intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Kỹ thuật trồng và chăm sóc Cây nhãn - Phần 2

Chia sẻ: Kien Kien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

136
lượt xem
30
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Cây nhãn kỹ thuật trồng và chăm sóc được biên soạn nhằm cung cấp cho bạn đọc và các nhà làm vườn những hiểu biết về đặc tính sinh học, yêu cầu điều kiện ngoại cảnh và vùng trồng thích hợp, các giống thường gặp và một số biện pháp kỹ thuật nhằm thâm canh tăng năng suất và phẩm chất. Sau đây mời các bạn tham khảo phần 2 của Tài liệu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật trồng và chăm sóc Cây nhãn - Phần 2

  1. Kü thuËt trång vµ ch¨m sãc 1. Chän c©y gièng Ph¶i lµ c©y gièng tèt mang ®Æc tr−ng cña gièng theo yªu cÇu ®Æt ra cña chñ v−ên. Nh÷ng ng−êi lµm v−ên cã kinh nghiÖm th× cã thÓ dùa vµo ®Æc tr−ng cña l¸ ®Ó chän. §Ó tr¸nh nhÇm lÉn nªn t×m ®Õn c¸c ®Þa chØ tin cËy nh− c¸c ViÖn Nghiªn cøu, c¸c trung t©m gièng c©y ¨n qu¶ cña tØnh, c¸c V−ên −¬m gièng c©y ¨n qu¶ cña c¸c tËp ®oµn hay hîp t¸c x· kiÓu míi ®Ó chän mua c©y gièng... Ph¶i hÕt søc thËn träng trong kh©u chän c©y gièng v× ®Çu t− sau 3 ®Õn 4 n¨m kh«ng cho qu¶ hay qu¶ chÊt l−îng l¹i kÐm th× g©y thiÖt h¹i kinh tÕ rÊt lín cho chñ v−ên T×nh tr¹ng thÞ tr−êng gièng c©y ¨n qu¶ hiÖn nay lµ kh«ng qu¶n lý ®−îc ®óng lo¹i vµ chÊt l−îng c©y gièng. Mét sè v−ên −¬m t− nh©n kh«ng cã nguån gièng tèt (c©y mÑ) ®Ó lÊy m¾t ghÐp còng b¸n nh·n ghÐp. Do ®ã ng−êi lµm v−ên ph¶i hÕt søc thËn träng trong viÖc chän c©y gièng ban ®Çu. C©y gièng ph¶i ®óng gièng c©y yªu cÇu, khoÎ, mËp kh«ng mang mÇm mèng bÖnh, cã bé rÔ khoÎ, ®−êng kÝnh th©n c©y c¸ch vÞ trÝ ghÐp 3cm ph¶i ®¹t 0,6cm trë lªn vµ chiÒu cao ph¶i trªn 30cm lµ chÊp nhËn ®−îc. 2. MËt ®é vµ kho¶ng c¸ch trång §èi víi ®Êt tèt vïng ®ång b»ng trång víi kho¶ng c¸ch 8 x 8m (160 c©y/ha), ®èi víi vïng ®åi nói trång víi kho¶ng c¸ch 7 x 7m hay 6 x 7m (200 - 235c©y/ha). Muèn sím cã thu ho¹ch cao cã thÓ trång víi kho¶ng c¸ch 8 x 5m (hµng c¸ch hµng 8m, c©y c¸ch c©y 5m) sau 7 - 10 n¨m tØa th−a c©y trªn hµng. C¸ch 1 c©y bá 1 c©y. 3. Lµm ®Êt, ®µo hè, bãn ph©n tèt ë vïng ®ång b»ng nh÷ng n¬i ®Êt thÊp, tròng, mïa m−a hay bÞ ngËp cÇn ®µo m−¬ng, v−ît ®Êt lªn cao hoÆc ®¾p ô ®Ó tr¸nh ngËp óng. Vïng gß ®åi, vïng nói thÊp cÇn thiÕt kÕ v−ên nh·n theo ®−êng ®ång mùc (h×nh 8) hay lµm bËc thang (h×nh 9). §Êt nói ®¸, nói ®Êt kh«ng liÒn kho¶nh th× ®µo hè vÈy c¸.§Ó b¶o vÖ ®Êt, chèng xãi mßn trong mïa m−a cÇn trång thªm c¸c b¨ng ph©n xanh, ®µo r·nh ®Ó c¾t bít dßng ch¶y vµ gi÷ n−íc. Lµm ®Êt, ®µo hè, bãn ph©n lãt tèt nhÊt lµm tr−íc lóc trång mét th¸ng víi kÝch th−íc vµ l−îng ph©n nh− sau: §Êt ®ång b»ng (chiÒu réng x chiÒu s©u) : 60 x 30 - 50cm. §Êt gß ®åi vµ miÒn nói: 80 - 100 x 60 - 100cm. ë Trung Quèc thÝ nghiÖm trªn ®Êt ®åi feralit ®á n¨m 1962 - 1965 víi c¸c kÝch th−íc hè trång nh·n cho thÊy: C©y nh·n trång ë hè kÝch th−íc 1 x 1m l−îng sinh tr−ëng cña c©y t¨ng h¬n gÊp ®«i so víi c©y trång ë hè 1 x 0,3 - 0,5m vµ tõ ®ã ë vïng ®æi phæ biÕn hè trång cã ®−êng kÝnh 1m vµ ®é s©u tõ 0,6m ®Õn 1,0m Ph©n bãn lãt cho mét hè 30 - 50kg ph©n chuång + 1,0 - 1,5kg supe l©n + 0,5kg v«i bét + 0,5kg kali, trén ®Òu ph©n víi ®Êt, ph¸ thµnh hè (®Êt ®åi) vµ lÊp ®Êt. 47
  2. H×nh 8a vµ b: Trång nh·n trªn ®Êt dèc theo ®−êng ®ång møc. Nh·n trång xen víi c©y l−¬ng thùc, c©y thùc phÈm 48
  3. H×nh 8b: Nh·n trång xen víi lóa H×nh 9. Trång nh·n ë ruéng bËc thang 49
  4. 4. Thêi vô trång ë c¸c tØnh miÒn B¾c trång vµo vô xu©n th¸ng 2-3 lµ tèt nhÊt, vô thu tõ th¸ng 8-10. ë miÒn Nam trång vµo ®Çu hoÆc cuèi mïa m−a. CÇn chó ý ®iÒu kiÖn khÝ hËu ë tõng tiÓu vïng sinh th¸i mµ xª dÞch thêi vô trång cho thÝch hîp. Khi trång ®Æt c©y vµo chÝnh gi÷a hè, mÆt bÇu ngang víi mÆt hè, xÐ bá tói ni l«ng, dïng ch©n dËn chÆt ®Êt xung quanh bÇu. Sau ®ã ph¶i c¾m cäc chèng buéc gi©y cho giã ®ì lay, t−íi cho c©y 1 thïng n−íc vµ tñ gèc. 5. Ch¨m sãc sau khi trång Th¸ng ®Çu tiªn sau khi trång cÇn t−íi ®ñ n−íc, gi÷ Èm cho c©y. Trong tuÇn ®Çu tiªn t−íi cho c©y tõ 1-2 lÇn vµo buæi s¸ng vµ chiÒu, mçi lÇn 1 x« n−íc. T−íi tõ tõ, tõ ngoµi vµo trong gèc c©y, tr¸nh ®ãng v¸ng mÆt ®Êt. Sau ®ã c¸ch 2-3 ngµy t−íi mét lÇn trong mét th¸ng ®Çu. Khi c©y ®· håi phôc t−íi th−a h¬n. Sau trång 1 th¸ng nÕu c©y chÕt cÇn trång dÆm l¹i kÞp thêi. TiÕn hµnh lµm cá, xíi x¸o t¹o ®é th«ng tho¸ng cho bé rÔ c©y, phun trång trõ s©u bÖnh, t¹o h×nh cho c©y, c¾t bá c¸c cµnh nh¸nh mäc kh«ng ®óng chç, c¸c cµnh kh« hÐo, vÆt bá c¸c mÇm trªn gèc ghÐp. 6. Trång xen Trong 3 - 4 n¨m ®Çu khi c©y ch−a giao t¸n nªn trång xen c©y hä ®Ëu (l¹c, ®Ëu xanh, ®Ëu t−¬ng..), c©y ph©n xanh (cèt khÝ, c¸c lo¹i muång, ®Ëu mÌo...) ®Ó t¨ng thu nhËp, che phñ ®Êt, chèng xãi mßn vµ t¨ng ®é ph× cho ®Êt. Còng cã thÓ trång xen c¸c lo¹i rau mµu vµ c©y ¨n qu¶ ng¾n ngµy nh− ®u ®ñ, chuèi.. 7. Bãn ph©n a) LiÒu l−îng vµ tû lÖ Khi c©y cßn há (3-4 n¨m ®Çu ) cã thÓ dïng n−íc ph©n chuång pha lo·ng (tû lÖ 1:3) ®Ó t−íi cho c©y. C¸ch 2-3 th¸ng t−íi 1 lÇn, mçi lÇn t−íi 5 10 lÝt n−íc ph©n cho mçi c©y hoÆc cã thÓ thay thÕ 50-100g urª / c©y/ n¨m, c©y cµng lín, t¸n c©y cµng réng l−îng ph©n bãn cµng t¨ng. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc, ë v−ên nh·n cao s¶n 11-12 tÊn qu¶/ ha bãn 22,5 tÊn n−íc ph©n vµ 15 tÊn ph©n lîn phèi hîp víi 180kg urª + 225kg supe l©n + 300kg KCl cho 1ha. Ph©n tÝch trong 1000kg qu¶ t−¬i, c©y lÊy ®i cña ®Êt 4,01 - 4,8kg N; 1,46 - 1,58 kg P2O5 vµ 7,54 - 8,96kg K2O t−¬ng øng víi tû lÖ N: P : K lµ: 1:1,28 0,37 : 1,76 - 2,15. tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn ng−êi ta ®Ò nghÞ bãn cho v−ên nh·n cao s¶n lµ 2,7kg ure + 3,5 kg supe l©n + 3kg KCl cho 1 c©y. Së nghiªn cøu c©y ¨n qu¶ Phóc KiÕn nghiªn cøu tû lÖ bãn N : P : K cã hiÖu qu¶ tèt víi nh·n nhËn thÊy tû lÖ 1 : 0,5 : 1 hoÆc 1 : 1 : 2 lµ tèt nhÊt, s¶n l−îng t¨ng râ rÖt. §èi chiÕu viÖc bãn ph©n cho nh·n ë ta, chóng t«i thÊy ng−êi n«ng d©n míi chó ý ®Õn N ch−a quan t©m ®Õn c¸c lo¹i ph©n kh¸c, liÒu l−îng còng cßn thÊp nªn ®· ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng nh·n. 50
  5. b) Thêi kú bãn ph©n cho nh·n - LÇn thø 1: bãn vµo ®Çu th¸ng 2, lóc c©y ph©n ho¸ mÇm hoa mçi c©y bãn 15-20 lÝt n−íc ph©n chuång pha lo·ng. Chñ yÕu lµ t¨ng c−êng nguån ®¹m phèi hîp víi l©n vµ kali nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c giß hoa ®Ó cã nhiÒu chïm hoa trªn c©y vµ chïm hoa to. Chó ý kh«ng bãn ®¹m qu¸ nhiÒu ®Ó tr¸nh mäc c¸c cµnh v−ît. - LÇn thø 2: bãn vµo cuèi th¸ng 3 ®Çu th¸ng 4 mçi c©y bãn 1-1,5kg ®¹m sulfat hoÆc 0,5 - 0,7kg ure. Môc ®Ých ®Ó thóc cµnh mïa hÌ, ®ång thêi gióp chïm hoa ph¸t triÓn tèt, cã t¸c dông rÊt râ ®Õn t¨ng kh¶ n¨ng ®Ëu qu¶. - LÇn thø 3: bãn vµo cuèi th¸ng 6, môc ®Ých bãn thóc cho qu¶; bãn cho mçi c©y 1- 1,5kg urª, 0,3 - 0,5kg sulfat kali, hoÆc bãn ph©n NPK hçn hîp 2-3kg. §ît bãn nµy cã ý nghÜa víi s¶n l−îng qu¶ trong n¨m vµ chuÈn bÞ cho c©y cã ®iÒu kiÖn sinhtruëng ph¸t triÓn tèt trong n¨m tíi. - LÇn thø 4: ®Çu th¸ng 7 ®Õn th¸ng 8 vµo thêi kú qu¶ ph¸t triÓn nhanh. T−íi n−íc ph©n chuång pha lo·ng kho¶ng 50 lÝt vµ 0,3 - 0,5kg sulfat ®¹m + 5kg supe l©n + 0,5kg sulfat kali. §ît bãn nµy nh»m kh¾c phôc m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu dinh d−ìng cña qu¶ vµ ph¸t triÓn cña cµnh. - LÇn thö 5: bãn sau lóc thu ho¹ch qu¶ vµo th¸ng 8-9. Bãn ph©n h÷u c¬ vµ ph©n v« c¬ kÕt hîp c¶i t¹o ®Êt. Mçi gèc bãn 50-60kg ph©n chuång + 1kg sulfat N + 5kg supe l©n + 0,5 sulfat kali nh»m phôc håi søc sinh tr−ëng cho c©y vµ båi d−ìng cµnh thu lµ cµnh mÑ cña n¨m sau. Trong 5 lÇn bãn th× lÇn bãn tr−íc lóc ra hoa (vµo th¸ng 2) vµ lÇn bãn sau thu ho¹ch qu¶ lµ 2 lÇn bãn quan träng nhÊt nh»m cung cÊp ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi dinh d−ìng cho sù ph¸t triÓn hoa, qu¶ vµ cµnh cña c©y. c) Ph−¬ng ph¸p bãn ph©n Bãn ph©n s©u hay n«ng, bãn ë vÞ trÝ nµo lµ c¨n cø vµo sù ph©n bè cña bé rÔ. Bãn ph©n vµo n¬i cã nhiÒu rÔ hót, th«ng th−êng lµ trong ph¹m vi h×nh chiÕu cña t¸n c©y vµ ë ®é s©u 30-50cm. NÕu gÆp h¹n th× lÊy ph©n hoµ víi n−íc t−íi cho c©y. T−íi d−íi h×nh chiÕu cña t¸n c©y tõ ngoµi vµo trong c¸ch gèc ®é 50-60cm. NÕu cã m−a chØ cÇn r¾c lªn mÆt ®Êt d−íi h×nh chiÕu cña t¸n c©y lµ ®−îc. Bãn ph©n h÷u c¬ b»ng c¸ch ®µo r·nh theo h×nh chiÕu cña t¸n réng 30cm s©u 30-50cm, r¾c ph©n xuèng vµ lÊp ®Êt. Bãn vµo thêi ®iÓm sau thu ho¹ch qu¶. d) Bãn ph©n qua l¸ §Ó bæ sung dinh d−ìng kÞp thêi cho c©y cã thÓ dïng h×nh thøc bãn ph©n qua l¸. Dïng urª, biphotphat kali (KH2PO4) hay c¸c nguyªn tè vi l−îng nh− Bo, magiª, kÏm... Phun Bo vµo thêi kú hoa në nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng thô phÊn thô tinh, lµm t¨ng tû lÖ ®Ëu qu¶. C¸c lo¹i kh¸c cã t¸c dông thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn qu¶, gi¶m rông qu¶. Bãn ph©n qua l¸ th−êng tiÕn hµnh vµo thêi kú qu¶ non (th¸ng 6-7) cho ®Õn lóc thu ho¹ch. Cã thÓ phun 2-3 lÇn c¸ch nhau 15 ngµy 1 lÇn. Bãn ph©n qua l¸ (dung Bo) thêi kú hoa kh«ng ®−îc phèi hîp víi thuèc trõ s©u, cßn c¸c lo¹i kh¸c cã thÓ kÕt hîp ®−îc víi thuèc trõ s©u ®Ó phun trªn l¸. 51
  6. 8. T¹o h×nh vµ c¾t tØa ViÖc t¹o h×nh vµ tØa cµnh cho c©y ¨n qu¶ nãi chung vµ c©y nh·n nãi riªng tõ tr−íc ®Õn nay ch−a ®−îc chó ý vµ coi träng. Thùc ra ®©y lµ mét biÖn ph¸p kü thuËt gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt, kh¾c phôc hiÖn t−îng c¸ch n¨m, kÐo dµi thêi gian thu ho¹ch vµ lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ. a) T¹o h×nh cho c©y con tr−íc khi cho qu¶ Víi c©y ghÐp thêi kú nµy kho¶ng tõ 3-4 n¨m. T¹o h×nh cho c©y con lóc nµy nh»m môc ®Ých ®Ó c©y cã mét th©n chÝnh ch¾c ch¾n, mét khung t¸n v÷ng vµng vµ ph©n bè ®Òu trong kh«ng gian trong ®ã th©n chÝnh, cµnh cÊp 1, cµnh cÊp 2, cÊp 3, vµ nh¸nh phèi hîp víi nhau mét c¸ch hµi hoµ ®Ó tËn dông tèi ®a nguån n¨ng l−îng mÆt trêi vµ nguån dinh d−ìng lÊy tõ ®Êt nh»m cho qu¶ sím vµ cã s¶n l−îng cao. §é cao cña th©n chÝnh vµ h×nh d¹ng cña t¸n c©y phô thuéc vµo gièng, ®Þa ®iÓm trång, ph−¬ng ph¸p nh©n gièng, mËt ®é trång... mµ cã sù kh¸c nhau. Th«ng th−êng víi c©y ghÐp th©n chÝnh cã thÓ cao tõ 40 ®Õn 100cm trªn ®ã gi÷ l¹i 3-4 cµnh cÊp 1 ph©n bè ®Òu ra c¸c phÝa vµ h×nh thµnh víi th©n chÝnh mét gãc kho¶ng 450 (h×nh 10 vµ 11). H×nh 10. C¸c d¹ng t¸n cña c©y nh·n A vµ D- d¹ng t¸n cã th©n chÝnh; B vµ C- d¹ng t¸n cã h×nh tim; E vµ F d¹ng t¸n chia thµnh tÇng 52
  7. H×nh 11. T¹o h×nh cho nh·n A- c©y con; B, C vµ D- c¾t cµnh t¹o h×nh ë n¨m thø 1,2, vµ 3 Trªn cµnh cÊp 1, ®Ó l¹i 2-3 cµnh cÊp 2. §é dµi mçi cµnh nµy ®é 30-35cm, nÕu dµi qu¸ th× c¾t bít, sau nµy ph¸t triÓn cµnh cÊp 3.. t¹o cho c©y cã mét t¸n h×nh cÇu hay h×nh b¸n cÇu. ViÖc t¹o h×nh cho c©y thùc hiÖn tõ n¨m thø 2 trë ®i vµo tr−íc lóc mäc cµnh xu©n. Víi c©y nh·n cßn bÐ trong nh÷ng n¨m ®Çu cã thÓ cã nhiÒu ®ît léc (cµnh): xu©n, hÌ, thu, ®«ng. Trong c¸c th¸ng mïa hÌ do nhiÖt ®é cao, Èm ®é cao cã thÓ cã 2 ®ît cµnh hÌ. §ît cµnh hÌ thø 2 mäc tiÕp trªn ®ît cµnh thø nhÊt. ë mçi ®ît cµnh cÇn c¾t bá c¸c cµnh yÕu, ng¾n hoÆc mäc lén xén trong t¸n, hoÆc cµnh mäc qu¸ dµi, gi÷ ®é dµi trong kho¶ng 30cm ®æ l¹i. §ît cµnh thu cña n¨m thø 3 rÊt quan träng, nã sÏ trë thµnh cµnh mÑ cña n¨m sau nªn cÇn ph¶i b¶o vÖ tèt vµ lµm cho cµnh sung søc. Riªng cµnh mïa ®«ng th× nªn khèng chÕ v× trªn cµnh nµy kh«ng thÓ cã sù ph©n ho¸ mÇm hoa. C©y con ë trong v−ên ë n¨m thø 1-3 nÕu cã hoa còng nªn c¾t bá, tËp trung dinh d−ìng cho c©y ®Ó c©y sím cã mét khung t¸n khoÎ m¹nh, sung søc, chuÈn bÞ cho mïa qu¶ sau. b) C¾t tØa cho c©y ®· cã qu¶ Môc ®Ých, c¾t tØa ë thêi kú nµy lµ t¹o cho c©y khoÎ m¹nh, sung søc vµ båi d−ìng ®−îc nhiÒu cµnh mÑ tèt. ViÖc c¾t tØa cã thÓ thùc hiÖn vµo mïa xu©n hÌ vµ thu. C¾t tØa mïa xu©n ®ång thêi víi tØa hoa víi c¸c cµnh mäc rËm r¹p, cµnh yÕu, cµnh mang s©u bÖnh, cµnh mäc lén xén trong t¸n vµ nh÷ng cµnh xu©n qu¸ yÕu nh»m xóc tiÕn cµnh mïa hÌ. 53
  8. C¾t tØa mïa hÌ vµo th¸ng 6-7 kÕt hîp víi tØa qu¶, c¾t bá nh÷ng cµnh mäc chôm, cµnh t¨m, cµnh bÖnh, chØ ®Ó l¹i trªn ®ã 1-2 cµnh hÌ. NÕu cµnh khoÎ th× ®Ó l¹i 3 cµnh hÌ. KÕt hîp bãn ph©n t¹o ®iÒu kiÖn cho cµnh hÌ ®−îc hÌ. KÕt hîp bãn ph©n t¹o ®iÒu kiÖn cho cµnh hÌ ®−îc sung søc vµ sang n¨m sau cã thÓ trë thµnh cµnh mÑ tèt. Sau khi thu ho¹ch qu¶ l¹i cã thªm mét lÇn c¾t tØa nhÑ kÕt hîp víi bãn ph©n nh»m xóc tiÕn ®ît cµnh thu trong n¨m. Møc ®é c¾t tØa ë c©y nh·n cßn phô thuéc gièng, tuæi c©y, tr¹ng th¸i søc khoÎ cña c©y... ®Ó cã thÓ quyÕt ®Þnh c¾t ®au hay c¾t nhÑ. Gièng c©y mäc khoÎ, c©y sung søc, trång ë ®Êt tèt ph©n bãn, n−íc ®Çy ®ñ th× c¾t ®au, c¾t m¹nh, ng−îc l¹i trång ë ®Êt ®åi, thiÕu n−íc, c©y giµ yÕu, gièng sinh tr−ëng yÕu th× c¾t tØa nhÑ. 9. TØa hoa vµ tØa qu¶ V× sao ph¶i tØa hoa tØa qu¶? V× víi c©y nh·n −u thÕ ®Ønh sinh tr−ëng rÊt m¹nh. Chïm hoa ra ë ngän cµnh mÑ sau ®ã në hoa vµ kÕt qu¶. Thêi kú cã qu¶ c¸c mÇm ë n¸ch cµnh qu¶ kh«ng dÔ n¶y thµnh cµnh v× bÞ ¶nh h−ëng cña −u thÕ ®Ønh sinh tr−ëng. Vµ nÕu n¨m nµo ®−îc mïa qu¶ th× nãi chung cµnh mïa hÌ, cµnh thu ra rÊt Ýt dÉn ®Õn n¨m sau rÊt Ýt hoa vµ qu¶, ®Êy lµ mét nguyªn nh©n t¹o ra hiÖn t−îng qu¶ c¸ch n¨m. Kinh nghiÖm cña n«ng d©n vïng trång nh·n H−ng Yªn cho thÊy vµo mïa hoa vµ qu¶ cña nh·n tØa bít ®i mét sè chïm hoa vµ qu¶ trªn c©y th× trªn c©y cã qu¶ to ®Òu, l¹i cã nhiÒu cµnh hÌ vµ cµnh thu lµ cµnh mÑ cho n¨m sau. Thùc chÊt lµ ®· ®iÒu chØnh mèi quan hÖ ph¸t triÓn −u thÕ ®Ønh vµ c¸c mÇm n¸ch cña nh·n, t¹o cho c©y võa cã sinh tr−ëng sinh thùc (cã hoa vµ cã qu¶) võa cã sinh tr−ëng sinh d−ìng (ra léc vµ cµnh). C¸ch lµm nh− sau: a) TØa hoa Thùc chÊt lµ tØa bá bít mét sè chïm hoa. Xin nªu mét sè kinh nghiÖm sau ®©y ®Ó c¸c chñ v−ên cã thÓ tham kh¶o : Thêi gian tØa hoa: thÝch hîp lµ vµo th¸ng 4 (tiÕt thanh minh - cèc vò) khi chïm hoa ®· ra dµi ®é 12-15cm, nô hoa tr«ng ®· râ song ch−a në. NÕu bÎ chïm hoa ®i qu¸ sím th× kh«ng ph©n biÖt ®−îc chïm hoa tèt xÊu, h¬n n÷a bÎ sím th× l¹i mäc chïm hoa ®ît 2, nÕu bÎ muén th× c©y ®· tiªu hao rÊt nhiÒu dinh d−ìng kh«ng ®¹t ®−îc yªu cÇu cña tØa hoa. VËy cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ t×nh tr¹ng c©y ®Ó quyÕt ®Þnh bÎ hoa sím hay muén. Nãi chung n¨m ®−îc mïa th× tØa muén, n¨m mÊt mïa th× tØa sím. * VÞ trÝ bÎ chïm hoa: Xª dÞch ë vÞ trÝ tiÕp gi¸p cña 2 ®ît cµnh. BÎ cµnh sím vµo tiÕt thanh minh (®Çu th¸ng 4 d−¬ng lÞch) th× ë vÞ trÝ tiÕp gi¸p s©u xuèng 1-2 ®èt. BÎ muén h¬n vµo cuèi th¸ng 4 d−¬ng lÞch th× chØ nªn bÎ ë vÞ trÝ tiÕp gi¸p gi÷a 2 ®ît cµnh. C©y khoÎ th× bÎ xuèng ë vÞ trÝ s©u h¬n, cßn c©y yÕu th× ë vÞ trÝ cao h¬n. * TØa ®i bao nhiªu chïm hoa lµ võa ph¶i C©y khoÎ ®iÒu kiÖn ch¨m sãc ®Çy ®ñ cã thÓ tØa bít 20-30% sè chïm hoa, nÕu c©y yÕu, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc qu¶n lý kÐm cã thÓ tØa ®Õn 50-70%. * Trªn mét c©y th× tØa nh− thÕ nµo ? - Trªn mét t¸n c©y gi÷ l¹i nh÷ng chïm hoa ë phÇn gi÷a vµ phÇn d−íi t¸n, tØa bá phÇn trªn t¸n. 54
  9. - TØa bá nh÷ng chïm hoa ë ngoµi t¸n, gi÷ l¹i phÇn trong t¸n. Gi÷ l¹i c¸c chïm hoa to dµi, bá chïm hoa nhá. - TØa bá nh÷ng chïm hoa qu¸ lín ë nh÷ng ®Çu cµnh khoÎ v× ë nh÷ng chïm hoa nµy sè l−îng hoa tuy nhiÒu song hoa c¸i Ýt do ®ã sÏ Ýt qu¶. Gi÷ l¹i c¸c chïm hoa kÝch th−íc trung b×nh. - TØa bá nh÷ng chïm hoa bÞ s©u bÖnh. NÕu trªn mét cµnh mÑ cã 2 chïm th× tØa bá mét. b) TØa qu¶ TiÕn hµnh vµo sau khi rông qu¶ sinh lý ®· kÕt thóc, lóc nµy qu¶ ®· lín vµ b»ng h¹t ®Ët t−¬ng. Kho¶ng vµo ®Çu vµ gi÷a th¸ng 6. TØa nh÷ng qu¶ bÞ s©u bÖnh, qu¶ dÞ h×nh qu¶ ë ngän chïm qu¶. Chïm lín gi÷ l¹i kho¶ng 60-80 qu¶ non, chïm võa th× ®Ó l¹i 40-50 qu¶, chïm nhá chØ ®Ó l¹i 20-30 qu¶. 10. Lång qu¶ Sau khi thô phÊn thô tinh xong, qu¶ ph¸t triÓn b»ng h¹t ng«. Ng−êi ta dïng lång tre, bao cãi, bao giÊy ni l«ng, mo cau ®ôc lç buéc lång tõng chïm qu¶ l¹i (Thanh Ho¸, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn HuÕ). Lµm nh− vËy võa chèng ®−îc d¬i võa cho kÕt qu¶ tèt, lµ qu¶ to, ®Òu, cïi dµy h¬n, phÈm chÊt qu¶ h¬n h¼n qu¶ nh·n kh«ng ®−îc lång. §©y lµ kinh nghiÖm cña n«ng d©n cÇn ®−îc chó ý ph©n tÝch vµ vËn dông. ThÝ nghiÖm lång qu¶ nh·n ®· ®−îc thùc hiÖn ë ThÈm QuyÕn (Trung Quèc) víi gièng nh·n Tr÷ l−¬ng trong 3 vô qu¶, dïng tói l−íi b»ng nhùa lµ tèt nhÊt ®Ó lång chïm qu¶ vµo gi÷a vµ cuèi th¸ng 6 lóc qu¶ ph¸t triÓn vµ cã thÓ ph©n biÖt ®−îc qu¶ to, nhá. KÕt qu¶ cho thÊy chïm cã lång qu¶ tû lÖ gi÷ ®−îc qu¶ trªn chïm t¨ng 65,7%, gi¶m tû lÖ nøt qu¶ 39,2% m· qu¶ ®Ñp mµu vµng s¸ng, vá tr¬n bãng, gi¸ trÞ th−ong phÈm t¨ng, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi nh·n Th¸i Lan. Thùc chÊt lµ khi lång qu¶ ®· t¹o ®−îc ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng, gi¶m ®−îc nhiÖt ®é lóc n¾ng g¾t buæi tr−a (nhiÖt ®é trong lång qu¶ gi¶m 0,2 - 1,50C) c¶n bít ¸nh n¾ng bøc x¹, gi¶m tû lÖ n¸m qu¶, gi¶m ®−îc thiÖt h¹i do s©u bÖnh. 55
  10. Phßng trõ s©u bÖnh I. C¸c lo¹i s©u chÝnh h¹i nh·n 1. Bä xÝt Bä xÝt dïng vßi chÝch ®ät non, cuèng hoa vµ nh÷ng chïm qu¶ ch−a chÝn lµm cho ®ät vµ chïm hoa bÞ hÐo, qu¶ bÞ rông, qu¶ lín thèi dÉn tíi gi¶m s¶n l−îng vµ chÊt l−îng. BiÖn ph¸p phßng trõ: th¸ng 12-1 b¾t bä xÝt qua ®«ng nh÷ng ®ªm tèi trêi, thêi tiÕt l¹nh, rung c©y cho bä xÝt r¬i rông xuèng ®Ó b¾t. Ng¾t ®èt c¸c l¸ cã æ trøng. Phun Dipterex (0,3%), Sherpa (0,2 - 0,3%), Trebon (0,15 - 0,2%)... lµm 2 ®ît: ®ît 1 vµo cuèi th¸ng 4 ®Ó tr¸nh g©y ngé ®éc cho ng−êi, ®ît 2 phun vµ th¸ng 8-9 ®Ó diÖt bä xÝt tr−ëng thµnh. 2. S©u tiÖn th©n nh·n S©u th−êng g©y h¹i vµo vô xu©n - thu. Bé phËn bÞ h¹i lµ th©n c©y. BiÖn ph¸p phßng trõ: - Dïng gai m©y hay sîi thÐp cho vµo trong lç ngo¸y vµ kÐo s©u ra. - B¬m Polytrin (0,2%), Sumicidin (0,2%) vµo c¸c vÕt ®ïn trªn th©n c©y hoÆc lÊy b«ng thÊm thuèc nhÐt vµo c¸c lç bÞ s©u ®ôc. - Sau khi thu ho¹ch qu¶ c¾t tØa, vÖ sinh v−ên, dïng n−íc v«i ®Æc quÐt lªn gèc c©y ng¨n kh«ng cho s©u tr−ëng thµnh ®Î trøng vµo c¸c kÏ hë cña th©n c©y. 3. RÖp h¹i hoa qu¶ non RÖp th−êng xuÊt hiÖn khi giß hoa v−¬n dµi ®Õn qu¶ non æn ®Þnh, mËt ®é cao, cã thÓ ®¹t tíi vµi tr¨m con trªn mét cµnh. RÖp cã kÝch th−íc nhá 0,3-0,6 mm nªn rÊt khã ph¸t hiÖn. C©y bÞ rÖp h¹i trong vßng 5-7 ngµy hoa qu¶ non rông hµng lo¹t. BiÖn ph¸p phßng trõ: Dïng Sherpa (0,1-0,2 %), Trebon (0,1-0,2 % ) phun 2 lÇn. LÇn thõ 1 khi ph¸t hiÖn, lÇn thø 2 phun vµo ®ît phun ®Çu 5 ngµy. 4. S©u ®ôc nân cµnh nh·n Thêi ®iÓm g©y h¹i: C¸c ®ît léc non, bé phËn bÞ h¹i lµ c¸c cµnh non. BiÖn ph¸p phßng trõ: Phun Decis (0,2-0,3 %), Sherpa (0,2-0,3 %), Sumicidin (0,2-0,3 %) hoÆc Polytrin (0,2-0,3 %).... lµm 2 ®ît: ®ît 1 khi nhó léc, ®ît 2 sau ®ît mét 2 tuÇn. 5. C©u cÊu xanh h¹i nh·n S©u c¾n c¸c cµnh l¸ non khi trªn c©y xuÊt hiÖn c¸c ®ît léc non. Phßng trõ: phun Shepa (0,2%), Polytrin (0,2%). Sumicidin (0,2%).. khi thÊy s©u xuÊt hiÖn. 56
  11. 6. Rèc, d¬i h¹i nh·n Rèc gièng nh− con d¬i nh−ng to gÊp 4 lÇn. Ban ngµy chóng Èn nÊp trong bãng tèi, tèi bay ®i kiÕm måi. Rèc ph¸ h¹i m¹nh vµo kho¶ng 10 giê ®ªm ®Õn 4 giê s¸ng. Chóng ®i tõng ®µn ¨n qu¶ chÝn trªn c©y vµ g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho nhµ v−ên. BiÖn ph¸p phßng trõ: dïng ®Ìn th¾p s¸ng c¸c ngän c©y hay dïng tiÕng ®éng ®Ó xua ®uæi hoÆc che ch¾n c©y b»ng vã l−íi hay rµo b»ng cµnh tre. II. C¸c lo¹i bÖnh chÝnh 1. BÖnh mèc s−¬ng vµ s−¬ng mai Khi c©y b¾t ®Çu ra giß hoa (th¸ng 12-2) khÝ hËu miÒn B¾c th−êng Èm l¹nh, bÖnh mèc s−¬ng vµ s−¬ng mai ph¸t triÓn g©y h¹i nÆng cho c¸c chïm hoa, l¸, qu¶ non ¶nh h−ëng ®Õn ra hoa vµ ®Ëu qu¶. Phßng trõ: - VÖ sinh ®ång ruéng, c¾t tØa c©y th«ng tho¸ng vµo mïa ®«ng. - Dïng Boãc ®« (1%), Ri®omil - MZ (0,2%), Score (0,05%), Anvil (0,2%). Cã thÓ dïng hçn hîp Ri®omil - MZ (0,2%) + Anvil (0,2%) ®Ó phun. Phun hai lÇn: lÇn thø nhÊt khi cÊy giß, lÇn thø hai khi giß hoa në 5-7 ngµy. - Chó ý: §©y lµ ®èi t−îng dÔ ph¸t sinh thµnh dÞch. 2. BÖnh tæ rång h¹i hoa (Cßn gäi bÖnh cïi nh·n, bÖnh hoa tre, chæi xÓ) BÖnh xuÊt hiÖn ë chåi non, l¸, chïm hoa. BÖnh lµm chïm hoa sun l¹i kh«ng në ®−îc, hoa dÞ d¹ng. BÖnh ë l¸ th× l¸ nhá l¹i, qu¨n, mÆt l¸ låi lâm kh«ng b»ng ph¼ng. ë v−ên −¬m chåi mäc thµnh chïm nh− kiÓu chæi xÓ. HiÖn nay ch−a cã biÖn ph¸p phßng trõ h÷u hiÖu. §Ó ng¨n ngõa cÇn chän gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp trªn c©y mÑ kh«ng cã bÖnh ®Ó tr¸nh l©y lan. DiÖt c¸c m«i giíi truyÒn bÖnh. C¾t bá chïm hoa, cµnh l¸ bÞ bªnh gom l¹i vµ ®èt ®Ó tr¸nh l©y lan. 3. BÖnh thèi rÔ, lë cæ rÔ Bé phËn bÞ h¹i lµ ë rÔ vµ cæ rÔ th−êng x¶y ra trong vô thu. BiÖn ph¸p phßng trõ: xÎ r·nh chèng óng cho c©y, c¾t tØa cµnh l¸ ®Ó t¹o cho c©y thong tho¸ng, h¹n chÕ bít viÖc bãn ph©n t−íi n−íc. Kh¬i gèc vµ t−íi Bavistin (0,3%), Score (0,05%) vµo gèc hai ®ît c¸ch nhau 2-3 tuÇn. Chó ý: bÖnh dÔ ph¸t sinh thµnh dÞch. 57
  12. 4. T¬ hång T¬ hång thuéc hä Cuscutacese. ë n−íc ta t¬ hång th−êng g©y h¹i trªn nh·n, v¶i, cam, chanh vµ c¸c c©y xanh thµnh phè. Cã tr−êng hîp t¬ hång ph¸t triÓn phñ kÝn phÇn lín t¸n c©y nh·n lµm ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh quang hîp, do ®ã c©y thiÕu dinh d−ìng vµ chÕt. Thêi ®iÓm t¬ hång g©y h¹i: quanh n¨m. BiÖn ph¸p phßng trõ: dïng liÒm giËt ®øt c¸c d©y t¬ hång. Sau ®ã phun CuSO4 (1%) lªn toµn bé c©y. 5. BÖnh xÐm mÐp l¸, kh« ®Çu l¸, ®èm l¸ §Ó phßng trõ c¸c bÖnh nµy cã thÓ dïng Zineb (0,4%), Viben C (0,3%), Score (0,05%), Dacomil (0,3%), Bavistin (03%).... phun khi xuÊt hiÖn bÖnh, lÇn hai phun c¸ch lÇn ®Çu 2-3 lÇn. ViÖc phun thuèc trõ s©u bÖnh cã thÓ kÕt hîp víi ph©n bãn l¸ ®Ó gi¶m sè lÇn phun, gi¶m c«ng lao ®éng. 58
  13. Thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn 1. Thu ho¹ch Qu¶ nh·n khi chÝn vá qu¶ chuyÓn tõ mµu n©u h¬i xanh sang mµu n©u s¸ng, vá qu¶ xï x× h¬i dµy chuyÓn sang máng vµ nh½n. Qu¶ mÒm h¬n do cã n−íc, cïi cã vÞ th¬m, ngät, ®o b»ng chiÕt quang kÕ cã thÓ ®¹t 16-180 Brix. H¹t cã mµu n©u ®en. ë c¸c tØnh miÒn b¾c mïa thu ho¹ch qu¶ tõ gi÷a th¸ng 7 ®Õn hÕt th¸ng 8 tuú theo gièng vµ ®Þa ®iÓm trång b¾t ®Çu, mét sè gièng chÝn muén cã thÓ kÐo dµi ®Õn ®Çu th¸ng 9. Nh·n lång, nh·n cïi chÝn sím, nh·n ®−êng phÌn chÝn muén h¬n. Cïng mét n¨m (1997) nh·n trång ë V¨n ChÊn (Yªn B¸i) chÝn sím h¬n 1 tuÇn - 10 ngµy so víi Phè Lu - huyÖn B¶o Th¾ng (Lµo Cai). ë miÒn nam mïa thu ho¹ch nh·n chÝnh vô lµ vµo th¸ng 6-8, víi gièng nh·n lång cßn cã qu¶ tr¸i vô thu vµo th¸ng 12 - th¸ng 1 d−¬ng lÞch. Nªn thu ho¹ch qu¶ vµo ngµy t¹nh r¸o, vµo buæi s¸ng hoÆc chiÒu, tr¸nh buæi tr−a lóc trêi n¾ng nãng. Nªn dïng kÐo c¾t, kh«ng nªn bÎ b»ng tay lµm x−íc cµnh ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vÒ sau nµy cña c©y. VÞ trÝ c¾t chïm qu¶ lµ ë phÇn cuèi cña chïm qu¶, tèi ®a chØ c¾t thªm 1-2 l¸. Kh«ng nªn c¾t hÕt chïm l¸ phÝa d−íi, v× lµm nh− thÕ sÏ bá mÊt c¸c mÇm ngñ phÝa d−íi chïm qu¶, lµm mÊt hoÆc chËm kh¶ n¨ng n¶y léc cña cµnh thu (h×nh 12). H×nh 12. VÞ trÝ c¾t chïm qu¶ 59
  14. Qu¶ sau h¸i ®−a vµo chç r©m m¸t, nÕu ch−a chuyÓn ®i kÞp th× nªn r¶i máng ra, kh«ng nªn xÕp thµnh ®èng qu¶ sÏ bÞ hÊp h¬i, chãng háng. 2. B¶o qu¶n Muèn b¶o qu¶n qu¶ nh·n ®−îc l©u, gi÷ ®−îc ngo¹i h×nh ®Ñp vµ phÈm chÊt t−¬i ngon cÇn chó ý c¸c kh©u sau: a) Ch¨m sãc c©y tr−íc lóc thu ho¹ch. Tr−íc khi thu ho¹ch cÇn chó ý t−íi n−íc, bãn ph©n ®Çy ®ñ vµ phßng trõ s©u bÖnh kÞp thêi. Ngõng t−íi n−íc tr−íc lóc h¸i qu¶ mét tuÇn. b) Chän gièng ®Ó b¶o qu¶n. Nãi chung gièng nh·n cã vá dµy, cïi kh« cÊt gi÷ tèt h¬n so víi nh÷ng gièng máng vá, cïi −ít. c) Chän thêi ®iÓm h¸i. §Ó b¶o qu¶n ®−îc l©u cÇn h¸i ®óng ®é chÝn, kh«ng nªn ®Ó qu¶ chÝn trªn c©y råi míi h¸i, v× qu¶ sÏ nh¹t, ®é t−¬i ngon sÏ gi¶m do ®ã kh«ng gi÷ ®−îc phÈm chÊt cña gièng, mÆt kh¸c h¸i qu¸ ®é chÝn sÏ kh«ng gi÷ ®−îc l©u. NÕu h¸i c¶ chïm cÇn tØa bá c¸c qu¶ cã vÕt s©u bÖnh, qu¶ nøt, qu¶ qu¸ nhá, qu¶ cã vÕt th−¬ng c¬ giíi tr−íc khi cho vµo sät hoÆc thïng c¸c t«ng, thïng gç ®Ó b¶o qu¶n. d) Xö lý ho¸ chÊt ®Ó b¶o qu¶n. Dïng Benlate víi nång ®é 0,1% nhóng qu¶ vµo dung dÞch råi vít ra, hong kh« ë n¬i r©m m¸t sau ®ã cho vµo tói giÊy, hép c¸c t«ng hoÆc sät tre, hßm gç th−a ®Ó b¶o qu¶n. Trong ®å ®ùng nªn lãt giÊy polyªtylen dµy 0,02mm ®Ó chèng Èm, mçi tói ®ùng 10-15kg qu¶, còng cã thÓ chia thµnh tõng tói nhá, mçi tói ®ùng 1kg, 10-15 tói ®ãng trong mét hßm c¸c t«ng hay sät tre. e) B¶o qu¶n l¹nh qu¶ t−¬i. §Ó trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 5-100C. NÕu ph¶i vËn chuyÓn ®Õn thÞ tr−êng tiªu thô th× cã thÓ dïng xe l¹nh ®Ó ë nhiÖt ®é trªn 100C. NÕu muèn gi÷ qu¶ l©u h¬n ®Ó chÕ biÕn th× nªn b¶o qu¶n trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 3-50C, ®é Èm kh«ng khÝ trªn 90%. ë ®iÒu kiÖn nµy cã thÓ b¶o qu¶n trong 10-15 ngµy. ChÕ biÕn ph¶i lµm nhanh vµ xong chØ trong thêi gian 4 tiÕng sau khi ra khái kho l¹nh th× kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng ®å hép. 3. ChÕ biÕn SÊy nh·n lµm long nh·n; lß sÊy, quy tr×nh sÊy nh·n gièng nh− sÊy v¶i (h×nh 13). Th−êng th× gièng nh·n nµo còng ®Òu sÊy ®−îc, nh−ng ë miÒn B¾c gièng nh·n ®−êng phÌn vµ nh·n n−íc lµm long nh·n tèt h¬n. ë miÒn Nam phÇn lín dïng gièng nh·n long ®Ó sÊy. Qu¶ dïng lµm long ph¶i ®Ó thËt chÝn míi thu ho¹ch. Thêi gian tõ lóc h¸i qu¶ ®Õn lóc ®−a vµo sÊy cµng ng¾n cµng tèt. 60
  15. H×nh 13. Lß sÊy v¶i, nh·n 61
  16. C¶i t¹o v−ên nh·n t¹p I. Thùc tr¹ng v−ên nh·n cò vµ sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i t¹o Qua kh¶o s¸t v−ên nh·n ë c¸c tØnh miÒn B¾c3 thÊy r»ng ®a sè lµ nh÷ng v−ên t¹p diÖn tÝch tuy lín nh−ng n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng thÊp, hiÖu qu¶ kinh tÕ mang l¹i cho chñ v−ên kh«ng cao. Vô nh·n n¨m 1998, phÇn lín thu ho¹ch thÊp, cã v−ên thÊt thu hoµn toµn. D−íi gãc nh×n khoa häc cña nghÒ lµm v−ên, thùc tr¹ng v−ên nh·n cò ë c¸c vïng nh− sau: 1) Gièng nh·n trång trong v−ên (v−ên nhµ, v−ên ®åi) ®Òu kh«ng ®−îc chän läc. Ng−êi trång tù trao ®æi c©y gièng cho nhau lµ chÝnh, vµ tõ c©y gièng ®ã c¸c hä tù gieo h¹t chiÕt cµnh nh©n ra nhiÒu c©y kh¸c trong v−ên. Mét sè chñ v−ên cã ®Çu t− vµo c©y trång, song l¹i gÆp ph¶i gièng kh«ng tèt hoÆc gièng rëm. 2) Trong v−ên nh·n phÇn lín lµ c©y gieo h¹t, mét sè Ýt lµ c©y chiÕt. C©y ghÐp rÊt Ýt. Cã v−ên hÇu nh− kh«ng cã c©y ghÐp. Tuæi c©y trong v−ên kh«ng ®ång ®Òu: cã c©y míi trång 5-7 tuæi, cã c©y 30-40 n¨m vµ cã nh÷ng c©y giµ 50-60 n¨m hay h¬n. V−ên trång qu¸ dµy, c©y lín che c©y bÐ. V× c©y nh·n ph¸t triÓn tù do, kh«ng ®−îc c¾t tØa, t¹o h×nh, söa cµnh nªn ®é th«ng tho¸ng trong v−ên kÐm. T×nh tr¹ng trªn dÉn ®Õn qu¸ tr×nh quang hîp cña c©y kÐm, do ®ã ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng ph¸t triÓn b×nh th−êng cña c©y do ®ã n¨ng suÊt thÊp. 3) ViÖc tiÕn hµnh ch¨m sãc kh«ng ®ång bé, kh«ng ®Çy ®ñ vµ kh«ng kÞp thêi phßng trõ s©u bÖnh nªn cã ¶nh h−ëng rÊt lín tíi sinh tr−ëng, ra hoa, ®Ëu qu¶ vµ n¨ng suÊt cña c©y nh·n. Trong nh÷ng viÖc cÇn ch¨m sãc cho c©y nh·n, c¸c hé gia ®×nh chØ míi chó träng tíi bãn bïn ao, t−íi n−íc ph©n chuång, bãn Ýt ®¹m vµ phun mét ®«i lÇn thuèc b¶o vÖ thùc vËt cho c©y. Song kh«ng ph¶i c¸c hé cã trång nh·n ®Òu lµm. NhiÒu hé phã mÆc cho trêi, chØ chê thu ho¹ch, ®−îc nhiÒu th× mõng ®−îc Ýt còng ®µnh chÞu. Mét sè hé cã kinh nghiÖm, biÕt häc hái vµ cã tri thøc vÒ ch¨m sãc vµ th©m canh c©y nh·n, cßn phÇn lín Ýt nhiÒu hiÓu biÕt vÒ ®èi t−îng m×nh ®ang trång vµ hµng n¨m ®ang cho thu ho¹ch. 4) ViÖc cung øng c¸c vËt t− cÇn thiÕt nh− ph©n bãn, chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng, thuèc ®Ëu hoa qu¶, thuèc trõ s©u bÖnh, dông cô lµm v−ên... cña c¸c c¬ quan dÞch vô n«ng nghiÖp cho n«ng d©n kh«ng ®−îc kÞp thêi. Kh«ng ®Çy ®ñ, thiÕu ®ång bé nªn còng cã phÇn trë ng¹i cho viÖc th©m canh c©y nh·n. Khi cÇn mua th× kh«ng cã hoÆc ph¶i ®i mua rÊt xa. §Ó chøng minh cho nh÷ng ®iÒu nãi trªn, xin dÉn ra d−íi ®©y mét sè kÕt qu¶ ®iÒu tra ë 10 x· trång ë nh·n ë H−ng Yªn trong 2 n¨m 1997 - 19984. Sè c©y nh·n trung b×nh 1 bé lµ: 17,4 c©y, sè c©y ë ®é tuæi cho thu ho¹ch: 11,9 c©y/ hé. S¶n l−îng trung b×nh tõ 1994 - 1998 cña 1 hé: 65kg; 70% sè c©y trong v−ên lµ c©y thùc sinh; 2/3 sè c©y gåm c©y d−íi 10 tuæi ch−a æn ®Þnh vÒ n¨ng suÊt vµ trªn 40 tuæi lµ c©y giµ cçi. Nh− vËy s¶n l−îng thu ho¹ch trªn v−ên lµ do 1/3 sè c©y ®¶m nhiÖm; 1/5 sè c©y lµ nh·n n−íc, chÊt l−îng qu¶ vµ cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp. Do hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c©y nh·n ®−a l¹i ch−a cao nªn c¸c hé ®Çu t− cho v−ên c©y thÊp, kh«ng c©n ®èi, møc ®Çu t− trung b×nh thÊp, kho¶ng 200 ngh×n ®ång/ v−ên. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt thùc hiÖn kh«ng ®ång bé, hoÆc kh«ng kÞp thêi, hoÆc bá qua nhiÒu kh©u quan träng. 3 thÞ x· H−ng Yªn, x· §èc tÝn(Hµ T©y), thÞ x· Tuyªn Quang, S¬n Lavµ Yªn B¸i 4 Trong "Dù ¸n x©y dùng m« h×nh th©m canh c©y nh·n". ViÖn NCRQ 62
  17. Tõ thùc tr¹ng trªn ®©y ë c¸c vïng trång nh·n tËp trung cña c¸c tØnh miÒn B¾c cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n c¶i t¹o v−ên nh·n t¹p. Nh»m môc ®Ých: - Khai th¸c tèt tiÒm n¨ng khÝ hËu ®Êt ®ao lao ®éng s½n cã cña ®Þa ph−¬ng, ®Èy m¹nh th©m canh nghÒ trång nh·n ®Ó cã n¨ng suÊt cao h¬n, chÊt l−îng tèt h¬n, t¨ng thu nhËp cho ng−êi trång nh·n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tiÕn tíi lµm giµu trªn ®Êt ®ai hiÖn cã cña m×nh. - T¹o ra ®−îc mét s¶n phÈm hµng hãa cã chÊt l−îng cao cña vïng, cung cÊp cho thÞ tr−êng trong n−íc vµ xuÊt khÈu cã tÝnh æn ®Þnh vµ cã søc c¹nh tranh ®Ó kh«ng ngõng ph¸t triÓn. - Thu hót thªm nhiÒu lao ®éng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng th«ng nhÊt lµ c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång nh− H−ng Yªn, H¶i D−¬ng, Nam §Þnh, Th¸i B×nh, Hµ Nam, Hµ T©y... gãp phÇn c¶i thiÖn m«i sinh. Trång ®−îc nhiÒu nh·n ë ®©y cã nhiÒu ®iÒu lîi: võa lµ c©y kinh tÕ, võa lµ c©y rõng kh¸c nµo nh− ta trång rõng ë ®ång b»ng. Khi cã ®Çu t− th©m canh (chØ trong 2 n¨m) ë H−ng Yªn cho thÊy: - S¶n l−îng nh·n cña c¸c hé m« h×nh n¨m 1997 trung b×nh ®¹t 10,5 t¹ qu¶/v−ên, trong ®ã sè thu tõ 1 tÊn - 1,8 tÊn qu¶ chiÕm 1/2. Sè hé cßn l¹i 8 t¹ qu¶ cao gÊp 20 lÇn s¶n l−îng trung b×nh cña 10 x·. So víi trung b×nh 3 n¨m tr−íc cña tõng hé s¶n l−îng t¨ng lªn tõ 121,8 - 846%. N¨m 1998, cã thÓ coi nh− n¨m mÊt mïa nh·n, s¶n l−îng trung b×nh cña mét sè x· träng ®iÓm chØ ®¹t kho¶ng 0,23 t¹ qu¶/ v−ên. Cã nh÷ng v−ên gÇn nh− mÊt tr¾ng, song s¶n l−îng trung b×nh cña c¸c hé m« h×nh vÉn gi÷ ®−îc 3,0 t¹ qu¶/ v−ên, tuy so víi n¨m 1997 chØ b»ng 1/3, nh−ng so víi c¸c x· cao gÊp h¬n chôc lÇn vµ nhê b¸n ®−îc gi¸ cao nªn thu nhËp b»ng tiÒn xÊp xØ n¨m 1997. Cã thÓ thÊy viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh ch¨m sãc nh·n b−íc ®Çu mang l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan, ®−îc n«ng d©n cã v−ên nh·n nhiÖt liÖt h−ëng øng vµ mong muèn lµm theo dù ¸n vµ c¶i t¹o v−ên cña m×nh. Môc tiªu cña tØnh H−ng yªn lµ c¶i t¹o 3000ha v−ên t¹p hiÖu qu¶ thÊp. §Õn n¨m 2000 sÏ ®−a diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ cña tØnh lªn 10.000ha. Träng t©m cÇn ®Çu t− gi¶i quyÕt lµ c¶i t¹o v−ên t¹p vµ x©y dùng v−ên gièng c©y. 63
  18. II. Nh÷ng néi dung chñ yÕu trong c¶i t¹o v−ên nh·n t¹p §iÓm thÊy rÊt râ khi ®i kh¶o s¸t v−ên nh·n ë c¸c vïng trång nh·n tËp trung lµ : NhiÒu gièng trong mét v−ên, gièng kh«ng ®−îc chän läc, nhiÒu lo¹i tuæi c©y, nhiÒu h×nh thøc nh©n gièng (phÇn lín lµ gieo h¹t, chiÕt cµnh), c©y trång qu¸ dµy che phñ lÉn nhau thiÕu ¸nh s¸ng, ë chç ®Êt thÊp mïa m−a th× óng n−íc, chç ®Êt cao vïng gß ®åi th× kh« h¹n thiÕu n−íc, viÖc ch¨m bãn nh− bãn ph©n, c¾t tØa, xíi x¸o phßng trõ s©u bÖnh kh«ng ®−îc chó ý, kh«ng kÞp thêi, ng−êi lµm v−ên Ýt cã th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, viÖc ®Çu t− ®Ó th©m canh v−ên nh·n cßn rÊt thÊp... §Ó v−ên nh·n cña m×nh mang l¹i hiÖu qu¶ cao vµ æn ®Þnh n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc, cÇn chó ý mét sè ®iÓm sau: 1) Ph¶i võa c¶i t¹o võa th©mcanh. LÊy kÕt qu¶ th©m canh ®Ó ®Çu t− cho c¶i t¹o. ViÖc c¶i t¹o v−ên kh«ng nªn chÆt bá ®ång lo¹t, g©y x¸o trén qu¸ lín vÒ m«i tr−êng, m«i sinh. 2) Nh·n lµ mét qu¶ ®Æc s¶n, lµ mét thø hµng hãa nªn ph¶i cã thÞ tr−êng, ng−êi trång nh·n cÇn biÕt ng−êi mua cÇn g×, cÇn vµo lóc nµo, lo¹i qu¶ nh− thÕ nµo th× b¸n cã gi¸. §©y lµ mét néi dung võa kinh tÕ võa kü thuËt. Ph¶i cã kiÕn thøc vµ ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t. Nã còng lµ mét trong nh÷ng néi dung cã ®Þnh h−íng vÒ c¶i t¹o c¸i v−ên t¹p cña m×nh. 3) Ph¶i cã vèn ®Ó ®Çu t− th©m canh vµ c¶i t¹o v−ên t¹p. Néi dung vµ c«ng viÖc ®Ó c¶i t¹o v−ên t¹p 1. Lªn s¬ ®å: x¸c ®Þnh nh÷ng c©y nµo trong v−ên nªn chÆt bá, c©y nµo cÇn c¶i t¹o, c©y nµo cÇn gi÷ l¹i t¨ng c−êng biÖn ph¸p th©m canh ®Ó thu ho¹ch ®−îc qu¶ trong n¨m, c©y nµo cÇn ®èn tØa, vÞ trÝ trång míi... 2. C«ng t¸c chuÈn bÞ a) Gièng; chän gièng cã phÈm chÊt ngon, gièng cã thêi vô chÝn sím muén kh¸c nhau ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh thu nhËp cña v−ên dï cho thêi tiÕt cã kh¾c nghiÖt vµ thay ®æi tõng n¨m. b) MÆt b»ng : - NÕu ë ®ång b»ng ®Êt thÊp, tròng cÉn ®−îc ®æ ®Êt t«n cao hoÆc ®¾p ô ban ®Çu, sau ®æ ®Êt thªm dÇn dÇn ®¶m b¶o cho v−ên kh«ng bÞ óng hoÆc ®äng n−íc qu¸ l©u trong mïa m−a. Cã thÓ ®µo c¸c m−¬ng tiªu ®Ó h¹ mùc n−íc ngÇm. - NÕu ë trung du vµ miÒn nói ®Êt cã ®é dèc th× ®µo c¸c m−¬ng ng¨n bít dßng ch¶y, trång c©y cèt khÝ phÝa trªn bê m−¬ng, hay trång døa ®Òu cã t¸c dông c¶n bít dßng ch¶y vµ lµm ph©n xanh. NÕu ®Êt qu¸ dèc th× ph¶i san dÇn theo kiÓu ruéng bËc thang. c) VËt t− thiÕt bÞ cho v−ên. C¸c lo¹i ph©n bãn NPK, ph©n vi l−îng, ph©n vi sinh, thuèc trõ s©u bÖnh, c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng, chÊt ®Ëu qu¶. C¸c lo¹i kÐo c¾t cµnh c−a, dao, b×nh phun thuèc trõ s©u, thïng g¸nh n−íc, giá sät thu qu¶, m¸y b¬m n−íc... 64
  19. 3. C«ng t¸c triÓn khai a) Nh÷ng c©y cÇn chÆt bá: lµ nh÷ng c©y ®· giµ, kh«ng cßn kh¶ n¨ng cho qu¶ hoÆc cho qu¶ kh«ng ®¸ng kÓ, nh÷ng c©y bÞ s©u bÖnh nÆng kh«ng cßn kh¶ n¨ng cøu ch÷a, ®Ó l¹i sÏ chiÕm ®Êt nhiÒu. CÇn chÆt bá, ®µo bá hÕt gèc cò nhÆt hÕt rÔ xö lý ®Êt b»ng 5kg v«i bét, cuèc lËt ®Êt, ph¬i ¶i, 15-20 ngµy sau san b»ng. Cµnh l¸ bÞ bÖnh th× nªn gom ®èt. b) Nh÷ng c©y cÇn c¶i t¹o: Lµ nh÷ng c©y tuy mäc xanh tèt, hµng n¨m cã qu¶ nh−ng kÐm phÈm chÊt (qu¶ nhá, qu¶ Ýt ngät...) hµng n¨m ra qu¶ nh−ng ®Ëu qu¶ Ýt... cÇn thay thÕ gièng míi. ViÖc nµy chØ ¸p dông ®èi víi c¸c c©y cã ®é tuæi trªn d−íi 10 tuæi. C¸ch lµm: c−a bá th©n chÝnh ë ®é cao so víi mÆt ®Êt 50-60cm vÕt c−a ph¶i gän kh«ng ®−îc x−íc. Bãn ph©n. Sau khi mÇm ngän bËt tõ gèc, chØ gi÷ l¹i 3-4 mÇm ph©n ®Òu theo c¸c h−íng, c¸c mÇm nµy sau 8-10 th¸ng cã ®−êng kÝnh 0,8 - 1,2cm th× cã thÓ ghÐp gièng nh·n ngon ®· ®−îc chän läc (h×nh 14). c) Phôc håi l¹i søc sinh tr−ëng cho c©y b»ng ph−¬ng ph¸p ®èn ®au. §èi víi nh÷ng c©y nh·n ngon, cã n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt nh−ng v× tuæi c©y ®· giµ, c−a ®èn c¸c cµnh tõ ngoµi t¸n trë vµo chØ cßn ®Ó l¹i c¸c cµnh chÝnh cÊp 2,3. Lµm sau mïa thu ho¹ch qu¶, t¨ng c−êng ph©n bãn, n−íc t−íi ®Ó n¨m sau c©y cã thÓ ra c¸c ®ît cµnh xu©n, hÌ, thu. Phôc håi l¹i t¸n c©y nh− cò ®Ó n¨m sau n÷a cã thÓ cho qu¶. H×nh 14. C−a ®èn c¶i t¹o nh·n giµ 65
  20. Muèn ®−îc n¨ng suÊt cao, sau lóc ®èn phôc håi ph¶i chó ý ®Õn vÊn ®Ò dinh d−ìng, phßng trõ s©u bÖnh cho c©y. Lµm sao cho cµnh hÌ, cµnh thu trªn c©y ra ®−îc nhiÒu vµ sung søc lµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu ®Ó cho c©y cho qu¶ nhiÒu ë n¨m sau. §Ó lµm ®−îc viÖc ®ã ngoµi viÖc bãn ph©n qua rÔ vµo tr−íc vµ sau c¸c ®ît léc cÇn bãn qua l¸ bæ sung dinh d−ìng cho c©y nh− Komix, Atonik... liÒu l−îng vµ nång ®é lµm theo chØ dÉn trªn nh·n s¶n phÈm. d) C¾t tØa, ®èn nhÑ cho c©y: ¸p dông víi nh÷ng c©y nh·n ngon, ®ang cho qu¶ æn ®Þnh, cã n¨ng suÊt nh−ng t¸n l¸ qu¸ rËm r¹p, c¸c c©y trång qu¸ dµy, cµnh l¸ ®an xen nhau, ¶nh h−ëng ®Õn quang hîp vµ sù th«ng tho¸ng cña c©y. C«ng viÖc sÏ ®−îc tiÕn hµnh sau khi thu ho¹ch qu¶. Dïng kÐo c¾t bít c¸c cµnh giao nhau, c¸c cµnh yÕu, cµnh bÖnh, cµnh ®an xen nhau ë trong t¸n, cµnh mäc v−ît, c¾t bít c¸c cµnh ë ngän phÇn ®Ønh t¸n... sao cho sau khi c¾t tØa xong nh×n vµo t¸n c©y ®−îc tho¸ng tõ trªn xuèng, tõ trong ra ngoµi, t¸n thÊp l¹i cã h×nh m©m x«i. Sau khi c¾t tØa xong ph¶i bãn ph©n ngay. Dïng c¸c lo¹i ph©n cã hiÖu lùc nhanh nh− n−íc ph©n chuång pha lo·ng tû lÖ 1 : 3 t−íi quanh gèc c©y d−íi h×nh chiÕu cña t¸n, t−íi kho¶ng 2- 3 lÇn, mçi lÇn t−íi c¸ch nhau 1 tuÇn vµ ph©n NPK hçn hîp thóc cho cµnh mïa thua ra sím vµ sung søc lµ cµnh mÑ cho ®ît ra cµnh qu¶ vµo vô xu©n n¨m sau. e) Trång míi: NÕu trong v−ên cßn réng th× nªn trång míi bæ sung thªm gièng cã chÊt l−îng cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn t¹i chç. ViÖc ®µo hè, bãn ph©n lãt, thêi vô trång lµm theo néi dung ë phÇn kü thuËt trång trät. Cã mét sè ng−êi rÊt thÝch, trång gièng míi nhÊt lµ gièng cña n−íc ngoµi. Thùc tÕ ®· cho thÊy c¸c nhµ v−ên ë phÝa B¾c còng nh− phÝa nam ®· trång gièng cña Trung Quèc, Th¸i Lan mµ ch−a ®−îc kh¶o nghiÖm vµ kÕt luËn nªn ®· thÊt b¹i, g©y tæn thÊt vÒ kinh tÕ kh«ng nhá. V× vËy c¸c chñ v−ên cÇn hÕt søc chó ý vÊn ®Ò nµy. 66
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2