Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 23

Chia sẻ: Kien Kien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:692

Thêm vào BST

Báo xấu

870
lượt xem 138
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập này được dịch dựa vào bản tiếng Nga bộ toàn tập C.Mác và Ph.Ăng-ghen tập 23 do Nhà xuất bản Tài liệu chính trị Quốc gia Liên xô xuất bản tại Mát-xcơ-va năm 1960. Ngoài phần chính văn tập này còn kèm theo phần chú thích và các bản chỉ dẫn do Viện nghiên cứu chủ nghĩa Mác-Lênin Liên Xô biên soạn để bạn đọc tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 23

-2 lêi tùa vµ lêi b¹t 7 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt -1 V« s¶n tÊt c¶ c¸c níc, ®oµn kÕt l¹i !
0 lêi tùa vµ lêi b¹t 8 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 1
2 lêi tùa vµ lêi b¹t 9 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 3 Toµn tËp C.m¸c vµ ph.¨ng-ghen xuÊt b¶n theo quyÕt ®Þnh cña ban chÊp hµnh trung ¬ng ®¶ng céng s¶n viÖt nam
4 lêi tùa vµ lêi b¹t 10 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 5 HỘI ĐỒNG XUẤT BẢN TOÀN TẬP C.MÁC VÀ PH.ĂNG-GHEN GS. Nguyễn Đức Bình Uỷ viên Bộ chính trị, Bí thư Trung ương C.MÁC Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hội VÀ đồng PH.ĂNG-GHEN GS. Đặng Xuân Kỳ Uỷ viên Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Viện trưởng Viện nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, TOÀN TẬP Phó chủ tịch (thường trực) Hội đồng. TẬP 23 GS.PTS. Trần Ngọc Phó giám đốc Học viện Chính trị quốc Hiên gia Hồ Chí Minh, uỷ viên PGS. Hà Học Hợi Phó trưởng ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, uỷ viên GS.PTS. Phạm Xuân Phã ViÖn trëng ViÖn Khoa häc x· héi Nam ViÖt Nam, uỷ viên NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA GS. Trần Nhâm Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản SỰ THẬT Chính trị quốc gia, uỷ viên HÀ NỘI - 2002 GS. Trần Xuân Trường Trung tướng, Viện trưởng Học viện chính trị - quân sự, uỷ viên
6 lêi tùa vµ lêi b¹t 11 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 7
8 lêi tùa vµ lêi b¹t 12 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 9
10 lêi tùa vµ lêi b¹t 13 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 11 LỜI NHÀ XUẤT BẢN TËp 23 cña bé Toµn tËp C. M¸c vµ Ph.¨ng-ghen bao gåm trän vÑn tËp I bé “T b¶n” cña C.M¸c. “T b¶n” lµ t¸c phÈm chñ yÕu cña C.M¸c; «ng ®· lµm viÖc bèn chôc n¨m ®Ó viÕt t¸c phÈm nµy, tõ gi÷a nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kû XIX cho tíi khi «ng qua ®êi. TËp I ra m¾t b¹n ®äc n¨m 1867, c¸c tËp tiÕp theo ®îc xuÊt b¶n sau khi C.M¸c mÊt vµ do Ph.¨ng-ghen chuÈn bÞ ®Ó ®a in: tËp II n¨m 1885, tËp III n¨m 1894. TËp IV ®îc dµnh ®Ó nãi vÒ lÞch sö vµ phª ph¸n c¸c häc thuyÕt kinh tÕ. T¸c phÈm thiªn tµi nµy cña C.M¸c lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu kinh tÕ hÕt søc vÜ ®¹i, ®ång thêi cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt triÕt häc. ë ®©y, C.M¸c ®· x©y dùng vµ luËn chøng tÊt c¶ c¸c luËn ®iÓm vµ kh¸i niÖm c¬ b¶n cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö. ¤ng ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc vµ triÖt ®Ó chñ nghÜa t b¶n víi tÝnh c¸ch lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, ®· v¹ch ra c¸c quy luËt ra ®êi, ph¸t triÓn vµ diÖt vong cña nã. TËp nµy ®îc dÞch dùa vµo b¶n tiÕng Nga bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¨ng-ghen tËp 23 do Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ quèc gia Liªn X« xuÊt b¶n t¹i M¸t-xc¬-va n¨m 1960. Ngoµi phÇn chÝnh v¨n, chóng t«i cßn in kÌm theo phÇn chó thÝch vµ c¸c b¶n chØ dÉn do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c – Lª-nin Liªn X« (tríc ®©y) biªn so¹n ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. §ång thêi víi viÖc xuÊt b¶n bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¨ng- ghen, chóng t«i sÏ tæ chøc biªn so¹n s¸ch giíi thiÖu néi dung mçi tËp vµ c¸c t tëng c¬ b¶n trong t¸c phÈm chÝnh cña hai nhµ kinh ®iÓn.
12 lêi tùa vµ lêi b¹t 14 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 13 Th¸ng 8 n¨m 1993 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia c.m¸c t b¶n phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ tËp thø nhÊt QuyÓn I: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña t b¶n
14 lêi tùa vµ lêi b¹t 15 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 15
16 lêi tùa vµ lêi b¹t 16 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 17 th cña M¸c göi cho ¨ng-ghen 2 giê ®ªm ngµy 16 TÆng th¸ng T¸m 1867 ngêi b¹n mµ t«i kh«ng bao giê quªn, ngêi chiÕn sÜ tiªn phong, dòng c¶m, trung thµnh vµ cao quý cña giai cÊp v« s¶n PhrÕt, th©n mÕn! T«i võa söa xong b¶n in thö tê cuèi cïng (tê thø 49) cña cuèn s¸ch. PhÇn phô lôc nãi vÒ c¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ, in b»ng lo¹i ch÷ Vin – hem V«n – ph¬ nhá, chiÕm 11/4 tê in. Sinh ë T¸c-nau, ngµy 21 th¸ng S¸u 1809. T«i còng ®· söa xong b¶n in thö Lêi tùa vµ göi ®i h«m qua. MÊt trong c¶nh biÖt xø ë Man-se-xt¬ ThÕ lµ xong tËp nµy. ChØ nhê cã b¹n, t«i míi cã thÓ thùc hiÖn ngµy 9 th¸ng N¨m 1864. ®îc viÖc Êy! Kh«ng cã sù hy sinh cña b¹n ®èi víi t«i th× t«i kh«ng thÓ nµo lµm ®îc toµn bé c¸i c«ng viÖc to lín lµ chuÈn bÞ cho ba tËp. H«n b¹n, ®Çy lßng c¸m ¬n! KÌm theo ®©y lµ hai tê mÉu. T«i ®· nhËn ®îc 15 Pao XtÐc-linh råi, rÊt c¸m ¬n. Chµo b¹n, ngêi b¹n trung thµnh vµ quý mÕn cña t«i! C.M¸c cña b¹n ChØ khi nµo toµn bé cuèn s¸ch in xong th× t«i míi cÇn ®Õn nh÷ng tê mÉu.
18 lêi tùa vµ lêi b¹t 17 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 19 Lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt1 T¸c phÈm mµ t«i tr×nh bµy víi b¹n ®äc tËp thø nhÊt nµy, lµ phÇn tiÕp theo mét quyÓn s¸ch cña t«i xuÊt b¶n n¨m 1859, nhan ®Ò: “Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ”. Së dÜ gi÷a phÇn ®Çu vµ phÇn tiÕp theo cã mét qu·ng c¸ch dµi nh thÕ lµ v× t«i bÞ èm l©u n¨m, nªn c«ng viÖc cña t«i ®· lu«n lu«n bÞ gi¸n ®o¹n. Néi dung t¸c phÈm tríc, ®îc nh¾c ®Õn trªn ®©y, th× t«i ®· tãm t¾t trong ch¬ng thø nhÊt cña quyÓn nµy2. T«i lµm nh thÕ kh«ng ph¶i chØ ®Ó cho c«ng tr×nh nghiªn cøu ®îc m¹ch l¹c h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n, mµ cßn ®Ó cho b¶n th©n viÖc tr×nh bµy còng ®îc tèt h¬n. Trong chõng mùc mµ t×nh h×nh sù viÖc cho phÐp, nhiÒu ®iÓm lóc ®Çu chØ ®Ò ra mét c¸ch s¬ lîc, th× trong quyÓn nµy ®· ®îc ph¸t triÓn réng ra, vµ ngîc l¹i, cã nh÷ng ®iÓm ë ®ã ®îc nghiªn cøu mét c¸ch cÆn kÏ, th× ë ®©y l¹i chØ nªu lªn mét c¸ch v¾n t¾t mµ th«i. LÏ dÜ nhiªn, nh÷ng phÇn nãi vÒ lÞch sö cña häc thuyÕt gi¸ trÞ vµ tiÒn, ë ®©y ®· bá ®i hoµn toµn. Tuy vËy, b¹n ®äc nµo ®· tõng biÕt cuèn “Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ”, th× sÏ t×m thÊy ë c¸c lêi chó thÝch trong ch¬ng mét cña t¸c phÈm nµy nh÷ng nguån tµi liÖu míi vÒ lÞch sö cña c¸c häc thuyÕt ®ã. Mäi bíc khëi ®Çu ®Òu khã - ch©n lý Êy ®óng ®èi víi mäi khoa häc. Vµ ë ®©y, ®iÒu khã kh¨n lín nhÊt lµ viÖc t×m hiÓu ch¬ng thø nhÊt, ®Æc biÖt lµ ®o¹n tr×nh bµy sù ph©n tÝch
20 lêi tùa vµ lêi b¹t 18 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 21 hµng ho¸. Cßn riªng ®èi víi viÖc ph©n tÝch thùc thÓ cña gi¸ nµo mong muèn häc hái mét c¸i g× míi, vµ do ®ã, mong muèn ®éc trÞ vµ ®¹i lîng cña gi¸ trÞ, th× trong chõng mùc cã thÓ, t«i lËp suy nghÜ. ®· tr×nh bµy nã mét c¸ch ®¹i chóng 1). H×nh th¸i cña gi¸ trÞ, Nhµ vËt lý häc hoÆc gi¶ quan s¸t c¸c qu¸ tr×nh tù nhiªn ë víi c¸i d¹ng hoµn chØnh cña nã lµ h×nh th¸i tiÒn, th× rÊt kh«ng cã néi dung vµ rÊt ®¬n gi¶n. Tuy vËy, tõ trªn 2000 n¨m nay, trÝ tuÖ cña loµi ngêi ®· t×m hiÓu nã mét c¸ch v« hiÖu, trong khi trÝ tuÖ ®ã ®· ph©n tÝch ®îc, Ýt ra còng lµ gÇn s¸t, nh÷ng h×nh th¸i cã néi dung phong phó vµ phøc t¹p h¬n nhiÒu. V× sao nh vËy? V× nghiªn cøu mét c¬ thÓ ®· ph¸t triÓn th× dÔ h¬n lµ nghiªn cøu tÕ bµo cña c¬ thÓ ®ã. Ngoµi ra, khi ph©n tÝch nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ, ngêi ta kh«ng thÓ dïng kÝnh hiÓn vi hay nh÷ng chÊt ph¶n øng ho¸ häc ®îc. Søc trõu tîng ho¸ ph¶i thay thÕ cho c¶ hai c¸i ®ã. Nhng h×nh th¸i hµng ho¸ cña s¶n phÈm hay h×nh th¸i gi¸ trÞ cña hµng ho¸ l¹i lµ h×nh th¸i tÕ bµo kinh tÕ cña x· héi t s¶n. §èi víi ngêi kh«ng am hiÓu th× viÖc ph©n tÝch h×nh th¸i ®ã h×nh nh chØ lµ mét sù suy luËn h·o xoay quanh nh÷ng ®iÒu nhá nhÆt. Vµ ®ã qu¶ thËt lµ nh÷ng ®iÒu nhá nhÆt, nhng l¹i lµ nh÷ng ®iÒu nhá nhÆt, thuéc lo¹i mµ khoa vi gi¶i phÉu ch¼ng h¹n, ph¶i ®ông ®Õn. Trõ phÇn nãi vÒ h×nh th¸i gi¸ trÞ, quyÓn s¸ch nµy kh«ng cã g× lµ khã hiÓu c¶. TÊt nhiªn, ë ®©y t«i muèn nãi ®Õn nh÷ng b¹n ®äc 1) §iÒu nµy l¹i cµng cÇn thiÕt, v× ngay trong c¸i phÇn cña cuèn s¸ch cña Ph.L¸t-xan viÕt nh»m chèng l¹i Sun-tx¬ - §ª-lÝt-s¬, trong ®ã «ng ta tuyªn bè lµ ®· tr×nh bµy c¸i “tinh hoa” cña c«ng tr×nh nghiªn cøu cña t«i vÒ ®Ò tµi Êy3,, còng cã nh÷ng sù hiÓu lÇm nghiªm träng. TiÖn ®©y còng xin nãi: nÕu nh hÕt th¶y nh÷ng luËn ®iÓm lý luËn chung trong c¸c t¸c phÈm kinh tÕ cña Ph.L¸t-xan, vÝ dô nh nh÷ng luËn ®iÓm vÒ tÝnh chÊt lÞch sö cña t b¶n, vÒ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c quan hÖ s¶n xuÊt vµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt, v.v., ®Òu do «ng ta mîn trong c¸c tríc t¸c cña t«i hÇu nh theo ®óng nguyªn v¨n, thËm chÝ cßn mîn c¶ nh÷ng thuËt ng÷ do t«i s¸ng t¹o ra, nhng l¹i kh«ng chØ râ nguån tµi liÖu gèc, th× ®ã ch¾c lµ v× lý do tuyªn truyÒn. DÜ nhiªn, ë ®©y t«i kh«ng nãi ®Õn nh÷ng sù tr×nh bµy chi tiÕt cña «ng ta, còng nh viÖc vËn dông nh÷ng luËn ®iÓm Êy vµo thùc tiÔn, v× ®iÒu ®ã kh«ng liªn quan g× ®Õn t«i c¶.
22 lêi tùa vµ lêi b¹t 19 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 23 nh÷ng n¬i nµo mµ c¸c qu¸ tr×nh Êy thÓ hiÖn ra díi mét h×nh ch¼ng h¹n, th× t×nh h×nh cña níc ta cßn tåi tÖ h¬n ë Anh nhiÒu th¸i næi bËt nhÊt vµ Ýt bÞ che mê nhÊt bëi nh÷ng ¶nh v× chóng ta kh«ng cã nh÷ng ®¹o luËt c«ng xëng ®Ó chèng l¹i. hëng g©y nhiÔu lo¹n, Trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kh¸c th× còng gièng nh c¸c níc kh¸c ë lôc ®Þa T©y ©u, chóng ta ®au khæ kh«ng nh÷ng v× sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, mµ cßn ®au khæ v× nã ph¸t triÓn cha ®Çy ®ñ. Ngoµi nh÷ng tai häa cña thêi ®¹i hiÖn nay ra, hoÆc gi¶ nÕu nh cã thÓ th× tiÕn hµnh thùc nghiÖm trong nh÷ng chóng ta cßn ph¶i chÞu ®ùng c¶ mét lo¹t nh÷ng tai häa kÕ thõa do ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh diÔn biÕn díi mét d¹ng thuÇn chç c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt cæ xa lçi thêi vÉn tiÕp tôc sèng dai khiÕt. Trong t¸c phÈm nµy, ®èi tîng nghiªn cøu cña t«i lµ d¼ng víi nh÷ng quan hÖ chÝnh trÞ vµ x· héi tr¸i mïa do chóng ®Î ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa vµ nh÷ng quan hÖ s¶n ra. Chóng ta ®au khæ kh«ng nh÷ng v× nh÷ng ngêi ®ang sèng, xuÊt vµ trao ®æi thÝch øng víi ph¬ng thøc Êy. Cho ®Õn nay, mµ cßn v× nh÷ng ngêi ®· chÕt n÷a. Le mort saisit le vif! [Ngêi níc Anh vÉn lµ níc cæ ®iÓn cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµy. §ã chÕt n¾m lÊy ngêi sèng!] lµ nguyªn nh©n v× sao níc ®ã l¹i ®îc dïng lµm minh häa chñ So víi thèng kª cña níc Anh th× thèng kª x· héi cña níc yÕu cho sù tr×nh bµy lý luËn cña t«i. NÕu nh b¹n ®äc ngêi §øc §øc vµ cña c¸c níc kh¸c ë lôc ®Þa T©y ¢u thËt lµ nghÌo nµn. nhón vai mét c¸ch gi¶ nh©n gi¶ nghÜa tríc t×nh h×nh c«ng Nhng dï sao thèng kª ®ã còng ®· hÐ më bøc mµn ®ñ ®Ó cho nh©n c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ë níc Anh, hay muèn tù an ngêi ta ®o¸n ®îc c¸i ®Çu Mª-®u-do ë ®»ng sau ®ã. Chóng ta ñi m×nh víi mét ý nghÜ l¹c quan cho r»ng t×nh h×nh ë níc §øc sÏ kinh sî vÒ chÝnh t×nh h×nh ë níc ta, nÕu nh tõng thêi kú mét, chÝnh phñ vµ nghÞ viÖn níc ta còng chØ ®Þnh, nh ë Anh, ®©u ®Õn nçi tåi tÖ nh thÕ, th× t«i sÏ buéc lßng ph¶i nãi lªn víi nh÷ng uû ban ®iÒu tra vÒ t×nh h×nh kinh tÕ; nÕu nh nh÷ng uû ngêi Êy: De te fabula narratur! [C©u chuyÖn nãi vÒ anh ®ã!]4. ban ®ã, còng nh ë Anh, ®îc giao toµn quyÒn ®Ó t×m hiÓu sù ë ®©y, b¶n th©n vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao thËt; nÕu nh ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých ®ã, chóng ta còng t×m ®îc h¬n hay thÊp h¬n cña nh÷ng ®èi kh¸ng x· héi b¾t nguån tõ nh÷ng ngêi hiÓu biÕt c«ng viÖc, kh«ng thiªn vÞ vµ kiªn quyÕt, nh÷ng quy luËt tù nhiªn cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. nh nh÷ng viªn thanh tra c«ng xëng cña níc Anh, nh VÊn ®Ò chÝnh lµ b¶n th©n nh÷ng quy luËt Êy, nh÷ng xu híng nh÷ng b¸o c¸o viªn y tÕ cña níc Êy vÒ “Public Health” (“Søc Êy, nh÷ng xu híng ®ang t¸c ®éng vµ ®ang ®îc thùc hiÖn víi khoÎ cña d©n chóng”), nh nh÷ng uû viªn c¸c uû ban ®iÒu tra mét tÊt yÕu gang thÐp. Níc ph¸t triÓn h¬n vÒ c«ng nghiÖp chØ cña níc Anh vÒ t×nh h×nh bãc lét phô n÷ vµ trÎ em, vÒ t×nh nªu lªn cho níc kÐm ph¸t triÓn c¸i h×nh ¶nh t¬ng lai cña b¶n h×nh ¨n ë, v.v.. PÐc-x©y cÇn cã chiÕc mò tµng h×nh ®Ó ®uæi b¾t lò th©n níc nµy mµ th«i. qu¸i vËt. Cßn chóng ta th× chôp chiÕc mò tµng h×nh ®ã xuèng tËn tai lÉn m¾t ®Ó cã thÓ phñ nhËn ®îc b¶n th©n sù tån t¹i cña Nhng thÕ vÉn cha ®ñ. Trong níc ta, ë nh÷ng n¬i nµo mµ lò qu¸i vËt ®ã. nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®· hoµn toµn ®îc x¸c lËp råi, Ch¼ng nªn tù dèi m×nh ®Ó lµm g×. Gièng nh cuéc chiÕn nh ë trong c¸c c«ng xëng theo ®óng nghÜa cña danh tõ ®ã
24 lêi tùa vµ lêi b¹t 20 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 25 tranh giµnh ®éc lËp cña níc Mü håi thÕ kû XVIII ®· ®¸nh nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã, dï cho vÒ mÆt chñ quan c¸ nh©n ®ã cã håi chu«ng b¸o ®éng cho giai cÊp t s¶n ë ch©u ¢u, cuéc Néi muèn v¬n lªn khái nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy tíi møc nµo ch¨ng n÷a. chiÕn ë Mü thÕ kû XIX còng ®ãng mét vai trß nh thÕ ®èi víi Trong lÜnh vùc khoa kinh tÕ chÝnh trÞ, viÖc tù do nghiªn cøu giai cÊp c«ng nh©n ch©u ¢u. ë Anh, qu¸ tr×nh ®¶o lén ®ã ®· hoµn toµn râ rµng. §Õn mét tr×nh ®é nµo ®ã, nã ph¶i déi khoa häc kh«ng ph¶i chØ gÆp nh÷ng kÎ ®Þch mµ nã ®· gÆp trong sang lôc ®Þa. ë ®©y, nã sÏ mang nh÷ng h×nh th¸i tµn b¹o c¸c lÜnh vùc kh¸c. TÝnh chÊt ®Æc thï cña thø t liÖu mµ khoa h¬n hay nh©n ®¹o h¬n tïy theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ chÝnh trÞ nghiªn cøu lµm cho nh÷ng sù say mª cuång chÝnh giai cÊp c«ng nh©n. Nh vËy, kh«ng kÓ ®Õn nh÷ng b¹o nhÊt, hÌn h¹ nhÊt vµ ®¸ng ghÐt nhÊt cña lßng ngêi, tøc lµ ®éng c¬ cao xa h¬n, lîi Ých bøc thiÕt nhÊt cña b¶n th©n giai nh÷ng n÷ thÇn b¸o thï cho lîi Ých riªng, x«ng lªn vò ®µi chèng cÊp thèng trÞ hiÖn thêi còng buéc hä ph¶i dÑp bá hÕt th¶y l¹i nã. Thîng Gi¸o héi níc Anh ch¼ng h¹n, sÏ tha thø cho viÖc mäi trë ng¹i cã thÓ kiÓm so¸t ®îc b»ng luËt ph¸p ®ang k×m c«ng kÝch 38 tÝn ®iÒu trong sè 39 tÝn ®iÒu cña nã, nhng nã sÏ h·m sù ph¸t triÓn cña giai cÊp c«ng nh©n. ChÝnh v× thÕ mµ kh«ng tha thø viÖc x©m ph¹m vµo 1/39 thu nhËp b»ng tiÒn cña trong tËp s¸ch nµy, t«i ®· dµnh mét vÞ trÝ lín nh vËy cho nã. Ngµy nay, ngay c¶ thuyÕt v« thÇn còng chØ lµ mét culpa levis lÞch sö, néi dung vµ kÕt qu¶ cña ph¸p chÕ c«ng xëng níc Anh. Mét níc ph¶i häc hái vµ cã thÓ häc hái ë c¸c níc kh¸c. [téi nhÑ] so víi viÖc phª ph¸n c¸c quan hÖ së h÷u cæ truyÒn. Tuy Mét x· héi, ngay c¶ khi ®· ph¸t hiÖn ®îc quy luËt tù nhiªn nhiªn, ë ®©y còng ®· cã ®îc mét sù tiÕn bé râ rµng. VÒ ®iÓm cña sù vËn ®éng cña nã, - mµ môc ®Ých cuèi cïng cña t¸c phÈm nµy, t«i chØ xin viÖn dÉn quyÓn S¸ch xanh5 míi xuÊt b¶n mÊy nµy lµ t×m ra quy luËt vËn ®éng kinh tÕ cña x· héi hiÖn ®¹i, - tuÇn nay: “Correspondence with Her Majesty’s Missions còng kh«ng thÓ nµo nh¶y qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn Abroad, regarding Industrial Questions and Trades Unions”. hay dïng s¾c lÖnh ®Ó xo¸ bá nh÷ng giai ®o¹n ®ã. Nhng nã cã Trong quyÓn nµy, c¸c ®¹i diÖn cña nhµ vua Anh ë níc ngoµi ®· thÓ rót ng¾n vµ lµm dÞu bít ®îc nh÷ng c¬n ®au ®Î. nãi tr¾ng ra r»ng ë §øc vµ Ph¸p, – tãm l¹i lµ ë tÊt c¶ c¸c níc Xin nãi thªm vµi lêi ®Ó tr¸nh mäi sù hiÓu nhÇm cã thÓ x¶y v¨n minh trªn lôc ®Þa ch©u ¢u, - mét sù chuyÓn biÕn c¨n b¶n ra. T«i ®· vÏ h×nh d¸ng cña nhµ t b¶n vµ ®Þa chñ hoµn toµn trong mèi quan hÖ hiÖn tån gi÷a t b¶n vµ lao ®éng còng râ rÖt kh«ng ph¶i b»ng mÇu hång. Nhng ë ®©y, t«i chØ nãi ®Õn nh÷ng vµ tÊt yÕu nh ë Anh. §ång thêi ë bªn kia §¹i T©y D¬ng, «ng con ngêi trong chõng mùc mµ hä lµ hiÖn th©n cña nh÷ng ph¹m U©y-®¬, Phã tæng thèng níc Mü, còng tuyªn bè trong mét cuéc trï kinh tÕ, lµ kÎ ®¹i biÓu cho nh÷ng quan hÖ vµ nh÷ng lîi Ých häp c«ng khai r»ng, sau khi xãa bá chÕ ®é n« lÖ th× vÊn ®Ò lµm giai cÊp nhÊt ®Þnh. T«i coi sù ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n nh÷ng quan hÖ cña t b¶n vµ nh÷ng kinh tÕ - x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö - tù nhiªn, cho nªn so quan hÖ së h÷u ruéng ®Êt sÏ ®îc ®Æt ra trong ch¬ng tr×nh víi mäi quan ®iÓm kh¸c, quan ®iÓm cña t«i cã thÓ Ýt quy tr¸ch nghÞ sù! §ã lµ nh÷ng dÊu hiÖu cña thêi ®¹i, mµ dï ¸o choµng ®á nhiÖm h¬n cho c¸c c¸ nh©n vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ xÐt theo ý tÝa hay ¸o dµi ®en còng kh«ng che giÊu næi. DÜ nhiªn, ®iÒu ®ã nghÜa x· héi th× c¸ nh©n ®ã tríc sau vÉn lµ mét s¶n phÈm cña kh«ng cã nghÜa lµ ngµy mai ®©y, mét sù thÇn kú sÏ diÔn ra.
26 lêi tùa vµ lêi b¹t 21 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 27 Nhng, ®iÒu ®ã nãi lªn r»ng, ngay b¶n th©n nh÷ng giai cÊp thèng trÞ còng ®· b¾t ®Çu c¶m thÊy lê mê r»ng, x· héi ngµy nay hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ mét khèi kÕt tinh v÷ng ch¾c, mµ lµ mét c¬ thÓ cã kh¶ n¨ng biÕn ®æi vµ lu«n lu«n ë trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi.TËp thø hai cña t¸c phÈm nµy sÏ tr×nh bµy vÒ sù lu th«ng cña t b¶n (quyÓn II) vµ c¸c h×nh th¸i cña toµn bé qu¸ tr×nh (quyÓn III). TËp thø ba, tøc lµ tËp kÕt thóc, sÏ tr×nh bµy vÒ lÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ (quyÓn IV).T«i sÏ hoan nghªnh mäi nhËn xÐt cña mét sù phª ph¸n khoa häc. Cßn ®èi víi nh÷ng thiªn kiÕn cña c¸i gäi lµ c«ng luËn, mµ kh«ng bao giê t«i nhîng bé, th× còng nh tríc ®©y, t«i vÉn lÊy nh÷ng lêi sau ®©y cña nhµ th¬ vÜ ®¹i cña thµnh Phlo-ren-x¬ lµm ph¬ng ch©m: Segui il tuo corso, e lascia dir le genti!6 C¸c M¸c Lu©n §«n, ngµy 25 th¸ng B¶y 1867 Lêi b¹t viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø hai Tríc hÕt, t«i ph¶i b¸o ®Ó c¸c b¹n ®äc b¶n in lÇn thø nhÊt biÕt vÒ nh÷ng ®iÒu thay ®æi trong b¶n in lÇn thø hai nµy. §iÓm næi bËt ai còng thÊy lµ bè côc râ rµng h¬n cña cuèn s¸ch. Nh÷ng chó thÝch bæ sung ë ®©u còng ®Òu ®îc ghi râ lµ chó thÝch cña lÇn xuÊt b¶n thø hai. Cßn vÒ v¨n b¶n, th× sau ®©y lµ nh÷ng ®iÓm quan träng nhÊt:
28 lêi tùa vµ lêi b¹t 22 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 29 Trong ch¬ng I tiÕt 1, viÖc rót ra gi¸ trÞ tõ sù ph©n tÝch t«i kh«ng cã th× giê lµm viÖc ®ã, v× m·i ®Õn mïa thu n¨m 1871 - nh÷ng ph¬ng tr×nh biÓu hiÖn mäi gi¸ trÞ trao ®æi, ®· ®îc thùc lóc t«i cßn bËn nh÷ng c«ng viÖc cÊp b¸ch kh¸c - t«i míi biÕt hiÖn mét c¸ch khoa häc chÆt chÏ h¬n; mèi liªn hÖ gi÷a thùc thÓ ®îc r»ng s¸ch ®· b¸n hÕt, vµ ngay trong th¸ng Giªng 1872 th× cña gi¸ trÞ vµ sù quy ®Þnh ®¹i lîng cña gi¸ trÞ b»ng thêi gian ®· b¾t ®Çu ph¶i in l¹i lÇn thø hai råi. lao ®éng x· héi cÇn thiÕt còng vËy, nã ®· ®îc diÔn t¶ mét c¸ch Sù hiÓu biÕt mµ cuèn “T b¶n” ®· nhanh chãng gÆp ®îc râ rµng, cßn trong lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt th× chØ ®îc nªu qua trong c¸c giíi réng r·i cña giai cÊp c«ng nh©n §øc lµ phÇn th«i. TiÕt 3 cña ch¬ng I (“H×nh th¸i cña gi¸ trÞ”) ®· ®îc viÕt thëng tèt nhÊt ®èi víi viÖc lµm cña t«i. ¤ng M©y-¬, mét chñ l¹i hoµn toµn: chØ riªng viÖc tr×nh bµy hai lÇn trong b¶n in lÇn xëng ë Viªn, mét ngêi ®øng trªn quan ®iÓm t s¶n trong c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, trong mét tËp s¸ch máng7 xuÊt b¶n trong thêi thø nhÊt còng khiÕn cho ®iÒu ®ã trë nªn cÇn thiÕt. TiÖn ®©y, t«i kú chiÕn tranh Ph¸p - §øc, ®· chØ ra mét c¸ch ®óng ®¾n r»ng, xin nãi r»ng sù tr×nh bµy hai lÇn nh thÕ lµ do «ng b¹n t«i, b¸c ®Çu ãc lý luËn vÜ ®¹i mµ ngêi ta vÉn coi lµ di s¶n cña ngêi sÜ L. Cu-ghen-man ë Han-n«-v¬, gîi ý. T«i ®· ®Õn th¨m «ng ta §øc, th× ngµy nay ®· hoµn toµn mÊt h¼n trong c¸c giai cÊp gäi vµo mïa xu©n n¨m 1867, khi nh÷ng b¶n in thö ®Çu tiªn tõ lµ cã häc thøc ë §øc, nhng l¹i sèng l¹i ë trong giai cÊp c«ng H¨m–buèc ®îc göi tíi, vµ «ng ®· thuyÕt phôc t«i r»ng, ®èi víi nh©n níc ®ã8. sè ®«ng b¹n ®äc th× cÇn ph¶i cã sù gi¶i thÝch thªm, cã s ph¹m ë níc §øc, cho ®Õn nay, khoa kinh tÕ chÝnh trÞ vÉn lµ mét h¬n, vÒ h×nh th¸i cña gi¸ trÞ. §o¹n cuèi cïng cña ch¬ng I: khoa häc cña níc ngoµi. Gu-xt¸p ph«n Guy-lÝch trong quyÓn “TÝnh chÊt b¸i vËt gi¸o cña hµng hãa, v.v.” ®· ®îc söa l¹i “Geschichtliche Darstellung des Handels, der Gewerbe etc.”, phÇn lín. TiÕt 1 cña ch¬ng III (“Thíc ®o gi¸ trÞ”) ®· ®îc xem nhÊt lµ trong hai tËp ®Çu cña t¸c phÈm Êy, xuÊt b¶n n¨m l¹i cÈn thËn, v× trong lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt, tiÕt nµy so¹n kh«ng 1830, ®· gi¶i thÝch phÇn lín nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö ng¨n c¶n ®îc chu ®¸o: ®éc gi¶ thêng bÞ ®Ò nghÞ t×m ®äc nh÷ng ®iÒu ®· sù ph¸t triÓn cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, vµ do ®ã còng ng¨n c¶n sù h×nh thµnh mét x· héi t s¶n hiÖn tr×nh bµy trong quyÓn “Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh ®¹i ë níc ta. V× thÕ, khoa kinh tÕ chÝnh trÞ thiÕu mét miÕng trÞ”, BÐc-lin, 1859. Ch¬ng VII ®îc so¹n l¹i rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt ®Êt ®Ó sinh sèng. Tõ níc Anh vµ níc Ph¸p, nã ®îc nhËp lµ phÇn 2. khÈu vµo níc ta díi d¹ng mét hµng hãa ®· hoµn thµnh; c¸c Kh«ng cÇn chØ ra tÊt c¶ nh÷ng chç söa ®æi c¸ biÖt trong v¨n gi¸o s kinh tÕ chÝnh trÞ §øc vÉn lµ nh÷ng ngêi häc trß. Trong b¶n, l¾m lóc chØ thuÇn tóy cã tÝnh chÊt hµnh v¨n mµ th«i. tay hä, biÓu hiÖn lý luËn cña hiÖn thùc níc ngoµi ®· biÕn Nh÷ng söa ®æi nh thÕ ®Òu cã r¶i r¸c kh¾p cuèn s¸ch. Tuy thµnh mét tËp tÝn ®iÒu mµ hä gi¶i thÝch theo tinh thÇn c¸i thÕ nhiªn, b©y giê khi xem l¹i b¶n dÞch tiÕng Ph¸p ®Ó xuÊt b¶n ë giíi tiÓu t s¶n bao quanh hä, tøc lµ gi¶i thÝch lén ngîc l¹i. C¸i Pa-ri, t«i thÊy r»ng trong mét vµi phÇn trong nguyªn b¶n tiÕng c¶m gi¸c kh«ng thÓ nÐn ®îc vÒ sù bÊt lùc cña hä trong lÜnh vùc §øc cã nh÷ng ®o¹n cÇn ph¶i ®îc so¹n l¹i mét c¸ch c¬ b¶n, cã khoa häc, vµ c¸i ý thøc khã chÞu khi biÕt r»ng hä ph¶i ®ãng vai nh÷ng «ng thÇy trong mét lÜnh vùc thùc ra th× xa l¹ ®èi víi hä, nh÷ng ®o¹n kh¸c th× ph¶i ch÷a l¹i c¸ch hµnh v¨n hoÆc ph¶i xãa ®· ®îc hä cè che ®Ëy b»ng c¸ch ph« tr¬ng nh÷ng kiÕn thøc bá mét c¸ch tØ mØ nh÷ng sai sãt cã tÝnh chÊt ngÉu nhiªn. Nhng
30 lêi tùa vµ lêi b¹t 23 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 31 uyªn b¸c vÒ v¨n häc vµ lÞch sö, hoÆc b»ng c¸ch xµo x¸o nh÷ng ®« cßn sèng vµ ®èi lËp l¹i víi «ng ta, sù phª ph¸n ®èi víi khoa kinh tµi liÖu hoµn toµn xa l¹, mîn tõ c¸i gäi lµ khoa häc kinh tÕ tµi tÕ chÝnh trÞ t s¶n – mµ ®¹i biÓu lµ Xi-xm«n-®i 1) – còng ®· lªn tiÕng chÝnh vµ hµnh chÝnh, tøc lµ tõ c¸i mí trÝ thøc hÕt søc t¹p nham råi. mµ mçi mét ngêi ®Çy hy väng trë thµnh quan chøc §øc ®Òu Thêi kú tiÕp theo sau ®ã, tõ n¨m 1820 ®Õn n¨m 1830, lµ thêi ph¶i biÕt qua. kú ho¹t ®éng khoa häc s«i næi trong lÜnh vùc khoa kinh tÕ chÝnh Tõ n¨m 1848, nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn trÞ ë níc Anh. §ã lµ thêi kú phæ biÕn vµ truyÒn b¸ häc thuyÕt Ri-c¸c-®«, vµ ®ång thêi còng lµ thêi kú mµ häc thuyÕt Êy ®Êu nhanh chãng ë níc §øc, vµ ngµy nay nã ®ang tr¶i qua thêi kú tranh chèng l¹i nh÷ng trêng ph¸i cò. Nh÷ng cuéc giao tranh ®Çu c¬ hng thÞnh cña nã. Nhng ®èi víi c¸c chuyªn gia cña tuyÖt diÖu ®· diÔn ra. Trªn lôc ®Þa ch©u ¢u, ngêi ta kh«ng biÕt chóng ta th× sè phËn cña hä vÉn kh«ng may nh tríc. Tríc ®îc g× mÊy vÒ nh÷ng viÖc ®· lµm trong thêi kú Êy, v× phÇn lín ®©y, khi hä cã thÓ nghiªn cøu khoa kinh tÕ chÝnh trÞ mét c¸ch cuéc bót chiÕn ®Òu n»m t¶n m¹n trong nh÷ng bµi ®¨ng trªn c¸c v« t th× trong thùc tÕ cña níc §øc l¹i cha cã nh÷ng quan hÖ t¹p chÝ, trong nh÷ng cuèn s¸ch nhá c¸ biÖt vµ nh÷ng tËp s¸ch kinh tÕ hiÖn ®¹i. Cßn khi nh÷ng quan hÖ Êy xuÊt hiÖn th× ®iÒu ch©m biÕm. T×nh h×nh håi bÊy giê gi¶i thÝch tÝnh chÊt v« t cña ®ã l¹i diÔn ra díi nh÷ng t×nh h×nh kh«ng cho phÐp hä nghiªn cuéc luËn chiÕn Êy, mÆc dÇu trong mét vµi trêng hîp ngo¹i lÖ, häc thuyÕt Ri-c¸c-®« còng ®· ®îc dïng lµm vò khÝ tÊn c«ng vµo cøu nh÷ng quan hÖ Êy mét c¸ch v« t trong ph¹m vi cña tÇm nÒn kinh tÕ t s¶n. Mét mÆt, b¶n th©n nÒn ®¹i c«ng nghiÖp m¾t t s¶n n÷a. Chõng nµo khoa kinh tÕ chÝnh trÞ cßn lµ khoa còng chØ võa míi tho¸t khái thêi kú Êu trÜ: chØ víi cuéc khñng kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n, nghÜa lµ chõng nµo nã cßn coi trËt tù t ho¶ng n¨m 1825 th× sù tuÇn hoµn cã tÝnh chÊt chu kú trong ®êi b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ mét nÊc ph¸t triÓn nhÊt thêi trong sèng hiÖn ®¹i cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp míi b¾t ®Çu. MÆt kh¸c, lÞch sö, mµ ngîc l¹i lµ mét h×nh thøc tuyÖt ®èi vµ cuèi cïng cuéc ®Êu tranh giai cÊp gi÷a t b¶n vµ lao ®éng ®· bÞ g¹t cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, th× nã chØ cã thÓ lµ mét khoa häc khi xuèng hµng thø yÕu: trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, cuéc ®Êu tranh giai cÊp ®ã ®· bÞ che lÊp bëi cuéc ph©n tranh gi÷a bän phong mµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cßn ®ang ë trong tr¹ng th¸i tiÒm kiÕn vµ c¸c chÝnh phñ tËp hîp chung quanh tµng, hoÆc chØ míi béc lé ra trong nh÷ng biÓu hiÖn ®¬n nhÊt mµ th«i. Chóng ta h·y lÊy níc Anh lµm vÝ dô. Khoa kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn cña níc nµy thuéc vÒ thêi kú ®Êu tranh giai cÊp cßn cha ph¸t triÓn. Ri-c¸c-®«, ngêi ®¹i biÓu vÜ ®¹i cuèi cïng cña nã, rèt cuéc còng ®· lÊy mét c¸ch cã ý thøc sù ®èi lËp gi÷a 1) Xem t¸c phÈm cña t«i: “Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ”. BÐc-lin, 1859, nh÷ng lîi Ých giai cÊp, gi÷a tiÒn c«ng vµ lîi nhuËn, gi÷a lîi nhuËn tr.39 1* vµ ®Þa t«, lµm khëi ®iÓm cho c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh vµ ng©y th¬ cho r»ng sù ®èi lËp ®ã lµ mét quy luËt tù nhiªn cña ®êi 1* [Xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen. Toµn tËp. TiÕng ViÖt. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Sù thËt, Hµ Néi, 1993, t.13, tr.65]. sèng x· héi. Víi ®iÒu ®ã, khoa häc kinh tÕ t s¶n ®· ®¹t tíi c¸i giíi * h¹n cuèi cïng kh«ng thÓ vît qua ®îc cña nã. Ngay tõ khi Ri-c¸c-
32 lêi tùa vµ lêi b¹t 24 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 33 b¶n c«ng nghiÖp vµ chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt quý téc; ë Ph¸p, nh÷ng sù tranh chÊp nµy Èn nÊp ®»ng sau sù ®èi lËp gi÷a chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt nhá vµ chÕ ®é ®¹i së h÷u ruéng ®Êt, cßn ë Anh th× nã l¹i næ ra c«ng khai tõ khi cã c¸c ®¹o luËt vÒ lóa m×. S¸ch b¸o kinh tÕ ë níc Anh trong thêi kú ®ã lµm cho ngêi ta nhí ®Õn thêi kú b·o t¸p vµ tiÕn c«ng trong lÜnh vùc khoa kinh tÕ chÝnh trÞ ë Ph¸p sau khi b¸c sÜ Kª-nª mÊt, nhng còng chØ nh nh÷ng ngµy ®Çu thu lµm cho ngêi ta nhí ®Õn mïa xu©n mµ th«i. §Õn n¨m 1830, cuéc khñng ho¶ng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®· bïng næ. ë Ph¸p vµ Anh, giai cÊp t s¶n ®· giµnh ®îc quyÒn lùc chÝnh trÞ. Tõ ®ã, trong thùc tiÔn còng nh trong lý luËn, cuéc ®Êu tranh giai cÊp mang nh÷ng h×nh th¸i ngµy cµng râ rÖt vµ ®¸ng sî. §ång thêi giê tËn sè cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n khoa häc còng ®· ®iÓm. B©y giê, vÊn ®Ò kh«ng cßn lµ t×m xem ®Þnh lý nµy hay ®Þnh lý kia lµ ®óng hay kh«ng ®óng n÷a, mµ lµ t×m xem nã cã lîi hay cã h¹i cho t b¶n, tiÖn hay bÊt tiÖn, phï hîp hay kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña c¶nh s¸t. Sù nghiªn cøu kh«ng vô lîi nhêng chç cho nh÷ng cuéc bót chiÕn cña nh÷ng kÎ viÕt v¨n thuª, nh÷ng sù t×m tßi khoa häc v« t nhêng chç cho l¬ng t©m ®éc ¸c vµ ý ®å xÊu xa cña bän chuyªn nghÒ ca tông. Tuy nhiªn, nh÷ng tËp s¸ch nhá khã chÞu do Héi chèng c¸c ®¹o luËt vÒ lóa m×9 xuÊt b¶n - ®øng ®Çu héi nµy lµ c¸c chñ xëng Cèp-®en vµ Brai-t¬ - còng cã bæ Ých phÇn nµo, nÕu nh kh«ng ph¶i lµ vÒ mÆt khoa häc th× Ýt ra còng lµ vÒ mÆt lÞch sö, th«ng qua cuéc luËn chiÕn cña chóng chèng l¹i bän quý téc ®Þa chñ. Nhng tõ thêi kú ngµi R«-bíc Pin, th× c¶ c¸i näc cuèi cïng ®ã cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ tÇm thêng còng bÞ ph¸p chÕ vÒ tù do th¬ng m¹i bÎ gÉy nèt. Liªn minh thÇn th¸nh ë mét bªn, víi bªn kia lµ quÇn chóng Cuéc c¸ch m¹ng n¨m 1848 trªn ®¹i lôc còng ®· t¸c ®éng nh©n d©n do giai cÊp t s¶n l·nh ®¹o; trong lÜnh vùc kinh tÕ, trë l¹i vµo níc Anh. Nh÷ng ngêi cßn cã hoµi b·o khoa häc cuéc ®Êu tranh ®ã ®· bÞ che lÊp bëi nh÷ng sù tranh chÊp gi÷a t
34 lêi tùa vµ lêi b¹t 25 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 35 vµ kh«ng chÞu tháa m·n víi vai trß nh÷ng kÎ ngôy biÖn tÇm Nh vËy, sù ph¸t triÓn lÞch sö ®Æc biÖt cña x· héi §øc ®· thêng vµ nh÷ng kÎ lµm tay sai cho c¸c giai cÊp thèng trÞ, ®· g¹t bá mäi kh¶ n¨ng tiÕp tôc x©y dùng khoa kinh tÕ chÝnh t×m c¸ch ®iÒu hßa khoa kinh tÕ chÝnh trÞ cña t b¶n víi nh÷ng trÞ t s¶n mét c¸ch Ýt nhiÒu ®éc ®¸o, nhng l¹i kh«ng lo¹i yªu s¸ch cña giai cÊp v« s¶n, nh÷ng yªu s¸ch mµ tõ nay trë ®i trõ mäi kh¶ n¨ng phª ph¸n nã. Trong chõng mùc sù phª ngêi ta kh«ng thÓ bá qua ®îc. Do ®ã ®Î ra mét chñ nghÜa ph¸n ®ã nãi chung ®¹i biÓu cho mét giai cÊp nhÊt ®Þnh th× nã chiÕt trung v« vÞ mµ Gi«n Xtiu-¸c Min lµ ®¹i biÓu trø danh chØ cã thÓ ®¹i biÓu cho giai cÊp mµ sø mÖnh lÞch sö lµ thùc hiÖn nhÊt. §ã lµ sù ph¸ s¶n cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n nh mét cuéc c¸ch m¹ng trong ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nhµ b¸c häc vµ nhµ phª b×nh vÜ ®¹i ngêi Nga N. TsÐc-n-sÐp- nghÜa vµ vÜnh viÔn xãa bá c¸c giai cÊp, tøc lµ cho giai cÊp v« xki ®· v¹ch ra rÊt tµi t×nh trong cuèn “Kh¸i luËn vÒ khoa kinh s¶n, mµ th«i. tÕ chÝnh trÞ (theo Min)” cña «ng. Lóc ®Çu, nh÷ng kÎ ph¸t ng«n th«ng th¸i vµ kh«ng th«ng th¸i Nh vËy lµ ë §øc, ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa cña giai cÊp t s¶n §øc cè im h¬i lÆng tiÕng kh«ng nãi g× tíi cuèn chØ chÝn muåi sau khi ë Anh vµ ë Ph¸p, tÝnh chÊt ®èi kh¸ng cña “T b¶n”, gièng nh hä ®· lµm ®îc ®èi víi c¸c t¸c phÈm tríc ®©y nã ®· béc lé ra mét c¸ch Çm Ü trong c¸c cuéc chiÕn ®Êu lÞch sö; cña t«i. §Õn khi chiÕn thuËt ®ã kh«ng cßn ®¸p øng víi t×nh h×nh h¬n n÷a, giai cÊp v« s¶n §øc còng ®· cã mét ý thøc giai cÊp râ hiÖn nay n÷a, th× mîn cí phª ph¸n quyÓn s¸ch cña t«i, hä ®· viÕt rµng h¬n nhiÒu vÒ mÆt lý luËn so víi giai cÊp t s¶n §øc. Nh nh÷ng lêi khuyªn “®Ó trÊn tÜnh ý thøc t s¶n”, nhng trªn b¸o chÝ vËy lµ ë ®©y võa míi xuÊt hiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm cho khoa c«ng nh©n, - xin xem nh÷ng bµi cña I-«-dÐp §Ýt-x¬-ghen trong tê kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n, víi t c¸ch lµ mét khoa häc, cã vÎ nh “Volksstaat”10 ch¼ng h¹n – hä ®· vÊp ph¶i nh÷ng ®Þch thñ u viÖt cã thÓ h×nh thµnh ®îc, th× còng ngay lóc ®ã, khoa Êy l¹i kh«ng mµ cho tíi nay hä vÉn cha tr¶ lêi næi1). cßn cã kh¶ n¨ng Êy n÷a. Trong t×nh h×nh ®ã, nh÷ng ngêi ph¸t ng«n cña khoa häc Êy chia thµnh hai phe. Mét sè ngêi thùc tiÔn kh«n ngoan, h¸m lîi, 1) Nh÷ng kÎ ba hoa rçng tuÕch cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ tÇm thêng §øc chª bai lêi v¨n vµ th× tËp hîp nhau l¹i díi ngän cê cña Ba-xti-a, ®¹i biÓu nh¹t ph¬ng ph¸p tr×nh bµy cña cuèn “T b¶n”. T«i biÕt râ h¬n ai hÕt nh÷ng thiÕu sãt vÒ v¨n ch¬ng trong nhÏo nhÊt, do ®ã còng thµnh c«ng nhÊt cña khoa kinh tÕ tÇm cuèn s¸ch cña t«i. Tuy nhiªn, ®Ó lµm vui lßng c¸c ngµi Êy vµ c«ng chóng cña hä, t«i xin dÉn ra ®©y hai thêng chuyªn nghÒ t¸n tông; nh÷ng ngêi kh¸c, tù hµo theo ý kiÕn phª ph¸n, mét cña Anh vµ mét cña Nga. Tê “Saturday Review”, hoµn toµn thï ®Þch víi nh÷ng quan ®iÓm cña t«i, trong khi ®a tin vÒ lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt b»ng tiÕng §øc ®· viÕt r»ng “c¶ ®Õn kiÓu c¸c gi¸o s vÒ gi¸ trÞ cña m«n khoa häc cña hä, th× ®i theo nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ kh« khan nhÊt, lèi tr×nh bµy còng ®em l¹i cho chóng mét vÎ hÊp dÉn (charm) ®Æc Gi«n Xtiu-¸c Min, ®Ó mu toan ®iÒu hßa c¸i kh«ng thÓ ®iÒu hßa biÖt”. Trong sè ngµy 8 (20) th¸ng T 1872 , b¸o “Tin tøc Xanh Pª-tÐc-bua”, nhËn xÐt: “Trõ mét ®«i ®îc. Trong thêi kú suy ®åi cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n, chç bµn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò qu¸ chuyªn m«n ra, t¸c gi¶ tr×nh bµy vÊn ®Ò rÊt râ rµng, ai còng hiÓu ®îc, vµ còng nh trong thêi kú cæ ®iÓn cña nã, ngêi §øc vÉn chØ lµ sinh ®éng l¹ thêng, mÆc dÇu tr×nh ®é khoa häc cao cña vÊn ®Ò. VÒ mÆt Êy, t¸c gi¶… hoµn toµn kh«ng nh÷ng ngêi häc trß, nh÷ng kÎ lÆp l¹i vµ ®i theo gãt níc ngoµi, gièng nh phÇn lín nh÷ng häc gi¶ §øc lµ nh÷ng ngêi… viÕt nh÷ng cuèn s¸ch cña hä víi mét ng«n vÉn chØ lµ nh÷ng kÎ b¸n hµng x¸ch nhá cho c¸c h·ng bu«n lín ng÷ tèi nghÜa vµ kh« khan ®Õn møc lµm cho nh÷ng ngêi b×nh thêng ®Õn ph¶i vì ãc”. Nhng nh÷ng s¸ch b¸o cña bän gi¸o sù thuéc ph¸i tù do – d©n téc ë §øc hiÖn nay ®ang lµm cho ®éc gi¶ kh«ng ph¶i cña níc ngoµi mµ th«i. vì ãc, mµ vì mét c¸i g× hoµn toµn kh¸c kia.
36 lêi tùa vµ lêi b¹t 26 lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt 37 Mét b¶n dÞch tiÕng Nga rÊt tèt cña cuèn “T b¶n” ®· ra LÏ dÜ nhiªn, c¸c nhµ b×nh luËn §øc la lèi lªn r»ng ®ã lµ ngôy ®êi ë Pª-tÐc-bua vµo mïa xu©n n¨m 1872. §îc in 3000 b¶n, biÖn kiÓu Hª-ghen. T¹p chÝ “Ngêi truyÒn tin ch©u ¢u” ë Pª-tÐc- s¸ch hiÖn nay hÇu nh ®· b¸n hÕt. Ngay tõ n¨m 1871, «ng bua, trong mét bµi dµnh riªng cho ph¬ng ph¸p cña quyÓn “T N.Di-be-r¬, gi¸o s khoa kinh tÕ chÝnh trÞ ë Trêng ®¹i häc b¶n” (sè th¸ng N¨m 1872, tr. 427 – 436)13, ®· cho r»ng ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña t«i hÕt søc hiÖn thùc, cßn ph¬ng ph¸p tæng hîp Ki-Ðp, ®· chøng minh trong cuèn s¸ch cña «ng tr×nh bµy th× tiÕc thay l¹i theo kiÓu biÖn chøng §øc. T¸c gi¶ nhan ®Ò “Häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ vµ t b¶n cña §.Ri-c¸c-®«” viÕt: r»ng, trªn nh÷ng nÐt c¬ b¶n, häc thuyÕt cña t«i vÒ gi¸ trÞ, “Tho¹t nh×n, nÕu ngêi ta c¨n cø vµo h×nh thøc bªn ngoµi tiÒn vµ t b¶n lµ sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña häc thuyÕt cña XmÝt cña sù tr×nh bµy ®Ó nhËn xÐt th× M¸c lµ nhµ triÕt häc duy t©m – Ri-c¸c-®«. Khi ®äc quyÓn s¸ch cã gi¸ trÞ Êy, ®iÒu lµm cho c¸c lín nhÊt, h¬n n÷a ch÷ ®ã l¹i hiÓu theo nghÜa “§øc”, tøc lµ theo b¹n ®äc T©y ¢u ng¹c nhiªn lµ sù lu«n lu«n nhÊt qu¸n cña quan nghÜa xÊu. ThËt ra, «ng lµ mét ngêi v« cïng hiÖn thùc, h¬n bÊt ®iÓm thuÇn tóy lý luËn. cø ai trong sè nh÷ng ngêi ®i tríc «ng trªn lÜnh vùc phª ph¸n kinh tÕ… BÊt cø trong trêng hîp nµo còng kh«ng thÓ gäi «ng Ngay nh÷ng nhËn ®Þnh tr¸i ngîc nhau vÒ ph¬ng ph¸p lµ nhµ duy t©m ®îc”. dïng trong cuèn “T b¶n” còng ®· chøng minh r»ng ngêi ta ®· T«i kh«ng cã c¸ch nµo tèt h¬n ®Ó tr¶ lêi t¸c gi¶ ngoµi c¸ch Ýt hiÓu ®îc ph¬ng ph¸p ®ã. trÝch ngay mét vµi ®o¹n trong bµi phª ph¸n cña chÝnh «ng ta; VÝ dô, tê “Revue Positiviste”11 ë Pa-ri mét mÆt tr¸ch t«i lµ ®· h¬n n÷a, nh÷ng ®o¹n trÝch dÉn ®ã còng cã thÓ bæ Ých cho nhiÒu b¹n ®äc cña t«i kh«ng ®äc ®îc nguyªn b¶n tiÕng Nga. ®Ò cËp khoa kinh tÕ chÝnh trÞ mét c¸ch siªu h×nh, nhng mÆt Sau khi trÝch dÉn mét ®o¹n trong lêi tùa cuèn “Gãp phÇn phª kh¸c l¹i tr¸ch r»ng – b¹n thö ®o¸n xem lµ c¸i g×? – t«i chØ biÕt ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ” cña t«i, BÐc-lin, 1859, tr. IV – VII14 cã phª ph¸n mæ xÎ c¸i hiÖn cã, chø kh«ng nªu ra ®îc c«ng thøc trong ®ã t«i tr×nh bµy c¬ së duy vËt cña ph¬ng ph¸p cña t«i, t¸c nÊu níng nµo (theo kiÓu cña C«ng-t¬ ?) cho hiÖu ¨n cña t¬ng gi¶ tiÕp tôc viÕt nh sau: lai c¶. VÒ lêi tr¸ch mãc lµ siªu h×nh, th× gi¸o s Di-be-r¬ nhËn “§èi víi M¸c, chØ cã ®iÒu nµy lµ quan träng: t×m ra quy luËt xÐt nh sau: cña nh÷ng hiÖn tîng mµ «ng nghiªn cøu. H¬n n÷a, ®iÒu quan träng ®èi víi «ng kh«ng ph¶i chØ lµ c¸i quy luËt chi phèi nh÷ng “Nãi riªng vÒ lý luËn, ph¬ng ph¸p cña M¸c lµ ph¬ng ph¸p hiÖn tîng Êy trong lóc chóng ®ang ë díi mét h×nh th¸i nhÊt diÔn dÞch cña toµn thÓ trêng ph¸i Anh, mµ nh÷ng u ®iÓm vµ ®Þnh vµ ®ang n»m trong mèi quan hÖ qua l¹i mµ «ng quan s¸t khuyÕt ®iÓm ®Òu cã ë c¸c nhµ lý luËn kinh tÕ u tó nhÊt”12. ®îc trong mét lóc nhÊt ®Þnh. §èi víi «ng, ®iÒu quan träng h¬n c¶ lµ quy luËt biÕn hãa cña c¸c hiÖn tîng, quy luËt ph¸t triÓn Cßn trong cuèn “Les ThÐoriciens du Socialisme en cña chóng, tøc lµ sù chuyÓn hãa tõ mét h×nh th¸i nµy sang mét Allemagne. Extrait du “Journal dÐ Ðconomistes”, juillet et aoû t h×nh th¸i kh¸c, tõ mét trËt tù quan hÖ qua l¹i nµy sang mét 1872” th× «ng M.Blèc cho r»ng ph¬ng ph¸p cña t«i lµ ph¬ng trËt tù quan hÖ qua l¹i kh¸c. Mét khi ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt ph¸p ph©n tÝch vµ «ng ta nãi: ®ã, «ng liÒn xem xÐt tØ mØ h¬n n÷a nh÷ng hËu qu¶ mµ th«ng qua ®ã, quy luËt Êy biÓu hiÖn ra trong ®êi sèng x· héi… V× thÕ, “T¸c phÈm nµy ®Æt «ng M¸c lªn hµng nh÷ng trÝ tuÖ cã n¨ng M¸c chØ quan t©m cã mét ®iÒu: dïng sù nghiªn cøu khoa häc lùc ph©n tÝch kiÖt xuÊt nhÊt”. chÝnh x¸c ®Ó chøng minh tÝnh tÊt yÕu cña nh÷ng trËt tù nhÊt ®Þnh cña c¸c quan hÖ x· héi, vµ kiÓm nghiÖm l¹i mét c¸ch chu