intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Giáo trình Chính sách văn hóa (Giáo trình dành cho sinh viên Đại học và Cao đẳng các trường văn hóa – nghệ thuật): Phần 2

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:81

516
lượt xem
101
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình sau đây sẽ cung cấp các kiến thức cơ bản về chính sách văn hóa trên thế giới và trong nước, đặt nền tảng cho hiểu biết của sinh viên về môi trường thể chế cho hoạt động văn hóa nghệ thuật của Việt Nam và thế giới. Phần 2 trình bày nội dung chương 3 - Chính sách văn hóa Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Chính sách văn hóa (Giáo trình dành cho sinh viên Đại học và Cao đẳng các trường văn hóa – nghệ thuật): Phần 2

  1. ChươNQ ĩ CHÍNH SÁCH VAN h ó a v iệ t nam 3 . Ỉ . C h í n h s á c h v ă n h o á V iệ t N a m t h ờ i p h o n g k iế n t ự c h ủ 3JJ. Chỉnh sácb văn hoả Việt Nam quã các bộ luật chủ yếu và các văn bản luậtpháp khác của nhà nuức phong kiến Việt Nam - Bộ 'Hình thư” ( ỉ042) và các văn bản luật pháp khác của nhà Lý N ă m 1010 Lý c ô n g u ẩ n lên n g ô i v u a , ra c h iế u d ờ i đ ô về T h ă n g L o n g , 3 0 n ă m sau, đ ờ i v u a L ý T h á i T ô n g đ ã c h o c ô n g b ố lu ậ t b ẳ n g văn bản - bộ Hình thư. C á c n h à n g h iê n c ứ u s ử h ọ c v à lu ậ t h ọ c đ á n h g iá đ â y là s ự kiện q u a n trọ n g tro n g lịc h sử V iệ t N a m c ũ n g n h ư ỉịc h s ử N h à n ư ớ c và p h á p lu ậ t V iệ t N a m . C á c sá c h n g h iê n c ứ u v ề lịc h s ử c ũ n g n h ư g iá o ư ìn h v ề lịc h sử n h à n ư ớ c v à p h á p lu ậ t từ trư ớ c đ ế n n a y đ ề u k h ẳ n g đ ịn h , đ â y là bộ lu ậ t th à n h v ă n đ ầ u tiê n , đ á n h d ấ u m ộ t m ố c q u a n trọ n g tro n g lịc h sử p h á p q u y ề n V iệ t N a m . T u y n h iê n cí5íig đ à c ó ý k iế n c h o rằ n g b ộ Hình (hư b a n h à n h n ă m 1 0 4 2 k h ô n g p h ả i íà bộ lu ậ t thành văn đầu tiên của N hà nước phong kiến V iệ t lũ n h th ư x u ấ t h iệ n v à o th ờ i k ỳ đ ấ t n ư ớ c v ừ a g ià n h đ ư ợ c đ ộ c lập , N h à n ư ớ c lấy đ ạ o P h ậ t làm q u ố c g iá o , c o n n g ư ờ i s ố n g v ớ i n h a u n h â n ái, k h o a n h oà, v u a tự x e m m ìn h là g ạ c h n ố i g iữ a ư ờ i v ớ i d â n (T rờ i - V u a - D ân ). V ớ i q u a n n iệ m , d â n c ó a n c ư lạ c n g h iệ p th ì triề u đ ìn h m ớ i v ữ n g b ề n n ê n đ ẫ cỏ n h iề u c h ín h s á c h h ợ p lò n g d â n . ' B ù i xuân Đính: Nhà nước vờ pháp luật thời phong kiển Việt Nam, N x b T ư pháp, H à N ộ i, 2005, tr. 106. 91
  2. V u a th ư ờ n g vi h à n h đ ế n c á c th ô n x ó m lắ n g n g h e ý k iế n d â n , c h ọ n n g ư ờ i n ó i th ẳ n g n ó i th ậ t v à o triề u , chọn n g ư ờ i tài k h ô n g p h â n b iệ t đ ịa vị, g ià u n g h è o . V u a k h u y ế n k h ích k h ai h o an g , sản x u ất. H à n g n ă m , v à o n g à y 01 tết N g u y ê n Đ á n , v u a trự c tiếp cày ru ộ n g làm g ư ơ n g (g ọ i là lễ tịc h đ iề n ). T ro n g g iai đ o ạ n n ày , n h iề u ch ù a c h iề n đ ư ợ c x â y d ự n g , tổ c h ứ c h ộ i h è, lậ p c á c g á n h h át, m ú a rố i, đ u a t h u y ề n ... N h à n ư ớ c p h o n g k iế n c ũ n g rấ t q u a n tâm đ ế n đ à o tạo , tu y ể n c h ọ n q u a n lại. N h à v u a đ ã c h o x â y d ự n g V ă n m iếu Q u ố c T ử G iá m (1 0 7 0 ), k h o a c ử N h o h ọ c V iệ t N a m đ ư ợ c m ở từ n ăm Ấ t M ă o (1 0 7 5 ) v ớ i k h o a M in h K in h v à n h o h ọ c ta m trư ờ n g . Đ á n g tiế c là b ộ Hình thư k h ô n g cò n n ê n c h ú n g ta k h ô n g th ể b iế t n ộ i d im g c ụ th ể c ủ a nó. Q u a c á c tài liệu c ó liên q u a n c ó th ể th ấ y bộ Hình thư đ ư ợ c v u a chi đ ạo tổ c h ứ c so ạ n th ả o m ộ t c á c h c ó h ệ th ố n g , c ó n ộ i d u n g p h ù h ợ p vód th ự c tế, b ộ lu ậ t g ồ m n h iề u lo ạ i lu ậ t (H ìn h sự , d â n sự , tố tụ n g ...), lu ật có h iệu lự c th ự c tế. - C h iế u c ầ u lờ i n ó i th ẳ n g Đ ể y ê n d â n n h à v u a c ò n c h o p h é p các q u a n v à th ầ n d â n đ ư ợ c n ó i n h ữ n g lời th ẳ n g th ắ n về n h ữ n g đ iều h a y d ở c ủ a c h ín h sự . T in h th ầ n ấ y đ ư ợ c th ể h iệ ĩi q u a việc b an h à n h “ C h iế u c ầ u lờ i n ó i t h ẳ n g ” . C h iế u c ầ u lời n ó i th ẳ n g đ ầ u tiê n đ ư ợ c b an b ố v à o tb á n g 4 n ă m 1076. N h à L ý c ũ n g đ ã q u a n tâm đ ế n v iệ c bảo v ệ di s à n v ă n h o á . N ă m M ậ u T h ìn n iê n h iệ u Q u ả n g H ự u đ ờ i v u a L ý N h â n T ô n g (1 0 8 8 ), đ ịn h c á c c h ù a là m 3 h ạng: đ ạ i, tru n g , tiểu d a n h la m , c h o c á c q u a n v ã n c ó c h ứ c v ụ c a o đ ư ợ c g iữ c h ứ c đ ề c ử (c h ứ c d a n h có n h iệ m v ụ q u ả n lý ru ộ n g đ ấ t v à c á c tà i sân tro n g c h ù a)* . B ả n c h ấ t c ủ a h a i q u y đ ịn h n à y là c h ín h sá c h ư u ái c ủ a N h à n ư ớ c đ ố i vớ i P h ậ t g iá o . X é t ở ' Đại Việt sử kỷ toàn thư, N xb Khoa học X ã hội, 1983, tập l, tr.295. 92
  3. k h ía c ạ n h khác thì có thể coi đ â y là n h ữ n g b iệ n p h á p đ ầ u tiê n c ủ a N h à n ư ớ c p h o n g k iến Đ ại V iệt tro n g v iệc b ảo v ệ di s ả n v ã n h o á d â n tộ c v ì c ác loại k in h p h ậ t, các c h ù a c h iề n c h ín h là n h ữ n g b ộ p h ậ n c ù a v ă n h o á v ậ t thể. Bộ Hình thư c ù n g các v ă n b ản p h á p luật k h á c th ấ m đ ư ợ m tin h th ần n h â n văn, n h à sử h ọ c P h an H u y C h ú n h ậ n x é t r à n g , lu ậ t p h á p n h à L ý q u á k h o a n rộ n g , dễ dài... - Bộ “Hình luật thư ” (Ỉ34Ỉ) và các văn bản luật pháp khắc dưới thời nhà Trần. D ư ớ i triều đại n h à T rần , P h ậ t g iá o đ ã d ầ n n h ư ờ n g c h ỗ c h o n h o g iá o , n h à n ư ớ c trở th à n h n h à n ư ớ c q u â n c h ủ th ự c sự . D ư ớ i v u a là c á c c ô n g h ầu , q u a n lại c h ủ y ếu là n g ư ờ i họ T rầ n rồ i m ớ i đ ế n th ứ d ân . T u y n h iê n , d â n v ẫ n là lự c lư ợ n g q u a n trọ n g g iữ g ìn đ ấ t n ư ớ c . M ụ c tiêu lấy dân làm gốc v ẫ n đ ư ợ c đ ề cao x u ấ t p h á t từ y ê u cầu b ả o v ệ đ ấ t n ư ớ c trong tìn h h ình â m m ư u x âm lư ợ c c ủ a n g o ạ i x â m lu ô n rìn h rập , c h iế n tran h c ó th ể x ẩy ra b ấ t c ứ lúc n à o .T ìn h h ìn h q u ả n lý ru ộ n g đ ấ t c ó th ay đ ổ i, với chế đ ộ đ iền tra n g th á i ấ p , n h à n ư ớ c c ắt ru ộ n g đ ấ t g iao c h o các c ô n g h ầu q u ả n lý c ù n g v ớ i m ộ t số d ầ n đ in h n h ấ t đ ịn h đ ã tạ o nên n h ữ n g đ ơ n vị k in h tế - q u â n s ự liê n h o àn . Bộ Hình luật thư đ ã đ ề c ậ p đ ế n c á c v ấ n đ ề v ề h à n h c h ín h , tư h ữ u tài sàn , tố t ụ n g .... T h e o n h ậ n x é t c ủ a P h a n H u y C h ú th ì, n ế u ỉu ật n h à L ý q u á dễ dãi th ì luật n h à T rầ n lại q u á n g h iê m k h ắ c . L u ậ t n h à T rầ n , n g o ài v iệc v ậ n d ụ n g k h u n g h ìn h luật c ù a lu ậ t p h á p T ru n g H o a cò n d ù n g h ìn h th ứ c p h ạ t tiề n , th íc h c h ữ v à o m ặ t, tịc h th u tài sả n , s u n g c ô n g ru ộ n g đ ất, c á c h c h ứ c, tư ớ c b ỏ h ọ ....L u ậ t n h à T rầ n k h ô n g n h ừ n g c h i tiết h ơ n , thể th ứ c h o á đ ầ y đ ủ h ơ n so v ớ i lu ậ t n h à L ý m à b ê n c ạ n h s ự n g h iê m k h ắ c là v iệc “đ á n h v à o k in h tế ” đ ă làm tă n g th ê m tín h răn đ e , tín h “h ìn h p h á p ” c ủ a b ộ luật. 93
  4. N h à n ư ớ c p h o n g k iế n cò n áp d ụ n g n h ữ n g b iệ n p h á p n h ằ m c h ấ n c h ỉn h đ ộ i n g ũ q u a n lại, sắp x ế p ch ứ c vụ c ô n g v iệ c c h o th íc h h ợ p . (1246), định lệ khảo duyệt các quan vàn vò, Đ ờ i v u a T rầ n T h á i T ô n g ỉệ 15 năm một ỉần, ai làm việc được ỈO năm thì thăng tước một cấp, ai làm việc được 15 năm thì thăng chức một bậc'.... - Quốc triều hình luật và các văn bản luật pháp khác cùa trìầi Lê. Q u ố c T riề u h ìn h luật còn gọi là L ê T riề u h ìn h lu ậ t, h a y B ộ lu ật Hồng Đức. V iệ c x ác đ ịnh thời điểm khở i th ảo b ộ lu ậ t c ũ n g n h ư th ờ i đ iể m h o à n c h ỉn h b ộ luật n à y v ẫn còn là v ấn đ ề c h ư a đ ư ợ c k h ẳ n g đ ịn h . Ô V ũ V ăn M ẩ u (Đ ại h ọ c L u ật Sài G ò n -1 9 6 9 ) ch o r à n g b ộ lu ật n à y đ ư ợ c b a n bố lần đ ầ u tiên trong ứiời g ian từ 1470 - 1497. M ộ t số n h à n g h iên c ứ u k h á c c h o rằ n g b ộ luật này đ ư ợ c b a n h à n h v à o n ă m 1472. D ư ớ i triề u đ ạ i n h à L ê (thế k ỷ X V ) c h ín h s á c h v ề k in h tế c ó n h iề u c h u y ể n b iế n tíc h cực. C h ế đ ộ “ q u â n đ iề n ” đ ả m b ả o c h o n g ư ờ i n ô n g d â n c ó q u y ề n s ở h ữ u h o ặ c q u y ề n c a n h tác tr ê n ru ộ n g đ ấ t đ ã g ó p p h ầ n đ ẩ y m ạ n h sức sản x u ấ t. T h ủ c ô n g n g h iệ p v à th ư ơ n g n g h iệ p c ũ n g đ ư ợ c c o i trọ n g , q u a n h ệ b u ô n b á n v ớ i n ư ớ c n g o à i đ ã m ở m a n g , tạ o ra s ự k íc h th íc h sản xuất. T ro n g g iai đ o ạ n n ày , đ ạ o N h o đ ã đ ư ợ c đ ề c a o . V u a L ê T h á n h T ô n g rấ t q u a n tâ m đ ế n v ăn h ó a g iá o d ụ c , x â y d ự n g n ề n v ă n h iế n ; c h ấ n c h in h m ở m a n g s ự n g h iệp g iáo d ụ c - b a o g ồ m c ả h ệ th ố n g g iá o d ụ c d o N h à n ư ớ c q u á n lẫn các trư ờ n g d o d â n tự m ờ ờ c á c x ó m lả n g , c h ế đ ộ h ọ c h à n h th i c ử đ ã ừ ở n ê n c h ặ t c h ẽ hcm. C á c n h o s ĩ đ ư ợ c đ ư ợ c đ à o tạ o th e o m ộ t nội d u n g c h ư ơ n g trìn h tìiố n g n h ấ t, m ụ c tiê u x á c đ ịn h . H ọ c h ín h là tác giả c ủ a c á c lu ật tụ c (tụ c , h ư c m g ư ớ c ) ở là n g x ã. C á c v ă n b ả n n à y đ ă g ó p p h ầ n c ù n g c ổ lố i s ố n g , b ả o lư u tru y ề n th ố n g v ă n h o ả d â n tộc. Đại Việt sữ ký toàn thu, N xb Khoa học X à hội, Hà N ộ i 1985, tập 2, tr. 19. 94
  5. V iệ c b ảo v ệ d i sả n v ă n h o á vật th ể đ ã đ ư ợ c g h i c h é p thành m ột số đ iề u tro n g Q u ố c T riề u H ình luật. C ó thể n ó ỉ đ â y là lầ n đ ầ u tiên tro n g lịch s ử c á c q u y đ ịn h vể vấn đ ề này đ ư ợ c đ ư a v à o lu ậ t. T rư ớ c h ế t là các q u y đ ịn h n h ằ m b ả o vệ a n to àn c h o c á c d i tíc h c ủ a v ư ơ n g triề u p h o n g kiến. Đ iề u 597 ghi; X ử trảm n h ữ n g k ẻ đ à o trộ m lẫng t ẩ m ...; Đ iề u 5 9 8 g h i: X ử tội đồ k h a o đ in h n g ư ờ i n à o p h á h u ỷ n h ữ n g đ à n tế lớ n .,,N h à n ư ớ c p h o n g k iến c ũ n g c h ú trọ n g đ ế n v iệ c b ả o v ệ các đ ề n th ờ th ần , c á c c h ù a q u á n tro n g các làn g x ã . Đ iề u 6 0 0 g h i: X ử b iế m ' ngư ờ i n à o tự ý p h á h u ỷ đ ền th ờ các b ậ c linh t h á n h .. .Đ iề u 631 ghi: Đ á n h 60 trư ợ n g đ ố i với ngư ờ i n ào p h á h o ạ i c h ù a q u á n , đ ậ p v ỡ b ia ...V iệ c c h ố n g trộ m cắp tro n g c ác di tíc h c ũ n g đ ư ợ c lu ậ t p h á p th ờ i L ê đ ề ra. Đ iề u 4 3 1 : X ử chém k ẻ ăn ư ộ m đ ồ th ờ tư ợ n g T h á n h , áo m ũ th ờ tro n g lă n g m iế u ... N h à n ư ớ c p h o n g k iế n cò n coi trọ n g v iệc s ư u tầ m g iữ g ìn sá c h cũ, S ách sử ghi lại rà n g , th án g 3 n ăm Đ in h H ợ i (1 4 6 7 ) v u a L ê T h á n h T ô n g ra đ ạo d ụ h ạ lệ n h tìm tập di ử iơ và v ă n c ủ a N g u y ễ n T rãi. S ử cũ c h é p , N g u y ễ n T rã i bị g iế t (n ăm 1442), “ di k h ả o c ủ a ô n g p h ầ n n h iề u bị m ấ t m át chì c ò n s ó t ỉại đ ư ợ c m ộ t c h ú t ít, n h à vxia x e m đ ế n , đ ặ c b iệ t k h e n n g ợ i, c h o n ê n h ạ lện h sư u tầm ”^. C ó lỗ n h ờ lệ n h n à y m à đ ế n n a y c h ú n g ta c ò n đ ư ợ c đ ọ c các tác p h ẩ m c ủ a n g u y ễ n T rã i n h ư : Dư địa chỉ, Quân trung từ mệnh tập và các tập th ơ c ù a ô n g . V u a L ê T h á n h T ô n g ch ú ý c ả đ ế n v iệc k h à o c ô n g q u a n lại. V à o n ă m 1470 v u a đ ã ra đ ạ o d ụ “đ ịn h lệ k h ả o k h o á q u a n lại, T rư ờ n g q u a n các n h a m ô n tro n g n g o à i k h i k h ả o k h o á c á c q u a n v iê n ữ o n g p h ạ m vi cai q u ả n p h ả i x é t k ỹ th à n h tíc h c ô n g v iệ c m à v iê n đ ó đ ã Biếm', giảng chức (đối v ớ i quan lại), chưa rỏ cách x ủ đ ố i v ớ i dân thường. ' ^ Việt sử (hông giám cương mục, tập 1, ừ-,816-817. ^Đọi Việt sừ kỷ toàn thư, tập 2, tr. 449. 95
  6. N ă m 1471 L ê T h á n h T ô n g lại c ó đ ạ o d ụ đ ịn h lệ “ C ẩ m đ ể c h ậ m k ỳ k h ả o k h o ả ” ' . N ă m 1480, v u a iại ra sắ c c h ỉ: “ P h é p k h ả o k h o á đ ã c ó lệ s ẵ n , c ố t đ ể p h â n b iệ t n g ư ờ i h a y kẻ đ ở , tỏ rõ v iệ c k h u y ê n răn . N a y L ạ i b ộ v à q u a n các n h a m ô n tro n g n g o à i n ê n th e o đ ú n g iệ m à Q u a b a đạo d ụ t r ê n c h o th ấ y , L ê T h á n h T ô n g c ó ý th ứ c đ ặ t v iệ c k h ả o c ô n g q u a n lại th à n h c h ế đ ộ th ư ờ n g x u y ê n v à m o n g m u ố n n ó đ ư ợ c th ự c th i c ó h iệ u lực. T riề u đ ạ i n h à L ê k h ẳ n g đ ịn h , lu ật p h á p đ ó n g v a i trò q u a n ừ ọ n g , n ó k h ô n g tìiể th iế u đ ư ợ c đ ố i với v iệ c cai trị th iê n hạ, N h à L ê đ ã c ô n g b ố n h iề u b ộ lu ậ t n h ư Quổc triều hình luật. Luật thư, Quốc ừ iầ i luật lệnh, một số văn bản luật khác v à đ ã áp d ụ n g rấ t n g h iê m k h ắ c . T u y n h iê n n h à v u a c ũ n g m o n g rằ n g chớ để đến nồi phải phạm pháp. - Hoàng Việt ỉuột lệ (bộ luật Gia Long) năm 1812 và các văn bản luật pháp khác của triều Nguyễn. T riề u N g u y ễ n từ k h i đ ư ợ c th iế t lập v ớ i v iệ c lên n g ô i c ủ a N g u y ễ n Á n h (1 8 0 2 ) đ ế n k h i th ự c d â n P h á p n ổ sú n g x â m lư ợ c n ư ớ c ta (1 8 5 8 ) đ ã trả i q u a b ố n đ ờ i v u a : G ia L o n g (1 8 0 2 - 1 8 1 9 ), M in h M ạ n g ( 1 8 2 0 -1 8 4 1 ), T h iệ u T rị (1 8 4 1 - 1847) v à m ộ t p h ầ n c ủ a tr iề u v u a T ự Đ ứ c (1 8 4 8 -1 8 8 3 ). Đ ể c ủ n g c ố c h ín h q u y ể n , n h à N g u y ễ n c ó c h ủ trưom g p h ô i p h ụ c đ ịa v ị đ ộ c tô n c ủ a N h o g iáo . N h ữ n g cu ộ c k h ở i n g h ĩa n ô n g đ â n n ổ r a liê n tiế p , s ự đ e đ ọ a từ th ự c đ â n p h ư ơ n g T â y ...l à n g u y ê n n h â n b u ộ c tr iề u đ ỉn h p h ả i n g h ĩ tớ i N h o g iá o , c o i n ó n h ư n g ọ n c ờ tin h ứ iầ n g iú p th ố n g trị x â h ộ i c ủ n g cố v ư o n g q u y ề n th e o n g u y ê n tắ c tr u n g q u â n á i q u ổ c . N h o g iá o đ ư ợ c đ ư a v à o g iá o d ụ c trư ờ n g q u y , làm n ộ i d u n g th i ' Đ ạ i V iệ t sừ k ý toàn thư, tập 2, ữ.458-459. ' Svd tr.482 96
  7. cừ v à tu y ể n ch ọ n n h â n tài. C ùng v ớ i v iệc k h ô i p h ụ c N h o g iá o , n h ả N g u y ề n c ó ch ù trư ơ n g h ạn ch ế sự p h á t triể n c ủ a P h ậ t g iá o , n g ă n c h ặ n á n h h ư ở n g c ủ a T h iê n c h ú a g iá o . T riề u đ ìn h c ấ m x â y d ự n g c h ù a c h iề n q u án đ ạ o , giải tán n h iề u c h ù a trê n to à n q u ố c , s u n g to à n bộ tă n g ni p h ậ t từ v à o b in h lính h ay q u â n d â n n g h ĩa v ụ . Đ ố i v ớ i đ ạ o T h iê n c h ú a (G ia tô), đ ể hạn ch ế số d â n th e o đ ạ o , triề u đ ìn h tă n g th u ế th â n , q u y đ ịn h x à th ô n nào d â n c h ư a b ỏ h ế t đ ạ o th ì tă n g g ấ p rư ỡ i, x ã th ô n n à o c h e g iấ u , ch ứ a c h ấ p đ ạ o trư ở n g th ì tă n g g ấ p đ ô i. B ộ lu ậ t G ia L o n g có m ộ t số đ iề u k h o ả n b à n v ề v iệ c b ả o v ệ di sả n v ă n h o á , c h ẳ n g h ạ n n h ư đ iề u c ấ m v ề sơn lăng: “p h ả i d ự n g c ộ t đ á là m g iớ i h ạ n , tro n g m ổ c giớ i k h ô n g đ ư ợ c c h ặ t c â y , đ à o đ ấ t lấ y đ á cù i, c h ă n trâ u b ò , đ ặ t lò đ ố t than, p h ó n g lử a đ ố t rừ n g , b ố n b ề x u n g q u a n h k h ô n g đ ư ợ c tự tiệ n vào trồ n g T riề u đ ìn h c ò n q u a n tầm đ ế n v iệc b ả o v ệ c á c sẳc phong (v ă n b ả n c ó d ấ u c ủ a n h à v u a c ô n g n hận v iệ c th ờ th ầ n ở c á c là n g x ã ). K ẻ ăn trộ m sắ c p h o n g p h ả i c h ịu h ìn h p h ạ t n ặ n g h ơ n k ẻ ă n trộ m b ìn h th ư ờ n g . K h ô n g n h ữ n g v ậ y , m ộ t chỉ dụ b a n b ố v à o ứ iá n g 10 n ă m 1853 q u y đ ịn h , là n g n à o bị m ất sắc p h o n g th i n g ư ờ i g iữ sắ c c ù n g lý trư ở n g x ã đ ó bị đ á n h trư ợ n g v à sắc p h o n g b ị m ấ t c h ỉ đ ư ợ c c ấ p lại m ột T riề u N g u y ễ n đ ã rất ý th ứ c v ề v iệ c b ả o v ệ , g iữ g ìn v à lư u tru y ề n lịc h sử . “ Q u ố c sử q u án triều N g u y ễ n ” ra đ ờ i v à o th ò i M in h M ện h thể hiện điều đó. D ưới sự quẩn lý của các sử gia trong Q uốc sử q u á n , c á c g iá trị v ă n h o á th ự c sự đ ư ợ c to ả s á n g v ớ i h à n g lo ạ t k h o tư liệ u đồ sộ v ề n h iề u th ể loại (v ă n sử , đ ịa). T h e o th ố n g k ê th ì k h o tà n g v ă n h o á triề u N g u y ễ n lớ n g ấp m ẩ y lần tấ t c ả c á c tr iề u đ ạ i trư ớ c c ộ n g lại. V ă n h o á triề u N g u y ễ n m a n g m ộ t v ẻ đ ẹ p m ớ i, v ẻ đ ẹ p c ủ a sự g ia o lư u ít n h iề u . 'Đại Nam thực lục, N x b G iáo dục, H à N ộ i 2002, tập 1, tr.938. ^Đại Nam thực iục, N x b K H X H , Hà N ộ i, 1973, tập X X V I I , tr. 411. 97
  8. H o à n g V iệ t l u ậ t lệ h a y c ò n g ọ i là bộ lu ật G i a L o n g là m ộ t b ộ lu ậ t đ ồ s ộ tro n g đ ó k h á n h iề u đ iề u b àn v ề s in h h o ạ t v ă n h o á , q u y đ ịn h v ề c á c h ứ n g x ừ tro n g x ã h ộ i, tro n g g ia đ ìn h ... T u y v ậ y d o tín h c h ấ t lỗi th ờ i c ủ a c h ế đ ộ v à s ự sa o c h é p lu ật c ủ a M ẵ n T h a n h n ê n bộ lu ậ t c ó n h iề u đ iề u b ấ t c ậ p . X é t v ề sự h o à n c h ỉn h , t ín h n h â n v ă n v à tín h d â n tộ c th ì b ộ lu ậ t Gia Long c ò n k é m x a v ớ i Quốc triều hình luật v à c á c b ộ lu ậ t k h á c c ủ a n h à L ê. L u ậ t p h á p triề u L ê v ẫ n là đ ìn h c a o c ủ a lu ậ t p h á p p h o n g k iế n V iệ t N a m . 3.1.2. C hinh sách văn hoá qua ih ể chế tục ĩệ Một sổ khái niệm + Tục h a y tập tục là n h ữ n g ứ ió i q u en tro n g lố i s ố n g c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư đ ã đ ư ợ c lập đ i lậ p lại, trở th àn h n ế p , m a n g ý n g h ĩa x ã h ộ i, tồ n tại n h ư m ộ t b iể u tư ợ n g v ề c h u ẩ n g iá trị. C ộ n g đ ồ n g d â n c ư đ ư ợ c n ó i đ ế n ở đ â y k h ô n g p h ụ ứ iu ộ c v à o địa g iớ i h à n h c h ín h , cỏ th ể tro n g m ộ t k h u v ự c đ ịa lý c ó n h iề u n ế p số n g k h á c n h a u , n g ư ợ c lại có th ể c ó n ế p số n g p h o n g tụ c n à o đ ó m à ờ n h iề u n ơ i đ ề u th ự c h iệ n . T r o n g c á c tụ c c ỏ tụ c tố t đ ẹ p c ó vai ừ ò th ú c đ ẩ y s ự t iế n b ộ g ọ i là m ỹ tụ c , c ò n tụ c x ấ u là hủ tụ c. H ủ tụ c th ư ờ n g là c á c tụ c p h à n k h o a h ọ c , c à n t r ờ s ự p h á t triể n . + P h o n g tụ c : M ộ t h ệ th ố n g c á c tậ p tụ c c h u ẩ n đ ư ợ c g ọ i l à p h o n g tụ c . P h o n g tụ c m a n g ý n g h ĩa c á c tậ p tụ c ổ n đ ịn h c ủ a m ộ t k h u v ự c d â n c ư x á c đ ịn h . K h i n ó í đ ế n p h o n g tụ c, n g ư ờ i ta lậ p tứ c n g h ĩ đ ế n m ộ t k h u v ự c x á c đ ịn h . K h ô n g c ó p h o n g tục c h u n g c h o t ấ t c ả m ộ i n ơ i m à c h ỉ c ó p h o n g tụ c c ủ a m ộ t k h u v ự c , c ù a m ộ t n ư ớ c , c ử a m ộ t v ù n g , c ủ a m ộ t d â n tộ c . P h o n g tụ c k h ô n g p h ả i m ộ t tụ c c ụ th ể , c u n g k h ô n g p h ả i tấ t c ả c á c tụ c c ó tro n g m ộ t k h u v ự c , m à là m ộ t s ố t ậ p tụ c đ ã đ ư ợ c c ù n g c ố , lự a c h ọ n tự n h iê n trở th à n h c h u ẩ n m ự c , đ ạ i d iệ n đ ặ c tr ư n g m a n g tín h b ả n sắ c c ủ a m ộ t q u ố c g ia , m ộ t d â n tộ c , m ộ t k h u v ự c . P h o n g tụ c c ó th ể là m ộ t s ổ tụ c v ề v ấ n đ ề n à o đ ó n h ư p h o n g 98
  9. tụ c v ề cư ớ i xin, p h o n g tụ c hội hè, h o ặ c c h o m ộ t số v ấ n đ ề (c á c p h o n g tụ c c ủ a c ư d ân đ ồ n g b ằ n g B ắ c B ộ , c á c p h o n g tụ c c ủ a đ ồ n g b à o T â y N g u y ên ). T ro n g p h o n g tục cỏ n h iề u tụ c c ụ th ể : p h o n g tụ c v ề c ư ớ i c ó tụ c m ố i m a i, ch ạm n g ố ...P h o n g tục thể h iện b ả n sắ c v ă n h o á , m a n g ý n g h ĩa x ã hội. + L ệ (h ư ơ n g ư ớ c ):L à n h ữ n g q u y ư ớ c c ủ a m ộ t c ộ n g đ ồ n g d â n c ư làn g x ã b u ộ c các th à n h v iê n tro n g đ ó p h ả i th e o . L ệ là n g đ ư ợ c x á c đ ịn h p h ạ m vi h iệu lực trê n n h ữ n g lãn h th ổ n h ấ t đ ịn h - đ ó là đ ơ n vị h à n h c h ín h c ơ sở (có th ể là m ộ t làn g , m ộ t th ô n , m ộ t x ã , h o ặ c v à i b a x à ). L ệ iàn g có nội d u n g liên q u an đ ế n c á c v ấ n đ ề th iế t tíiâ n c ủ a đ ờ i s ố n g n g ư ờ i d â n tro n g đ ịa b àn . L ệ là n g !à “ p h á p lu ậ t” c ủ a làn g x ã , là m ố i d â y liê n h ệ nối g iữ a là n g v à n ư ớ c . L ệ là n g c ó th ể c ó n h iề u c á c h g ọ i k h á c n h a u như: lệ, k h o á n , ư ớ c, b iê n ...M ỗ i c á c h g ọ i tu y sắ c tiiái c ó đ ô i c h ú t k h á c n h au , n h ư n g n ộ i h à m c h ủ y ế u v ẫ n là n h ữ n g th o ả ư ớ c m à m ộ t c ộ n g đ ồ n g tự đ ặ t ra, b u ộ c c á c th à n h v iê n ư o n g c ộ n g đ ồ n g p h ả i tu â n theo. T ụ c, lệ đ ư ợ c b ổ su n g v à h o à n th iệ n tro n g q u á trìn h lịc h s ử trở th à n h c ô n g c ụ đ iều c h in h c á c m ố i q u a n h ệ x ã h ộ i c ó v a i frò đ ắ c lự c tr o n g q u ả n ỉý làng xã. T ụ c , lệ là h ạ t n h â n c ơ b ả n tạ o n ê n b ả n sắ c d â n tộ c , c ố t c á c h c ủ a c ộ n g đ ồ n g . T ụ c th ờ c ú n g tổ tiê n c ủ a c h a ô n g ta đ ã tạ o n ên m ộ t lố i sống d â n tộ c , có sứ c m ạ n h là m “ m ề m h o á ” tấ t c à các giáo lý đã từng có sức rnạnh ghê gớm ở những quốc gia khác, H iệ n tư ợ n g ta m g iáo đ ồ n g n g u y ê n , đ u n g n ạ p tấ t c ả c á c g iá o p h á i n h ư P h ậ t g iá o , N ho g iá o , Đ ạ o g iá o v à c h ắ t lọ c n h ữ n g y é u tố th íc h h ợ p đ ể c ù n g tồ n tại tro n g lò n g xã h ộ i V iệ t N a m đ ã n ó i lê n đ iề u đ ó . N h à n ư ớ c p h o n g k iế n đ ă th ấy rõ v a i ừ ò c ủ a tụ c lệ n ê n đ ã lợ i d ụ n g nó đ ể c a n th iệp v à o làn g x â, d ù n g h ư ơ n g ư ớ c đ ể “ lệ là n g h o á p h é p n ư ớ c ” , b iể n h ư ơ n g ư ớ c th à n h m ộ t c ô n g c ụ đ ể q u ả n lý là n g x ã đ ư ợ c n g ư ờ i n ô n g dân c h ấ p th u ận . 99
  10. T h e o c h ín h s ử g h i lại, c h o đ ế n c u ố i th ờ i T r ầ n , n h iề u tụ c dán c ò n đ ầ y tín h “ h ồ n n h iê n ” đ ư ợ c d u y trì, th ậ m c h í c ò n đ ư ợ c k h u y ế n k h íc h . C h ẳ n g h ạ n n ă m N h â m D ầ n n iê n h iệ u Đ ạ i T rị (1 3 6 2 ) vua T rầ n D ụ T ô n g c ò n lệnh c h o q u a n - q u â n - d â n tr o n g c ả n ư ớ c , ai d â n g frò tạ p h ý lên thì đ ư ợ c b a n th ư ờ n g ’ . Đ ế n ứ ìờ i L ê , c á c tập tụ c d â n g ia n p h ả i c h ịu p h á n x é t k h ấ c n g h iệ t c ù a v u a q u a n d ư ớ i cái n h ìn N h o g iá o . M ờ đ ầ u là n ă m M ậ u T h ìn n iê n h iệ u T h ả i H o à (1 4 4 8 ), khi v u a L ê N h â n T ô n g v à o T h a n h H o á, c á c q u a n x a g iá th ấ y d ân c h ú n g h á t đ iệ u “ rí r e n ” , c o n frai con g á i v ừ a h á t v ừ a q u à n g c h â n tay n h a u đ ã ra lệ n h cấm ^ . T ừ đ ó c ác triề u v u a đ ã từ n g b ư ớ c can th iệ p v à o p h o n g tụ c tậ p q u á n là n g xã. T h á n g 4 n ă m Ấ t D ậ u n iê n h iệ u Q u a n g T h u ậ n (1 4 6 5 ) v u a L ê T h á n h T ô n g lệ n h c h o b ộ L ê đ ô n đ ố c s ử a đ ổ i p h o n g tụ c d â n g ian : k h i c ó v iệ c ta n g k h ô n g đ ư ợ c b à y d ặ t ă n u ố n g , t i ế t T ru n g n g u y ê n k h ô n g đ ư ợ c lậ p đ à n c h ay , k h ô n g đ ư ợ c h á t x ư ớ n g , c h ơ i đ ù a v à b à y c á c tr ò tạ p kỹ^, N ă m M ậ u T u ấ t n iên h iệu H ồ n g Đ ứ c (1 4 7 8 ), L ê T h á n h T ô n g q u y đ ịn h v ề trìn h tự k ế t h ô n , cư ới x in v à n ộ p cheo'^., V iệ c h ô n th ú p h ả i q u a c á c b ư ớ c : n h ờ m ố i lái, đ ịn h lễ c ầ u th â n , d ẫ n c ư ớ i, c h ọ n n g à y làm lễ đ ó n d â u , c o n d ầ u v ề p h ải lễ c h a m ẹ c h ồ n g , đ ế n n g à y th ứ b a lễ ở n h à th ờ , k h ô n g đ ư ợ c để n h à ữ a i đ ẫn c ư ớ i r ồ i 3 - 4 n ă m sa u m ới cho đ ón dâu. N ă m Q u ý M ằ o n iên h iệu c ả n h T rị đ ờ i v u a L ê H u y ề n T ô n g (1 6 6 3 ), tro n g 4 4 đ iề u g iáo h o á đ ư ợ c b a n b ổ c ó n h iề u đ iề u v ề v iệ c c h ấ n c h ín h lại p h o n g tụ c m à N h à n ư ớ c k h u y ê n c á c là n g p h ả i làm n h ư : “ h ư ơ n g ẩ m p h ả i n ên tiế t k iệ m , lấy n h a u p h ả i p h â n b iệ t tộ c lo ạ i, 'Đại K /# /5íÌ-j^ íớàM /A i^ ,N xb K H XH ,H ,ỉ995,tập 2,tr.l40. ^Đợi Việt sử kỷ toàn thư, Svd, tập 2, fr.363. ^Khãmđịrth Việt sử thông giám cuơng mục,Hỳb GĩÁo áục,¥LằlSíộì, 1 9 9 8 , tr. 1 0 1 2 . ^ Svd,tr.l012. 100
  11. k h ô n g đ ư ợ c bàn đ ến tiề n tài, ta n g lễ p h ả i tu ỳ g ià u n g h è o , k h ô n g đ ư ợ c y ê u sách ăn u ố n g ...” *. N ă m T ân M ù i n iê n h iệ u C h ín h H o à (1 6 9 1 ) triề u đ ìn h Lê - T r ị n h cấm các ià n g b á n n g ô i th ứ v i tụ c n à y ả n h h ư ờ n g đ ế n v iệc p h u p h e n tạp dịch^. N ă m g iá p T ý (1 8 0 4 ), v u a G ia L o n g tro n g Chiếu về định điều lệ hương đảng cho các xã dân ở Bắc Thành đ à lệnh c h o c á c làn g ch ấm d ứ t tìn h trạ n g m ư ợ n c ớ c ó v iệ c là n g đ ể b ày đ ặ t ăn u ố n g , v iệc h ô n lễ k h ô n g đ ư ợ c th á c h c ư ớ i ... N h ư v ậ y , c ó thể th ấ y , n h à n ư ớ c p h o n g k iế n đ ã th ự c h iệ n v iệc c h ỉn h đ ố n p h o n g tục, n g ă n ch ặn sự p h á t triể n c ủ a c á c h ủ tụ c. Đ â y c ũ n g là bài h ọ c k in h n g h iệ m đ ể c h ú n g ta có th ể v ậ n d ụ n g v à o việc s o ạ n th ả o h ư ơ n g ước m ớ i h iệ n nay. 3 .2 . C h í n h s á c h v ă n h o á th ờ i k ỳ 1858 - 1945 3.2. L B ối cảnh T h ự c đ â n P h áp x â m lư ợ c V iệ t N a m v à á p d ụ n g c h ín h sá c h k h a i th á c th u ộ c đ ịa. K h á c v ớ i h ìn h th ứ c khai th á c th u ộ c đ ịa m à n g ư ờ i P h á p trự c tiế p th a m g ia (n h ư ở c h â u P h i), ở V iệ t N a m , đ o đ iề u k iệ n đ ịa lý x a x ô i, th ự c d â n P h á p b u ộ c p h ả i s ử d ụ n g sứ c n g ư ờ i b ả n xứ . H ìn h th ứ c k h a i th ác ứ iu ộ c đ ịa n à y b u ộ c P h á p p h ả i c h u y ể n g ia o m ộ t số c ô n g n g h ệ , tru y ề n b á n h ữ n g tri th ứ c h iể u b iế t n h ấ t đ ịn h . C h ư ơ n g trìn h g iáo d ụ c ch o c á c trư ờ n g ở V iệ t N a m đ ư ợ c m ô p h ỏ n g n ộ i d u n g chưofng trìn h c ủ a P háp. P h á p đ ã th à n h lậ p các cơ q u a n c h ì đ ạ o sát sao v iệ c th ự c h iệ n chưcm g tì-ình g iá o d ụ c c ả i c á c h , đ ặ t m ọ i h o ạ t đ ộ n g v ă n h o á d ư ớ i sự đ iề u h à n h trự c tiế p c ủ a c h ín h q u y ề n th ự c d â n (U ỷ b a n tru n g ư ơ n g d u lịc h d o tổ n g th ư k ý p h ủ to à n q u y ề n n ắ m g iữ , c á c h o ạ t đ ộ n g x u ấ t b ả n b á o c h í d o to à n q u y ề n Đ ô n g D ư ơ n g g iữ v a i ư ò chủ c h ố t, V iễ n Đ ô n g b á c c ổ d o tổ n g th ố n g P h á p trự c tiếp chỉ đ ạ o ...) . Đại Việt sử ký loàn thu, N xb K H X H , Hà N ộ i 1968, tập 4, fr. 296-297. ' ^Lịch triều tạp kỳ, N x b K H X H , 1975, tập 1. tr.l29 . lO l
  12. Đ ồ n g h à n h v ớ i q u á trìn h x âm lăng củ a th ự c d â n P h á p , là sự d u n h ậ p g iá o lý c ủ a đ ạ o K itô. G iáo lý này m a n g đ ậ m tín h c á c h c ứ n g rắ n c ủ a n g ư ờ i p h ư ơ n g T â y , x a lạ v ớ i c á c h tư d u y v ố n c ó c ù a n g ư ờ i d â n V iệ t N a m . S ự ư u y ề n đ ạ o C ô n g g iáo v ả o V iệ t N a m v à s ự p h á t tr iể n c ủ a đ ạ o C ô n g g iá o tro n g đời sổ n g x ã h ộ i V iệ t N a m c ó m ộ t tỉn h c á c h rấ í n g o ạ i q u ố c th ể h iện c ả ở h ìn h th ứ c đ ế n n ộ i d u n g , từ c â u k in h L a tin h đ ế n ả n h tư ợ n g th ờ , k iế n trú c g iá o đ ư ờ n g , đ ế n q u a n n iệ m c o n n g ư ờ i v à v ũ trụ . ..đ ề u có sự đ ố i lậ p v ớ i c á c tín n g ư ỡ n g đ ã c ó ờ V iệ t N a m , V ấ n đ ề n ổ i b ậ t tro n g q uan hệ v ă n h o á d â n tộ c v ớ i K y tô g iá o là m â u th u ẫ n g iữ a m ộ t b ê n là tru y ề n th ố n g th ờ c ú n g tổ tiê n c ủ a n g ư ờ i V iệ t v ớ i b ê n k ia là tín h đ ộ c tô n c ủ a K y tô g iá o ( k h ô n g c h ấ p n h ậ n v iệ c th ờ p h ụ n g ai n g o à i c h ú a ).T u y v ậy , tro n g c u ộ c g ia o lư u v ớ i K i tô g iá o , v ă n h ó a V iệ t N a m k h ô n g chỉ g ià n h đ ư ợ c q u y ề n đ ư ợ c tô n ừ-ọng m à tì-ong m ộ t số trư ờ n g h ợ p K y tô c ò n đ ư ợ c b ả n đ ịa h o á , tiế p n h ậ n n h ữ n g d ấ u ấ ĩi c ủ a văn h o á V iệ t N a m . C h ú a G iê s u là n g ư ờ i s á n g lậ p ra K y -tô n ê n h iể n n h iê n N g ư ờ i là n h â n v ậ t tr u n g tâ m . V iệ t N a m v ớ i tru y ề n ứ iố n g trọ n g nữ , tru y ề n th ố n g th ờ M ầ u đ ã đ ặ c b iệ t c h ú ý tớ i đ ứ c m ẹ M a ria , tên b à đ ư ợ c đ ặ t c h o rấ t n h iề u th á n h đ ư ờ n g . N g a y c ả n h à th ờ K y tô g iáo vốn n ổ i tiến g k h ắ p n ơ i v ề s ự rậ p k h u ô n c ứ n g n h ắ c th e o lố i k iế n trú c g ô íic h cao v ú t c ó đ ỉn h th á p n h ọ n h o ắ t th ì ở V iệ t N a m từ th ế k ỷ 19 c ũ n g đ ã có n h ữ n g n g ô i n h à th ờ đ ư ợ c x ây dự ng theo lối kiến trÚG và trang trí hoàn toàn đ ộc đáo theo k iể u V iệ t N a m m à n h à th ờ P h á t D iệ m (N in h B in h ) là m ộ t đ iể n h ìn h K h á c h ẳ n v ớ i h ìn h ả n h p h ổ b iế n của n h à th ờ th e o k iể u c h â u  u . N h à t h ờ lớ n P h á t D iệ m m a n g d á n g d ấp c ủ a n g ô i c h ù a v ớ i k iế n trú c th ấ p , ừ ả i rộ n g , m á i c o n g m a n g tín h d ân tộc rõ nét. C ù n g v ớ i s ự d u n h ậ p đ ạ o K y tô là s ự ra đ ờ i c h ữ q u ố c n g ữ . K h i tru y ề n đ ạ o v à o V iệ t N a m , k h ó k h ă n đ ầ u tiê n m à c á c g iá o s ĩ v ấ p p h à í là s ự k h á c b iệ t v ề n g ô n n g ữ v à v ă n tự. B ở i v ậ y h ọ đ ã d ù n g b ộ c h ữ 102
  13. c á i L a tin h q u e n th u ộ c có b ổ su n g th ê m c ác d ẩ u p h ụ đ ể g h i â m tiế n g V iệ t. C h ữ n à y đ ư ợ c gọi là chữ quốc ngừ. C h ữ q u ố c n g ữ là th à n h q u ả c ô n g sứ c tập th ể của các g iáo sĩ B ồ Đ à o N h a , Ý , P h á p v à n g ư ờ i V iệ t N a m đ ã từ n g g iú p h ọ h ọ c tiế n g V iệ t. T u y m ụ c đ íc h b a n đ ầ u c ủ a v iệ c so ạ n c h ữ q u ố c n g ữ chỉ là g iú p c á c g iá o s ĩ tru y ề n đ ạ o , r ồ i s a u đ ư ợ c th ự c d â n P h á p s ử đ ụ n g p h ụ c v ụ c h o v iệ c c a i trị n h ư n g s o v ớ i c h ữ H á n v à c h ữ N ô m th ì n ó c ó ư u đ iể m lớ n là rấ t d ễ h ọ c. V ì v ậ y c h ữ q u ố c n g ữ đ ã đ ư ợ c tru y ề n b á rộ n g rã i, tr ở th à n h c ô n g c ụ đ ể tiế p th u v à tu y ê n tru y ề n v ă n h o á . X ã h ộ i V iệ t N a m th ờ i p h á p th u ộ c đ ã c ó n h ữ n g b iế n đ ổ i sâ u sấ c . T rư ớ c đ â y , tro n g x ã h ộ i chỉ có h a i lự c lư ợ n g c h ín h là n ô n g d â n v à q u a n lại đ ịa c h ủ , n a y đ ã x u ấ t h iện c á c th à n h p h ầ n giai c ấ p m ớ i là c ô n g n h â n , tư b ả n v à trí th ứ c tiểu tư sân . Tầng lớ p tiể u tư sả n trí th ứ c b a o g ồ m c ác th ầ y g iá o , th ầy th u ố c , các c ô n g c h ứ c n h ỏ , tiể u th ử c ô n g , tiể u th ị d ân , ...Đ â y là lự c lư ợ n g tiế p n h ậ n , c h u y ể n tiế p v ă n h o á m ớ i. C á c h ìn h th ứ c v ă n n g h ệ n h ư th ơ m ớ i, v ă n c h ín h lu ậ n , k ịc h , tiể u th u y ế t, tru y ệ n n g ắ n , c á c sin h h o ạ t v ă n h o á th ể th a o - d u lịc h , b ả o tà n g , th ư v i ệ n .. .đ ề u đ ư ợ c m ở ra đ ầ u tiê n ở tầ n g lớ p n ày. 3.2.2. Chính sách văn hoá của thực dấn Pháp ở Việt N am N h iề u h ìn h th ứ c sin h h o ạ t v ă n h o á lầ n đ ầ u tiê n x u ấ t h iệ n ở V iệ t N a m . C á c h ìn h th ứ c v ă n h o á m ớ i n h ư th ô n g tin b á o c h í, v ă n h ọ c n g h ệ t h u ậ t ,...c ó ả n h h ư ở n g ỉớ n đ ế n v ă n h o á V iệ t N a ra . T r ư ớ c đ â y , c á c th ô n g tin thưòm g n ằ m tro n g các c h iế u c h ỉ c ủ a n h à v u a , th ô n g q u a c á c q u a n h u y ệ n x u ố n g đ ọ c. B á o c h í r a đ ờ i trư ớ c h ế t n h ằ m p h ụ c v ụ c h o n h u c ầ u th ò n g tin cai trị c ủ a th ự c d â n P h á p . T u y n h iê n , n h ờ b á o c h i, m ỗ i n g ư ờ i d â n đ ề u có th ể b iế t n h ữ n g g ì x ẩ y r a x u n g q u a n h . T ờ b á o đ ầ u tiê n là tờ Gia Định báo đ ư ợ c p h á t h à n h b ằ n g c h ữ q u ố c n g ữ (s ố r a đ ầ u tiê n n g à y 15 th á n g 1 - 1 865) d o n g ư ờ i P h á p là m c h á n h tổ n g sa u đ ó g ia o c h o T rư ơ n g V ĩn h K ý là m c h ủ b ú t ( n ă m 1869). T ờ b á o đ ư ợ c p h á t h à n h n g a y sa u k h i triề u đ ìn h H u ế n h ư ợ n g 103
  14. 3 tỉn h m iề n Đ ô n g N a m K ỳ ch o P h áp , s ố b á o đ ầ u tiê n n ê u rố h a i m ụ c đ íc h : M ộ t là p h ổ b iế n c á c v ă n k iện c h ín h th ứ c c ủ a c h ín h q u y ề n P h á p tr o n g n h â n d â n , h a i là tru y ề n b á c h ữ v iế t d ù n g m ẫ u tự L a tin h đ ể g h i â m tiế n g V iệ t, ở B ắc K ỳ có Đợi Nam đồng văn nhật bảo là tờ b á o tiế n g V iệ t đ ầ u tiê n x u ất h iện v ào n ă m 1896. ổ T ru n g K ỳ , m ã i tớ i n ă m 1 9 2 7 m ớ i x u ấ t h iện tờ Tiếng dân. N g o à i r a b á o c h í đ ã g ó p p h ầ n q u a n trọ n g tro n g v iệ c p h ỗ c ậ p g iá o d ụ c , n â n g c a o đ â n trí, th ứ c tin h ý th ứ c d â n t ộ c .... S ự tiế p x ú c v ớ i p h ư ơ n g T ây làm n ẩy sin h ữ o n g lĩn h v ự c v ăn h ọ c th ể lo ại tiể u th u y ế t h iệ n đại. C u ố n tiểu th u y ết v ăn x u ô i đ ầ u tiê n là Lazaro Phiền c ủ a N g u y ễ n T rọ n g Q uảng v iế t b ằ n g c h ữ q u ố c ngữ . S ự đ u n h ậ p c ô n g n g h ệ in sá c h c ủ a c ủ a c h â u  u , đ ã m ở c h o x ã h ộ i V iệ t N a m đ iề u k iệ n tiế p n h ậ n tìi th ứ c tố t h ơ n . C u ố n s á c h “ c h u y ế n đ i th ă m B ắ c K ỳ n ă m Ẩ t H ợ i” (1 8 7 6 ) x u ấ t b ả n n ă m 1881 c ủ a T rư cm g V ĩn h K ý là c u ố n q u ố c n g ữ đ ầ u tiê n . C ù n g v ớ i n g h ề in đ ư ợ c d u n h ậ p , c á c c ô n g ty in sách, b á n sá c h , sả n x u ấ t g iấ y c ũ n g x u ấ t h iệ n n h iề u . G ia i đ o ạ n n à y , h ệ tìiống th ư v iện , b ả o tà n g c ũ n g p h á t triể n m ạ n h . H ệ th ổ n g th ư v iệ n c ủ a V iệ t N a m đ ã x u ấ t h iệ n từ th ờ i L ý T rầ n , n h ư n g c h ủ y ế u c h ỉ là th ư v iệ n c ủ a v u a vód số lư ợ n g h ạ n c h ế . Đ e n g ia i đ o ạ n n à y m ớ i c ó c á c k h o lư u trữ, các th ư viện c ô n g c ộ n g . ..đ ư ợ c x â y d ự n g , TTiư v ỉệ n đ ầ u tiế n đ ư ợ c x ẳy d ự n g lả th ư v ỉệ n Sài G ò n (1 8 8 2 ), th ư v iệ n T ru n g ư o n g ở H à N ội (1917). B ảo tà n g n ô n g n g ỉiiệp v à thự om g m ại đ ư ợ c th à n h lậ p (1 9 2 3 ) có n h iệm v ụ đ e m c á c m ẫ u v ậ t n ô n g n g h iệ p , trư n g b à y ở H ộ i c h ợ k in h tế (gọi là Đ ấ u x ảo ). T iế p đ ế n là p h im ả n h chiếvi b ó n g . T h ự c đ â n p h á p s ử d ụ n g n g h ệ th u ậ t n à y đ ể c ổ đ ộ n g c h o c h ủ trư ơ n g đ ầ u tư v à o k h a i thác thuộc địa, n h ư n g d o n h iệ t tìn h đ ó n n h ậ n c ủ a n h â n d â n , c á c n h à k in h d o a n h đ â n h a n h c h ó n g s ừ d ụ n g nó n h ư m ộ t n g h ề đ ể k iế m lời. Đ iệ n ả n h f r ở 104
  15. th à n h n h u c ầ u g iải trí c ủ a dân đ ô th ị, trở th à n h m ộ t n g à n h k in h d o a n h ở V iệ t N a m . N g o à i c á c sin h h o ạ t v ă n h o á trên , c ác h ìn h th ứ c triể n lã m , đ ấ u b ó n g , đ u a x e đ ạ p , đ u a n g ự a , câu lạc bộ, n h à h á t, c ù n g c á c lo ạ i h ìn h nghệ th u ậ t n h ư thơ , tiểu th u y ết, n h ạ c k ịc h , mỹ th u ậ t, đ iê u k h ấ c ...c ũ n g ra đ ờ i tạo r a m ộ t k h ô n g k h í sin h h o ạ t v ă n h o á c ộ n g đ ồ n g m ớ i tro n g lò n g xă hội V iệ t N a m . - T rê n b ìn h d iện v ă n h o á v ậ t chất, ả n h h ư ờ n g đ á n g k ể là c ác lĩn h v ự c p h á t triể n đô th ị, g ia o th ô n g . T ừ cu ố i ứ iế k ỳ 19, đ ô th ị V iệ t N a m từ m ô h ìn h đ ô thị c ổ tru y ề n v ớ i c h ứ c n ă n g là m tru n g tâ m c h ín h trị là c h ín h đ ã c h u y ể n đ ầ n sa n g m ô h ìn h đ ô thị k iể u p h ư ơ n g T â y v ớ i c h ứ c n ă n g k in h tế là c h ủ đ ạ o (đồ thị c ô n g th ư ơ n g n g h iệ p ), ở c á c th à n h p h ố lớ n n h ư H à N ộ i, Sài G ò n d ần h ìn h th à n h tầ n g ỉớ p t ư sả n d â n tộ c vớ i c á c n h à b u ô n , ch ủ x ư ở n g ...H à n g lo ạ t n g à n h c ô n g n g h iệ p đ ư ợ c h ìn h th à n h n h ư : k h ai m ỏ , đ ồ n đ iề n , c h ế b iế n n ô n g lâ m sả n . G ia i cấp tiể u tư sả n n h ư tiểu chủ, tiể u th ư ơ n g , trí th ứ c , c ô n g c h ứ c c ũ n g p h á t triể n n h a n h . T u y sự g ia o lưu v ă n h o á V iệ t - P h á p d iề n r a tro n g th ờ i g ia n k h ô n g lâu (g ầ n 100 n ă m ) n h ư n g d o xu th ế lịc h s ử đ a n g tr ê n đưồm g p h á t triể n từ n ề n k in h tế v ă n h o ả n ô n g n g h iệ p s a n g n ề n k in h tế v ă n h o á c ô n g n g h iệ p , do x ã h ộ i V iệ t N a m đ a n g ỉd iá t k h a o đ ò i p h ả i chuyển đổi, do chính sách cùa Pháp khai thác thuộc đ ịa bằng sức lự c n g ư ờ i b ả n x ử ,...n ê n v ề k h á ch q u a n đ ã tạ o ra sự c h u y ể n đ ổ i m ạ n h m ẽ về c h ấ t tro n g lò n g xã hội V iệ t N a m - đ ó là từ n ề n v ă n h o á n ô n g n g h iệ p , b ư ớ c đ ầu c h u y ể n sa n g n ề n v ă n h o á c ó y ế u tố c ô n g n g h iệ p . C á c tiê u c h í v ă n h o á phưcm g T ây m à n g ư ờ i P h á p m a n g tớ i tu y k h ô n g th a y th ế đ ư ợ c c á c tiêu c h í v ă n h o á tru y ề n th ố n g c ủ a d â n tộ c n h ư n g n ó đ ã đ ư ợ c b ổ su n g để n ền v ă n h o á đ ư ợ c p h o n g p h ú v à h o à n c h in h h ơ n . 105
  16. Tóm lợi: th ờ i k ỳ từ n ă m 1858 đ ế n n ă m 1 9 4 5 /S ự x ầ m lư ợ c c ử a n g ư ờ i P h á p đ ã d ẫ n đ ế n c u ộ c tiế p x ú c v à g ia o lư u v ă n h o á g iữ a m ộ t b ê n là v ã n h o á V iệ t N a m v à m ộ t b ê n là v ă n h o á p h ư ơ n g T â y , c h ủ y ế u là v ă n h o á P h á p , làm b iế n đ ổ i d iệ n m ạ o c ủ a v ã n h o á V iệ t N a m , đ ư a v ă n h o á V iệ t N a m h ộ i n h ậ p v à o d ò n g c h ả y c ủ a v ă n h o á n h â n lo ạ i, Đ â y là q u á trìn h v ừ a c ư ỡ n g b ứ c v à v ừ a tự n g u y ệ n . T h à n h tự u lớ n n h ấ t th ờ i k ỳ n à y là p h á t tr iể n c h ữ q u ố c n g ữ , từ c h ỗ là v ă n tự c ủ a m ộ t c ộ n g đ ồ n g tô n g iá o , t r ở th à n h c h ữ v iế t c ủ a m ộ t n ề n v ă n h o á . N g ư ờ i P h á p x o á b ỏ v iệ c th i c ử b ằ n g c h ữ H á n , tạ i N a m k ỳ v à o n ă m 1 8 6 7 , B ắ c k ỳ v à o n ă m 191 5 v à T r u n g k ỳ v à o n ă m 1 9 1 8 , tạ o đ iề u k iệ n c h o v ă n h o á P h á p c ó ả n h h ư ở n g s â u rộ n g ở V iệ t N a m p h á t tr iể n n ề n g iá o d ụ c m ớ i d ự a tr ê n n h ữ n g th à n h q u ả c ủ a k h o a h ọ c p h ư ơ n g T â y x â y đ ự n g m ộ t s ố c ơ s ở h ạ tầ n g v ã n h o á ở V iệ t N a m n h ư N h à h á t lớ n ( T h à n h p h ố H à N ộ i) , N h à h á t lớ n ( T h à n h p h ố H ồ C h í M in h ) , T r ư ờ n g V iễ n đ ô n g B á c c ổ v .v .., t ạ o n ề n tả n g c h o c á c h o ạ t đ ộ n g v ă n h o á m ớ i s a u n à y . 3.2.3. Đ ề cương Văn hoá 1943 3.2.3. ỉ. Nội dung của Đe cương Văn hoá năm ỉ 943 Đ ê c ư ơ n g V ãn h o á n ă m 1943 đ ề c ậ p đ ế n rứ iữ n g n ộ i đ u n g c ơ b ả n sau: - Cách đặt vẩn đề + P h ạ m vi v ấ n đ ề : V ă n h o á b a o g ồ m c ả tư tưỏfng, h ọ c th u ậ t, n g h ệ thuật. + Q u a n h ệ g iữ a v ă n h o á v à k in h tế , c h ín h trị: n ề n tả n g k in h tế c ủ a m ộ t x ã h ộ i v à c h ế đ ộ k in h tể d ự n g trê n n ề n tả n g ấy q u y ế t đ ịn h to à n b ộ v ă n h o á c ủ a x ã h ộ i k ia (h ạ tầ n g c ơ s ở q u y ế t đ ịn h th ư ợ n g tầ n g k iế n trú c ). + T h á i đ ộ c ủ a Đ ả n g C ộ n g sâ n Đ ô n g D ư ơ n g đ ố i v ớ i v ấn đ ề v ă n h o á : M ặ t trậ n v ă n h o á là m ộ t tro n g b a m ặ t trậ n (k in h tế, c h ín h 106
  17. trị, v ă n h o á ), ở đ ó n g ư ờ i c ộ n g sản p h ả i h o ạ t đ ộ n g ; K h ô n g p h ả i chỉ là m c á c h m ạ n g c h ín h trị m à p h ả i là m c á c h m ạ n g v ă n h o á n ữ a ; C ó lã n h đ ạ o đ ư ợ c p h o n g tr à o v ă n h o á , Đ ả n g m ớ i ả n h h ư ở n g đ ư ợ c d ư luận, v iệc tu y ê n tr u y ề n c ủ a Đ ả n g m ớ i c ó h iệ u q uá. - Lịch sử và tính chất văn hoả Việt Nam + C á c g iai đ o ạ n tro n g lịch sử v ă n h o á V iệ t N a m : T h ờ i k ỳ Q u a n g T ru n g tr ở về trư ớ c: v ă n h ó a V iệ t N a m c ó tín h c h ấ t n ử a p h o n g k iế n , n ử a n ô lệ, p h ụ th u ộ c v à o v ă n h ó a T ru n g Q u ố c ; T h ờ i kỳ từ Q u a n g T ra n g đ ế n k h i P h á p x â m c h iế m , v ă n h o á p h o n g k iế n c ó x u h ư ớ n g tiể u íư sả n ; T h ờ i k ỳ t ò P h á p x â m c h ié m đ ế n n a y (1 9 4 3 ): v ă n h o á n ử a p h o n g k iế n , n ử a tư s ả n v à h o à n to à n c ó tín h c h ấ t th u ộ c đ ịa. + T ín h c h ấ t v ă n h o á V iệ t N a m h iện tạ i: V ă n h o á V iệ t N a m h iệ n n a y (1 9 4 3 ) v ề h in h th ứ c ỉà th u ộ c đ ịa , v ề n ộ i đ u n g là tiề n tư bảiĩi; C h iế n tra n h v à x u trào v ă n h o á V iệ t N a m h iệ n n a y . - Nguy cơ của vãn hoá Việt Nam dưới ách phát xít Nhật - Pháp + C h ín h sá c h c ủ a P h á p . + C h á n h s á c h c ủ a N h ậ t: T u y ê n tra y ề n c h ỏ n g h ĩa Đ ạ i Đ ô n g Á , g â y r a m ộ t q u a n n iệ m cho rằ n g , n g ư ờ i N h ậ t là c ứ u tin h c ủ a giố-ng d a v à n g v à v ă n h ó a N h ậ t B ả n c h iế u d ọ i n h ữ n g tia n ắ n g văra m in h tiế n b ộ c h o g iố n g n ò i Đ ạ i Đ ô n g Á ... N g o à i ra , N h ậ t còĩầ tìm cách phô trương và g iớ i thiệu văn hóa N hật B ả n (Tổ c h ử c triể n lã m , d iễ n th u y ết, b á o c h í tu y ê n tr u y ề n ...) . + T iể n đ ồ v ă n h o á V iệ tN a m . - vấm đề cách mạng văn hoả Việt Nam + Q iaan n iệ m c ủ a n g ư ờ i c ộ n g sàn v ề v ấ n đ ề c á c h m ạ n g v ă n h o á: P h â i h o à n thàaih c á c h m ạn g v ă n h o á m ớ i h o à n th à n h đ ư ợ c c u ộ c c à i tạ o x ã h ộ i C á c h m ạ n g v ă n h o á đ o Đ ả n g C ộ n g sả n 107
  18. Đ ô n g D ư ơ n g lãn h đạo. C á ch m ạ n g v ăn h o á c ó th ể h o à n th àn h k h i n à o c á c h m ạ n g ch ín h trị th à n h công. + N ề n v ă n h o á m à cách m ạn g Đ ô n g D ư ơ n g p h ả i th ự c h iệ n là vãn hoá X H C N . + MỐi q u a n h ệ g iữ a cách m ạn g v ă n h o á V iệ t N a m v à C á c h M ạ n g d â n tộ c giải phóng. + 3 n g u y ê n tắ c v ậ n đ ộ n g cuộc vận đ ộ n g v ã n h o á V iệ t N a m tro n g g iai đ o ạ n n ày : D â n tộc hoá, Đ ại ch ú n g h o á , K h o a h ọ c h o á . + T ín h c h ấ t c ủ a n ề n v ă n h o á m ới V iệ t N a m . - Nhiệm vụ cần kíp của những nhà văn hoá Mác xít Đông Dương v à những nhà vàn hoá Mác xít Việt Nam. + M ụ c đ íc h trư ớ c m ắt. + C ô n g v iệ c p h ả i làm . + C ách vận động. 3.2.3.2. Vai trò của Đề cương Vân hoá năm ì 943 Đ ề c ư ơ n g V ă n h ó a n ăm 1943 đ ư ợ c x e m n h ư tu y ê n n g ô n v ă n h ó a M á c - x ít c h ín h th ứ c cù a Đ ả n g C ộ n g sả n V iệ t N a m . N ộ i d u n g c ủ a Đ ề c ư ơ n g đ ã k h ẳ n g đ ịnh vai ư ò c ủ a v ăn h o á tro n g s ự n g h iệ p c á c h m ạ n g , k h ẳ n g đ ịn h vai ừ ò c ủ a Đ ả n g tro n g lĩn h v ự c v ă n h o á (c á c h m ạ n g v ã n h o á m u ố n h o àn th àn h p h ả i đo Đ ả n g c ộ n g s ả n Đ ô n g Dương lãnh đạo.) B a q u a n đ iể m lớn m à Đ ê c ư ơ n g n ê u là : Dân tộc hoả, đại chủng hoá v à khoa học hoả. + Dân tộc hoả là đ ề cao tinh thần d ân tộc, tự c ư ờ n g , c h ố n g lại tư tư ở n g sù n g n g o ạ i, tự ty, tự m iệt thị đ ân tộc. Dân tộc hỏa c h i p h ố i q u á ứ in h tiế p ứiu các tinh h o a c ủ a thế giớ i. Đ ó là q u á tììiứ i c h ọ n lọc th ể n g h iệm , chiêm n ghiệm , khi h ọ c tậ p v à p h á t h u y c á c g iá trị v ă n h o á n h â n loại. D ân tộc h o á cò n là c u ộ c đ ấ u tra n h 108
  19. c h ố n g “p h ư ơ n g B ấc h o á “ của 1000 năm B ắ c th u ộ c , c ủ a ách đ ô h ộ th ự c dân, D o vậy n guyên tá c dân íộc hoá k h ô n g chỉ c ó ý n g h ĩa đối lập với “phản dân tộ c ” m à còn c ó ý n g h ĩa b ả o v ệ g iữ g ìn b à n sắc d ân tộc. Dân tộc hoả là h ư ớ n g đ ế n s ự tập h ợ p th ứ c tìn h tin h thần dân tộc c ủ a các tầ n g lớ p trí th ứ c v ă n n g h ệ s ĩ th am g ia v à o sự n ghiệp đấu tranh giải p h ó n g d â n tộc. T ừ đó đ ã tạo n ê n n h ừ n g n g ư ờ i chiến sĩ trên m ặ t ừ ậ n v ă n hoá. + Nguyên tắc Đại chủng hoả là c h ố n g lại m ọ i h o ạ t đ ộ n g v ă n h ó a x a rờ i q u ầ n c h ú n g n h ân d â n , k h ô n g n h ằ m th ứ c tỉn h n h â n d â n m à chỉ p h ụ c vụ c h o tầ n g lớ p th ư ợ n g lư u , + Khoa học hoá th ể h iện tín h th ờ i đ ạ i c ủ a v ă n h o á. V à o th ờ i đ iể m Đề cương Văn hóa ĩ 943 ra đ ờ i, b ê n c ạ n h tư tư ở n g th â n P h á p có tư tư ở n g th â n N h ậ t, th u y ế t  u h ó a x e n lẫn th u y ế t Đ ạ i Đ ô n g Á , tư tư ở n g M ác - x ít g iả h iệ u x e n lẫn v ớ i triế t h ọ c d u y tâ m , đ ịn h m ệ n h .. .T ro n g h o àn c ả n h đ ó , Đề cương Văn hóa ỉ 943 có tá c d ụ n g lớ n tro n g v iệọ đ ịn h h ư ớ n g đ ấ u tra n h v à h o ạ t đ ộ n g trê n m ặ t ừ ậ n tư tư ở n g c h o th an h n iên , trí tíiứ c đ ư ơ n g th ờ i. Đề cương Văn hóa ỉ 943 đ ã g ó p p h ầ n to lớ n v à o s ự n g h iệ p g iả i p h ó n g d â n tộ c. T u y v ậ y , n ộ i d u n g củ a Đề cương Vàn hỏa 1943 c h ư a b a o h à m h ế t n ộ i h à m c ủ a v ă n hóa. ô n g T rư ờ n g C h in h , tá c g iả c ủ a c ô n g trìn h đ ã tự n h ậ n x ét; “ C ă n c ứ v à o n ộ i d u n g c ủ a Đ ề c ư ơ n g th ì p h ả i g ọ i là Đ ề c ư ơ n g v ề c á c h m ạ n g tư tư ở n g v à v ă n h ó a V iệ t N a m m ớ i th ậ t c h ín h x á c ” ‘ . T u y vậy, Đề cưamg văn hóa năm Ỉ943 v ớ i c á c p h ư ơ n g c h âm D â n tộ c - K h o a h ọ c - Đ ạ i c h ú n g đ ã đ ư ợ c x e m n h ư k im c h ỉ n a m c h o c á c c h ín h sá c h x â y d ự n g và p h á t triể n v ă n h ó a s a u n ày . ' Truòng Chũih: về cách mọng tư tưởng và văn hóa, N xb Sự tìiậí, H à Nội, 1984, tr25 109
  20. 3 .3 . C h í n h s á c h v ă n h o á t h ờ i k ỳ 1 9 4 5 - 1 9 8 5 3 3 , L Thài kỳ ỉ 9 4 5 - ỉ 954 3.3.1. ỉ. Bối cảnh C á c h m ạ n g th á n g T á m n ă m 194 5 th à n h c ô n g , n ư ớ c V iệ t N a m d â n c h ủ c ộ n g h o à r a đ ờ i. N g a y sa u đ ó , H iế n P h á p đ ầ u tiê n đ:ã đ ư ợ c Q u ố c h ộ i n ư ớ c V iệ t N a m d â n c h ủ c ộ n g h o à th ô n g q u a (n g à y 9 th á n g 1 n ă m 1946). N h iệ m v ụ đ ặ t ra ỉà c ủ n g c ố c h ín h q u y ề n m à n h â n d â n ta v ừ a g ià n h đ ư ợ c . D o tìn h h ìn h c h iế n tr a n h n ê n H iế n p h á p c h ư a đ ư ợ c c ô n g b ố c h o to à n d â n th ự c h iệ n , n h ư n g d ự a tr ê n s ự c h ỉ đ ạ o c ủ a c h ủ tịc h H ồ C h í M in h , tu ỳ tìn h h ìn h c ụ th ể m à tin h th ầ n c ủ a c á c q u y đ ịn h H iế n p h á p đ ư ợ c th ự c h ỉệ n trê n th ự c tế. T h ờ i k ỳ n à y v ă n h o á V iệ t N a m p h á t tr iể n ữ o n g c h iế n tr a n h c h ổ n g P h á p . N h iệ m v ụ lớ n la o c ủ a th ờ i đ ạ i k h iế n v ă n n g h ệ s ĩ p h ả i d ẩ n ứ iâ n , n h ậ p c u ộ c , v ớ i tư c á c h c ủ a m ộ t c h iế n sĩ. Đ iề u đ á n g q u a n tâ m là h ệ tư tư ở n g M á c L ê n in đ ã h iệ n d iệ n tr o n g đ ờ i s ố n g v ă n h o á . N h à n ư ớ c d â n c h ủ n h â n d â n x â y d ự n g n ề n v ă n h o á c ủ a m ìn h tr ê n c ơ s ở tiế p t h u tin h h o a v ă n h o á tru y ề n th ố n g . 3 3 .ỉ .2. Chỉnh sách vãn hoả N ề n v ă n h o á m ớ i v ừ a h ìn h th à n h sa u C á c h m ạ n g th á n g T á m đ ã b ắ t đ ầ u p h á t h u y s ứ c m ạ n h c ù a n ó , tk ì c ả đ â n tộ c b ư ớ c v à o k h á n g c h iế n c h ố n g th ự c d â n x â m lư ợ c P h á p . C h ín n ă m liê n tụ c , c à d â n tộ c ta h ầ u n h ư c h ỉ tậ p tru n g v à o n h iệ m v ụ k h á n g c h iế n ‘T ớ / cả cho tiền tuyển ”, “Tẩt cả để chiến thẳng giặc Pháp” là k h ẩ u h iệ u c ủ a th ờ i k ỷ n à y . Đ ờ i số n g v ă n h o á c ủ a n h â n đ â n b ị chi p h ố i b ở i h o à n c ả n h k h ả n g ch iế n , n ê n th ư ờ n g b ị x é lẻ th à n h n h ữ n g v ù n g k h á c n h a u : c ó v ă n h o á c ủ a v ù n g tự đ o , v ă n h o á c ủ a v ù n g đ u k íc h s a u lư n g đ ịc h v à v ă n h o á c ủ a v ù n g đ ô ứiỊ tạ m ch iếm , T ro n g th ờ i k ỳ k h á n g c h iế n , đ ịa b à n h o ạ t đ ộ n g v ă n h o á c h ù y ế u l à c ác v ù n g n ô n g th ô n v à c á c đ ơ n vỊ q u â n đ ộ i. C ô n g tá c v ă n h o á t h ự c no
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2