intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Đổi mới kinh tế xã hội ở Việt Nam 1986-2000: Một cái nhìn tổng quan - Phạm Xuân Nam

Chia sẻ: Huynh Thi Thuy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

81
lượt xem
6
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhằm giúp các bạn chuyên ngành Xã hội học có thêm tài liệu tham khảo, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Đổi mới kinh tế xã hội ở Việt Nam 1986-2000: Một cái nhìn tổng quan" dưới đây, nội dung bài viết trình bày về phương pháp đổi mới kinh tế xã hội ở Việt Nam từ đó đưa ra một số kiến nghị. Hy vọng nội dung bài viết phục vụ hữu ích nhu cầu học tập và nghiên cứu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Đổi mới kinh tế xã hội ở Việt Nam 1986-2000: Một cái nhìn tổng quan - Phạm Xuân Nam

X· héi häc sè 1 (73), 2001 7<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> §æi míi kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam (1986-2000) -<br /> mét c¸i nh×n tæng quan<br /> <br /> Ph¹m Xu©n Nam<br /> <br /> <br /> 1. Tõ gÇn 15 n¨m nay, ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ - x· héi vµ héi nhËp víi thÕ giíi.<br /> Qu¸ tr×nh ®ã ®−îc b¾t ®Çu vµo lóc t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc gÇn<br /> nh− ®· r¬i ®Õn "®¸y" cña cuéc khñng ho¶ng:<br /> S¶n xuÊt n«ng nghiÖp tr× trÖ, n¹n thiÕu l−¬ng thùc diÔn ra triÒn miªn. S¶n<br /> xuÊt c«ng nghiÖp, theo thèng kª, tuy vÉn t¨ng vÒ gi¸ trÞ, nh−ng thËt ra ®¹i ®a sè nhµ<br /> m¸y, xÝ nghiÖp ë trong t×nh tr¹ng "lêi gi¶, lç thËt" v× ®−îc Nhµ n−íc bao cÊp trµn lan.<br /> L−u th«ng, ph©n phèi ¸ch t¾c. L¹m ph¸t ®¹t ®Õn tèc ®é "phi m·" víi chØ sè t¨ng gi¸<br /> b¸n lÎ n¨m 1986 lµ 774,7%1.<br /> TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nãi trªn, céng víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ ch−a gi¶i<br /> quyÕt xong cña h¬n 30 n¨m chiÕn tranh ¸c liÖt, ®· khiÕn cho ®êi sèng cña c¸c<br /> tÇng líp nh©n d©n sa sót nghiªm träng. ë thµnh thÞ, l−¬ng th¸ng cña c«ng nh©n,<br /> viªn chøc kh«ng ®ñ chi tiªu cho c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu cña cuéc sèng. ë n«ng th«n,<br /> vµo lóc gi¸p h¹t cã tíi hµng mÊy triÖu ng−êi thiÕu ¨n. Tiªu cùc x· héi lan réng.<br /> Lßng d©n kh«ng yªn.<br /> T×nh h×nh diÔn biÕn ®Õn møc, vµo kho¶ng tõ cuèi 1985 ®Õn cuèi 1986, nghÜa<br /> lµ sau thÊt b¹i cña cuéc tæng ®iÒu chØnh gi¸ - l−¬ng - tiÒn, ®¹i ®a sè quÇn chóng nh©n<br /> d©n thÊy kh«ng thÓ tiÕp tôc sèng nh− cò ®−îc n÷a; ®ång thêi, c¸c c¬ quan l·nh ®¹o,<br /> qu¶n lý cña §¶ng vµ Nhµ n−íc còng thÊy kh«ng thÓ tiÕp tôc duy tr× nh÷ng chñ<br /> tr−¬ng, chÝnh s¸ch ®· lçi thêi.<br /> Víi ph−¬ng ch©m "nh×n th¼ng vµo sù thËt, ®¸nh gi¸ ®óng sù thËt, nãi râ sù<br /> 2<br /> thËt” , §¹i héi VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (12.1986) ®· nghiªm kh¾c tù phª<br /> b×nh vÒ nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch sai lÇm mang nÆng tÝnh gi¸o ®iÒu, chñ quan,<br /> duy ý chÝ trong c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr−íc ®©y,<br /> ®ång thêi ®Ò ra ®−êng lèi ®æi míi toµn diÖn nh»m ®−a ®Êt n−íc ra khái khñng ho¶ng,<br /> ®i vµo thÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn.<br /> <br /> <br /> 1<br /> Tæng côc Thèng kª: Niªn gi¸m thèng kª 1992. Nxb Thèng kª. Hµ Néi-1993. Tr. 187.<br /> 2<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI. Nxb Sù thËt. Hµ Néi-1987. Tr.12.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 8 §æi míi kinh tÕ-x· héi ë ViÖt Nam (1986-2000)- mét c¸i nh×n tæng quan<br /> <br /> Nh−ng khi c«ng cuéc ®æi míi võa thùc hiÖn ®−îc mÊy n¨m th× trªn thÕ giíi ®·<br /> liªn tiÕp x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín víi sù sôp ®æ cña c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa<br /> §«ng ¢u vµ sù tan r· cña Liªn X«, g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn t×nh h×nh n−íc ta.<br /> Trong mét thêi gian dµi, kho¶ng 80% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu vµ 60% tæng kim<br /> ng¹ch xuÊt khÈu cña n−íc ta cã quan hÖ víi c¸c n−íc nãi trªn. V× thÕ, cã thÓ h×nh<br /> dung nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®øng tr−íc mét thö th¸ch ghª gím nh− thÕ nµo khi<br /> quan hÖ th−¬ng m¹i cïng nhiÒu ch−¬ng tr×nh hîp t¸c liªn doanh víi c¸c n−íc ®ã bÞ<br /> ®¶o lén nghiªm träng. Thªm vµo ®ã, Mü vÉn kÐo dµi chÝnh s¸ch cÊm vËn vÒ kinh tÕ<br /> vµ th−¬ng m¹i chèng ViÖt Nam (cho ®Õn ®Çu 1994), g©y khã kh¨n kh«ng nhá cho sù<br /> ph¸t triÓn b×nh th−êng cña n−íc ta.<br /> 2. §Æt ViÖt Nam vµo bèi c¶nh cña t×nh h×nh trong n−íc vµ quèc tÕ nªu trªn,<br /> nhiÒu ng−êi - kÓ c¶ nh÷ng ng−êi cã thiÖn chÝ - ®Òu rÊt b¨n kho¨n, lo l¾ng: liÖu ViÖt<br /> Nam cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng vµ v−ît qua ®−îc nh÷ng khã kh¨n vµ thö th¸ch to lín<br /> ®ã kh«ng?<br /> Nh−ng chÝnh trong khã kh¨n, nhiÒu s¸ng t¹o cña nh©n d©n ®· xuÊt hiÖn tõ c¬<br /> së. ChÝnh trong thö th¸ch, trÝ tuÖ cña nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch quèc gia vµ<br /> c¸c nhµ khoa häc ®· ®−îc kh¬i dËy.<br /> Trªn c¬ së tæng kÕt kinh nghiÖm cña quÇn chóng, ®ång thêi ®Èy m¹nh c«ng t¸c<br /> nghiªn cøu lý luËn, §¹i héi VII (6.1991), råi §¹i héi VIII (6.1996) cña §¶ng vµ nh÷ng<br /> héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng gi÷a c¸c kú ®¹i héi ®· kh«ng ngõng tiÕp tôc bæ<br /> sung, hoµn chØnh ®−êng lèi ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc do §¹i héi VI khëi x−íng. Víi<br /> chøc n¨ng cña m×nh, Quèc héi vµ ChÝnh phñ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt<br /> Nam ®· lÇn l−ît thÓ chÕ hãa c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng thµnh hÖ thèng ph¸p<br /> luËt, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch, ch−¬ng tr×nh, dù ¸n cô thÓ ®Ó ®−a vµo cuéc sèng.<br /> Nh×n mét c¸ch tæng thÓ, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc<br /> ta bao gåm rÊt nhiÒu néi dung phong phó, trong ®ã cã nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau:<br /> - Mét lµ, chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ m« h×nh kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao<br /> cÊp, dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t− liÖu s¶n xuÊt víi hai h×nh thøc quèc doanh vµ<br /> tËp thÓ lµ chñ yÕu, sang nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬<br /> chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa.<br /> - Hai lµ, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng<br /> b»ng x· héi, ph¸t triÓn v¨n hãa, b¶o vÖ m«i tr−êng; ®Æt con ng−êi vµo vÞ trÝ trung<br /> t©m cña mäi chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn.<br /> - Ba lµ, thùc hiÖn d©n chñ hãa ®êi sèng x· héi, tõng b−íc x©y dùng mét nhµ<br /> n−íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n.<br /> - Bèn lµ, më cöa t¨ng c−êng giao l−u, hîp t¸c víi bªn ngoµi theo tinh thÇn<br /> "ViÖt Nam muèn lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c n−íc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hßa<br /> b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn"3.<br /> <br /> <br /> 3<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII. Nxb Sù thËt. Hµ Néi-1991. Tr.147.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> Ph¹m Xu©n Nam 9<br /> <br /> Trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn c¸c néi dung trªn, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®·<br /> chñ tr−¬ng lÊy ®æi míi kinh tÕ lµm nhiÖm vô trung t©m, ®ång thêi coi träng ®æi míi<br /> chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa víi nh÷ng b−íc ®i vµ h×nh thøc phï hîp.<br /> Kh«ng ¸p dông "biÖn ph¸p sèc" theo mét ®¬n thuèc s½n cã nµo ®ã, ®æi míi<br /> kinh tÕ ë ViÖt Nam diÔn ra theo ph−¬ng thøc "võa thö nghiÖm võa ®iÒu chØnh"; võa<br /> chó ý tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm s¸ng t¹o cña nh©n d©n trong n−íc, võa ®Èy m¹nh<br /> nghiªn cøu lý thuyÕt vµ tham kh¶o kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi; võa kiªn quyÕt söa<br /> ch÷a nh÷ng khuyÕt ®iÓm, sai lÇm cña c¬ chÕ qu¶n lý cò võa kh«ng phñ nhËn "s¹ch<br /> tr¬n" mµ biÕt kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt<br /> n−íc mÊy chôc n¨m qua.<br /> Nhê vËy, qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam ®· kh«ng<br /> g©y ®¶o lén vÒ x· héi hoÆc ®æ vì vÒ chÝnh trÞ nh− ë c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa §«ng<br /> ¢u vµ Liªn X« tr−íc ®©y. ChÝnh sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc<br /> quan träng cho viÖc triÓn khai vµ ®Èy tíi c«ng cuéc ®æi míi vÒ kinh tÕ. Ng−îc l¹i,<br /> nh÷ng kÕt qu¶ vÒ ®æi míi kinh tÕ, ®−îc nh©n d©n hoan nghªnh, l¹i lµ nh©n tè rÊt cÇn<br /> thiÕt ®Ó tiÕn hµnh ®æi míi vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ theo h−íng t¨ng c−êng vai trß l·nh<br /> ®¹o cña §¶ng, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n−íc vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ<br /> cña nh©n d©n.<br /> 3. KÕt qu¶ lµ sù nghiÖp ®æi míi ë ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to<br /> lín cã ý nghÜa quan träng vÒ nhiÒu mÆt, mµ ë ®©y chóng t«i chØ tËp trung tr×nh bµy<br /> vÒ hai lÜnh vùc kinh tÕ vµ x· héi.<br /> a. Trªn lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> §æi míi trong n«ng nghiÖp lµ kh©u ®ét ph¸. ViÖc chuyÓn tõ chñ tr−¬ng tËp<br /> thÓ hãa toµn bé (lao ®éng, ruéng ®Êt vµ c¸c t− liÖu s¶n xuÊt kh¸c) sang chÝnh s¸ch<br /> thõa nhËn hé gia ®×nh n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, ®−îc sö dông ruéng ®Êt æn<br /> ®Þnh l©u dµi, ®−îc tù do b¸n s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng, ®−îc hç trî vÒ vèn, ®−îc<br /> h−íng dÉn, gióp ®ì ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ kü thuËt vµo s¶n xuÊt... ®· cã t¸c<br /> ®éng kh¬i dËy nh÷ng tiÒm n¨ng to lín cña h¬n 12 triÖu hé gia ®×nh n«ng d©n ®Ó<br /> kh«ng ngõng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn. S¶n l−îng l−¬ng thùc cña c¶ n−íc ®·<br /> t¨ng tõ 17,5 triÖu tÊn n¨m 1987 lªn 34,3 triÖu tÊn n¨m 1999, tøc t¨ng gÇn gÊp ®«i<br /> sau 13 n¨m. Tõ chç trung b×nh mçi n¨m ph¶i nhËp khÈu trªn d−íi 1 triÖu tÊn l−¬ng<br /> thùc trong thêi kú tr−íc ®æi míi, ®Õn n¨m 1989 ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu xuÊt khÈu ®−îc<br /> 1,4 triÖu tÊn g¹o vµ n¨m 1999 l−îng xuÊt khÈu ®ã ®· t¨ng lªn 4,5 triÖu tÊn, ®øng<br /> thø hai trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu mÆt hµng nµy, sau Th¸i Lan.<br /> Trong c«ng nghiÖp: Nhµ n−íc ®· dÇn dÇn xãa bá bao cÊp trµn lan ®èi víi c¸c<br /> xÝ nghiÖp quèc doanh, buéc c¸c xÝ nghiÖp nµy ph¶i vay vèn ng©n hµng ®Ó tiÕp tôc<br /> ho¹t ®éng theo h−íng g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc, tõng b−íc ®æi<br /> míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, c¶i tiÕn qu¶n lý, n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n<br /> phÈm lµm ra. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nh− kinh tÕ hîp t¸c x·, kinh tÕ c¸ thÓ -<br /> tiÓu chñ, kinh tÕ t− b¶n t− nh©n còng ®−îc Nhµ n−íc khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh s¶n<br /> xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Nhê vËy, sau mét sè n¨m phÊn ®Êu ®Ó<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 10 §æi míi kinh tÕ-x· héi ë ViÖt Nam (1986-2000)- mét c¸i nh×n tæng quan<br /> <br /> thÝch øng víi c¬ chÕ míi, tõ 1991 trë ®i s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong n−íc liªn tôc ®¹t<br /> tû lÖ t¨ng tr−ëng kh¸ cao: tõ 10-14%/n¨m.<br /> C¸c ngµnh dÞch vô tr−íc ®©y ch−a ®−îc coi träng ®óng møc, ®Õn ®Çu nh÷ng<br /> n¨m 90 ®· dÇn dÇn ®−îc më mang vµ ph¸t triÓn.<br /> C¬ cÊu kinh tÕ ®· cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc. Tõ n¨m 1985 ®Õn n¨m 1999, tû<br /> träng cña n«ng - l©m - thñy s¶n trong GDP ®· gi¶m tõ 43% xuèng 25,4% trong khi tû<br /> träng cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®· t¨ng t−¬ng øng tõ 29,3% lªn 34,5% vµ tõ 27,7%<br /> lªn 40,1%.<br /> §i ®«i víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ, n¹n l¹m ph¸t ®· ®−îc ®Èy lïi tõ ba con sè<br /> trong nh÷ng n¨m 1986-1988 xuèng hai con sè trong nh÷ng n¨m 1989-1992 vµ chØ<br /> cßn mét con sè tõ n¨m 1993 ®Õn nay.<br /> Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®−îc më réng theo h−íng ®a d¹ng hãa, ®a ph−¬ng<br /> hãa, tõng b−íc héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ<br /> th−¬ng m¹i víi 154 n−íc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng tõ 723,9 triÖu USD n¨m<br /> 1987 lªn 11,54 tû USD n¨m 1999. Trong cïng thêi gian, kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng<br /> t−¬ng øng tõ 2,13 tû USD lªn 11,62 tû USD. Tõ chç nhËp siªu rÊt lín, c¸n c©n<br /> th−¬ng m¹i ®· dÇn dÇn tiÕn tíi c©n b»ng. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2000 ®· cã 700 c«ng ty<br /> thuéc 66 n−íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t− trùc tiÕp vµo ViÖt Nam víi 2290 dù ¸n vµ 35,5<br /> tû USD vèn ®¨ng ký, trong ®ã 15,1 tû USD ®· ®−îc thùc hiÖn, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo<br /> viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña n−íc ta.<br /> TÝnh chung, tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n n¨m cña tæng s¶n phÈm quèc néi<br /> (GDP) ®· t¨ng tõ 3,9% trong thêi kú 1986-1990 lªn 8,21% trong thêi kú 1991-1995 vµ<br /> 7,18% trong thêi kú 1996-1999. Cã thÓ thÊy râ h¬n t×nh h×nh nãi trªn qua b¶ng sau<br /> ®©y:<br /> NhÞp ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n n¨m cña GDP vµ cña c¸c ngµnh kinh tÕ<br /> trong c¸c thêi kú tõ 1986-1999.<br /> <br /> 1986-1990 1991-1995 1996-1999<br /> <br /> GDP 3,9 8,21 7,18<br /> <br /> C«ng nghiÖp 5,9 12,83 12,45<br /> <br /> N«ng nghiÖp 3,6 4,41 4,68<br /> <br /> DÞch vô - 9,04 7,71*<br /> <br /> Nguån: Tæng côc Thèng kª. *Sè liÖu tõ 1996-1998<br /> <br /> b. Trªn lÜnh vùc ph¸t triÓn x· héi<br /> Cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ®æi míi kinh tÕ, c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn x· héi<br /> còng ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm chñ yÕu sau:<br /> - TÝnh n¨ng ®éng x· héi cña c¸c tÇng líp d©n c− ®−îc ph¸t huy, ®êi sèng cña<br /> ®a sè nh©n d©n ®−îc c¶i thiÖn mét b−íc.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> Ph¹m Xu©n Nam 11<br /> <br /> Tr−íc kia, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, mäi ng−êi th−êng chØ thô<br /> ®éng thi hµnh mäi quyÕt ®Þnh déi tõ trªn xuèng, ®ång thêi û l¹i, tr«ng chê vµo sù bao<br /> cÊp, trî cÊp cña Nhµ n−íc vµ tËp thÓ. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng, ®¹i ®a sè<br /> c¸c tÇng líp nh©n d©n thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ph¶i t×m mäi c¸ch<br /> khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng vÒ vèn, lao ®éng, kü thuËt, tri thøc vµ kinh nghiÖm lµm ¨n<br /> ®Ó lo liÖu cuéc sèng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh, ®ång thêi gãp phÇn x©y dùng ®Êt n−íc.<br /> ChÝnh tÝnh n¨ng ®éng x· héi Êy d−êng nh− lµ mét "phÐp l¹" ®· cã t¸c dông nhanh<br /> chãng ®Èy lïi t×nh tr¹ng suy tho¸i, tr× trÖ tr−íc ®©y vµ thæi luång sinh khÝ míi lµm<br /> chuyÓn biÕn râ rÖt t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Theo<br /> c¸c sè liÖu ®iÒu tra cña Tæng côc Thèng kª, ®· cã kho¶ng 80-85% gia ®×nh tù ®¸nh<br /> gi¸ møc sèng kh¸ lªn so víi tr−íc. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi tõ kho¶ng 200<br /> USD n¨m 1990 t¨ng lªn 375 USD n¨m 1999.<br /> - KÕt qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ nh÷ng n¨m qua ®· cho phÐp Nhµ n−íc huy ®éng<br /> ®−îc thªm c¸c nguån lùc ®Ó t¨ng ®Çu t− cho ph¸t triÓn x· héi. So víi khuyÕn nghÞ<br /> cña Héi nghÞ th−îng ®Ønh thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn x· héi häp ë Copenhagen (3.1995),<br /> mçi n−íc nªn dµnh kho¶ng 20% ng©n s¸ch hµng n¨m cho viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn<br /> ®Ò x· héi, th× tõ 1991 ®Õn nay, trung b×nh mçi n¨m ChÝnh phñ ta ®· dµnh tíi 24-25%<br /> ng©n s¸ch Nhµ n−íc ®Ó chi cho c¸c ch−¬ng tr×nh t¹o viÖc lµm, xãa ®ãi gi¶m nghÌo,<br /> d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ y tÕ, b¶o trî x· héi, b¶o vÖ m«i<br /> tr−êng, phßng chèng c¸c tÖ n¹n x· héi,v.v.<br /> - §¸ng chó ý lµ nhËn thøc cña x· héi vÒ viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm ®· cã<br /> sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. Kh«ng chê ®îi Nhµ n−íc vµ tËp thÓ, ng−êi lao ®éng ngµy<br /> cµng cã ý thøc chñ ®éng t¹o viÖc lµm cho m×nh vµ cho ng−êi kh¸c. Tõ chç bao cÊp<br /> toµn bé trong gi¶i quyÕt viÖc lµm, Nhµ n−íc ®· dÇn dÇn chuyÓn träng t©m vµo viÖc<br /> x©y dùng ph¸p luËt (Bé luËt lao ®éng), t¹o lËp c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m h−íng dÉn vµ<br /> hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, t¹o thªm nhiÒu chç<br /> lµm viÖc míi. Tõ 1991 ®Õn nay, trung b×nh mçi n¨m c¶ n−íc ®· gi¶i quyÕt cho<br /> kho¶ng 1-1,2 triÖu ng−êi cã c«ng ¨n viÖc lµm.<br /> - ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®i ®«i víi khuyÕn khÝch lµm giµu hîp<br /> ph¸p, §¶ng vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp ngµy cµng quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn chÝnh<br /> s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo theo tinh thÇn lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: "Lµm cho<br /> ng−êi nghÌo th× ®ñ ¨n, ng−êi ®ñ ¨n th× kh¸ giµu, ng−êi kh¸ giµu th× giµu thªm"4.<br /> Nhê vËy, cïng víi sè ng−êi kh¸ giµu ngµy cµng t¨ng lªn, tû lÖ hé ®ãi nghÌo trong c¶<br /> n−íc ®· gi¶m tõ 30% n¨m 1992 xuèng 13% n¨m 1999. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c c¬ quan<br /> Liªn hîp quèc cã mÆt ë Hµ Néi, th× "ViÖt Nam gi¶m ®−îc mét nöa tû lÖ hé ®ãi nghÌo<br /> trong thËp niªn võa qua lµ ®iÒu gÇn nh− ch−a cã n−íc nµo ®¹t ®−îc"5.<br /> - Ngoµi ra, c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn x· héi kh¸c còng cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng ghi<br /> nhËn. C«ng t¸c d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ®−îc thùc hiÖn tèt ®· ®−a tû lÖ t¨ng<br /> d©n sè tõ trªn 2% n¨m 1990 xuèng 1,54% n¨m 1998. Sau mét thêi gian gi¶m sót, hÖ<br /> <br /> 4<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp. TËp 5. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi-1995. Tr.65.<br /> 5<br /> DÉn theo b¸o Nh©n d©n ngµy 16.12.1999.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 12 §æi míi kinh tÕ-x· héi ë ViÖt Nam (1986-2000)- mét c¸i nh×n tæng quan<br /> <br /> thèng gi¸o dôc tõ tiÓu häc ®Õn ®¹i häc ®· cã b−íc ph¸t triÓn míi vÒ quy m«, ®a d¹ng<br /> hãa vÒ h×nh thøc ®µo t¹o vµ ®ang ®−îc tiÕp tôc ®æi míi, chÊn chØnh vÒ môc tiªu, néi<br /> dung vµ ph−¬ng ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc. Sù nghiÖp y tÕ ®· cã nh÷ng<br /> chuyÓn biÕn tÝch cùc trong phßng bÖnh, ch÷a bÖnh, h¹ thÊp tû lÖ tö vong ë bµ mÑ vµ<br /> trÎ em s¬ sinh, gi¶m tû lÖ suy dinh d−ìng ë c¸c trÎ em d−íi 5 tuæi. Thùc hiÖn ®¹o lý<br /> truyÒn thèng cña d©n téc, phong trµo "®Òn ¬n ®¸p nghÜa" nh÷ng ng−êi cã c«ng, ch¨m<br /> sãc nh÷ng trÎ em må c«i, lang thang c¬ nhì, c−u mang nh÷ng ng−êi tµn tËt, nu«i<br /> d−ìng nh÷ng ng−êi giµ c« ®¬n, gióp ®ì ®ång bµo ë nh÷ng vïng bÞ thiªn tai... ngµy<br /> cµng lan réng trong c¶ n−íc.<br /> Tãm l¹i, sau 10 n¨m ®æi míi, ViÖt Nam ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x·<br /> héi vµ tõ n¨m 1996 ®· b−íc sang giai ®o¹n ph¸t triÓn míi - giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng<br /> nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nh»m ®¹t tíi môc tiªu d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng<br /> b»ng, v¨n minh.<br /> 4. Song ®Ó biÕn môc tiªu ®ã thµnh hiÖn thùc, ViÖt Nam cßn ph¶i tiÕp tôc kh¾c<br /> phôc nhiÒu yÕu kÐm vµ v−ît qua nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc to lín.<br /> a. VÒ kinh tÕ: N−íc ta cßn nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn. GÇn 70% lao ®éng x· héi<br /> vÉn tËp trung trong c¸c ngµnh n«ng - l©m - ng−, t¹o ra kho¶ng 1/4 GDP. C«ng nghiÖp<br /> cßn nhá bÐ, tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ nãi chung l¹c hËu. C¸c ngµnh dÞch vô ch−a<br /> ®−îc më mang theo h−íng hiÖn ®¹i. KÕt cÊu h¹ tÇng yÕu kÐm. N¨ng xuÊt lao ®éng vµ<br /> hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp. MÊy n¨m gÇn ®©y, do t¸c ®éng cña cuéc<br /> khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ trong khu vùc vµ còng do chóng ta chËm tiÕp tôc ®æi<br /> míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, nhÞp ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®· gi¶m sót ®¸ng kÓ. §Çu t− trùc<br /> tiÕp cña n−íc ngoµi còng gi¶m m¹nh. Nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu<br /> n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi vÉn lµ th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi n−íc ta hiÖn nay.<br /> b. VÒ x· héi: Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan, vÊn ®Ò x· héi<br /> bøc xóc hµng ®Çu hiÖn nay lµ tû lÖ thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm kh¸ cao. ë thµnh<br /> thÞ, tû lÖ lao ®éng thÊt nghiÖp n¨m 1999 lµ 7,4%. ë n«ng th«n, tû lÖ thêi gian lao<br /> ®éng ®−îc sö dông lµ h¬n 71%, nÕu quy ®æi gÇn 29% thêi gian cßn l¹i th× t−¬ng<br /> ®−¬ng 6-7 triÖu ng−êi kh«ng cã viÖc lµm.<br /> Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr−êng, sù ph©n tÇng x· héi,<br /> ph©n hãa giµu nghÌo còng diÔn ra kh¸ s©u réng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c−. Theo c¸c sè<br /> liÖu cña Tæng côc Thèng kª, th× hÖ sè chªnh lÖch vÒ møc sèng gi÷a nhãm 20% d©n c−<br /> giµu nhÊt vµ nhãm 20% d©n c− nghÌo nhÊt ®· t¨ng tõ 5,6 lÇn n¨m 1992 lªn 11,26<br /> lÇn n¨m 19986. HÖ sè chªnh lÖch vÒ møc sèng trung b×nh gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng<br /> th«n, gi÷a miÒn xu«i vµ miÒn nói còng ®ang cã xu h−íng ngµy cµng do·ng ra.<br /> Bªn c¹nh ®ã, c¸c vÊn ®Ò x· héi nhøc nhèi kh¸c do mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ<br /> tr−êng ®Î ra, ®Æc biÖt khi vai trß qu¶n lý cña Nhµ n−íc cßn yÕu, khi viÖc thi hµnh kû<br /> c−¬ng ph¸p luËt ch−a nghiªm, lµ tÖ quan liªu, tham nhòng, bu«n lËu, vµ nh÷ng tÖ<br /> n¹n x· héi nh− ma tóy, m¹i d©m... vÉn ®ang diÔn biÕn phøc t¹p ë nhiÒu n¬i.<br /> <br /> 6<br /> Tæng côc Thèng kª: §iÒu tra møc sèng d©n c− ViÖt Nam 1997-1998. Hµ Néi-1999. Tr.278.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> Ph¹m Xu©n Nam 13<br /> <br /> 5. Tõ nh÷ng ®iÒu nãi trªn, mét lo¹t vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ®ang ®Æt ra<br /> ®ßi hái chóng ta ph¶i lµm s¸ng tá lµ: liÖu t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, sù ph©n hãa<br /> giµu nghÌo vµ c¸c tÖ n¹n x· héi gia t¨ng cã ph¶i lµ b¹n ®ång hµnh kh«ng tr¸nh<br /> khái cña qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hay kh«ng? Ph¶i ch¨ng ®Ó<br /> ®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao th× tÊt yÕu ph¶i "hy sinh" tiÕn bé vµ c«ng<br /> b»ng x· héi? HoÆc cÇn chÊp nhËn ph−¬ng ¸n tËp trung, ®Èy nhanh t¨ng tr−ëng<br /> kinh tÕ tr−íc, ®Õn khi kinh tÕ ph¸t triÓn cao råi th× míi cã thÓ dÇn dÇn gi¶m ®−îc<br /> bÊt c«ng x· héi sau, nh− m« h×nh "ch÷ U ng−îc" mµ S.Kuznets ®· ®Ò xuÊt?<br /> Râ rµng, mét khi ®· quyÕt ®Þnh lùa chän con ®−êng ph¸t triÓn theo ®Þnh<br /> h−íng x· héi chñ nghÜa v× môc tiªu d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n<br /> minh, th× chóng ta kh«ng thÓ chÊp nhËn c¸c kh¶ n¨ng nªu trªn.<br /> VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ kÕt hîp ®−îc t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi<br /> tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn?<br /> D−íi ®©y chóng t«i thö nªu lªn mét sè kiÕn nghÞ cã tÝnh hÖ quan ®iÓm nh− sau:<br /> Mét lµ, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ vÉn lµ nhiÖm vô hµng ®Çu. Bëi chØ cã<br /> mét nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶ dùa trªn c¬ së khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn<br /> ®¹i, th× míi cã kh¶ n¨ng huy ®éng mét c¸ch th−êng xuyªn vµ v÷ng ch¾c c¸c nguån<br /> lùc cho ph¸t triÓn x· héi. Nh−ng chóng ta kh«ng quan niÖm ph¸t triÓn x· héi chØ lµ<br /> kÕt qu¶ thô ®éng cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ, mµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x·<br /> héi cã mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i chÆt chÏ víi nhau. T¨ng tr−ëng kinh tÕ t¹o c¬ së<br /> vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn x· héi; ng−îc l¹i, ph¸t triÓn x· héi lµ ®éng lùc,<br /> lµ môc tiªu cña ph¸t triÓn kinh tÕ.<br /> Hai lµ, t¨ng tr−ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay<br /> trong tõng b−íc vµ trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. Chóng ta<br /> kh«ng chê ®îi ®Õn khi ®¹t tíi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao råi míi thùc hiÖn tiÕn bé<br /> vµ c«ng b»ng x· héi, cµng kh«ng "hy sinh" tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ®Ó ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ ®¬n thuÇn. Do ®ã, mçi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Òu ph¶i nh»m môc tiªu ph¸t triÓn<br /> x· héi; mçi chÝnh s¸ch x· héi ®Òu bao chøa néi dung kinh tÕ, dï trùc tiÕp hay gi¸n<br /> tiÕp, tr−íc m¾t hay l©u dµi.<br /> Ba lµ, trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh<br /> theo c¬ chÕ thÞ tr−êng víi ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, viÖc ph¸t triÓn x· héi trªn<br /> nguyªn t¾c tiÕn bé vµ c«ng b»ng kh«ng chØ ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ®iÒu tiÕt vµ<br /> ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c−. §iÒu quan träng h¬n lµ ph¶i t¹o ra<br /> c¸c c¬ héi c«ng b»ng ®¶m b¶o cho mäi ng−êi, nhÊt lµ nh÷ng ng−êi yÕu thÕ vµ dÔ bÞ<br /> tæn th−¬ng ®Òu ®−îc lµm chñ mét phÇn t− liÖu s¶n xuÊt, ®−îc h−ëng mét nÒn gi¸o<br /> dôc c¬ b¶n, ®−îc båi d−ìng vÒ nh©n c¸ch, ®−îc ch¨m sãc vÒ y tÕ, ®−îc h−íng dÉn vµ<br /> ®µo t¹o vÒ nghÒ nghiÖp, ®−îc gióp ®ì lóc gÆp khã kh¨n,... ®Ó hä cã thÓ lo liÖu vµ dÇn<br /> dÇn n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh, ®ång thêi gãp phÇn x©y<br /> dùng ®Êt n−íc.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 14 §æi míi kinh tÕ-x· héi ë ViÖt Nam (1986-2000)- mét c¸i nh×n tæng quan<br /> <br /> Bèn lµ, ph¸t triÓn x· héi trªn nguyªn t¾c c«ng b»ng kh«ng cã nghÜa lµ "cµo<br /> b»ng", lµ thùc hiÖn chñ nghÜa b×nh qu©n, bÊt chÊp chÊt l−îng, hiÖu qu¶ vµ sù ®ãng<br /> gãp cña mçi ng−êi cho sù ph¸t triÓn chung cña céng ®ång. H¬n n÷a, nÕu dån c¸c<br /> nguån lùc cho ph¸t triÓn x· héi v−ît qu¸ kh¶ n¨ng mµ nÒn kinh tÕ cho phÐp, th×<br /> còng cã thÓ lµm mÊt ®i nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ,<br /> khiÕn cho kinh tÕ tr× trÖ hoÆc gi¶m sót vµ cuèi cïng còng kh«ng thùc hiÖn ®−îc c¸c<br /> môc tiªu ph¸t triÓn x· héi. Do ®ã, trong mçi b−íc ®i, mçi thêi kú cô thÓ ph¶i x¸c ®Þnh<br /> ®óng møc ®é hîp lý gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi sao cho hai mÆt<br /> nµy kh«ng c¶n trë hoÆc triÖt tiªu nhau, mµ hç trî nhau cïng tiÕn b−íc.<br /> Víi nh÷ng thµnh tùu quan träng vµ nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u cña c«ng<br /> cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc gÇn 15 n¨m qua, ®Æc biÖt víi tiÒm n¨ng trÝ tuÖ vµ<br /> s¸ng t¹o to lín cña con ng−êi ViÖt Nam, chóng ta hoµn toµn cã thÓ tin r»ng t−¬ng lai<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña n−íc nhµ trong thÕ kû XXI lµ s¸ng sña vµ ViÖt Nam cã<br /> nhiÒu kh¶ n¨ng c¬ b¶n trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2