm 7,71%. Trong sø mÖnh cña giai cÊp c«ng nh©n vÉn sè c«ng nh©n thµnh thÞ, n÷ c«ng nh©n cã kh«ng hÒ thay ®æi. 44,14 triÖu ng−êi, chiÕm 39,20%, còng 2.2. Giai cÊp n«ng d©n: Trung Quèc trong c«ng nh©n thµnh thÞ sè c«ng nh©n lµ n−íc n«ng nghiÖp lín, n«ng d©n chiÕm trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc h÷u lµ phÇn ®«ng d©n sè. Sù ph©n ho¸ n«ng 78,78 triÖu ng−êi, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ tËp d©n ph¶n ¸nh rÊt râ nÐt sù thay ®æi cña thÓ lµ 14,47 triÖu ng−êi, c¸c ®¬n vÞ kinh Trung Quèc. tÕ kh¸c lµ 19,35 triÖu ng−êi. XÐt theo §Ó t×m hiÓu vÒ sù ph©n ho¸ giai cÊp ngµnh kinh tÕ th× trong sè c«ng nh©n n«ng d©n chóng ta nªn xem xÐt tõ gãc ®é thµnh thÞ, ngµnh kinh tÕ thø nhÊt cã ngµnh nghÒ. 4,378 triÖu ng−êi, ngµnh kinh tÕ thø 2 cã C¶i c¸ch cña Trung Quèc b¾t ®Çu tõ 55,978 triÖu ng−êi vµ sè c«ng nh©n viªn n«ng th«n, víi viÖc thùc hiÖn kho¸n ®Õn ngµnh thø 3 lµ 61,934 triÖu ng−êi (1) . hé, n«ng d©n ®−îc sö dông quyÒn ruéng Tõ nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy, kÕt ®Êt vµ quyÒn kinh doanh, c«ng x· nh©n cÊu giai cÊp c«ng nh©n Trung Quèc ®· cã d©n ®−îc xo¸ bá, n«ng d©n ®−îc tù do thay ®æi nhanh chãng vµ s©u s¾c tõ khi lùa chän ngµnh nghÒ, tù do canh tranh c¶i c¸ch më cöa, mét sè häc gi¶ cßn chia thÞ tr−êng. §©y thùc sù lµ mét cuéc gi¶i c«ng nh©n ra thµnh c«ng nh©n xÝ nghiÖp phãng ®èi víi n«ng d©n kÐo theo sù ph©n quèc h÷u, c«ng nh©n xÝ nghiÖp phi quèc ho¸ n«ng d©n vµ thay ®æi kÕt cÊu x· héi h÷u vµ c«ng nh©n ®îi viÖc lµm (thÊt n«ng th«n. Sù thay ®æi Êy thÓ hiÖn ë chç: nghiÖp). Sè kh¸c l¹i cho r»ng giai cÊp
  4. nghiªn cøu trung quèc sè 4(68)-2006 22 n¨m c¶i c¸ch më cöa. Sù ph©n ho¸ n«ng N¨m 1978, tæng d©n sè n«ng d©n d©n ®· gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy ph¸t Trung Quèc lµ 790,14 triÖu ng−êi. triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n©ng cao (chiÕm 82,08% tæng d©n sè toµn quèc), n¨ng suÊt n«ng nghiÖp, thóc ®Èy ph¸t ®Õn n¨m 1987 tæng d©n sè n«ng th«n lµ triÓn kinh tÕ quèc d©n, n©ng cao tè chÊt 866,37 triÖu ng−êi (chiÕm 70,08% tæng ng−êi n«ng d©n thóc ®Èy x· héi ph¸t d©n sè), n¨m 2000 d©n sè n«ng th«n lµ triÓn. 807,39 triÖu ng−êi (chiÕm 63,91% tæng VËy, qu¸ tr×nh ph©n ho¸ n«ng d©n lµ d©n sè), n¨m 2002 d©n sè n«ng th«n lµ mét xu thÕ tÊt yÕu trong tiÕn tr×nh hiÖn 782,41 triÖu ng−êi chiÕm 60,91% tæng d©n sè toµn Trung Quèc (2) . ®¹i ho¸ víi bÊt kú mét quèc gia nµo. Do thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n ®Õn hé vµ 2.3. TÇng líp trÝ thøc: Tõ ngµy chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr−êng, n«ng Trung Quèc thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa d©n Trung Quèc ®· dÇn bÞ ph©n ho¸ theo ®Õn nay sè l−îng vµ chÊt l−îng trÝ thøc hai h−íng: ngµy mét t¨ng ®ång thêi trong tÇng líp Thø nhÊt, vÉn tiÕp tôc c«ng viÖc trång nµy cã sù ph©n ho¸ qua gÇn 30 n¨m. trät, nu«i trång truyÒn thèng. N¨m 2000, ë Trung Quèc theo thèng Thø hai, tho¸t ly hoÆc b¸n tho¸t ly kª cã tíi 301 ngh×n nghiªn cøu sinh, sè khái n«ng nghiÖp, tiÕn hµnh s¶n xuÊt gi¸o s− lµ 36.713 ng−êi, phã gi¸o s− hoÆc kinh doanh phi n«ng nghiÖp. Theo 115.897 ng−êi, gi¶ng viªn 154.515 vµ sè mét sè häc gi¶ ng−êi Trung Quèc nghiªn trî gi¶ng lµ 78.419 ng−êi, tæng céng lµ cøu vÒ c¸c giai tÇng x· héi, hä chia ra: 463 ngh×n ng−êi, sè sinh viªn ®¹i häc lµ Nhãm häc gi¶ Lôc Häc NghÖ chia sè d©n 5,561 triÖu ng−êi (4). n«ng th«n thµnh 8 tÇng líp, c¸c häc gi¶ Tõ n¨m 1992, c¬ chÕ thÞ tr−êng ®· nh− §oµn Nh−îc B»ng, Chung Thanh thÊm s©u h¬n n÷a vµo ®êi sèng x· héi, th× l¹i chia n«ng d©n thµnh 5 tÇng líp, hµng lo¹t c¸c trÝ thøc (−íc tÝnh kho¶ng nhãm häc gi¶i Diªm ChÝ D©n dïng tiªu 30 v¹n) ®· rêi bá c−¬ng vÞ b−íc vµo lµn chuÈn nghÒ nghiÖp chia n«ng d©n thµnh: sãng kinh doanh lµm cho sù ph©n ho¸ trÝ TÇng líp ng−êi lao ®éng n«ng nghiÖp, thøc cµng thªm râ rÖt, cho ®Õn cuèi thËp tÇng líp n«ng d©n lµm thuª (n«ng d©n ®i kû 90 ®· h×nh thµnh c¸c tÇng líp nh− lµm thuª ë thµnh phè, c«ng tr−êng, xÝ sau: tÇng líp ng−êi qu¶n lý, tÇng líp nghiÖp, c«ng ty theo mïa vô), tÇng líp ng−êi truyÒn b¸ tri thøc (nghiªn cøu, chñ xÝ nghiÖp t− doanh, tÇng líp nh÷ng gi¶ng d¹y, b¸o chÝ, luËt s−, nhµ v¨n...); ng−êi qu¶n lý n«ng th«n vµ tÇng líp trÝ tÇng líp c¸n bé (c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp thøc n«ng th«n(3). quèc h÷u...) vµ häc sinh, sinh viªn. Cïng víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña x· Qua nh÷ng d÷ liÖu trªn ta thÊy kÕt héi, ®éi ngò tri thøc còng ®· ngµy cµng cÊu tÇng líp x· héi n«ng d©n Trung lín m¹nh, cã vai trß ®ãng gãp ngµy mét Quèc ®· cã sù biÕn ®æi to lín qua gÇn 30
  5. 23 T×nh h×nh v ®Æc ®iÓm kÕt cÊu giai tÇng …. lín, nhÊt lµ khi Trung Quèc b−íc vµo ph¸t triÓn cña tæ chøc c¬ së trong x· héi nÒn kinh tÕ tri thøc. c«ng nghiÖp ho¸. 2.4. C¸c lùc l−îng x· héi kh¸c: Thø hai, mét sè s¾p ®Æt ®Æc thï mang Nh− tÇng líp t− s¶n, tiÓu t− s¶n ngµy tÝnh chÕ ®é còng cã ¶nh h−ëng râ nÐt ®èi mét lín m¹nh c¶ vÒ sè l−îng vµ søc víi ph©n ho¸ giai tÇng x· héi ®−¬ng ®¹i, m¹nh kinh tÕ, tõng b−íc x¸c lËp ®Þa vÞ nh÷ng nh©n tè chÕ ®é ®ã bao gåm chÕ ®é chÝnh trÞ-x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ së h÷u, chÕ ®é hé khÈu, sù kh¸c biÖt tr−êng XHCN ë Trung Quèc. §Æc biÖt lµ gi÷a c¸c ngµnh vµ vai trß m¹nh mÏ cña tÇng líp t− s¶n hä lµ nh÷ng doanh nh©n, Nhµ n−íc trong ph©n bè nguån lùc. chñ doanh nghiÖp t− nh©n, th−¬ng nh©n, Thø ba, quyÒn së h÷u TLSX vÉn lµ chñ hé s¶n xuÊt c¸ thÓ... chÝnh hä lµ chñ mét nh©n tè quan träng dÉn ®Õn ph©n nh©n cña thµnh phÇn kinh tÕ t− nh©n chia c¸c giai tÇng x· héi hiÖn nay, ®ã trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh còng lµ ®Æc tr−ng phæ biÕn cña x· héi phÇn. kinh tÕ thÞ tr−êng. Nh−ng râ rµng vai Víi tÇng líp tiÓu t− s¶n hä lµ lùc trß cña nh©n tè nµy trong ph©n ho¸ giai l−îng quan träng trong viÖc x©y dùng vµ tÇng x· héi Trung Quèc yÕu h¬n vai trß ph¸t triÓn nÒn v¨n minh tinh thÇn cña nã trong x· héi t− b¶n. XHCN. Thø t−, thêi kú qu¸ ®é chuyÓn ®æi thÓ Tõ nh÷ng thay ®æi nªu trªn cã thÓ rót chÕ kinh tÕ còng ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ra 4 ®Æc tÝnh chñ yÕu cña sù ph©n ho¸ ®èi víi ph©n ho¸ giai tÇng x· héi, tøc lµ giai tÇng x· héi Trung Quèc hiÖn nay: ®iÒu chØnh lîi Ých trong thêi kú qu¸ ®é, Thø nhÊt, còng gièng nh− tuyÖt ®¹i thu nhËp vµ møc sèng cña sè ®«ng ng−êi ®a sè c¸c x· héi ®· thùc hiÖn c«ng tõng b−íc ®−îc n©ng cao, ®ång thêi còng nghiÖp ho¸, sù ph©n ho¸ giai tÇng trong cã mét bé phËn ng−êi thu nhËp vµ møc x· héi Trung Quèc hiÖn nay cµng theo sèng gi¶m xuèng t−¬ng ®èi vµ r¬i vµo xu thÕ dùa vµo ngµnh nghÒ. tÇng ®¸y x· héi, ngoµi ra trong thêi kú Nh©n tè ngµnh nghÒ ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ ®é còng xuÊt hiÖn nh÷ng quÇn thÓ ph©n ho¸ giai tÇng x· héi chñ yÕu thÓ mang tÝnh cËn biªn kh«ng x¸c ®Þnh vÞ trÝ hiÖn ë hai mÆt sau: giai tÇng. - Chªnh lÖch kinh tÕ x· héi gi÷a C¨n cø vµo bèn ®Æc tÝnh vµ theo tiªu nh÷ng ng−êi lao ®éng ch©n tay víi lao chuÈn ngµnh nghÒ vµ së h÷u ba nguån ®éng trÝ ãc ngµy cµng lín. lùc nªu trªn cïng víi nh÷ng ®æi thay cña - Chªnh lÖch kinh tÕ x· héi gi÷a x· héi Trung Quèc, nhãm häc gi¶ Lôc nh÷ng ng−êi qu¶n lý vµ nh÷ng ng−êi phi Häc NghÖ ®· x©y dùng m« h×nh kÕt cÊu qu¶n lý còng ngµy cµng lín. c¸c tÇng líp x· héi Trung Quèc hiÖn nay vµ trong thêi gian tíi thµnh 10 giai tÇng BiÓu hiÖn cña hai mÆt trªn ®©y lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù tiÕn bé kü thuËt vµ vµ 5 ®¼ng cÊp x· héi.(5).
  6. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 4 (68)-2006 24 S¬ ®å kÕt cÊu giai tÇng x· héi Trung Quèc ®−¬ng ®¹i (6) Giai tÇng nh÷ng nh qu¶n lý Nh n−íc v x· héi ( cã nguån lùc tæ chøc) Th−îng tÇng x· héi: C¸n bé l·nh ®¹o Giai tÇng gi¸m ®èc cao cÊp, gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp ( cã nguån lùc v¨n ho¸ v tæ chøc) lín, nh©n viªn chuyªn nghiÖp cao cÊp v chñ doanh nghiÖp t− nh©n lín. Giai tÇng chñ doanh nghiÖp t− nh©n ( cã nguån lùc kinh tÕ) Trung th−îng tÇng: C¸n bé l·nh ®¹o trung cÊp, nh©n viªn qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp lín, gi¸m ®èc c¸c doanh Giai tÇng nh©n viªn kü thuËt chuyªn nghiÖp võa v nhá, nh©n viªn kü thuËt nghiÖp ( cã nguån lùc v¨n ho¸ ) chuyªn nghiÖp v chñ doanh nghiÖp võa. Giai tÇng c«ng chøc ( cã Ýt nguån lùc Trung th−îng tÇng: Nh©n viªn kü v¨n ho¸ v nguån lùc tæ chøc) thuËt chuyªn nghiÖp s¬ cÊp, chñ doanh nghiÖp nhá, c«ng chøc, hé c«ng th−¬ng c¸ thÓ, c«ng nh©n kü thuËt trung cao cÊp, hé kinh doanh n«ng Giai tÇng hé c«ng th−¬ng c¸ thÓ nghiÖp lín. ( cã Ýt nguån lùc kinh tÕ) Giai tÇng nh©n viªn ng nh th−¬ng m¹i, Trung h¹ tÇng: Ng−êi lao ®éng c¸ thÓ, dÞch vô ( cã rÊt Ýt ba nguån lùc trªn ) nh©n viªn ng nh th−¬ng m¹i dÞch vô, c«ng nh©n, n«ng d©n. Giai tÇng c«ng nh©n ng nh nghÒ ( cã rÊt Ýt ba nguån lùc trªn ) Giai tÇng ng−êi lao ®éng n«ng nghiÖp TÇng ®¸y: Nh÷ng ng−êi cuéc sèng ( cã rÊt Ýt ba nguån lùc trªn) khã kh¨n, kh«ng b¶o ®¶m viÖc l m nh− c«ng nh©n, n«ng d©n, ng−êi kh«ng nghÒ nghiÖp, thÊt nghiÖp v b¸n Giai tÇng nh÷ng ng−êi kh«ng nghÒ nghiÖp, thÊt nghiÖp. thÊt nghiÖp, b¸n thÊt nghiÖp ë n«ng th«n v th nh thÞ ( vÒ c¬ b¶n kh«ng cã ba lo¹i nguån lùc trªn) Chó thÝch: Mòi tªn biÓu thÞ t−¬ng quan toµn bé hoÆc mét phÇn víi 5 ®¼ng cÊp.
  7. 25 T×nh h×nh v ®Æc ®iÓm kÕt cÊu giai tÇng …. Qua s¬ ®å trªn ta thÊy ®−îc trËt tù Trong 3 lo¹i nguån lùc trªn, nguån s¾p xÕp cña 5 ®¼ng cÊp x· héi lín vµ 10 lùc tæ chøc lµ nguån lùc cã ý nghÜa giai tÇng x· héi, ®ång thêi biÓu thÞ t−¬ng quyÕt ®Þnh nhÊt (bëi v× §¶ng cÇm quan toµn bé hoÆc 1 phÇn gi÷a chóng. quyÒn vµ Nhµ n−íc khèng chÕ nguån Sù s¾p xÕp ®¼ng cÊp cao thÊp c¸c giai lùc quan träng nhÊt vµ nhiÒu nhÊt tÇng vµ vÞ trÝ c¸c quÇn thÓ quyÕt ®Þnh bëi møc chiÕm h÷u vµ tÇm quan träng trong x· héi). cña 3 lo¹i nguån lùc nªu trªn. B¶ng diÔn biÕn c¬ cÊu giai tÇng x· héi Trung Quèc nh÷ng n¨m 1978 – 1999 (7). §¬n vÞ: % 1978 1988 1991 1999 Tæng céng 100.00 100.00 100.00 100.00 Ng−êi qu¶n lý Nh n−íc v x· héi 0.98 1.70 1.96 2.1 Gi¸m ®èc 0.23 0.54 0.79 1.5 Chñ doanh nghiÖp t− nh©n 0.00 0.02 0.01 0.6 Nh©n viªn kü thuËt chuyªn nghiÖp 3.48 4.76 5.01 5.1 Nh©n viªn c«ng chøc 1.29 1.65 2.31 4.8 Hé c«ng th−¬ng c¸ thÓ 0.03 3.12 2.19 4.2 C«ng nh©n viªn l m trong ng nh dÞch vô th−¬ng nghiÖp 2.15 6.35 9.25 12.0 Trong ®ã: n«ng d©n ®i lµm thuª 0.80 1.80 2.40 3.7 C«ng nh©n c¸c ng nh 19.83 22.43 22.16 22.6 Trong ®ã: n«ng d©n ®i lµm thuª 1.10 5.40 6.30 7.8 Ng−êi lao ®éng trong c¸c ng nh n«ng nghiÖp 67.41 55.84 53.01 44.0 Trong ®ã: n«ng d©n ë vïng kh¸c 0.00 0.10 0.20 0.1 C«ng nh©n thÊt nghiÖp v b¸n thÊt nghiÖp 4.60 3.60 3.30 3.1 3. TÇng líp phæ th«ng, chñ yÕu lµ Häc gi¶ Lý ChÝnh §«ng l¹i x©y dùng c«ng nh©n c¸c ngµnh vµ ng−êi lao ®éng kÕt cÊu nh− sau: n«ng nghiÖp. 1. TÇng líp −u tó (tÇng líp h¹t nh©n, 4. TÇng líp tiÖm tiÕn, chñ yÕu lµ giµu cã) th−êng lµ nh÷ng nhµ qu¶n lý nh÷ng ng−êi thu nhËp thÊp, thÊt nghiÖp cao cÊp. hay b¸n thÊt nghiÖp. 2. TÇng líp trung l−u (trung s¶n) Tõ nh÷ng sè liÖu ®iÒu tra nghiªn cøu th−êng lµ nh÷ng nhµ qu¶n lý, phô tr¸ch vµ viÖc x©y dùng m« h×nh cho ta thÊy hay nh÷ng phÇn tö trÝ thøc... cÊp trung b×nh. kÕt cÊu giai tÇng x· héi Trung Quèc tõ
  8. nghiªn cøu trung quèc sè 4(68)-2006 26 Thø ba, kÕt cÊu giai tÇng x· héi mang c¶i c¸ch më cöa ®Õn nay vÉn lµ kÕt cÊu tÝnh ®a nguyªn ho¸, c¸c tÇng líp trung h×nh kim tù th¸p nh−ng ®¸y th¸p mçi gian ngµy cµng nhiÒu lªn so víi tr−íc ®ã, ngµy ®−îc thu nhá l¹i vµ phÇn gi÷a th©n quan hÖ x· héi còng trë nªn phøc t¹p th¸p b¾t ®Çu thay ®æi theo h−íng réng h¬n. ra (trong t−¬ng lai sÏ trë thµnh m« h×nh Thø t−, viÖc ph©n phèi thu nhËp vµ kÕt cÊu bÇu dôc) sau ®ã chuyÓn sang kho¶ng c¸ch giµu nghÌo gi÷a c¸c giai h×nh qu¶ tr¸m khi ®¹t ®Õn h×nh th¸i kÕt tÇng vµ gi÷a c¸c khu vùc ®ang lín dÇn cÊu giai tÇng x· héi hiÖn ®¹i. lªn, ngoµi ra sù ph¸t triÓn cña kÕt cÊu 3. §Æc ®iÓm v gi¶i ph¸p ®èi víi sù giai tÇng x· héi Trung Quèc giai ®o¹n ph¸t triÓn cña giai tÇng hiÖn nay cßn tån t¹i t×nh tr¹ng mÊt c©n 3.1. §Æc ®iÓm b»ng gi÷a c¸c khu vùc. Khu vùc miÒn Qua gÇn 30 n¨m thùc hiÖn c¶i c¸ch T©y Trung Quèc cã nÒn kinh tÕ kÐm më cöa, sù thay ®æi c¸c giai tÇng trong ph¸t triÓn th× kÕt cÊu giai tÇng x· héi x· héi Trung Quèc ®· béc lé nh÷ng ®Æc cßn ®¬n gi¶n mang ®Æc ®iÓm x· héi ®iÓm nh− sau: truyÒn thèng, khu vùc miÒn §«ng cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× kÕt cÊu giai tÇng Thø nhÊt, sù ph©n ho¸ c¸c giai tÇng x· héi cµng phøc t¹p mang ®Æc ®iÓm cña diÔn ra víi tèc ®é nhanh, quy m« lín, kÕt cÊu giai tÇng x· héi hiÖn ®¹i h¬n. ranh giíi gi÷a c¸c giai tÇng ngµy cµng Thø n¨m, tuy cã sù thay ®æi to lín víi mê nh¹t vµ cã tÝnh më, trong khi x· héi sù h×nh thµnh nhiÒu tÇng líp míi nh−ng ph−¬ng T©y, qu¸ tr×nh ph©n ho¸ c¸c kÕt cÊu giai tÇng x· héi Trung Quèc vÉn tÇng líp diÔn ra mét c¸ch tù nhiªn trong ®ang cßn ë møc hiÖn ®¹i ho¸ thÊp thêi gian dµi. (kh«ng muèn nãi lµ mê ¶o) vÉn cßn ë Trung Quèc gÇn 30 n¨m qua (tõ kho¶ng c¸ch rÊt lín so víi h×nh th¸i lý 1978 ®Õn nay) ®· cã kho¶ng trªn 200 t−ëng cña kÕt cÊu giai tÇng x· héi hiÖn triÖu d©n n«ng th«n chuyÓn dÞch sang ®¹i vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã, néi bé c¸c tÇng líp kh¸c. vÉn tån t¹i rÊt nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý, dÔ Thø hai, kÕt cÊu mang tÝnh ®µn håi nhËn thÊy c¸c ®Æc ®iÓm nh− tÝnh qu¸ ®é, cña x· héi ®−îc t¨ng c−êng, tr−íc c¶i tÝnh tù ph¸t vµ tÝnh nöa ®ãng cöa nªn c¸ch më cöa kÕt cÊu x· héi, tÝnh l−u m« h×nh kÕt cÊu ban ®Çu nµy cã rÊt ®éng vµ tÝnh ®µn håi rÊt yÕu. Do sù trãi nhiÒu ph−¬ng diÖn ch−a thÝch øng víi buéc kh¾t khe vÒ thµnh phÇn tr−íc ®©y toµn bé tiÕn tr×nh x©y dùng hiÖn ®¹i ho¸. nh− giai cÊp, hé khÈu, viÖc lµm... th× nay H×nh th¸i kÕt cÊu giai tÇng x· héi ®· ®−îc th¸o gì nhÊt lµ hiÖn t−îng “chôp mò ”thµnh phÇn giai cÊp bÞ xo¸ bá, chÕ hiÖn ®¹i lµ kÕt cÊu h×nh qu¶ tr¸m ë líp ®é hé khÈu vµ chÕ ®é së h÷u cã sù thay gi÷a hai ®Çu nhá vÒ b¶n chÊt mang ®Æc ®æi c¨n b¶n. tr−ng c«ng b»ng, më cöa vµ hîp lý.
  9. 27 T×nh h×nh v ®Æc ®iÓm kÕt cÊu giai tÇng …. Quèc, khiÕn cho mçi chóng ta ®Òu ph¶i Thø s¸u, sù ph©n ho¸ giai tÇng nh− suy ngÉm, th¸n phôc vµ tin t−ëng r»ng hiÖn nay tiÒm Èn sù mÊt c©n ®èi nhiÒu trong thêi gian kh«ng xa kÕt cÊu giai mÆt vµ rÊt khã kiÓm so¸t (do sù chªnh tÇng x· héi Trung Quèc sÏ ®¹t tíi møc lÖch vÒ lîi Ých, thu nhËp, kho¶ng c¸ch hiÖn ®¹i ho¸. giµu nghÌo, ®Þa vÞ, gi÷a c¸c giai tÇng) 3.2 Gi¶i ph¸p cho triÓn väng ph¸t g©y ra t− t−ëng bÊt m·n cña mét bé triÓn cña c¸c giai tÇng x· héi phËn nhá. Ngoµi ra sù ph©n ho¸ cßn kÐo theo nh÷ng mÆt tiªu cùc vÒ kinh tÕ, Trong thêi ®¹i ngµy nay, víi bÊt kú chÝnh trÞ, x· héi, m«i tr−êng... mét quèc gia vµ khu vùc nµo sù h×nh thµnh kÕt cÊu giai tÇng x· héi hiÖn ®¹i, Tãm l¹i, tõ sù ®æi thay cña thÓ chÕ hîp lý kh«ng thÓ chØ dùa vµo qu¸ tr×nh kinh tÕ ®· t¸c ®éng ®Õn ph©n ho¸ x· héi thay ®æi tù th©n ®ãng kÝn hoµn toµn mµ diÔn ra nhanh chãng, tõng b−íc h×nh ph¶i trªn c¬ së b¶n th©n ®· cã, cïng víi thµnh nªn kÕt cÊu giai tÇng x· héi míi viÖc duy tr× nh÷ng nÐt ®Æc s¾c cã gi¸ trÞ, vµ dÇn thay thÕ cho kÕt cÊu giai tÇng cò tu©n thñ h¬n n÷a xu thÕ vµ quy luËt kh«ng cßn thÝch hîp. Song ®iÒu ®¸ng chó ph¸t triÓn mang tÝnh phæ biÕn. VÒ mÆt ý lµ kÕt cÊu giai tÇng x· héi hiÖn nay kÕt cÊu giai tÇng x· héi th× víi xu thÕ míi chØ chím ë giai ®o¹n ®Çu cña møc ph¸t triÓn cña thÕ giíi mang tÝnh phæ hiÖn ®¹i, nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng biÕn lµ th«ng qua c«ng nghiÖp ho¸, ®« nµy th× cã rÊt nhiÒu song dÔ nhËn thÊy thÞ ho¸, th«ng qua sù ph¸t triÓn kh«ng lµ tû träng cña ngµnh kinh tÕ thø nhÊt ngõng cña sù nghiÖp gi¸o dôc vµ khoa qu¸ cao, sè l−îng lao ®éng tham gia vµo häc kü thuËt ®Ó h×nh thµnh mét kÕt cÊu ngµnh nghÒ thø nhÊt chiÕm sè ®«ng, thu giai tÇng t−¬ng ®èi hîp lý. nhËp quèc d©n ®Çu ng−êi b×nh qu©n NhiÖm vô träng t©m cña viÖc tao ra ch−a cao, thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng hÖ thèng c¸c chÕ ®é cho x· héi, chÝnh ®ang ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÓ s¸ch x· héi ®Ó x©y dùng kÕt cÊu giai chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch truyÒn thèng cßn tÇng x· héi hîp lý, æn ®Þnh, mang tÝnh nhiÒu tµn d− h¹n chÕ, cïng víi viÖc më, cã søc sèng th× cÇn ph¶i cã sù gióp Trung Quèc gia nhËp WTO, ®« thÞ ho¸ ®ì cña “bµn tay h÷u h×nh “cña Nhµ n−íc cßn ë giai ®o¹n cÊt c¸nh. HiÖn nay can thiÖp, nÕu ®¬n thuÇn chØ dùa vµo Trung Quèc ®ang ë trong qu¸ tr×nh x©y “bµn tay v« h×nh”cña kinh tÕ thÞ tr−êng dùng hiÖn ®¹i ho¸ XHCN, thÓ chÕ kinh th× khã cã thÓ x©y dùng ®−îc, ®Æc biÖt lµ tÕ thÞ tr−êng XHCN ®ang tiÕp tôc hoµn kh«ng thÓ khiÕn cho chªnh lÖch thu thiÖn nªn kÕt cÊu giai tÇng x· héi Trung nhËp vµ cña c¶i gi÷a c¸c giai tÇng tù Quèc còng ®ang ë trong qu¸ tr×nh kh«ng ®éng ®¶m b¶o trong giíi h¹n mµ c¸c giai ngõng ph¸t triÓn theo h−íng tiÕn bé. tÇng x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®−îc. §iÒu MÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ song chóng ta ®ã cµng cÇn thiÕt v× hiÖn nay kÕt cÊu vÉn ph¶i c«ng nhËn nh÷ng kú tÝch vÒ giai tÇng x· héi hiÖn ®¹i cña Trung Quèc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña Trung
  10. nghiªn cøu trung quèc sè 4(68)-2006 28 t¹o mét ®éi ngò c¸n bé cã hiÖu qu¶ vµ kû vÉn chØ lµ h×nh thøc ban ®Çu, vÉn ch−a luËt cao; kh¼ng ®Þnh ®Çy ®ñ vai trß cña ®Çy ®ñ ®Ó gièng nh− mét kÕt cÊu giai giai tÇng chñ doanh nghiÖp t− nh©n, tÇng x· héi hiÖn ®¹i, hîp lý vµ hoµn h−íng dÉn giai tÇng nµy ph¸t triÓn lµnh chØnh. m¹nh; ra søc ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ MÆt kh¸c cÇn n¾m v÷ng “N¨m khoa häc kü thuËt, båi ®¾p giai tÇng nguyªn t¾c” vµ “Bèn kh©u “c¬ b¶n ®Ó x©y trung gian x· héi míi, t¹o c¬ héi viÖc dùng c¸c chÕ ®é cho x· héi vµ hÖ thèng lµm b¶o ®¶m quyÒn ruéng ®Êt, gi¶m nhÑ chÝnh s¸ch x· héi míi trong giai ®o¹n ®ãng gãp cho n«ng d©n, ®Èy nhanh tèc hiÖn nay: ®é chuyÓn dÞch søc lao ®éng n«ng nghiÖp N¨m nguyªn t¾c c¬ b¶n ®ã lµ: d− thõa. æn ®Þnh lµ ®iÓm xuÊt ph¸t; hîp t¸c Cã nh− vËy trong t−¬ng lai kh«ng xa mµ kh«ng ®èi kh¸ng lµ ®iÒu chØnh c¬ Trung Quèc sÏ thùc hiÖn ®−îc môc tiªu b¶n; cïng chung h−ëng lµ c¬ së; ®iÒu hoµ “x©y dùng toµn diÖn x· héi kh¸ gi¶ víi lîi Ých gi÷a c¸c giai tÇng lµ môc ®Ých tr×nh ®é cao h¬n, ®em l¹i lîi Ých cho sè hµng ®Çu; cè g¾ng b¶o vÖ nh÷ng giai d©n tû mÊy ng−êi, lµm cho kinh tÕ ph¸t tÇng yÕu kÐm trong x· héi lµ tr¸ch triÓn h¬n, d©n chñ, kiÖn toµn h¬n, khoa nhiÖm quan träng cña ®æi míi chÝnh häc gi¸o dôc tiÕn bé h¬n, v¨n ho¸ phån s¸ch x· héi vµ chÕ ®é x· héi trong giai vinh h¬n, x· héi hoµ hîp h¬n, cuéc sèng ®o¹n hiÖn nay. nh©n d©n sung tóc h¬n”(8) . Bèn kh©u chñ yÕu cña hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi vµ c¸c chÕ ®é cho x· héi míi Chó thÝch: lµ: X©y dùng båi ®¾p c¸c chÕ ®é x· héi, (1) NguyÔn Xu©n C−êng: “Vµi nÐt vÒ c¸c kÕt cÊu giai tÇng x· héi hiÖn ®¹i, ®−a ra giai tÇng trong x· héi Trung Quèc tõ c¶i chÝnh s¸ch x· héi mang tÝnh ®iÒu tiÕt c¸ch më cöa ®Õn nay”, t¹p chÝ Nghiªn cøu t−¬ng øng; x©y dùng c¬ chÕ x· héi n©ng Trung Quèc, sè 1 (53)-2004, trang 28. cao cã hiÖu qu¶ søc canh tranh vµ kh¶ (2) Nh− (1) tr.29. n¨ng thÝch øng cña toµn thÓ thµnh viªn (3) Nh− (1) tr.30. trong x· héi; thiÕt lËp c¬ chÕ ®iÒu tiÕt (4) Nh− (1) tr.30. h÷u hiÖu lîi Ých cña c¸c giai tÇng; x©y (5) Lôc Häc NghÖ (chñ biªn): “B¸o c¸o dùng hÖ thèng b¶o ®¶m x· héi c¬ b¶n nghiªn cøu giai tÇng x· héi Trung Quèc kiÖn toµn. ®−¬ng ®¹i”, ViÖn nghiªn cøu Trung Quèc dÞch - Hµ Néi 2004, tr.7. Cïng víi ®ã th× Nhµ n−íc ph¶i ®Ò ra (6) Nh− (5) tr.7. vµ thùc thi nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi cô thÓ gióp c¸c giai tÇng x· héi ph¸t triÓn (7) Nh− (5) tr.44. nh−: x¸c ®Þnh râ ®Þa vÞ, vai trß, lîi Ých, (8) V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lîi Ých vµ quyÒn h¹n cña giai tÇng nh÷ng lÇn thø XVI §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, ng−êi qu¶n lý Nhµ n−íc vµ x· héi, ®µo Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2003, tr.36.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2