Cây chè và kỹ thuật chế biến - PGS.TS. Trịnh Xuân Ngọ

Chia sẻ: Cvcxbv Cvcxbv | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:202

Thêm vào BST

Báo xấu

463
lượt xem 97
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cây chè và kỹ thuật chế biến do PGS.TS. Trịnh Xuân Ngọ biên soạn trình bày các kiến thức tổng quát về cây chè và kỹ thuật chế biến

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cây chè và kỹ thuật chế biến - PGS.TS. Trịnh Xuân Ngọ

PGS.TS.TR NH XUÂN NG H CÂY CHÈ VÀ K THU T CH BI N TP. HCM THÁMG 12NĂM 2009 1
M U Cây chè có tên khoa h c là Camelia Sinensis O.Ktze. Chè là m t lo i th c u ng ph bi n c a h u h t các dân t c trên th gi i. Con ngư i ã s m nh n bi t ư c tính ưu vi t và tính a ch c năng c a lo i nư c u ng này. Ngư i Trung Qu c ã t ng ánh giá:” Chè là lo i nư c u ng b dư ng, có giá tr sinh h c cao nh ch a ư c m t s b nh v tim m ch, là lo i thu c v tiêu hóa, l i ti u và ch ng nhi m x …”. Là m t trong nh ng quê hương c a cây chè v i nh ng vùng chè n i ti ng như Thái Nguyên, Vĩnh Phú, Tây Nguyên, Lâm ng,cây chè có m t v trí c bi t trong n n kinh t và trong i s ng c a ngư i dân Vi t Nam. ã t lâu, chè Vi t Nam ư c xu t kh u n nhi u nơi trên th gi i em l i lư ng ngo i t áng k cho t nư c. vi t nam chè là m t trong 5 m t hàng xu t kh u ch ch t c a n n nông nghi p. Hàng năm kim ngh ch xu t kh u chè lên n hàng trăm tri u USD. Vi t Nam n m trong top 10 nư c có s n lư ng chè l n nh t th gi i. n 2005 di n tích tr ng chè toàn qu c ã t 110.000 ha và s n lư ng chè ư c tính là 80.000 t n, trong ó trên 70% là chè en xu t kh u. Trong lư ng chè en xu t kh u, s n ph m chè Orthodox (OTD) 2
chi m 90% và 10% là chè CTC ( chè CTC là chè ư c s n xu t b ng Phương pháp CTC ( Crushing (ép) tearing (c t ) và curling ( vò ) . Các s n ph m chè en OTD xu t kh u là OP, P, FBOP, BPS, PS, F, D trong ó nh ng m t hàng t t là OP, P, FBOP thư ng 55 – 60%. ( 3 m t hàng t t :OP, FBOP, P ; 4 m t hàng c p th p : PS , BPS , F, D . M t hàng FBOP là u tr n c a 3 m t hàng chè g m 50% chè BP, 25% chè BOP , 25% chè F ) ; Chè sơ ch (BTP ) B i v y cây chè ã ư c xây d ng thành m t trong mư i chương trình tr ng i m phát tri n nông nghi p trong k ho ch phát tri n kinh t xã h i c a nhà nư c Vi t Nam n năm 2010. Sau th i kỳ i m i, Vi t Nam b t u hòa nh p vào khu v c và th gi i, s n ph m chè không ch xu t kh u sang các th trư ng truy n th ng như Liên Bang Nga và ông Âu, mà còn t i nhi u th trư ng m i Trung ông, Tây Âu và B c Mĩ. Mu n thâm nh p vào các th trư ng xu t kh u này và gi v ng ngay c th trư ng trong nư c, chè Vi t Nam ph i có tính c nh tranh v ch t lư ng, giá c , phương th c kinh doanh và công ngh ch bi n. CHƯƠNG 1. 3
NGU N G C CÂY CHÈ, PHÂN LO I VÀ S PHÂN B 1.1 Ngu n g c cây chè Năm 1753, Carl Von Linnaeus, nhà th c v t h c Th y i n n i ti ng, l n u tiên trên th gi i ã ti n hành nghiên c u trên m t s lo i chè c Trung Qu c và nh tên khoa h c cây chè là Thea Sinensis r i phân thành 2 lo i: Thea bohea (chè en) và Thea viridis (chè xanh). Nhi u công trình nghiên c u và kh o sát trư c ây cho r ng: Ngu n g c c a cây chè là vùng cao nguyên Vân Nam – Trung Qu c, nơi có khí h u m ư t và m. Theo các tài li u c a Trung Qu c thì cách ây kho ng 4000 năm, ngư i Trung Qu c ã bi t dùng chè làm dư c li u và sau ó m i dùng u ng. Cũng theo các tài li u này thì vùng biên gi i Tây B c nư c ta cũng n m trong vùng nguyên s n c a gi ng cây chè t nhiên trên th gi i.Năm 1823, Robert Bruce, m t h c gi ngư i Anh, l n u tiên phát hi n m t s cây chè hoang dã trong dãy núi Sadiya vùng Atxam ( n ) cao t i 17 n 20m, thu c loài thân g l n, khác h n cây chè thân b i c a Linaeus thu th p vùng Trung Qu c nói trên. Ti p sau ó các nhà h c gi Anh như Samuel Bildon (1878), John H.Blake (1903), E.A.Brown và 4
Ibbetson (1912) ưa ra thuy t: n là vùng nguyên s n c a cây chè trên th gi i, vì trong kho tàng c th Trung Qu c không có ghi nh n gì v các cây chè c th , trong t nư c Trung Qu c chưa tìm th y nh ng cây chè c th l n như n , và gi ng chè Trung Qu c cũng như Nh t B n hi n nay là nh p t n . Năm 1918, Cohen Stuart (Java), m t nhà phân lo i th c v t Hà Lan ã i thu th p m u tiêu b n chè t i Vân Nam, B c Vi t Nam và B c Mianma. K t qu ã tìm th y nh ng cây chè thân g l n khu v c mi n núi phía Nam và phía Tây Vân Nam. Tuy có nh ng quan i m khác nhau v ngu n g c cây chè, nhưng vùng phân b chè nguyên s n và vùng chè d i n m u n m khu v c núi cao, có i u ki n sinh thái lý tư ng. Th c v y, vùng Vân Nam (Trung Qu c) hay vùng Atxam ( n ) u có cao trên 1500m so v i m t nư c bi n. Còn t i Vi t Nam cũng ã tìm th y chè d i t i Su i Giàng (Yên Bái), Thông Nguyên, Cao B (Hà Giang), Tam o (Vĩnh Phúc). T nh ng nghiên c u trên có th i n k t lu n là cây chè có ngu n g c t Châu Á. 1.2 Phân lo i phân lo i cây chè, ngư i ta d a trên các cơ s : 5
Cơ quan sinh dư ng: lo i thân b i ho c thân g , hình d ng c a tán, hình d ng và kích thư c c a lo i lá, s ôi gân lá... Cơ quan sinh trư ng: l n cánh hoa, s lư ng ài hoa, v trí phân nhánh c a u và nh cái. c i m sinh hoá: ch y u d a vào hàm lư ng tanin. Trong nh ng th p k qua ã có nhi u tác gi phân lo i v chè, ó là Cohen Stuart 1916, Wight và Barua 1939, Kitamura 1950m Sealy 1958. Trong ó cách phân lo i Cohen Stuart ư c nhi u ngư i bi t n và s d ng. Theo nhà th c v t h c ngư i Hà Lan Cohen Stuart 1919, tác gi d a vào c i m hình thái, sinh lý, không gian phân b , i chi u v i ngu n g c chia chè thành 4 lo i , ó là: − Chè Trung Qu c lá nh : thu c lo i cây b i, m c ch m có nhi u thân m c t dư i lên, lá nh c ng, t chè nh , di n tích lá bé thích h p v i nh ng lo i chè òi h i ngo i hình p. − Chè Trung Qu c lá to: thu c lo i thân g nh , lá trung bình, năng su t khá, t chè t nh n trung bình ư c s d ng cho ch bi n chè xanh và chè en. 6
− Chè Shan: thu c lo i thân g v a, lá to, t dài, có nhi u lông tuy t vì th khi ch bi n c n lưu ý cư ng và th i gian vò gi l i t i a tuy t c a t t o s h p d n t nhiên cho s n ph m. − Chè n : thu c lo i thân g l n, lá to, bóng láng, sinh trư ng m nh nh ng vùng nhi t i, t to, hàm lư ng tanin cao thích hơp cho ch bi n chè en theo phương pháp truy n th ng Orthodox và phương pháp CTC (Crushing – Tearing – Curling). 1.3 S phân b c a cây chè Cũng như nhi u lo i cây tr ng khác, cây chè phân b trên ph m vi khá r ng. u tiên chè ch s ng hoang d i trên các Cao Nguyên vùng ông Nam Châu Á. V sau, ngư i ta ã tìm hi u ư c c tính và công d ng c a nó nên ã ưa v tr ng trên các nương, i, vư n tư c. n nay, ngành tr ng chè ã có g n 5.000 năm l ch s và ã ư c tr ng ph bi n nhi u nư c trên th gi i, t 30 vĩ nam (Natan – Nam Phi) n 45 vĩ b c (Gruzia – Liên Xô). Nhưng chè t t nh t và ư c tr ng nhi u nh t là t 32 vĩ b c n6 vĩ nam và hình thành 3 vùng l n: vùng ôn i, vùng á nhi t i và vùng nhi t i. Trong ó, vùng nhi t i chè sinh trư ng t t nh t và có nhi u tri n v ng cho s n lư ng cao 7
nh t. T nh ng vùng chè nguyên s n, chè ư c nhân r ng ra các vùng có i u ki n t nhiên r t khác nhau: Chè ư c tr ng Nh t B n năm 805 – 814, Indonesia 1684, Liên Xô 1833, Srilanca 1837 – 1840, n 1834 – 1840 và Tasmania (Châu i Dương) năm 1940. Vi t Nam, cây chè có t lâu i trên các vùng núi cao phía Tây B c v i nh ng cây chè nguyên th y Su i Giàng (Yên Bái), Thông Nguyên, Cao B , Lũng Phìn (Hà Giang), Ch L ng, T Xùa (Sơn La), Tam o (Vĩnh Phúc). Cây chè ư c tr ng v i quy mô n i n u tiên Phú Th vào năm 1890. Sau ó,chè ư c phân b trên ph m vi c nư c, tr i dài trên 15 vĩ b c, ã hình thành nh ng vùng chè t p trung như: Vùng Tây B c ( g m Sơn La, Lai Châu), Vùng Vi t B c – Hoàng Liên Sơn (g m Hà Giang, Tuyên Quang, yên Bái, Lào Cai), vùng Trung du B c B (g m Phú Th , Nam Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, B c C n, B c Giang, Thái Nguyên), vùng B c Trung B (g m Thanh Hóa, Ngh An, Hà Tĩnh), vùng Tây Nguyên (g m Gia Lai, Kontum, Lâm ng). S hình thành các vùng chè t p trung trên mang tính t nhiên ,song còn h n ch trong phân vùng phát tri n, chưa khai thác t t ư c các l i th v t nhiên c a t ng vùng, trong ó vùng Trung 8
du mi n núi phía B c chi m t i 63% di n tích, vùng Tây Nguyên có 23% di n tích, còn l i là các vùng khác Chương 2: L CH S PHÁT TRI N CHÈ TH GI I VÀ VI T NAM 2.1 Vùng nguyên s n c a cây chè Năm 1753, Cac Vôn Linê, nhà th c v t h c Th y i n ã thu th p, phân lo i các m u chè gi ng Trung Qu c, và l n u tiên t tên cây chè là Thea sinensis, phân thành hai gi ng chè: Thea bohea (chè en) và Thea viridis (chè xanh), như v y ã xác nh n Trung Qu c là vùng nguyên s n cây chè trên th gi i. Năm 1951, ào Th a Trân (Trung Qu c) ưa ra thuy t Tri t trung ư c nhi u h c gi th gi i công nh n. Theo thuy t này, cái nôi t nhiên cây chè là khu v c gió mùa ông Nam Á, vì Lào, Mianma, Vân Nam và B c Vi t Nam u có nh ng cây chè hoang d i. Các i u ki n t ai, khí h u, lư ng mưa c a c khu v c này u r t thích h p v i sinh trư ng c a cây chè, h p thành m t vư n chè nguyên th y. Hơn n a cây chè m c hoang d i tìm 9
th y r t nhi u d c hai b các con sông l n: Kim Sa Giang, Phú Long Giang, Salouen, Irravadi, Mê kông, Bramapoutrơ...các con sông này u b t ngu n t dãy núi phía nam cao nguyên Tây T ng. Cho nên vùng nguyên s n cây chè là vùng núi cao nguyên Tây T ng. Cây chè di th c v phía ông qua t nh T Xuyên, b nh hư ng c a khí h u, nên bi n thành gi ng ché lá nh , di th c v phía nam và tây nam là n , Mianma, Annam (Vi t Nam) bi n thành gi ng chè lá to. Năm 1933, txơ (J.J.B.Deuss, Hà Lan), nguyên giám c vi n nghiên c u chè Buitenzorg Java (Indonesia), c v n các công ty chè ông Dương th i Pháp thu c, sau khi kh o sát vùng chè c Tham Vè t i xã Cao B (V Xuyên – Hà Giang) ã vi t: “... i m c n chú ý là nh ng nơi mà con ngư i tìm th y cây chè, bao gi cũng bên b các con sông l n, như sông Dương T , sông Tsi Kiang Trung Qu c, sông H ng Vân Nam và B c Kì (Vi t Nam), sông Mê Kông Vân Nam, Thái Lan và ông Dương, sông Salouen và Irrawadi Vân Nam và Mianma. T t c nh ng con sông ó u b t ngu n t dãy núi phía ông cao nguyên Tây T ng, cho nên ngu n g c cây chè là t dãy núi này phân tán i. 2.2 .Sơ lư c l ch s phát tri n chè trên th gi i 2.2.1. L ch s Phát tri n chè trên th gi i 10
Theo các tư li u l ch s , ngay t năm 805 sau công nguyên, các nhà sư Nh t B n tu hành t i chùa Qu c Thanh (Chi t Giang, Trung Qu c), khi v nư c ã mang h t gi ng chè gieo tr ng H Xuyên (Shiga Ken, Nh t B n). T ó phát tri n nhanh chóng thành nư c s n xu t chè l n trên Th gi i. n năm 828 sau công nguyên, Tri u Tiên b t u có chè, tr ng núi Kim La o Trí D Sơn. Sau th k XVII, chè truy n bá nhanh qua “con ư ng chè” trên t li n và trên bi n. Ngư i c ã nh p h t chè năm 1654, tr ng l i Java và Sumatra (Indonesia). Năm 1780 công ty ông n c a nư c Anh ã nh p gi ng chè t Trung Qu c tr ng t i n Ngay t th k XVII ngư i Anh ã nh p t Trung Qu c h t chè tr ng th nghi m t i Srilanca. Sau khi các n i n cà phê b b nh g s t xóa s , m i chuy n sang tr ng chè m nh m v i quy mô r t l n. Năm 1833, Sa Hoàng nư c Nga ã nh p cây chè t Trung Qu c v tr ng t i Crưm trên b bi n en, r i t ó phát tri n sang Gruzia, Kratxnô a. Vi t Nam, Mianma và Lào ã tr ng và ch bi n chè t xa xưa. Nhưng s phát tri n chè v i quy mô l n Vi t Nam ch b t u 11
t năm 1918 khi thành l p tr m nghiên c u nông lâm Phú Th . Mianma năm 1919 m i có cơ s nghiên c u ch bi n chè en. Malaysia, năm 1914, Hoa ki u nh p gi ng chè Trung Qu c tr ng l i công viên Kuala Lumpua. Nh ng năm 1920, ngư i Anh ã u tư tr ng chè t i Châu Phi. Nh ng năm 1950, Trung Qu c vi n tr cho các nư c Mali, Ghinê, Pakixtan tr ng và ch bi n chè. Chè Nam Mĩ, do Nh t B n tr ng u tiên vào kho ng cu i th k XIX t i vùng Corientê, Tucuman (Achentina). Châu Úc, năm 1940 nh p gi ng chè Trung Qu c, do Nh t B n tr ng th Quynxlen, o Tatsmania (Australia) và Nenson (Newzilan).Trong th k XX, tiêu th chè ngày càng nhi u, vùng s n xu t chè m r ng liên t c, nhà máy ch bi n chè tăng nhanh, khoa h c k thu t chè phát tri n m nh m , th trư ng chè 100 năm qua ã tăng trư ng g p b i. Năm 1998, t ng di n tích chè th gi i là 2.422.600 ha. Năm 2000, t ng s n lư ng chè là 2.963.000 t n, năng su t bình quân 1.248 kg/ha, m c tiêu th 506g/ u ngư i, m c tiêu th ngư i l n 633g/ngư i. 2.2.2 Tình hình s n xu t và tiêu th chè trên th gi i 2.2.2.1 Tình hình s n xu t 12
Chè ư c s n xu t g n 40 nư c trên th gi i v i di n tích 2,25 tri u ha, t p trung m t s nư c ch y u như: Trung Qu c 1,1tri u ha n 486 nghìn ha, Srilanca 190 nghìn ha, Th Nhĩ Kỳ 80 nghìn ha, Kenia 120 nghìn ha. S n Lư ng chè c a các qu c gia này cũng chi m kh ang 70% t ng s n lư ng chè th gi i. xu th hi n nay c a các nư c tr ng chè ch y u chú ý nhi u n vi c tăng s n lư ng và tăng năng su t lao ng. Vi c m r ng di n tích tr ng chè nhi u nư c không còn là ch tiêu chính. Trong 20 năm g n ây (t 1980 – 2000) di n tích chè t 2,34 tri u ha tăng lên 2,55 tri u ha (tăng 6,8%) trong khi s n lư ng tăng t 1,85 tri u t n lên n trên 2,98 tri u t n (tăng 61%). Năng su t bình quân trên 1 t n/ha cao nh t là Papua New Ginê tg n 3 t n chè khô/ha, ti p theo là Kenya 2,2 t n/ha. n , Indonesia, Srialanca t t 1,5 n 2,0 t n/ha. Vi t Nam t kho ng 0,9 t n/ha v n th p hơn năng su t bình quân c a th gi i. Năm 2000 s n lư ng chè th gi i t 2,95 tri u t n. n là nư c có s n lư ng chè cao nh t, h ng năm t 850 – 870 ngàn t n. ti p n là Trung Qu c 680 ngàn t n. Srilanca, Kenya trên 300 ngàn t n. Indonesia, Th Nhĩ kỳ, Nh t B n trên 100 ngàn t n. Vi t Nam kho ng 80 ngàn t n x p th 8 trong t ng s các nư c có s n lư ng chè trên th gi i. 13
V công ngh ch bi n, hi n nay các nư c ch y u là s n xu t chè en (chi m 75% t ng s n lư ng) phương pháp s n xu t chè en ph bi n là Orthodox và phương pháp CTC. Trong ó s n xu t b ng phương pháp CTC ang ư c s d ng ph bi n. Các nư c Kenia Malavi, Banglades 100% chè ư c s n xu t theo công ngh CTC, n 84,8%, Indonesia 10% là chè CTC. Trung Qu c, Achentina và các nư c Liên Xô cũ 100% chè en s n xu t theo phương pháp Orthodox, Srilanca chè Orthodox chi m 97% t ng s n lư ng chè en. 2.2.2.2. Tình hình tiêu th i v i m t s nư c chè là m t hàng xu t kh u thu n tuý, thì m t s nư c ph n l n s n lư ng chè l i ư c tiêu th trong nư c. H u như toàn b s n lư ng chè Argentina, Kenya, Srilanca ư c xu t kh u, trong khi ó ph n l n s n lư ng chè c a n và Trung Qu c ư c tiêu th trong nư c. Do dân s tăng nhanh, trong tương lai 2 nư c n và Banglades có th là các nư c nh p kh u chè. M c dù nhu c u v chè Trung Qu c d ki n s tăng nhưng do chính sách dân s c ng r n và năng su t tăng m nh trong nh ng năm g n ây ã d n n vi c ngày càng nhi u chè Trung Qu c ư c xu t kh u ra th trư ng th gi i. 14
S phát tri n kinh t t i nhi u nư c tiêu th chè l n cũng nh hư ng n th hi u và kh u v ngư i tiêu dùng. Chè giá cao, có lư ng giá tr tăng l n, ang d n thay th cho chè r i giá th p có ch t lư ng kém. Nhu c u chè túi, chè hoà tan, chè u ng li n ngày càng gia tăng c bi t các nư c công nghi p phát tri n. Các hãng s n xu t nư c ng t có gas l n ang thâm nh p vào th trư ng chè nư c óng lon (h p Ice tea). Lo i chè này ph bi n M , Nh t, Tây Âu, và b t u ư c gi i tr các nư c Châu Á quan tâm. c bi t t i M nhu c u tiêu th chè dư c th o ph bi n nh t là chè b c hà, cam th o, lô h i… v i nhu c u gia tăng v s lư ng cũng như ch t lư ng c a chè thì v n v sinh an toàn th c ph m cũng r t ư c quan tâm và chú tr ng k c m t s nư c nh p kh u chè v i s lư ng l n khác… n m ư c tình hình s n xu t chè c a các nư c và kinh nghi m s n xu t c a các nư c , trong ph n này s gi i thi u sơ qua m t s nư c như sau: 1. Trung qu c Trung qu c là m t nư c tr ng chè và ch bi n chè s m nh t, là quê hương c a chè. Trung qu c s n xu t ra hàng ch c lo i chè và có kinh nghi m s n xu t phong phú. Trư c ây Trung qu c ng hàng u v s n lư ng chè trên Th gi i và chi m t i 90% 15
s n lư ng chè xu t kh u trên th trư ng qu c t . Năm 1936 t ng di n tích tr ng chè c a Trung qu c là 364 nghìn hecta, ch bi n ư c 309 nghìn t n chè. Nhưng tr i qua nhi u năm chi n tranh và dư i chính quy n ph n ng Tư ng Gi i Th ch, ngành s n xu t chè c a Trung qu c b xa sút nghiêm tr ng. Sau ngành gi i phóng, ngành s n xu t chè c a Trung qu c ã d n d n ư c h i ph c: năm1952 có 244 nghìn hecta ( không k 40 nghìn hecta ài loan), năm 1950 ch s n xu t ư c 60 nghìn t n chè n năm 1955 lên t i 104,5 nghìn t n và t i năm 1956 di n tích tr ng chè lên t i 300 nghìn hécta, s n xu t ư c 120,4 nghìn t n. Vào năm 1964-1965 ã s n xu t ư c 200 nghìn t n ng hàng th 3 trên Th gi i v s n lư ng chè sau n và Xây lan. 2. n n là nư c có l ch s phát tri n chè chưa lâu, nhưng nh h c t p kinh nghi m c a các Trung qu c và các nư c , do i u ki n khí h u th như ng thích h p v i s s nh trư ng c a cây chè nên ngành s n xu t chè c a n phát tri n khá nhanh. Hi n nay, n ng hàng u th gi i v s n lư ng chè s n xu t hàng năm . Năm 1955, t ng di n tích tr ng chè n là 320 nghìn hécta, s n xu t 300.4 nghìn t n chè. Nhưng i u áng chú ý là g n ây công nghi p s n xu t chè en c a n có nhi u thay 16
i v k thu t s n xu t, ch y u là áp d ng các bi n pháp m i s n xu t ra các lo i chè en phù h p v i yêu câù c a th trư ng Qu c t . Chè en s n xu t b ng phương pháp CTC (s n ph m ch y u là lo i chè m nh) tăng lên v i t l cao, còn chè en s n xu t b ng phương pháp truy n th ng (s n ph m g m hai lo i chè cánh và chè m nh) gi m xu ng rõ r t. ng th i chè en làm b ng phương pháp không làm héo cũng tăng lên và t năm 1960 ã áp d ng phương pháp vò liên t c. Nguyên nhân ch y u c a phương pháp này là ch , không nhưng dùng phương pháp CTC làm cho quá trình lên men chè ư c ti n hành u n và sâu s c, nâng cao ư c màu s c c a nư c chè . Như m i ngư i u bi t, chè en ư c s d ng ph bi n các nư c Châu Âu, nh t là Anh và Liên xô, chè en thư ng ư c pha thêm ư ng ho c s a u ng, cách pha chè en cũng khác cách pha chè xanh, ch pha m t l n r i b bã i nhưng yêu c u trong m t l n pha ó ph i rút chi t ư c g n như toàn b các ch t có trong chè, nư c chè ph i m c và có n ng cao. t ư c yêu c u ó ch có lo i chè m nh (nhưng không ph i là chè v n), phương pháp CTC áp ng ư c yêu c u này vì nguyên li u c a nó là các lo i chè m nh (FBOP,BOP,BP..). Trong m t s nhà máy chè en c a Trung qu c ( như nhà máy chè en Thi u Hưng) cũng ã s d ng máy 17
c t CTC vào s n xu t và ang ư c nghiên c u vào áp d ng r ng rãi. 3. Xây-Lan Xây-Lan là nư c s n xu t ra các lo i chè en n i ti ng. V s n lư ng hi n Xây-Lan ng hàng th hai trên th gi i. Năm 1955, Xây-Lan có 229 nghì hécta chè, s n xu t 173 nghìn t n. Năm 1962, s n xu t 210.15 nghìn t n chè và t i năm 1963 s n xu t 217.025 nghìn t n chè. Xây-Lan hàng năm xu t kh u kho ng 90% lư ng chè trong nư c s n xu t ra. 4 . Nh t B n Nh t B n ch y u s n xu t chè xanh, chè en ch chi m 13% t ng s n lư ng chè hàng năm. Năm 1961, Nh t B n s n xu t kho ng 72 nghìn t n chè, tăng lên không nhi u l m so v i năm 1955 (39 nghìn hécta, 70 nghìn t n chè) 5. Liên Xô cũ Vùng chè ch y u c a Liên Xô cũ là Gruzia, mi n Kratnoda thu c Nga và Adecbaidan. Năm 1955, di n tích tr ng chè Liên Xô là 74.5 nghìn hécta, ch bi n ư c 36.5 nghìn t n chè. Riêng vùng chè c a Grugia Liên Xô, năm 1955 có 63.1 nghìn hécta, ch bi n ư c 33.7 nghìn t n chè trong ó có 28.7 nghìn t n chè r i, còn l i là chè bánh. 18
6. In onexia Vùng chè ch y u c a In onexia là o Giava, ch y u s n xu t chè en, ng hàng th ba trong các nư c tư b n v s n xu t chè. Năm 1951 có 138.5 nghìn hécta. Năm 1955 ch còn 64 nghìn hécta (b ng 46.2% so v i trư c chi n tranh) và s n xu t ư c 43.5 nghìn t n chè. Ngoài ra trên th gi i cũng có nhi u nư c tr ng và s n xu t chè, ví d Pakistan cũng là m t vùng chè l n. Các nư c Uganda, Tangiania, Congo hàng năm cũng s n xu t ư c kho ng t 3.7 n 4.8 nghìn t n chè. 2.3 . L ch s phát tri n cây chè t i Vi t Nam 2.3.1 Sơ lư c l ch s phát tri n chè Vi t nam Hi n nay chưa có tài li u chính th c v s phát tri n chè nư c ta. Nhưng căn c vào tài li u hi n có thì nư c ta ã có l ch s tr ng tr t và ch bi n chè t r t lâu i, trư c tiên chè có vùng Hà giang. Theo tài li u c a William H.Ukers thì vùng biên gi i Tây B c nư c ta n m trong khu v c thu t c a gi ng chè trên th gi i. i u ó ch ng t , chúng ta ã có m t l ch s tr ng chè t lâu. 19
Phú th , chè ư c phát tri n vào nh ng năm 1825 và phát tri n nhi u vào nh ng năm 1930. Riêng vùng Komtum cao nguyên mi n Tây nam trung b thì chè có tương i nhi u vào năm 1923, nhưng nói chung, chè u n m trong tay tư b n Pháp, a ch , ch m t s ít thu c v nông dân. Nh ng năm sau, chè phát tri n vào kho ng th i gian 1938- 1942. Sau ó vì nh hư ng c a chi n tranh th gi i, Nh t xâm chi m nư c ta và cu c kháng chi n ch ng th c dân Pháp, chè phát tri n ch m l i ho c b b hoang . Sau ngày hoà bình l p l i, ng và Chính ph ã giúp nông dân khôi ph c các vùng chè cũ và phát tri n nh ng vùng chè m i, ngoài nh ng ru ng chè c a các h p tác xã nhi u nông trư ng chè m i ã ư c xây d ng và ã ư c thu ho ch. Song song v i vi c phát tri n di n tích tr ng chè, ư c s giúp c a các nư c anh em chúng ta ã xây d ng ư c m t s nhà máy chè ch bi n các lo i chè. u năm 1953 Liên Xô ã giúp ta xây d ng hai nhà máy chè en và chè xanh hi n i t i Phú Th , hàng năm cũng ã s n xu t ư c hàng nghìn t n búp chè tươi.Nhà máy chè Hà n i là cơ s s n xu t cũ có t năm 1933, nhưng t i năm 1960 nhà máy ư c s giúp c a Trung qu c ã trang b thêm m t s máy móc và ch y u nh n chè bán thành ph m t các a phương gia công. Ngoài ra r i 20