Điều trị bệnh ung thư

Chia sẻ: Duyen Duyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Chiến thắng bệnh ung thư sẽ hướng dẫn người bệnh và người nhà người bệnh giúp bạn trả lời những thắc mắc mà bạn có về bệnh ung thư cũng như việc điều trị căn bệnh này. Tài liệu cũng cung cấp cho bạn một số suy nghĩ, tâm tư, hành động của một số bệnh nhân mắc căn bệnh đã chiến thắng nó, để chia xẻ với bạn đối phó với căn bệnh ung thư.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều trị bệnh ung thư

CHIEÁN THAÉNG BEÄNH UNG THÖ Sách Hướng Dẫn Người Bệnh Và Người Nhà Người Bệnh (Tái bản lần thứ nhất có sửa chữa) Chủ biên: GS.TS. Nguyễn Bá Đức Ban biên soạn: GS.TS. Nguyễn Bá Đức PGS.TS. Bùi Diệu PGS.TS. Trần Văn Thuấn Thư ký biên soạn: ThS. Nguyễn Tiến Quang ThS. Đỗ Huyền Nga 1
Lời giới thiệu Mô hình bệnh tật ở nước ta đã và đang thay đổi, các bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, bệnh ung thư, rối loạn nội tiết, bệnh tâm thần, v.v... ngày càng phát triển và trở thành mối đe dọa cho sức khỏe cộng đồng. Không ai muốn mình mắc bệnh ung thư, nhưng mỗi năm ở nước ta có đến hơn 150.000 người mới mắc ung thư. Ung thư xuất hiện ở mọi vùng, từ thành thị đến nông thôn, từ miền xuôi đến miền ngược và hầu như ở mỗi xóm, làng, dòng họ, cơ quan, đơn vị đều thấy có người mắc bệnh ung thư. Nếu một ngày nào đó bạn phát hiện ra mình bị ung thư, chắc bạn và những người thân sẽ suy nghĩ rất nhiều và có nhiều câu hỏi thắc mắc như: • Ung thư là gì? • Ai sẽ mắc bệnh ung thư? • Yếu tố nào dẫn đến bệnh ung thư? • Bệnh ung thư có di truyền không? • Bệnh của tôi ở giai đoạn nào? • Tôi sẽ sống được bao lâu nữa? • Bệnh này có thể chữa khỏi được không? • Tôi cần chuẩn bị những gì cho việc điều trị bệnh? • Những biện pháp điều trị nào là tốt nhất? • Việc điều trị sẽ gây ra những tác dụng phụ nào? Sách được tái bản lần 1 với sự tài trợ của tổ chức HealthBridge • Chữa trị bệnh này hết bao nhiêu tiền? Canada trong khuôn khổ dự án “Tăng cường bằng chứng cho • Sinh hoạt, ăn uống, luyện tập và làm việc như thế nào trong truyền thông phòng chống ung thư tại Việt Nam” và sau khi điều trị? • Có những cơ sở khám và điều trị ung thư nào ở Việt Nam? 2 3
Và còn nhiều câu hỏi khác nữa. Mục lục Việc có câu trả lời cho những thắc mắc trên sẽ giúp bạn cảm Lời giới thiệu 3 thấy mình hiểu được rõ hơn về bệnh và sẽ thấy bớt lo lắng hơn. 1. Ung thư là gì? 7 Qua tài liệu này, chúng tôi mong muốn giúp bạn trả lời những 2. Ai sẽ mắc bệnh ung thư? 9 thắc mắc về bệnh ung thư cũng như việc điều trị căn bệnh này. 3. Yếu tố nguy cơ nào dẫn đến bệnh ung thư? 9 Tài liệu cũng nêu lên những suy nghĩ, tâm tư, hành động của một số người bệnh gửi đến Bệnh viện trong quá trình khám chữa 4. Bệnh ung thư có di truyền không, có lây không? 11 bệnh và đã chiến thắng bệnh ung thư, đặc biệt là tâm huyết thư 5. Tại sao lại là tôi? 12 của các bệnh nhân như bệnh nhân Ngô Thảo nhằm góp phần chia 6. Bệnh của tôi ở giai đoạn nào? 13 sẻ với những người đang phải đối phó với căn bệnh ung thư. Để 7. Tôi còn sống bao lâu nữa? 14 chuẩn bị tốt cho những lần gặp cán bộ y tế, cuốn sách cũng đưa ra 8. Tôi sống chung với bệnh như thế nào? 15 những gợi ý giúp bạn có thể đặt những câu hỏi cần thiết. Chúng 9. Nên thông báo với mọi người về chẩn đoán bệnh của tôi tôi mong rằng những thông tin này sẽ giúp bạn và gia đình bạn giảm bớt những lo lắng, sợ hãi về bệnh ung thư và điều trị bệnh như thế nào? 20 này. 10. Bệnh ung thư có thể chữa khỏi được không? 25 Tuy nhiên, những thông tin này không nhằm thay thế được hết 11. Tôi cần phải chuẩn bị gì cho việc điều trị? 26 lời khuyên từ các bác sỹ và nhân viên y tế chăm sóc bạn. Hãy trao 12. Điều trị bệnh ung thư như thế nào? 30 đổi trực tiếp với họ để hiểu rõ hơn bệnh mà bạn đang mắc phải và 13. Phương pháp điều trị nào là tốt nhất cho tôi? 31 phương thức điều trị như thế nào nhằm kiểm soát căn bệnh này. 14. Lên kế hoạch điều trị như thế nào? 41 Trong khuôn khổ có hạn, tập tài liệu này chắc chắn còn nhiều 15. Tôi cần phải hỏi bác sĩ điều gì? 42 thiếu sót và không thể đáp ứng được nhu cầu thông tin về bệnh 16. Tôi sợ đau, làm thế nào để kiểm soát đau? 45 ung thư cho cộng đồng. Mong quý bạn đọc đóng góp ý kiến để lần tái bản sau được hoàn thiện hơn. 17. Tôi có thể làm việc trong quá trình điều trị không? 46 Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn Quỹ Hỗ trợ bệnh nhân ung 18. Tôi có thể luyện tập thể thao trong quá trình điều trị không? 47 thư – Ngày mai tươi sáng đã giúp đỡ xuất bản cuốn sách này. 19. Ung thư ảnh hưởng đến cuộc sống tình dục của tôi như thế nào? 47 TM. Ban biên soạn 20. Tài chính và điều trị ung thư 50 GS.TS. Nguyễn Bá Đức 4 5
21. Các nguồn hỗ trợ khác tôi có thể có? 51 1. UNG THƯ LÀ GÌ ? 22. Những quan niệm sai lầm phổ biến về bệnh ung thư? 52 Ung thư là bệnh lý ác tính của tế bào. Có rất nhiều loại bệnh Phụ lục 1. Danh mục thuốc chủ yếu trong điều trị ung thư 54 ung thư. Ung thư có thể phát triển ở bất kỳ bộ phận nào của cơ Phụ lục 2. Danh sách các cơ sở ung bướu trên toàn quốc 56 thể, như phổi, tuyến vú, đại tràng, ở trong máu, v.v... Bệnh xuất Phụ lục 3. Các trang web tham khảo thông tin 60 phát từ đâu, thường lấy tên bộ phận đó đặt tên cho bệnh, chẳng hạn ung thư vú, ung thư phổi,... Các loại bệnh ung thư có nhiều Phụ lục 4. Thư của bà Doãn Ngọc Trâm, mẹ liệt sĩ, điểm chung, nhưng cũng có nhiều khác biệt trong quá trình bệnh bác sỹ Đặng Thùy Trâm 61 phát triển và di căn. Thư của nhà văn, nhà phê bình văn học, Các bệnh ung thư giống nhau như thế nào? người bệnh ung thư Ngô Thảo 63 Mỗi loại tế bào trong cơ thể có những nhiệm vụ riêng biệt. Các Quỹ Hỗ trợ bệnh nhân ung thư - Ngày mai tươi sáng 67 tế bào bình thường sẽ phân chia theo trật tự nhất định. Chúng sẽ chết đi sau khi đã bị hỏng và sẽ được thay thế bằng những tế bào mới. Ung thư là một loại bệnh mà trong đó các tế bào phát triển không có điểm dừng. Tế bào ung thư tiếp tục phát triển và tạo thêm tế bào mới. Chúng sẽ lấn át các tế bào bình thường. Việc này sẽ gây hủy hoại các bộ phận của cơ thể, nơi mà ung thư xuất hiện. Các tế bào ung thư cũng sẽ di chuyển sang các bộ phận khác của cơ thể. Ví dụ, các tế bào ung thư tại xương có thể di chuyển đến phổi và phát triển ở đó. Khi các tế bào ung thư di chuyển sang các bộ phận khác sẽ được gọi là di căn. Khi ung thư xương di căn đến phổi, bệnh sẽ vẫn được gọi là ung thư xương vì đó là nguồn gốc bệnh bắt đầu. Các bệnh ung thư khác nhau như thế nào? Một số loại bệnh ung thư có xu hướng phát triển và di căn rất nhanh chóng. Với một số loại khác, quá trình này sẽ diễn ra chậm hơn. Mỗi loại bệnh cũng sẽ đáp ứng với điều trị theo các cách 6 7
khác nhau. Một số loại bệnh ung thư được chữa trị tốt nhất bằng 2. AI SẼ MẮC BỆNH UNG THƯ? biện pháp mổ. Một số loại điều trị bằng tia phóng xạ trị. Một số Ung thư là bệnh khá phổ biến ở hầu hết các nước phát triển khác sẽ tốt hơn khi sử dụng thuốc hay được gọi là điều trị hoá trên thế giới. Khi tuổi thọ tăng và mức độ phát triển công nghiệp chất (hoá trị). Thông thường bác sỹ phải phối hợp nhiều biện hóa tăng thì bệnh ung thư cũng có xu hướng gia tăng. Tại Việt pháp điều trị để đạt kết quả tốt nhất. Nam, ước tính có khoảng 150.000 người mới mắc bệnh ung thư Khi một người mắc bệnh ung thư, bác sỹ sẽ tìm ra đó là loại hằng năm. Khoảng 57% trong số đó là nam giới và 43% là nữ ung thư gì, ở giai đoạn bệnh nào để từ đó đưa ra các biện pháp giới. Ung thư có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, cả người lớn và trẻ điều trị phù hợp với loại ung thư và giai đoạn bệnh của người em, nhưng đa phần ung thư sẽ xuất hiện ở người ngoài 50 tuổi. bệnh. Mọi nhóm dân tộc đều có thể mắc ung thư. Theo thống kê chưa Khối u là gì? đầy đủ, riêng năm 2010 ở Việt Nam có tối thiểu (những ca ghi Hầu hết các loại ung thư sẽ tạo thành khối u. Không phải tất nhận được) là 126.307 trường hợp ung thư mới mắc ở cả hai giới. cả khối u (cục) là u ác tính hay ung thư. Trong hầu hết các trường Trong đó nữ giới có 54.367 trường hợp ung thư và nam giới có hợp, bác sỹ sẽ lấy một phần hoặc toàn bộ khối u để kiểm tra xem 71.940 trường hợp ung thư. bản chất của khối u có phải là ung thư hay không. Các khối u 10 loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới tại Việt Nam năm không phải là ung thư được gọi là u lành tính. Các khối u là ung 2010 sắp xếp theo thứ tự gồm: ung thư phổi, dạ dày, gan, đại-trực thư được gọi là u ác tính. tràng, thực quản, vòm, hạch, máu, tuyến tiền liệt, khoang miệng. Cũng có một vài loại ung thư, như ung thư máu, sẽ không tạo 10 loại ung thư có tỷ lệ mới mắc cao ở nữ giới Việt Nam năm thành khối u. Bệnh phát triển trong máu hoặc các tế bào khác của 2010 sắp xếp theo thứ tự phổ biến nhất là: ung thư vú, đại - trực cơ thể. tràng, phế quản - phổi, cổ tử cung, dạ dày, giáp trạng, gan, buồng trứng, hạch, máu. 3. YẾU TỐ NGUY CƠ NÀO DẪN ĐẾN BỆNH UNG THƯ? Yếu tố nguy cơ gây ung thư là bất cứ cái gì có thể làm ảnh hưởng đến khả năng mắc bệnh ung thư. Một số yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được (các thói quen ăn uống, sinh hoạt) và một số khác thì không thể. Các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được 8 9
4. BỆNH UNG THƯ CÓ DI TRUYỀN KHÔNG, CÓ LÂY KHÔNG? Mặc dù có nhiều người tin rằng bệnh ung thư có tính chất gia đình, nhưng bệnh ung thư không di truyền từ cha mẹ sang con cái giống như các đặc tính di truyền khác như chiều cao hay màu bao gồm tuổi của bạn, giới tính (liên quan đến nội tiết) và lịch sử tóc, màu da. Chỉ có một số ít bệnh ung thư liên quan đến gen di bệnh của gia đình. Yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được như thói truyền. Phần lớn những người mắc ung thư không liên quan đến quen sinh hoạt, hút thuốc, nhai trầu và uống rượu, thói quen ăn di truyền và cũng không để lại bệnh cho các thế hệ sau. Cần hiểu uống, lối sống, quan hệ tình dục không an toàn, lây nhiễm virút một cách đầy đủ hơn là bệnh ung thư là loại bệnh do tổn thương viêm gan B và việc tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng. Các yếu tố ô gen (vật liệu mang tính di truyền của tế bào) gây ra. Có rất nhiều nhiễm khác trong môi trường cũng có liên quan đến gây ung thư. nguyên nhân gây tổn thương gen. Hơn 80% là do các yếu tố bên Những yếu tố nguy cơ không nói lên tất cả. Có một hay nhiều ngoài môi trường tác động vào cơ thể. Những tổn thương gen yếu tố nguy cơ không có nghĩa rằng bạn chắc chắn sẽ mắc bệnh, này không di truyền. Một tỷ lệ nhỏ khoảng dưới 10% là do tổn nhưng có nhiều yếu tố tác động thường xuyên, nguy cơ mắc thương gen có sẵn trong cơ thể, những tổn thương gen này có thể bệnh sẽ nhiều hơn. Cũng có nhiều người mắc bệnh ung thư có di truyền, nhưng không phải sẽ di truyền cho tất cả con của người thể không thấy yếu tố nguy cơ nào được biết đến. Ngay cả khi có gen này. Chỉ khoảng 50% số con sẽ nhận di truyền các gen đó. một người bị mắc bệnh ung thư có nhiều yếu tố nguy cơ, thông Trong số những người con có gen sinh ung thư này, cũng không thường cũng rất khó biết yếu tố nguy cơ nào là chủ yếu gây ra phải tất cả sẽ bị ung thư. Chỉ một tỷ lệ rất nhỏ sẽ mắc ung thư bệnh ung thư. trong cuộc đời của họ. Khoa học hiện nay còn đang nghiên cứu sửa chữa các gen bị tổn thương. Ung thư là bệnh nguy hiểm nhưng với khoa học ngày nay, 1/3 có thể phòng được, 1/3 có thể chữa khỏi (ở giai đoạn sớm), 1/3 Với một số ít loại ung thư có yếu tố gia đình, nếu người có họ có thể kéo dài cuộc sống (giai đoạn muộn). Cần áp dụng các biện hàng ruột thịt gần gũi (bố mẹ, anh chị em) bị loại ung thư đó thì pháp phòng bệnh, phát hiện bệnh sớm và điều trị đúng phương khả năng mắc bệnh đó của họ có thể tăng lên. Nhưng nhìn chung, pháp để dự phòng và điều trị hiệu quả bệnh ung thư. nguy cơ mắc bệnh ung thư của một người có liên quan mạnh mẽ tới tuổi tác và các yếu tố nguy cơ từ thói quen sống, từ môi trường đã được nói tới ở trên. Bệnh ung thư hoàn toàn không lây nhiễm từ người này sang người khác do tiếp xúc, dù là ung thư đường hô hấp hay bất kỳ 10 11
loại ung thư nào, vì vậy ung thư cùng với một số bệnh khác như: thư không phải là sự trừng phạt cho những điều bạn đã làm hay bệnh tim mạch, bệnh thấp khớp, rối loạn chuyển hóa, bệnh nội không làm trong quá khứ mà phần lớn là do những tác nhân từ tiết, bệnh tâm thần... được xếp vào nhóm các bệnh không lây môi trường bạn đang sống. Đừng đổ lỗi cho bản thân hay tìm ra nhiễm. những cách mà bạn đã có thể làm để ngăn chặn bệnh ung thư. 5. TẠI SAO LẠI LÀ TÔI? Bệnh ung thư không phải là lỗi của bạn và việc tìm ra nguyên nhân chính xác gây bệnh không phải bao giờ cũng có thể thực hiện được. Thay vào đó hãy tập trung vào việc chăm sóc bản thân bạn thật tốt cả về thể chất lẫn tinh thần. 6. BỆNH CỦA TÔI Ở GIAI ĐOẠN NÀO? Câu hỏi đầu tiên mà rất nhiều người vừa được chẩn đoán là mắc bệnh ung thư thường có là “Tôi đã làm gì sai?” hay “Tại sao lại là tôi?”. Bởi vì các bác sỹ không biết chắc chắn nguyên nhân dẫn đến bệnh trong từng trường hợp nên người bệnh thường tự đưa ra những lời giải thích riêng cho mình về việc tại sao họ lại mắc bệnh. Khi chẩn đoán bạn bị ung thư, các bác sỹ sẽ phải khám kỹ và Nhiều người tin rằng họ bị trừng phạt do việc họ đã từng làm ở làm một số xét nghiệm để đảm bảo chẩn đoán chính xác bệnh “kiếp trước” hoặc trong quá khứ. Hầu hết mọi người sẽ tự hỏi họ và đánh giá mức độ lan rộng (nặng nhẹ) của bệnh. Việc chẩn đã làm gì để dẫn đến căn bệnh ung thư? Một số người nghĩ rằng đoán thường bắt đầu bằng khám để xác định xem bạn có hay nếu họ làm gì đó khác đi thì họ đã có thể không bị bệnh. không có một loại ung thư nào, còn gọi là chẩn đoán lâm sàng Nếu bạn có những suy nghĩ và cảm xúc như thế này thì rất tai (ở giường bệnh). Để xác định chắc chắn bệnh ung thư, bác sỹ sẽ hại. Bạn cần biết là bạn không đơn độc. Tất cả những suy nghĩ phải sinh thiết, tức là lấy một mẩu nhỏ từ khối u gửi đến phòng này rất thông thường ở người bệnh ung thư. Nhưng bệnh ung xét nghiệm mô bệnh học để làm các kỹ thuật soi trên kính hiển 12 13
vi, còn gọi là chẩn đoán xác định. Ngoài ra, bác sỹ còn phải làm Có những trường hợp người bệnh phát hiện bệnh ung thư của các kỹ thuật xét nghiệm, chiếu chụp, thăm dò để đánh giá xem mình đang ở giai đoạn cuối, tương lai không lạc quan và mình sẽ bệnh còn khu trú tại chỗ hay đã lan rộng tới đâu, còn gọi là chẩn không sống lâu nữa. Đây là một tin nặng nề và khó có thể chấp đoán giai đoạn. Có nhiều cách chia giai đoạn bệnh. Trừ bệnh ung nhận cho bất kỳ ai. Tuy vậy, bạn hãy lựa chọn giải pháp điều trị thư máu (bệnh bạch cầu), ung thư phổi không phải tế bào nhỏ, giảm nhẹ các triệu chứng và chăm sóc nâng cao chất lượng sống thông thường bệnh ung thư được chia thành các giai đoạn từ I một cách tốt nhất. Bộ Y tế và Viện Nghiên cứu Phòng chống (nhẹ nhất) đến giai đoạn IV (nặng nhất) và tiên lượng của bệnh Ung thư Bệnh viện K có những ấn phẩm có thể giúp bạn tham phụ thuộc theo giai đoạn. khảo trong trường hợp này, ví dụ: Hướng dẫn chăm sóc giảm nhẹ đối với người bệnh ung thư và AIDS; Chăm sóc và điều trị triệu chứng cho bệnh nhân ung thư; Điều trị đau ung thư, v.v... 7. TÔI CÒN SỐNG BAO LÂU NỮA? Nhiều người vẫn tin rằng “bệnh ung thư đồng nghĩa với cái chết, mang bản án tử hình”, nhưng sự thật là hầu hết các loại 8. TÔI SỐNG CHUNG VỚI BỆNH NHƯ THẾ NÀO? bệnh ung thư đều có thể chữa trị được. Hiện nay có gần 12 triệu Chấp nhận tin người Mỹ đang có hoặc đã từng mắc bệnh này. Ở Việt Nam cũng Mới đầu, hầu hết mọi người cần có thời gian để làm quen với có biết bao người xung quanh ta đã chữa bệnh ung thư mà hiện thực tế rằng mình bị mắc bệnh ung thư. Bạn cần thời gian để suy đang sống khỏe. Một chuyện khá bất ngờ và lý thú là một số nghĩ về những điều quan trọng nhất trong cuộc sống và để tìm người bệnh ung thư sau khi chữa khỏi bệnh nhiều năm, lại quay sự hỗ trợ từ những người thân. Đối với nhiều người, đây thực sự sang nghi ngờ “hay trước đây mình bị chẩn đoán nhầm ?” là một thời điểm khó khăn. Những cảm xúc như không tin, sốc, Thời gian sống thay đổi theo từng loại bệnh ung thư khác sợ hãi và giận dữ là rất bình thường. Những cảm xúc này nhiều nhau, do vậy rất cần thiết phải tìm hiểu xem cách điều trị nào phù khi làm bạn mệt mỏi và suy sụp. Bạn có thể không tin là mình bị hợp với loại bệnh ung thư của bạn. Trong khi các con số thống kê ung thư. Bạn sẽ cần một khoảng thời gian để tiếp nhận và hiểu về về tỷ lệ sống chỉ có thể đưa ra được một bức tranh chung, thường chẩn đoán bệnh cũng như các lựa chọn điều trị có ý nghĩa thế nào là tính tỷ lệ trung bình, thì mỗi người bệnh là một cá thể duy nhất với bạn và người thân, cả về thể chất lẫn tinh thần. và các con số thống kê không thể giúp chúng ta xác định được Đừng giấu bệnh, đừng chần chừ. Sẽ rất hữu ích nếu bạn chia chính xác điều gì sẽ xảy ra. Hãy trao đổi với các bác sỹ điều trị sẻ những tâm tư, suy nghĩ của mình với người thân, hoặc với nếu bạn có những thắc mắc về cơ hội chữa khỏi bệnh của bạn, những người đã mắc và chiến thắng bệnh ung thư. Có rất nhiều và thời gian bạn có thể chiến thắng căn bệnh này. Họ sẽ là người người nói rằng sau khi họ được chẩn đoán là mắc bệnh ung thư hiểu tình hình của bạn rõ nhất. 14 15
họ có cơ hội để suy ngẫm về cuộc đời và tìm thấy sức mạnh và Bày tỏ cảm xúc của bạn nhiều khả năng họ chưa từng biết trước đó. Một vài người còn Nhiều người thấy rằng việc bày tỏ cảm xúc của mình giúp họ nói rằng trải nghiệm này đã làm cho cuộc sống của họ tốt hơn. có thái độ tích cực trong quá trình điều trị. Trên thực tế việc làm Đương đầu với căn bệnh như thế nào ? này hoàn toàn đúng. Tuy nhiên cũng có người nghĩ rằng việc bày Đương đầu với bệnh ung thư cũng giống như việc ta phải tỏ sự buồn bã, nỗi sợ hãi và sự giận dữ là một việc làm thể hiện đương đầu với các vấn đề khó khăn khác trong cuộc sống. Ung sự yếu đuối. Việc bày tỏ những cảm xúc nhiều khi khó khăn hơn thư ảnh hưởng đến cơ thể và lối sống của từng cá nhân theo cách việc cố gắng che giấu chúng. Có rất nhiều cách để thể hiện cảm riêng, và mỗi cá nhân có cách riêng của mình để đương đầu với xúc của bạn mà không cần phải nói ra. Hãy tìm một cách nào phù căn bệnh ung thư. Với thời gian và thực tiễn, hầu hết mọi người hợp nhất với bạn. Bạn có thể nói chuyện với những người bạn sẽ tìm ra những cách để tiếp tục làm việc, thực hiện những sở hoặc người thân mà bạn tin tưởng nhất. Có người viết nhật ký, thích và tiếp tục các mối quan hệ xã hội. Ta sẽ tìm ra những cách hoặc có người bày tỏ cảm xúc qua âm nhạc, thơ ca, hội họa, v.v… sống khác hoặc mới để sống sao cho ý nghĩa nhất. Chăm sóc bản thân Bạn có thể thử những việc sau để có thể tìm ra cách đương đầu Dành thời gian để làm những việc bạn yêu thích mỗi ngày. phù hợp với bệnh ung thư của bạn: Chuẩn bị bữa ăn bạn yêu thích, dành thời gian với người bạn Tìm hiểu những thông tin về bệnh ung thư và các thân, xem một bộ phim, ngồi thiền, nghe âm nhạc bạn yêu thích, phương thức điều trị hoặc làm những việc bạn thấy thích thú nhất. Nhiều người đã thấy rằng việc tìm hiểu rõ về chẩn đoán và Luyện tập thể dục thể thao phương thức điều trị bệnh cho họ cảm giác họ có thể kiểm soát được những gì đang diễn ra. Cùng với nhân viên y tế, chúng tôi có thể giúp bạn trả lời những thắc mắc và kết nối bạn với các nguồn hỗ trợ khác. Hãy gọi cho: - Chương trình Mục tiêu Quốc Gia Phòng chống Ung thư - Hội Ung thư Việt Nam - Quỹ Hỗ trợ bệnh nhân ung thư - Ngày mai tươi sáng - Câu lạc bộ Ung thư vú, Ung thư vòm họng Bệnh viện K, ... Nếu bạn cảm thấy khỏe và khi bác sỹ nghĩ bạn đã sẵn sàng, 16 17
hãy thực hiện một chương trình luyện tập nhẹ nhàng như đi bộ, giống nhau. Sự đau buồn- cảm thấy buồn, sợ hãi, giận dữ, hay yoga, bơi lội, hay các động tác co giãn cơ thể. Luyện tập thể dục khóc- là hoàn toàn bình thường, và là phản ứng tự nhiên khi biết thể thao sẽ giúp bạn cảm thấy khoẻ hơn. tin về một vấn đề sức khoẻ trầm trọng như vậy. Cảm giác này Hướng tới mọi người xung quanh thường không kéo dài. Sẽ có nhiều lúc bạn cảm thấy rất khó khăn để có thêm sức Khoảng 1 trong 4 người mắc bệnh ung thư thực sự bị trầm mạnh khi tình hình trở nên nặng nề với bạn. Rất khó để một cảm. Việc này sẽ gây khó khăn trong quá trình điều trị bệnh vì họ người tự đương đầu với căn bệnh ung thư. Hãy cố gắng mở rộng sẽ mất đi rất nhiều năng lượng và giảm sự mong muốn thực hiện vòng tay bằng cách hướng tới bạn bè, gia đình, hoặc các tổ chức một việc gì, gây bất lợi cho việc đưa ra những quyết định cũng hỗ trợ. Đây là những người có thể giúp bạn cảm thấy bạn không như làm họ cảm thấy bất lực. Hãy nói chuyện với bác sỹ nếu bạn cô đơn trong đoạn đường này. Họ sẽ ở bên bạn để chia sẻ những có những thắc mắc hay các câu hỏi về bệnh trầm cảm. sợ hãi, niềm hy vọng và những chiến thắng trên mỗi bước đi. Các dấu hiệu trầm cảm Giữ một thái độ lạc quan Bạn có thể bị trầm cảm nếu cảm giác đau buồn: Mặc dù thái độ lạc quan không đảm bảo bạn sẽ chiến thắng • Kéo dài trong nhiều tuần và có vẻ không khả quan hơn. bệnh ung thư, nhưng sống có niềm tin có thể cải thiện chất lượng • Làm cho bạn cảm thấy không có giá trị hoặc mất hết niềm sống trong quá trình đương đầu với bệnh ung thư. Ung thư là một tin. loại bệnh rất phức tạp. Nên nhớ rằng có thái độ lạc quan không • Gây ra nhiều vấn đề cho các hoạt động thường ngày của bạn có nghĩa rằng bạn và những người thân không bao giờ cảm thấy (như việc quá buồn bã làm bạn không muốn rời khỏi nhà hoặc ra buồn, căng thẳng, hay không chắc chắn. Bạn sẽ cảm thấy trùng khỏi giường). xuống một lúc nào đó. Và khi bạn cảm thấy buồn, hãy chia sẻ Tìm sự giúp đỡ cảm xúc của mình và việc đó sẽ giúp bạn cảm thấy kiểm soát Nhiều người khi bị trầm cảm thường cảm thấy xấu hổ hoặc sợ được cảm xúc của mình chứ không bị những cảm xúc đó chi phối để chấp nhận tình trạng đó. Thực ra trầm cảm có thể do sự thay bạn. đổi hóa học diễn ra trong cơ thể khi bạn mắc ung thư. Đó không Ung thư và bệnh trầm cảm phải là dấu hiệu của sự yếu đuối, hay là lỗi lầm của một ai. Trầm Có nhiều người trải qua giai đoạn đau buồn khi họ mới phát cảm có thể được chữa trị bằng thuốc, tư vấn, hoặc kết hợp cả hai. hiện mình bị mắc ung thư. Họ cảm thấy đau lòng vì sự mất mát Điều trị trầm cảm có thể giúp bạn cảm thấy khoẻ hơn và lấy lại về sức khoẻ và mất đi sự bình yên trong cuộc sống. Sự đau buồn sự kiểm soát và niềm tin cho tương lai. này có thể giống như trầm cảm, nhưng hai điều này không hề 18 19
9. NÊN THÔNG BÁO VỚI MỌI NGƯỜI VỀ CHẨN ĐOÁN BỆNH CỦA TÔI NHƯ THẾ NÀO? Với gia đình bạn Việc chẩn đoán bị mắc ung thư thường ảnh hưởng đến vai trò của bạn trong gia đình cũng như ảnh hưởng đến sinh hoạt. Ví dụ, hằng ngày bạn có thể làm nhiều công việc chính trong gia đình, nay phải nằm viện hoặc đang cần điều trị, không thể tiếp tục. Bạn và người thân cần phải trao đổi về những thay đổi trong sinh Khi bạn chia sẻ với các thành viên trong gia đình biết bạn cảm hoạt gia đình. Bạn có thể đưa ra những yêu cầu, nguyện vọng và nhận như thế nào, cả về tinh thần lẫn thể chất, họ sẽ hiểu rõ hơn sắp xếp công việc để đảm bảo mọi người đều cảm thấy có trách những gì bạn đang trải qua, họ có thể hỗ trợ bạn và giúp bạn đưa nhiệm với những thay đổi này. ra những quyết định sáng suốt hơn. Bạn sẽ không thể làm tất cả những việc bạn đã từng làm. Tuy Đối phó với những cảm xúc không lường trước nhiên, nếu điều kiện sức khoẻ cho phép, bạn vẫn có thể làm một Ngay cả trong một gia đình hoà thuận và yêu thương nhau số việc như trước đây. Bạn và gia đình cũng nên tiếp tục làm nhất, các thành viên thỉnh thoảng cũng sẽ cảm thấy bực bội hoặc những việc vẫn thường làm cùng nhau như chơi các trò chơi, mệt mỏi khi một người bị ốm và xáo trộn nếp sinh hoạt. Hiện thực hiện các sở thích, hoặc chơi thể thao. Làm những việc như tượng này thường xảy ra khi tình hình diễn ra trong một thời gian vậy sẽ rất tốt cho sức khoẻ và giúp bạn thêm gắn bó và vui vẻ dài. Dù bộc lộ hay không, các thành viên trong gia đình có thể bên gia đình. lo lắng bởi vì cuộc sống bị thay đổi. Trong khi bạn có thể là nạn Cần thiết chia sẻ lẫn nhau nhân của sự bực bội, nên nhớ rằng tình hình này không phải là lỗi Bệnh ung thư ảnh hưởng đến cả gia đình. Bạn có thể muốn thu của bạn. Hãy nhớ rằng sự bực bội không chủ đích nhằm vào bạn. mình lại và không muốn chia sẻ với các thành viên khác trong gia Mặc dù sự bực bội này có thể rất khó hiểu và làm cho mọi đình. Nhưng bạn không thể che giấu ai đó suốt cả đời. Đôi khi người cảm thấy phiền muộn, nhưng nó là phản ứng rất thông gia đình của bạn cũng có vẻ đang cố gắng giấu bạn những thông thường trước sự thay đổi quá lớn trong cuộc sống. Điều tốt nhất tin về bệnh để bạn khỏi buồn. Bạn có thể nhẹ nhàng nói với họ bạn có thể làm là hãy thẳng thắn trao đổi về những gì bạn cảm rằng mọi người cần bình tĩnh, sáng suốt để có thể sử dụng thời nhận. Sự lo lắng về tương lai, những cảm xúc bực bội và khó hiểu gian một cách tốt nhất vào việc hỗ trợ bạn và chăm sóc bản thân sẽ trở nên đỡ khó chịu hơn khi bạn chia sẻ với mọi người một thật tốt hơn. cách thẳng thắn và bình tĩnh. Làm như vậy sẽ giúp mọi người 20 21
cảm thấy nhẹ nhõm bởi sự sợ hãi và lo lắng được nói ra. Mọi họ có thể muốn bảo vệ con cái trước sự sợ hãi và lo lắng của họ. người cùng nhau xây dựng niềm tin cho tương lai. Các thành viên trong gia đình cần quyết định trước thời điểm nào Thỉnh thoảng bạn và người thân sẽ cảm thấy không có cùng phù hợp nhất để nói chuyện với đứa trẻ về căn bệnh ung thư. một suy nghĩ. Ví dụ như bạn có thể cảm thấy hy vọng trong khi Nếu đứa trẻ không có những câu trả lời trung thực nhất, điều vợ, chồng, người thân bạn lại cảm thấy sợ, hay ngược lại. Điều mà chúng tưởng tượng ra có thể sẽ tồi tệ và buồn phiền hơn. Cả này có thể làm bạn buồn phiền, nhưng nên nhớ rằng, mỗi người người lớn và trẻ em cần phải học cách đối phó với ung thư và quá phản ứng lại với tình huống căng thẳng theo cách riêng của mình. trình điều trị bệnh. Khi nói chuyện với trẻ em về bệnh ung thư, Việc nói về những điểm khác nhau trong quá trình đương đầu với bạn cần cho chúng những thông tin trung thực nhất mà chúng có tình huống khó khăn sẽ giúp bạn và người thân tôn trọng và hiểu thể hiểu được. Sẽ tốt nhất nếu bạn chia sẻ từng ít thông tin một nhau hơn để cuối cùng có thể cùng nhau hợp tác. trong một quãng thời gian và để ý các câu trả lời phải phù hợp Chia sẻ với người yêu với lứa tuổi và khả năng nhận thức của chúng. Luôn nhớ cho bọn trẻ cơ hội để hỏi và có câu trả lời cho những câu hỏi của chúng. Nếu bạn chưa lập gia đình và mắc bệnh ung thư, bạn có thể sẽ cảm thấy không biết cách hay thời điểm nào thuận lợi để chia sẻ Bạn bè và họ hàng tin này với người yêu của bạn. Hãy tin vào bản thân mình rằng Quyết định bàn về chẩn đoán bệnh của bạn với bạn bè và họ bạn sẽ tìm ra được thời điểm thích hợp nhất để chia sẻ. Nói cho hàng là do bạn. Bạn sẽ thấy rằng ban đầu bạn chỉ muốn chia người yêu sớm hay muộn là tuỳ vào bạn. Nên nhớ rằng bạn là sẻ với những người như vợ/chồng hoặc một, hai người bạn hay người đưa ra quyết định. Phản ứng dù có thế nào đi chăng nữa thành viên trong gia đình. Sau đó, bạn sẽ chia sẻ với nhiều người cũng không phải là lỗi của bạn đã chia sẻ thông tin vào thời điểm bạn hoặc người thân hơn. Quan trọng là bạn cần phải thành thật “không thích hợp”. Việc thực hành nói trước điều đó với một về bệnh ung thư của bạn. Giấu giếm có thể khiến bạn càng căng người bạn trước khi nói với người yêu của mình có thể sẽ hiệu thẳng khi bạn cần sự hỗ trợ của mọi người. Nên nhớ rằng bạn bè quả hơn. sẽ biết về bệnh của bạn ở một thời điểm nào đó, và khi biết, họ có Nói chuyện với trẻ nhỏ về bệnh ung thư thể cảm thấy buồn vì bạn không chia sẻ với họ. Việc này cũng có thể làm họ khó hỗ trợ bạn hơn trong tương lai. Nếu trong gia đình bạn có trẻ nhỏ, bạn có thể sẽ lo lắng không biết chúng sẽ phản ứng thế nào với bệnh của bạn. Cách đứa trẻ Trước khi nói cho mọi người về bệnh của bạn, hãy suy ngẫm phản ứng với tin không vui thường sẽ phụ thuộc vào cách người kỹ về cảm xúc của bạn và những lý do để nói cho họ biết và bạn lớn giải quyết vấn đề đó như thế nào. Nhiều khi người lớn có mong đợi gì từ họ. Mọi người sẽ phản ứng khác nhau trước tin những cảm xúc mạnh và riêng tư khi được chẩn đoán ung thư và buồn, nên bạn cần phải chuẩn bị trước. Nhiều khi mọi người sẽ không biết phải nói gì. Họ cũng có thể buồn hay sợ sẽ làm bạn tổn 22 23
thương. Một số người sẽ rất lịch sự và cẩn trọng không hỏi quá 10. BỆNH UNG THƯ CÓ THỂ CHỮA KHỎI ĐƯỢC nhiều câu hỏi riêng tư. KHÔNG? Bạn có thể nói với họ rằng bạn chỉ cần họ lắng nghe bạn và Câu hỏi thường xuyên được đưa ra là bệnh ung thư có thể chữa bạn không cần họ phải nói gì ngoài việc họ quan tâm và ở bên khỏi được không? Câu trả lời là “CÓ”. Trên 80% bệnh ung thư cạnh bạn. có thể chữa khỏi ở giai đoạn sớm. Những người đã được điều trị Hầu hết bạn bè đều rất muốn quan tâm đến bạn và họ muốn thành công bệnh ung thư và không có bệnh tái phát trở lại trong giúp bạn bằng mọi cách họ có thể, nhưng họ không biết phải làm vòng 5 năm được coi là điều trị khỏi, do nguy cơ bệnh tái phát thế nào để có ích. Hãy sẵn sàng nói với họ cách họ có thể giúp trở lại là rất thấp. bạn. Bạn có thể nhờ họ làm những việc như chở bạn đến nơi Có 3 yếu tố ảnh hưởng đến khả năng điều trị khỏi bệnh ung khám, chữa bệnh, mua đồ giúp bạn, đưa con bạn đến trường hoặc thư: Loại bệnh ung thư, giai đoạn bệnh, đáp ứng của bệnh với cùng hoạt động thể thao nhẹ nhàng, hoặc chăm sóc nhà cửa, vật điều trị. nuôi, cây cảnh hộ bạn. Khi mọi người quan tâm đến bạn, cố gắng giúp họ hiểu những gì đang xảy ra với bạn. Giải thích loại bệnh ung thư bạn mắc phải và các phương thức điều trị bạn sẽ phải trải qua. Cho họ một bức tranh rõ ràng và thành thật về cuộc sống của bạn lúc này. Nói với họ rằng bệnh ung thư không phải là án tử hình và họ không thể “lây bệnh” từ bạn. Tìm hiểu xem họ nghĩ và cảm nhận gì. Cố gắng trả lời các câu hỏi của họ. Hãy thẳng thắn với mọi người và bày tỏ những nhu cầu và cảm xúc của bạn. Thông thường, nếu bạn giấu giếm cảm xúc của mình bạn sẽ thấy căng thẳng hơn, Có nhiều loại bệnh ung thư hiện nay có thể điều trị khỏi. thay vì bày tỏ chúng. Việc chia sẻ có thể sẽ rất có ích không chỉ Khoảng 7 trong số 10 trẻ em mắc bệnh ung thư có thể được chữa cho bạn mà cho cả những người thân của bạn. khỏi bệnh. Ung thư tinh hoàn, bệnh Hodgkin và nhiều trường hợp bệnh ung thư ở người lớn có thể được chữa khỏi bằng các biện pháp điều trị hiện tại. Phần lớn các trường hợp ung thư da có thể chữa khỏi bằng phẫu thuật. Rất nhiều trường hợp bệnh ung thư tuyến giáp trạng và ung thư dây thanh được điều trị khỏi bằng xạ trị. 24 25
Nhiều loại ung thư cũng có thể được điều trị khỏi nếu bệnh bị cho quá trình điều trị sẽ giúp bạn cảm thấy tự chủ hơn. được phát hiện ở giai đoạn sớm, như 75% bệnh nhân ung thư vú Một số vấn đề cần làm trước khi điều trị có thể điều trị khỏi ở giai đoạn sớm. Điều khó khăn là các bệnh Đặt các câu hỏi ung thư không diễn biến giống nhau và có rất nhiều nguyên nhân Bạn có thể sẽ cảm thấy bị “sốc” khi được biết tin mắc bệnh khác nhau gây bệnh, do đó không thể có chiến dịch thống nhất ung thư và trong suốt quá trình điều trị. Đừng ngại hỏi bác sỹ để phòng bệnh và mỗi loại bệnh lại có biện pháp điều trị khác điều trị về bất kỳ vấn đề gì bạn quan tâm. Bạn sẽ trở nên chủ nhau nên một phương pháp điều trị không thể chữa khỏi tất các loại ung thư. Có rất nhiều nghiên cứu đang và sẽ được tiến hành trên nhiều loại bệnh ung thư khác nhau nhằm nâng cao tỷ lệ chữa khỏi bệnh ung thư. Các nhà nghiên cứu đang phát triển và tiến hành các biện pháp phẫu thuật mới, các kỹ thuật xạ trị mới cũng như các thuốc điều trị mới giúp nâng cao hiệu quả điều trị bệnh. Các biện pháp điều trị sinh học như vắc xin chống ung thư, kháng thể đơn dòng, điều trị gen là một trong những mảng nghiên cứu lớn hiện động hơn trong quá trình điều trị nếu được bác sỹ trả lời hết các nay. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu còn phát triển các thuốc kháng câu hỏi của mình. tạo mạch để ngăn chặn sự phát triển các mạch máu trong khối Trước khi đến gặp bác sỹ, bạn nên viết các câu hỏi của mình ung thư. Bên cạnh đó, còn có các nghiên cứu về sàng lọc hiệu quả để không bị quên khi đến cuộc hẹn. Trong lúc trao đổi, để khỏi một số loại ung thư phổ biến nhằm phát hiện ung thư ở giai đoạn quên các điều bác sỹ dặn dò, bạn có thể viết hoặc ghi âm cuộc nói sớm và có thể chữa khỏi. chuyện. Ngoài ra, bạn cũng cần một người thân đi cùng để giúp đỡ bạn khi cần thiết về mặt tinh thần cũng như các giúp bạn ghi 11. TÔI CẦN PHẢI CHUẨN BỊ GÌ CHO VIỆC nhớ lời của bác sỹ. ĐIỀU TRỊ? Biết được các biến chứng/tác dụng phụ có thể xảy ra Ngay sau khi được chẩn đoán bệnh ung thư, bạn và bác sỹ sẽ trong khi điều trị và kế hoạch xử trí khi có tác dụng phụ phải bàn luận rất nhiều về các lựa chọn điều trị. Sau khi bạn đã có Hóa trị (dùng thuốc diệt tế bào ung thư), xạ trị (dùng tia phóng quyết định biện pháp điều trị phù hợp với mình, bạn sẽ cảm thấy xạ để diệt tế bào ung thư), phẫu thuật và điều trị sinh học (dùng lo lắng, bồn chồn vào thời điểm này. Tuy nhiên, chủ động chuẩn các protein kích thích hệ miễn dịch cơ thể) là các biện pháp điều 26 27
trị chủ yếu cho phần lớn các loại ung thư. Hóa trị và xạ trị giúp cung cấp năng lượng cao. Cách bạn chế biến thực phẩm cũng ảnh tiêu diệt tế bào ung thư nhưng đồng thời cũng hủy hoại tế bào hưởng đến sự cung cấp năng lượng. Bác sỹ sẽ cho bạn lời khuyên lành. Đây chính là nguyên nhân gây ra các tác dụng phụ trong hữu ích về các thay đổi chế độ ăn trong suốt quá trình điều trị. quá trình điều trị như mệt mỏi, rụng tóc, buồn nôn, sốt và nhiễm Kêu gọi sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè khuẩn. Bạn sẽ không thể biết được chính xác tác dụng phụ nào Trong suốt quá trình điều trị bệnh, có thể bạn cần sự hỗ trợ để sẽ xảy ra với bạn cho tới khi bạn điều trị. Bạn nên trao đổi với làm một số công việc thường ngày. Do vậy bạn cần bàn với mọi bác sỹ về nguy cơ và các dụng phụ nào có thể xảy ra với mình. người trong gia đình để lập kế hoạch chuẩn bị cho sự thay đổi Chuẩn bị tốt và có các biện pháp dự phòng khi tác dụng phụ xảy này: chẳng hạn như bạn cần nhờ người giúp đỡ bạn các công việc ra giúp bạn tự tin hơn trong quá trình điều trị. Một điều bạn cần nội trợ, chăm sóc con cái, v.v… Mọi người trong gia đình, bạn bè biết là hầu hết các tác dụng phụ có thể kiểm soát và điều trị được. nên được biết trước về các kế hoạch này và cảm thấy thoải mái Dinh dưỡng trong quá trình điều trị khi trợ giúp bạn. Dinh dưỡng là một phần rất quan trọng trong quá trình điều trị Cân nhắc lịch làm việc Việc có tiếp tục duy trì công việc hay không tuỳ thuộc hoàn toàn vào tình trạng sức khoẻ và cảm giác của bạn trong khi điều trị. Nếu bạn cảm thấy thoải mái và khoẻ mạnh, bạn có thể vẫn tiếp tục làm việc như bình thường. Nhưng nếu việc điều trị làm bạn cảm thấy mệt mỏi, hoặc gây ra một số tác dụng phụ khó chịu thì bạn nên thay đổi lịch làm việc cho phù hợp hơn với sức khoẻ của mình, thường thì bạn không thể dự đoán trước được tình bệnh ung thư. Dinh dưỡng tốt là chế độ ăn uống hợp lý có nhiều trạng sức khoẻ của bạn cho tới khi bạn thực sự bắt đầu điều trị. trái cây, rau, ngũ cốc toàn phần, thịt có hàm lượng chất béo thấp, các sản phẩm từ sữa và hạn chế đường và chất béo. Tuy nhiên, Tìm kiếm các nhóm hỗ trợ ung thư chế độ dinh dưỡng có thể khác nhau với từng người bệnh. Mục Mặc dù bạn đã có sự hỗ trợ tích cực từ gia đình và bạn bè đích của duy trì chế độ dinh dưỡng tốt là đảm bảo cho cơ thể đủ nhưng đối mặt với căn bệnh và quá trình điều trị ung thư sẽ làm năng lượng chống đỡ lại bệnh tật và các tác dụng phụ do điều trị cho bạn có cảm giác cô đơn, sợ hãi và rất lo lắng. Bạn cần có gây nên. Do đó, trong một số trường hợp bạn có thể cần phải tăng thêm sự hỗ trợ về mặt tinh thần và thể chất. Các nhóm hỗ trợ lúc cường năng lượng và hàm lượng protein trong bữa ăn. Các sản này rất quan trọng, tìm kiếm các nhóm hỗ trợ người bị ung thư phẩm từ sữa như: sữa tươi, bơ, pho mát và trứng là những thức ăn bạn sẽ gặp được những người có hoàn cảnh giống mình để nói 28 29
13. PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ NÀO LÀ TỐT NHẤT CHO TÔI? Phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào tình trạng bệnh của bạn. Mỗi loại ung thư sẽ phản ứng có hiệu quả khác nhau với từng lựa chọn điều trị. Do đó, việc biết rõ loại ung thư của bạn là một bước quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị tốt nhất cho bạn. Giai đoạn bệnh ung thư (mức độ di căn) cũng là yếu tố quyết định hình thức điều trị. Sức khoẻ, lối sống, và sự ưu chuyện và chia sẻ các kinh nghiệm họ đối phó ra sao với bệnh tiên của bạn đóng một vai trò quan trọng trong việc quyết định ung thư. Các nhóm này còn có thể hướng dẫn bạn các phương hình thức điều trị nào tốt nhất cho bạn. Không phải tất cả phương pháp thư giãn, thiền định và giải quyết vấn đề. thức điều trị đều sẽ hiệu quả trong trường hợp của bạn, vì vậy nên chắc rằng bạn hiểu rõ các lựa chọn cho bạn. Đừng ngại đưa ra các câu hỏi thắc mắc. Đó là quyền của bạn được biết hình thức 12. ĐIỀU TRỊ BỆNH UNG THƯ NHƯ THẾ NÀO? điều trị nào sẽ hiệu quả nhất cho bạn và những tác dụng phụ của Có 4 hình thức điều trị chính cho bệnh ung thư, bao gồm: mổ, chúng là gì. xạ trị, hóa trị và trị liệu sinh học. Bạn cũng có thể nghe đến liệu Mục đích của việc điều trị là gì? pháp điều trị nội tiết tố như tamoxifen, hoặc các lựa chọn thay cấy các bộ phận như được thực hiện trong việc thay máu. Trước khi bắt đầu điều trị, hãy hỏi về mục đích của việc điều trị. Mục đích là để chữa khỏi hẳn bệnh ung thư, kiểm soát nó, hay Số lần và hình thức điều trị phụ thuộc vào từng loại ung thư, để điều trị triệu chứng? Mục đích điều trị có thể thay đổi tùy theo giai đoạn bệnh, và các yếu tố khác, như tuổi, tình trạng sức khoẻ, đáp ứng của bệnh với phương pháp điều trị. và những nhu cầu cá nhân. Bạn là phần thiết yếu của nhóm chăm sóc ung thư- bạn cần phải bàn về những lựa chọn điều trị tốt Sự thuyên giảm bệnh là gì? nhất cho bạn. Đừng ngại hỏi nhiều câu hỏi. Bạn phải chắc chắn Một số người nghĩ rằng bệnh thuyên giảm có nghĩa là bệnh đã rằng bạn hiểu những lựa chọn cho mình. Mọi người thường nghĩ được chữa khỏi, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng đúng. rằng họ cần phải được điều trị ngay lập tức sau khi được chẩn Thuyên giảm bệnh là khoảng thời gian mà bệnh ung thư phản đoán. Nhưng thường bạn có rất nhiều thời gian để suy nghĩ kỹ về ứng tốt với điều trị hoặc nó đã được kiểm soát tốt. Trong thuyên những lựa chọn có sẵn để bạn có được lựa chọn tốt nhất. giảm hoàn toàn, các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh sẽ biến mất và các hình thức xét nghiệm hiện có không phát hiện thấy tế bào 30 31
ung thư. Bệnh có thế thuyên giảm một phần khi tế bào ung thư đã khi bắt đầu điều trị bệnh. nhỏ lại nhưng không hoàn toàn biến mất. Quá trình thuyên giảm Có nhiều hệ thống xác định giai đoạn bệnh ung thư. Hệ thống có thể diễn ra từ nhiều tuần đến nhiều năm. Thuyên giảm hoàn T,N,M được sử dụng nhiều nhất. Hệ thống này cung cấp 3 thông toàn có thể kéo dài trong nhiều năm và sau một thời gian có thể tin quan trọng: được cho là đã chữa khỏi. Nếu bệnh ung thư quay trở lại, điều trị • T: mô tả kích cỡ của khối u và cho biết nếu khối u ung thư thêm có thể dẫn đến sự thuyên giảm khác. Bệnh ung thư quay trở đã di chuyển sang các mô và bộ phận xung quanh. lại nhiều lần có thể phản ứng với nhiều hình thức điều trị khác • N: mô tả việc ung thư đã di chuyển bao xa đến hệ thống nhau, ví dụ như hỗn hợp nhiều loại thuốc khác nhau hoặc xạ trị hạch bạch huyết. thay cho mổ. • M: cho biết nếu ung thư đã di căn sang các bộ phận khác Xác định giai đoạn bệnh là gì? của cơ thể. Con số sau T,N và M sẽ cung cấp thêm chi tiết cho từng yếu tố này. Ví dụ, một khối u được xác định ở giai đoạn T1,N0,M0 là một khối u rất nhỏ, chưa di chuyển sang hạch, và chưa di căn sang các bộ phận khác của cơ thể. Ngay khi việc mô tả T,N,M được xác định, chúng có thể được nhóm lại thành các nhóm giai đoạn bệnh đơn giản hơn, giai đoạn bệnh 0 đến giai đoạn IV (0-4). Theo quy luật, số bé hơn có nghĩa rằng bệnh ung thư di căn ít hơn. Số lớn hơn, ví dụ như giai đoạn Xác định giai đoạn bệnh là quá trình tìm hiểu xem bệnh ung 4, có nghĩa là bệnh đã nghiêm trọng hơn. thư đã di chuyển đến đâu. Xác định giai đoạn bệnh là một bước Sau xem xét các kết quả xét nghiệm, bác sỹ sẽ cho bạn biết giai then chốt trong việc tìm ra hình thức điều trị phù hợp cho bệnh đoạn bệnh ung thư. Nên hỏi bác sỹ những câu hỏi về giai đoạn của bạn. Việc này cũng giúp cho các chuyên gia y tế biết rõ hơn bệnh ung thư có ý nghĩa thế nào và sẽ ảnh hưởng đến các lựa về khả năng chữa khỏi bệnh. Nhưng quá trình xác định giai đoạn chọn điều trị như thế nào. này có thể sẽ tốn nhiều thời gian trong khi nhiều người lại muốn được điều trị ngay lập tức. Đừng có lo lắng nếu quá trình xác Phẫu thuật định giai đoạn bệnh làm mất thời gian. Nên nhớ rằng bằng việc Nhiều người có bệnh ung thư sẽ được phẫu thuật. Nếu khối u xác định giai đoạn bệnh ung thư, bạn và chuyên gia y tế mới có khu trú ở một khu vực, khối u và các tế bào lân cận sẽ được lấy đi thể biết được hình thức điều trị nào phù hợp nhất cho bạn trước bằng phương pháp phẫu thuật. Đôi khi sẽ khó xác định cần phải 32 33
Xạ trị ngoài Điều trị tia xạ (xạ trị) ngoài không gây đau đớn. Phương pháp này thường được áp dụng tại cơ sở ngoại trú, và chỉ mất rất ít thời cắt bỏ bao nhiêu phần cho đến khi bác sỹ phẫu thuật nhìn thấy rõ mức độ phát triển của khối u trong quá trình mổ. Phẫu thuật sẽ hiệu quả nhất khi khối u chưa di căn sang các khu vực khác. Ngày nay, việc phẫu thuật sẽ đem lại hiệu quả cao nhất cho nhiều gian. Điều trị thường diễn ra trong 5 ngày/tuần trong vòng từ 5 loại ung thư. Đối với một số loại ung thư khi được phát hiện sớm đến 8 tuần, tuỳ thuộc vào kích thước, vị trí, và loại ung thư được chỉ cần phẫu thuật nội soi là có thể chữa khỏi hoàn toàn được điều trị. bệnh. Đây là phương pháp hiện đại và thời gian phục hồi của người bệnh sau mổ nhanh hơn nhiều so với phẫu thuật mở thông Xạ trị áp sát thường. Các hình thức điều trị khác như xạ trị hay hoá trị có thể được sử dụng trước hay sau phẫu thuật. Xạ Trị Cũng giống như phẫu thuật, xạ trị được sử dụng trong trường hợp khối u chưa di căn. Tia xạ sẽ tiêu diệt hoặc tổn hại tế bào ung thư làm chúng không phát triển được nữa. Phương pháp này có thể được áp dụng một mình hoặc áp dụng cùng với phẫu thuật hoặc hoá trị. Hơn ½ người bệnh ung thư sử dụng xạ trị. Trong một vài trường hợp, xạ được đưa vào cơ thể theo phương Xạ trị được áp dụng theo 2 cách: một là sử dụng tia bên ngoài pháp cấy, còn được gọi là “hạt”. Đây là những gói chứa tia nhỏ nhiều năng lượng hoặc qua cấy vào cơ thể nơi gần khối u. được đặt vào gần khối u khi người bệnh chìm trong giấc ngủ 34 35
(được gây mê) hoặc gây tê tại chỗ. Phương pháp này cho phép thư và giai đoạn bệnh, hóa trị thường được áp dụng để chữa khỏi tăng liều tia đến vị trí nhỏ hơn và trong thời gian ngắn hơn so với ung thư, ngăn cho tế bào ung thư không lan xa, hoặc làm chậm việc chiếu tia xạ bên ngoài. quá trình phát triển của ung thư, giết chết các tế bào ung thư đã Các tác dụng phụ của xạ trị lan sang các bộ phận khác trên cơ thể, hoặc làm giảm nhẹ các triệu chứng do ung thư gây ra. Các tác dụng phụ thay đổi tùy theo người bệnh và tùy thuộc vào bộ phận nào của cơ thể được điều trị cũng như số lượng tia xạ Hóa trị là gì? được chiếu. Những tác dụng phụ phổ biến nhất là mệt mỏi, thay Hóa trị là sử dụng những loại thuốc diệt tế bào thường được đổi màu sắc da tại nơi chiếu, và mất cảm giác thèm ăn. Những tác đưa vào cơ thể qua đường uống hoặc tiêm. Không giống như xạ dụng phụ khác liên quan đến điều trị tại từng khu vực riêng biệt, trị hay phẫu thuật, các loại thuốc hóa trị có thể điều trị bệnh ung ví dụ rụng tóc sau khi xạ trị tại khu vực đầu. Hầu hết các tác dụng thư đã di căn bởi vì chúng di chuyển qua đường máu. Thông phụ sẽ giảm dần theo thời gian. Nhưng nên trao đổi với nhóm y thường, các thuốc hóa trị được sử dụng phối hợp, ít khi dùng một tế về những khó chịu bạn cảm nhận được vì sẽ có những phương loại. thức giúp bạn vượt qua cảm giác đó. Hóa trị được thực hiện như thế nào? Hóa trị Hóa trị được thực hiện theo đợt, và có thời gian nghỉ giữa các Trong khi phẫu thuật và xạ trị thường được áp dụng để điều trị đợt điều trị. Một đợt có thể bao gồm một liều và sau đó là không các loại ung thư khu trú một nơi, hóa trị liệu (thường được gọi là điều trị trong vòng nhiều ngày hay nhiều tuần. Việc này sẽ cho “hóa trị”) thường được áp dụng để điều trị các tế bào ung thư đã phép các tế bào bình thường trong cơ thể có thời gian phục hồi di căn sang các bộ phận khác của cơ thể. Tùy thuộc vào loại ung sau các tác dụng phụ của thuốc. Các liều thuốc cũng có thể được thực hiện nhiều ngày liên tiếp, hoặc cách ngày trong vòng nhiều ngày, kế tiếp là một thời gian nghỉ. Một số loại thuốc có tác dụng nhất khi được đưa vào cơ thể liên tiếp trong vòng vài ngày. Các loại thuốc khác nhau sẽ hiệu quả nhất theo từng lịch điều trị khác nhau. Nếu nhiều loại thuốc được sử dụng, kế hoạch điều trị sẽ chỉ dẫn mức độ thường xuyên cũng như thời gian chính xác thuốc được sử dụng. Số đợt bạn phải điều trị sẽ được lên kế hoạch trước khi quá trình điều trị bắt đầu (tùy thuộc vào loại và giai đoạn của bệnh) hoặc cũng có thể linh hoạt nhằm theo dõi 36 37
xem quá trình điều trị ảnh hưởng đến sức khoẻ của bạn cũng như dịch không thể loại bỏ các tế bào ung thư hoặc ngăn chặn chúng đến bệnh ung thư như thế nào. phát triển. Điều trị sinh học là một phương pháp điều trị hiệu quả Sau khi khối ung thư được lấy đi bằng phương pháp phẫu cho một số loại bệnh ung thư riêng biệt. Phương pháp này còn thuật, hóa trị sẽ có thể làm giảm khả năng khối u quay trở lại. được gọi là điều trị miễn dịch hoặc điều trị thay đổi phản ứng Hóa trị cũng có thể được thực hiện trước phẫu thuật nhằm làm sinh học. giảm kích cỡ của khối u trước khi nó được lấy đi. Điều trị sinh học sử dụng hệ thống miễn dịch của cơ thể để Các tác dụng phụ của hóa trị chống lại ung thư hoặc làm giảm những tác dụng phụ từ các phương pháp điều trị ung thư. Các tác dụng phụ của hóa trị phụ thuộc vào loại thuốc, liều lượng thuốc và thời gian của quá trình điều trị. Những tác dụng Các liệu pháp sinh học hoạt động theo nhiều cách. Chúng có phụ phổ biến nhất là cảm giác nôn nao và nôn, rụng tóc trong thời thể làm dừng lại hoặc làm chậm lại sự phát triển của tế bào ung gian ngắn, tăng khả năng bị nhiễm trùng và mệt mỏi. Nhiều tác thư, giúp các tế bào miễn dịch khỏe mạnh để kiểm soát bệnh ung dụng phụ này có thể sẽ gây khó chịu và buồn phiền. Nhưng hầu thư, và giúp sửa chữa các tế bào bình thường đã bị tổn hại do các hết các tác dụng phụ có thể giảm được bằng thuốc, chăm sóc hỗ phương thức điều trị khác. trợ, hoặc bằng cách thay đổi kế hoạch điều trị. Nếu bạn có tác Có rất nhiều liệu pháp sinh học hiện đang được sử dụng. Liệu dụng phụ hãy hỏi bác sỹ và y tá cách có thể giúp làm giảm nhẹ pháp sinh học có thể được kết hợp với hoá trị hay xạ trị. hoặc hạn chế chúng. Một số tác dụng phụ cần phải được điều trị Điều trị kết hợp và các phương pháp điều trị chưa ngay lập tức. được công nhận Những người phải điều trị bằng hóa trị đôi khi sẽ cảm thấy Khi bạn mắc bệnh ung thư, bạn sẽ được nghe về nhiều phương chán nản bởi thời gian điều trị hoặc bởi vì những tác dụng phụ. pháp chữa bệnh hoặc làm giảm nhẹ triệu chứng khác so với các Nếu điều này xảy đến với bạn, hãy nói chuyện với bác sỹ. Có cách điều trị y học thông thường. Những phương pháp này bao nhiều cách làm giảm tác dụng phụ hoặc dễ dàng kiểm soát chúng gồm vitamin, y học cổ truyền, chế độ ăn đặc biệt, hay châm cứu hơn. Nên nhớ rằng những lợi ích mong đợi từ biện pháp điều trị hoặc xoa bóp và nhiều phương pháp khác nữa. có giá trị hơn những tác dụng phụ mà bạn đang gặp phải. Cụm từ “kết hợp” hay “bổ sung” dễ gây nhầm lẫn. Các thầy Liệu pháp sinh học thuốc ung thư dùng cụm từ “kết hợp” để chỉ những loại thuốc Hệ thống miễn dịch hay hệ thống phản kháng tự nhiên của cơ hay cách điều trị được sử dụng kèm với các phương pháp điều trị thể, đóng một vai trò quan trọng trong phản ứng của cơ thể với chính thống và các chăm sóc y tế thông thường. bệnh ung thư. Một số loại ung thư phát triển khi hệ thống miễn 38 39