Giáo trình Công nghệ và công trình xử lý nước thải quy mô nhỏ - PGS.TS Trần Đức Hạ
lượt xem 189
download
Giáo trình Công nghệ và công trình xử lý nước thải quy mô nhỏ - PGS.TS Trần Đức Hạ biên soạn cung cấp cho người học những kiến thức về đặc điểm hệ thống thoát nước thải quy mô nhỏ, số lượng thành phần và tính chất nước thải của các đối tượng thoát nước quy mô nhỏ, các phương pháp xử lý nước thải, một số công trình đặc trưng xử lý nước thải, sử dụng nước thải và bùn cặn trong nước thải,... Mời các bạn cùng tham khảo để tài liệu để nắm bắt nội dung chi tiết.
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Giáo trình Công nghệ và công trình xử lý nước thải quy mô nhỏ - PGS.TS Trần Đức Hạ
- z Giáo trình Công nghệ và công trình xử lý nước thải quy mô nhỏ
- PGS.TS Trần Đức Hạ C«ng nghÖ vμ c«ng tr×nh Xö lý n−íc th¶i quy m« nhá TS.TrÇn §øc H¹ .1. §Æc ®iÓm hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i quy m« nhá. .1.1.HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i ph©n t¸n . §èi víi n−íc th¶i ®« thÞ , d¹ng tho¸t n−íc cã thÓ lµ tËp trung hoÆc ph©n t¸n. Khi tho¸t n−íc tËp trung , n−íc th¶i tõ c¸c tuyÕn cèng cÊp 2 ( tuyÕn cèng l−u vùc ) ®−a vÒ tuyÕn cèng chÝnh ( tuyÕn cèng cÊp 1 ), sau ®ã b¬m vÒ tr¹m xö lý n−íc th¶i tËp trung . Nh− vËy n−íc th¶i sÏ ®−îc dÉn ra khái khu vùc ®« thÞ , xö lý ®Õn møc ®é yªu cÇu , sau ®ã x¶ ra nguån n−íc mÆt cã kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch lín. D¹ng tho¸t n−íc tËp trung ®¶m b¶o cho m«i tr−êng cã ®é an toµn cao , Ýt bÞ « nhiÔm. Xö lý n−íc th¶i (XLNT) tËp trung dÔ kiÓm so¸t vµ qu¶n lý. Tuy nhiªn viÖc ®Çu t− tho¸t n−íc th¶i tËp trung rÊt tèn kÐm do viÖc x©y dùng tuyÕn cèng chÝnh lín, dµi vµ s©u, sè l−îng tr¹m b¬m chuyÓn bËc nhiÒu ... MÆt kh¸c khi ®« thÞ ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé theo kh«ng gian vµ thêi gian ,viÖc x©y dùng tr¹m XLNT tËp trung vµ tuyÕn cèng chÝnh sÏ kh«ng phï hîp. §Çu t− kinh phÝ lín ngay tõ ban ®Çu cho c¸c c«ng tr×nh nµy rÊt khã kh¨n. Trong c¸c ®« thÞ lín do khã kh¨n vµ kh«ng kinh tÕ trong viÖc x©y dùng c¸c tuyÕn cèng tho¸t n−íc qu¸ dµi khi ®Þa h×nh b»ng ph¼ng vµ mùc n−íc ngÇm cao, ng−êi ta th−êng quy ho¹ch tho¸t n−íc th¶i thµnh hÖ thèng ph©n t¸n theo c¸c l−u vùc s«ng, hå. Do ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh vµ sù h×nh thµnh c¸c kªnh hå trong c¸c ®« thÞ n−íc ta, hÖ thèng tho¸t n−íc th−êng ph©n ra c¸c l−u vùc nhá vµ ®éc lËp . Tho¸t n−íc ph©n t¸n sÏ lµ h×nh thøc phï hîp ®èi víi ®a sè ®« thÞ n−íc ta. C¸c tr¹m XLNT ph©n t¸n th−êng lµ lo¹i quy m« nhá , c«ng suÊt tõ vµi tr¨m ®Õn vµi ngh×n m3/ngµy hoÆc quy m« võa c«ng suÊt tõ 2.000 ®Õn 10.000 m3/ngµy. X©y dùng c¸c tr¹m XLNT cho c¸c ®« thÞ nhá vµ cho c¸c l−u vùc ®éc lËp cña c¸c ®« thÞ lín, hoÆc c¸c tr¹m XLNT bÖnh viÖn, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô... quy m« c«ng suÊt tõ 50 ®Õn 500 m3/ngµy sÏ tËn dông ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng nh− kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña s«ng, kªnh, hå ®Ó chuyÓn ho¸ chÊt bÈn. MÆt kh¸c viÖc x©y dùng nµy còng phï hîp víi kh¶ n¨ng ®Çu t− vµ sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ. S¬ ®å nguyªn t¾c tho¸t n−íc vµ XLNT ph©n t¸n ®−îc nªu trªn h×nh .1. N−íc th¶i sau khi xö lý ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp ®−îc x¶ vµo c¸c cèng tho¸t n−íc chung hoÆc c¸c s«ng, m−¬ng, hå trong khu vùc. Trong nhiÒu tr−êng hîp møc ®é XLNT cña hÖ thèng tho¸t n−íc ph©n t¸n yªu cÇu kh«ng cao do tËn dông ®−îc kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña c¸c s«ng hå . Tæng gi¸ thµnh ®Çu t− cho hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i ph©n t¸n gi¶m xuèng do kh«ng ph¶i x©y dùng c¸c tuyÕn cèng tho¸t n−íc th¶i tËp trung. C¸c c«ng tr×nh cña tr¹m XLNT ph©n t¸n th−êng ®−îc bè trÝ hîp khèi, dÔ vËn hµnh vµ qu¶n lý . Nh−îc ®iÓm chÝnh cña hÖ thèng n−íc th¶i ph©n t¸n lµ dÔ lµm mÊt c¶nh quan do viÖc x©y dùng tr¹m xö lý n−íc th¶i bªn trong ®« thÞ. NÕu thiÕt kÕ thi c«ng vµ vËn hµnh tr¹m xö lý kh«ng ®óng c¸c yªu cÇu kü thuËt, n−íc th¶i cã thÓ g©y mïi h«i thèi , ¶nh ®Õn m«i tr−êng khu d©n c− vµ ®« thÞ xung quanh. MÆt kh¸c nÕu hµm l−îng c¸c nguyªn tè dinh d−ìng nh− N vµ P trong n−íc th¶i sau xö lý cßn cao, trong ®iÒu kiÖn quang hîp tèt, c¸c s«ng hå ®« thÞ tiÕp nhËn n−íc th¶i cã thÓ bÞ phó d−ìng (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 1
- PGS.TS Trần Đức Hạ (eutrophication) vµ dÉn ®Õn nhiÔm bÈn thø cÊp. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu /8/ cho thÊy, trong c¸c s«ng hå tiÕp nhËn n−íc th¶i ®« thÞ hµm l−îng chÊt h÷u c¬ (tÝnh theo BOD5) bæ sung do nhiÔm bÈn thø cÊp th−êng dao ®éng tõ 1,4 ®Õn 4,5 mg/l. C¸c tr¹m XLNT ph©n t¸n cã quy m« , møc ®é vµ c«ng nghÖ xö lý kh¸c nhau . ViÖc kiÓm so¸t, qu¶n lý vËn hµnh chóng rÊt phøc t¹p. T×m kiÕm ®Êt ®ai cho viÖc x©y dùng tr¹m XLNT trong néi thµnh th−êng rÊt khã kh¨n . Tæ chøc tho¸t n−íc ph©n t¸n th−êng thÝch hîp cho c¸c ®« thÞ cã hÖ thèng tho¸t n−íc chung hoÆc hÖ thèng tho¸t n−íc nöa riªng, n»m trong c¸c vïng ®Þa h×nh b»ng ph¼ng nhiÒu kªnh, hå. VÝ dô hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i Hµ néi ®−îc chia thµnh 7 vïng theo ph−¬ng ¸n quy ho¹ch cña Tæ chøc hîp t¸c Quèc tÕ NhËt b¶n (JICA) n¨m 1994 hoÆc thµnh phè §µ l¹t thµnh 4 khu vùc theo Dù ¸n tho¸t n−íc vµ vÖ sinh n¨m 1999 (h×nh ..2) . Nguån n−íc s¹ch bæ cËp ®Ó pha lo·ng n−íc th¶i trong hÖ thèng kªnh hå GiÕng t¸ch n−íc N−íc m−a L−u vùc 1 Hå 1 N−íc th¶i Tr¹m XLNT 1 GiÕng t¸ch n−íc Hå 2 N−íc m−a L−u vùc 2 N−íc th¶i Tr¹m XLNT 2 GiÕng t¸ch n−íc N−íc m−a L−u vùc i Hå i N−íc th¶i Tr¹m XLNT i Hå ®Çu mèi H×nh .1 S¬ ®å nguyªn t¾c tæ chøc tho¸t n−íc vµ XLNT ph©n t¸n . (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 2
- PGS.TS Trần Đức Hạ .1.2. HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé. Trong tr−êng hîp c¸c ®èi t−îng tho¸t n−íc ( côm d©n c−, c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô, nhµ ë...) n»m ë vÞ trÝ riªng rÏ, ®éc lËp hoÆc c¸ch xa hÖ thèng tho¸t n−íc tËp trung, ng−êi ta th−êng tæ chøc hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé kÕt hîp xö lý t¹i chç. HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé cã thÓ cã ®−êng cèng hoÆc kh«ng cã ®−êng cèng. N−íc th¶i sau khi xö lý ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr−êng, ®−îc cho thÊm vµo ®Êt , th¶i trùc tiÕp vµo s«ng hå l©n cËn hoÆc sö dông ®Ó t−íi c©y, nu«i c¸... Trong mét sè tr−êng hîp ,tr−íc khi x¶ vµo c¸c ®−êng cèng tho¸t n−íc tËp trung, c¸c lo¹i n−íc th¶i cã chøa vi khuÈn g©y bÖnh dÞch hoÆc chÊt bÈn ®Æc biÖt ( n−íc th¶i bÖnh viÖn, n−íc th¶i c«ng nghiÖp...) ph¶i ®−îc khö trïng hoÆc khö ®éc trong c¸c c«ng tr×nh xö lý côc bé, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn kh«ng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña hÖ thèng tho¸t n−íc ®« thÞ vµ søc kháe cña con ng−êi khi tiÕp xóc víi nã. Nh− vËy, c¸c tr¹m XLNT côc bé th−êng ®−îc x©y dùng ®èi víi c¸c tr−êng hîp sau: 1.C¸c thÞ trÊn, thÞ tø cã quy m« d©n sè d−íi 50.000 ng−êi . 2.C¸c côm d©n c−, khu nhµ ë, ng«i nhµ hoÆc c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô n»m riªng rÏ, c¸ch xa hÖ thèng tho¸t n−íc tËp trung . 3.C¸c c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô cã yªu cÇu xö lý ®Æc biÖt nh− bÖnh viÖn, bÓ b¬i ... C¸c tr¹m XLNT côc bé th−êng cã c«ng suÊt tõ vµi chôc ®Õn vµi d¨m ngh×n m3 trong mét ngµy. Tr−êng hîp thø nhÊt th−êng lµ c¸c tr¹m xö lý n−íc th¶i quy m« võa ( c«ng suÊt tõ 1000 ®Õn 10.000 m3/ngµy ); c¸c tr−êng hîp thø hai vµ thø ba lµ c¸c tr¹m quy m« nhá (c«ng suÊt d−íi 1.000 m3/ngµy). Tæ chøc tho¸t n−íc khu vùc Linh ®µm - §Þnh c«ng- Ph¸p v©n phÝa Nam Hµ Néi lµ mét vÝ dô vÒ c¸c hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé cho c¸c tr−êng thø hai. Mét sè ®« thÞ ( vÝ dô thµnh phè §µ l¹t, H¶i d−¬ng, VÜnh yªn ... ) cã thÓ tæ chøc tho¸t n−íc theo hÖ thèng hçn hîp phô thuéc vµo ®Þa h×nh, chÕ ®é thuû v¨n s«ng hå, ®Æc ®iÓm sö dông n−íc..... Xö lý n−íc th¶i t¹i chç víi c«ng tr×nh chñ yÕu lµ bÓ tù ho¹i hoÆc bÓ l¾ng hai vá rÊt thÝch hîp v¬Ý c¸c ng«i nhµ, côm d©n c− hoÆc c«ng tr×nh c«ng céng ë riªng rÏ, c¸ch xa m¹ng l−íi tho¸t n−íc tËp trung. C¸c c«ng tr×nh nµy võa l¾ng n−íc th¶i kÕt hîp lªn men cÆn l¾ng nªn hiÖu qu¶ xö lý cao, qu¶n lý vËn hµnh ®¬n gi¶n. N−íc th¶i vµ bïn cÆn sau qu¸ tr×nh nµy cã thÓ tiÕp tôc xö lý trong ®Êt, ao hå hoÆc t¸i sö dông ®Ó t−íi ruéng vµ lµm ph©n bãn. Tuy nhiªn do c«ng tr×nh bè trÝ gÇn nhµ ë vµ khu d©n c− nªn ®iÒu kiÖn vÖ sinh cña nã cßn h¹n chÕ. (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 3
- PGS.TS Trần Đức Hạ Khu vùc Th¸i phiªn N−íc th¶i BÓ tù ho¹i B·i läc ngÇm t−íi hoa ra suèi Khu vùc Êp Chi l¨ng BÓ tù ho¹i B·i läc ngÇm N−íc th¶i hå Than thë Hå Xu©n h−¬ng Khu vùc hå Xu©n h−¬ng Khu vùc suèi Cam ly 2 1 Khu vùc trung t©m suèi Phan §×nh Phïng Th¸c Cam ly H×nh ..2. S¬ ®å tæ chøc tho¸t n−íc thµnh phè §µ l¹t ®Õn n¨m 2010. 1.Tr¹m b¬m tho¸t n−íc tËp trung; 2.Tr¹m XLNT Q=11.000m3/ngµy (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 4
- PGS.TS Trần Đức Hạ .2 Sè l−îng, thμnh phÇn vμ tÝnh chÊt n−íc th¶i cña c¸c ®èi t−îng tho¸t n−íc quy m« nhá. .2.1. C¸c lo¹i n−íc th¶i cña c¸c ®èi t−îng tho¸t n−íc quy m« nhá. C¸c lo¹i n−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh sinh ho¹t cña con ng−êi. Mét sè c¸c ho¹t ®éng dÞch vô hoÆc c«ng céng nh− bÖnh viÖn, tr−êng häc, nhµ ¨n…còng t¹o ra c¸c lo¹i n−íc th¶i cã thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt t−¬ng tù nh− n−íc th¶i sinh ho¹t. §Ó tiÖn cho viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p d©y truyÒn c«ng nghÖ vµ tÝnh to¸n thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i quy m« nhá, n−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc ph©n lo¹i theo c¸c dÊu hiÖu sau ®©y: a.Theo nguån gèc h×nh thµnh, trong c¸c hé gia ®×nh cã thÓ cã c¸c lo¹i n−íc th¶i sau ®©y (h×nh .3) : Nguån n−íc th¶i tõ c¸c ng«i nhµ N−íc th¶i ph©n N−íc tiÓu N−íc t¾m, giÆt, röa N−íc th¶i nhμ bÕp C¸c lo¹i n−íc th¶i kh¸c H×nh .3. Sù h×nh thµnh c¸c lo¹i n−íc th¶i trong c¸c ng«i nhµ hoÆc c«ng tr×nh c«ng céng. C¸c lo¹i n−íc th¶i ®−îc h×nh thµnh theo s¬ ®å h×nh .3 cã sè l−îng vµ thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt kh¸c nhau.Tuy nhiªn ®Ó thuËn tiÖn cho xö lý vµ t¸i sö dông, ng−êi ta chia chóng thµnh ba lo¹i: -N−íc th¶i kh«ng chøa ph©n, n−íc tiÓu vµ c¸c lo¹i thùc phÈm tõ c¸c thiÕt bÞ vÖ sinh nh− bån t¾m, chËu giÆt, chËu röa mÆt.Lo¹i n−íc th¶i nµy chñ yÕu chøa chÊt l¬ löng, c¸c chÊt tÈy giÆt vµ th−êng gäi lµ ‘’n−íc x¸m’’ . Nång ®é c¸c chÊt h÷u c¬ trong lo¹i n−íc th¶i nµy thÊp vµ th−êng khã ph©n huû sinh häc. Trong n−íc th¶i nhiÒu t¹p chÊt v« c¬. -N−íc th¶i chøa ph©n, n−íc tiÓu tõ c¸c khu vÖ sinh (toilet) cßn ®−îc gäi lµ ‘’ n−íc ®en’’. Trong n−íc th¶i tån t¹i c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh vµ dÓ g©y mïi h«i thèi. Hµm l−îng c¸c chÊt h÷u c¬ (BOD) vµ c¸c chÊt dinh d−ìng nh− nit¬, phèt pho cao. C¸c lo¹i n−íc th¶i nµy th−êng g©y nguy h¹i ®Õn søc khoÎ vµ dÔ lµm nhiÔm bÈn nguån n−íc mÆt. Tuy nhiªn chóng thÝch hîp víi viÖc sö dông lµm ph©n bãn hoÆc t¹o khÝ sinh häc. - N−íc th¶i nhµ bÕp chøa dÇu më vµ phÕ th¶i thùc phÈm tõ nhµ bÕp, m¸y röa b¸t. C¸c lo¹i cã hµm l−îng lín c¸c chÊt h÷u c¬ (BOD,COD) vµ c¸c nguyªn tè dinh d−ìng kh¸c (ni t¬ vµ phèt ph¸t). C¸c chÊt bÈn trong n−íc th¶i nµy dÔ t¹o khÝ sinh häc vµ dÔ sö dông lµm ph©n bãn. Mét sè n¬i ng−êi ta nhãm hai lo¹i n−íc th¶i thø hai vµ thø ba , gäi tªn chung lµ "n−íc ®en". (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 5
- PGS.TS Trần Đức Hạ b.Theo ®èi t−îng tho¸t n−íc, ng−êi ta ph©n ra 2 nhãm n−íc th¶i: -Nhãm n−íc th¶i c¸c hé gia ®×nh, khu d©n c−. -Nhãm n−íc th¶i c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô nh− n−íc th¶i bÖnh viÖn, n−íc th¶i kh¸ch s¹n, n−íc th¶i tr−êng häc, n−íc th¶i nhµ ¨n. Mçi nhãm, mçi lo¹i n−íc th¶i cã l−u l−îng, chÕ ®é x¶ n−íc vµ thµnh phÇn tÝnh chÊt ®Æc tr−ng riªng. c. Theo ®Æc ®iÓm hÖ thèng tho¸t n−íc sÏ h×nh thµnh nªn hai lo¹i n−íc th¶i: -N−íc th¶i hÖ thèng tho¸t n−íc riªng. N−íc th¶i tõ c¸c thiÕt bÞ vÖ sinh ®−îc thu gom vµ vËn chuyÓn vÒ tr¹m xö lý theo tuyÕn cèng riªng. -N−íc th¶i hÖ thèng tho¸t n−íc chung. C¸c lo¹i n−íc th¶i sinh ho¹t (n−íc x¸m vµ n−íc ®en) cïng víi n−íc m−a ®ît ®Çu trong khu vùc tho¸t n−íc ®−îc thu gom vµ vËn chuyÓn theo ®−êng cèng chung vÒ tr¹m xö lý. Sè l−îng thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt n−íc m−a ®ît ®Çu trong c¸c khu d©n c− ®« thÞ ®−îc nªu trong phô lôc. Trong mét sè tr−êng hîp n−íc ®en ®−îc xö lý s¬ bé t¹i chç qua c¸c c«ng tr×nh nh− bÓ t¸ch dÇu mì, bÓ tù ho¹i , sau ®ã cïng n−íc x¸m x¶ vµo tuyÕn cèng tho¸t n−íc chung cña thµnh phè. ViÖc ph©n lo¹i n−íc th¶i theo hÖ thèng tho¸t n−íc phô thuéc vµo ®èi t−îng tho¸t n−íc, ®Æc ®iÓm hÖ thèng tho¸t n−íc cña ®« thÞ hoÆc khu d©n c− vµ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi kh¸c cña ®« thÞ. .2.2. L−u l−îng n−íc th¶i vµ chÕ ®é th¶i n−íc . L−u l−îng n−íc th¶i trong mét khu vùc ®« thÞ, côm d©n c−, ng«i nhµ hoÆc c«ng tr×nh c«ng céng ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tiªu chuÈn dïng n−íc. §èi víi khu vùc d©n c−, tiªu chuÈn th¶i n−íc tõ 120 ®Õn 180 l/ng−êi.ngµy, x¸c ®Þnh theo Quy chuÈn x©y dùng ViÖt nam n¨m 1996/1/. Tiªu chuÈn th¶i n−íc bÖnh viÖn th«ng th−êng ®−îc x¸c ®Þnh theo ''Tiªu chuÈn thiÕt kÕ bÖnh viÖn ®a khoa'' (TCVN 4470-87 ) lµ 300 ®Õn 400 l/ng.ngµy. Tuy nhiªn theo kÕt qu¶ nhiÒu nghiªn cøu / 7,8 / cho thÊy , do sè l−îng c¸n bé c«ng nh©n viªn vµ ng−êi nhµ ®Õn ch¨m nom bÖnh lín, tiªu chuÈn dïng n−íc thùc tÕ t¨ng lªn rÊt nhiÒu vµ nã còng phô thuéc vµo quy m« còng nh− chøc n¨ng cña bÖnh viÖn , dao ®éng tõ 500 ®Õn 1000 l/gi−êng.ngµy. §Ó dÔ x¸c ®Þnh l−u l−îng vµ nång ®é chÊt bÈn trong n−íc th¶i sinh ho¹t cña c¸c c«ng tr×nh c«ng céng hoÆc dÞch vô ng−êi ta th−êng tÝnh to¸n, chuyÓn ®æi c«ng suÊt (quy m«) c«ng tr×nh sang chØ sè d©n t−¬ng ®−¬ng. §ã lµ sè ®¬n vÞ phôc vô cña c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô cã l−îng chÊt bÈn hoÆc n−íc th¶i x¶ vµo hÖ thèng tho¸t n−íc t−¬ng ®−¬ng víi cña mét ng−êi d©n ®« thÞ. C¸c ®¹i l−îng t−¬ng ®−¬ng nµy cña mét sè c«ng tr×nh c«ng céng vµ dÞch vô cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶ng .1 sau ®©y. (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 6
- PGS.TS Trần Đức Hạ B¶ng .1. ChØ sè d©n t−¬ng ®−¬ng vµ tiªu chuÈn n−íc th¶i cña c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô. C«ng tr×nh §¬n vÞ tÝnh ChØ sè d©n Tiªu chuÈn th¶i n−íc, t−¬ng ®−¬ng l/®¬n vÞ tÝnh.ngµy -Kh¸ch s¹n, nhµ nghØ Gi−êng 1 200-300 -Nhµ ¨n Chç ngåi 3 50-80 -Qu¸n cµ phª, gi¶i kh¸t Chç 15 10-15 5÷10 -C©u l¹c bé; nhµ v¨n ho¸ Chç 8-25 -Tr−êng häc Häc sinh 15-25 10 -Nhµ trÎ TrÎ em 50-100 2÷3 -BÖnh viÖn Gi−êng bÖnh 300-600 0,4÷0,5 Mét yÕu tè c¬ b¶n kh¸c liªn quan ®Õn viÖc tÝnh to¸n thiÕt bÞ m¹ng l−íi tho¸t n−íc vµ c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i lµ chÕ ®é th¶i n−íc. L−u l−îng n−íc th¶i ch¶y ®Õn c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i quy m« nhá kh«ng æn ®Þnh trong mét ngµy ®ªm (h×nh .4) còng nh− trong tõng mïa. Ban ®ªm do Ýt thiÕt bÞ vÖ sinh ho¹t ®éng, l−îng n−íc th¶i rÊt nhá. Trong thêi gian cao ®iÓm, l−u l−îng n−íc th¶i cã thÓ lín gÊp 6-8 lÇn thêi ®iÓm trung b×nh. Tr−êng hîp nhiÒu thiÕt bÞ vÖ sinh cïng ho¹t ®éng ®ång thêi th× n−íc th¶i ch¶y liªn tôc tíi tr¹m xö lý. ChÕ ®é th¶i n−íc ®Æc tr−ng b»ng hÖ sè th¶i n−íc kh«ng ®iÒu hoµ chung Kch. §ã lµ tû sè gi÷a l−u l−îng n−íc th¶i trong giê dïng n−íc lín nhÊt cña ngµy dïng n−íc lín nhÊt (qh,max) víi l−u l−îng n−íc th¶i trong giê dïng n−íc trung b×nh cña ngµy dïng n−íc trung b×nh (qh,tb). Nh− vËy: q h ,max K ch = (.1). q h ,tb Gi¸ trÞ Kch phô thuéc vµo sè ng−êi sö dông hÖ thèng tho¸t 16 A B C n−íc, tiªu chuÈn dïng n−íc, 14 12 ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ vÖ sinh 10 vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu. L−u l−îng 8 n−íc th¶i cµng lín hÖ sè Kch 6 cµng nhá. Dùa vµo hÖ sè Kch cã 4 thÓ x¸c ®Þnh ®−îc l−u l−îng 2 n−íc th¶i tÝnh to¸n cña hÖ thèng 0 tho¸t n−íc vµ c¸c c«ng tr×nh xö 0 4 8 12 16 20 24 lý n−íc th¶i. §èi víi hÖ thèng n−íc th¶i quy m« võa vµ lín, hÖ H×nh . 4. BiÓu ®å th¶i n−íc khu d©n c− sè Kch cã thÓ x¸c ®Þnh theo c¸c A- ThÞ tø; B- Khu nhµ ë 200 ng−êi; c«ng thøc sau. C- Khu ®« thÞ 50.000 ng−êi K ch = 1,5 + 2,5 Qtb ( ..2). Trong ®ã: Qtb -L−u l−îng trung b×nh, l/s (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 7
- PGS.TS Trần Đức Hạ Th«ng th−êng c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i quy m« nhá, l−u l−îng n−íc tÝnh to¸n Qh,max b»ng kho¶ng 1/10 l−u l−îng ngµy ®ªm Qng. ChÕ ®é th¶i n−íc cña bÖnh viÖn kh«ng æn ®Þnh theo thêi gian trong ngµy, trong tuÇn vµ phô thuéc vµo cÊp vµ quy m« bÖnh viÖn. Th«ng th−êng, l−îng n−íc sö dông lín nhÊt vµo ®Çu giê buæi s¸ng khi bÖnh nh©n dËy vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh kh¸m bÖnh. HÖ Kch cña bÖnh viÖn th−êng lín h¬n cña khu d©n c− víi tiªu chuÈn cÊp n−íc t−¬ng ®−¬ng tõ 2 ®Õn 3 lÇn.Theo c¸c tiªu chuÈn thiÕt kÕ cÊp tho¸t n−íc hiÖn hµnh, hÖ sè Kch cña bÖnh viÖn lµ 2,5. C¸c yÕu tè kÓ trªn ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn viÖc tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh c«ng suÊt c¸c c«ng tr×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i còng nh− thiÕt lËp quy tr×nh qu¶n lý, vËn hµnh chóng. .2.3. Thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt n−íc th¶i. C¸c chØ tiªu c¬ b¶n ®Æc tr−ng cho thµnh phÇn c¸c chÊt bÈn trong n−íc th¶i sinh ho¹t lµ hµm l−îng cÆn l¬ löng (SS) , nhu cÇu « xy ho¸ sinh häc (BOD ), nång ®é nit¬ am«n, sè coliform.... L−îng chÊt bÈn tÝnh theo chØ tiªu chÊt l¬ löng, BOD5 ... do mét ng−êi trong mét ngµy x¶ vµo hÖ thèng tho¸t n−íc sinh ho¹t cña mét sè n−íc ®−îc nªu trong tiªu chuÈn x©y dùng ( 20TCN 51-84 ) . §èi víi c¸c ng«i nhµ hoÆc côm ®©n c− ®éc lËp, hµm l−îng c¸c chÊt bÈn trong n−íc th¶i sinh ho¹t cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶ng .2. B¶ng ..2. T¶i l−îng vµ nång ®é chÊt bÈn trong n−íc th¶i sinh ho¹t tõ c¸c ng«i nhµ hoÆc côm d©n c− ®éc lËp / 25,28 /. Th«ng sè T¶i l−îng , Nång ®é* , mg/l g/ng−êi.ngµy Tæng chÊt r¾n 115-117 680-1.000 C¸c chÊt r¾n dÔ bay h¬i 65-85 380-500 CÆn l¬ löng 35-50 200-290 CÆn l¬ löng dÔ bay h¬i 25-40 150-240 BOD5 35-50 200-290 COD 115-125 680-730 Tæng nit¬ 6-17 35-100 Nit¬ am«n 1-3 6-18 Tæng phèt pho 3-5 18-29 Phèt ph¸t (tÝnh theo phèt pho ) 1-4 6-24 10 -4x1012** 11 10 -1010*** 8 Tæng coliform 107-109*** Fecal coliform Ghi chó:* Nång ®é tÝnh khi tiªu chuÈn th¶i n−íc lµ 170 l/ng−êi.ngµy ** Sè coli *** Sè coliform/100 ml N−íc th¶i bÖnh viÖn cã thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt gÇn gièng n−íc th¶i sinh ho¹t ®« thÞ, tuy nhiªn nång ®é chÊt bÈn cã thÊp h¬n do tiªu chuÈn sö dông n−íc lín. L−îng chÊt bÈn tÝnh theo ®¬n vÞ 1 gi−êng bÖnh th¶i vµo hÖ thèng tho¸t n−íc trong mét ngµy lµ: -ChÊt bÈn l¬ löng : 130g (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 8
- PGS.TS Trần Đức Hạ -BOD5 : 70g -Nit¬ am«n : 16g -Clorua : 18g Nång ®é c¸c chÊt bÈn trong n−íc th¶i c¸c bÖnh viÖn cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶ng .3. B¶ng .3. C¸c chØ tiªu « nhiÔm trong n−íc th¶i c¸c bÖnh viÖn n−íc ta / 8 /. ChØ tiªu Nång ®é Min Trung b×nh Max PH 6.2 7.4 8.1 ChÊt l¬ löng, mg/l 100 160 220 BOD5 , mg/l 110 150 250 COD , mg/l 140 200 300 106 107 109 Tæng sè coli form, MPN/100ml Trong n−íc th¶i bÖnh viÖn cßn chøa c¸c chÊt th¶i tÈy röa, d− l−îng d−îc phÈm vµ mét sè chÊt ®éc h¹i ®Æc tr−ng tõ qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n, xÐt nghiÖm bÖnh nh©n... §Æc tr−ng cña n−íc th¶i bÖnh viÖn lµ sù xuÊt hiÖn cña c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh nh− Somonella, Leptospira,Vibrio Choleral, Mycobacterium Tuberculosis... .3. C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i . .3.1. Møc ®é xö lý n−íc th¶i Møc ®é xö lý n−íc th¶i ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn quy m« ®èi t−îng tho¸t n−íc vµ c¸c yªu cÇu vÖ sinh cña nguån tiÕp nhËn. N−íc mÆt cã thÓ tiÕp nhËn n−íc th¶i ®−îc chia thµnh hai lo¹i: nguån n−íc mÆt lo¹i A víi môc ®Ých sö dông cho cÊp n−íc sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ nguån n−íc mÆt lo¹i B víi viÖc sö dông n−íc cho c¸c môc ®Ých kh¸c. Nång ®é giíi h¹n cho phÐp cña c¸c chÊt « nhiÔm trong c¸c lo¹i nguån n−íc nµy ®−îc quy ®Þnh theo tiªu chuÈn m«i tr−êng TCVN 5942-1995 . §iÒu kiÖn cÇn khi x¸c ®Þnh møc ®é XLNT cÇn thiÕt lµ ®Ó n−íc th¶i khi x¶ cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nguån kh«ng ®−îc lµm cho nång ®é chÊt bÈn t¹i ®iÓm kiÓm tra sö dông n−íc v−ît nång ®é giíi h¹n cho phÐp. §iÒu kiÖn ®ñ, khèng chÕ ®èi víi n−íc th¶i khi x¶ vµo nguån n−íc mÆt ®−îc quy ®Þnh theo tiªu chuÈn thiÕt kÕ n−íc ®« thÞ 20TCN 51-84 hoÆc tiªu chuÈn m«i tr−êng TCVN 5945-1995, TCVN 6772:2000 (phô lôc 1).Theo c¸c quy ®Þnh nµy, n−íc th¶i mét sè chØ tiªu trong sinh ho¹t khi x¶ vµo nguån n−íc ph¶i ®¸p øng yªu cÇu nªu trong b¶ng .4.. B¶ng .4. Nång ®é giíi h¹n cho phÐp cña mét sè chÊt « nhiÓm trong n−íc th¶i sinh ho¹tkhi x¶ vµo nguån n−íc (Theo TCVN6772:2000) TT Th«ng sè Gi¸ trÞ giíi h¹n Møc I Møc II Møc III Møc IV Møc V 1 pH 5-9 5-9 5-9 5-9 5-9 2 BOD5, mg/l 30 30 40 50 200 3 ChÊt r¾n l¬ löng, mg/l 50 50 60 100 100 (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 9
- PGS.TS Trần Đức Hạ 4 ChÊt r¾n cã thÓ l¾ng, mg/l 0,5 0,5 0,5 0,5 KQ§ 5 Tæng chÊt r¾n hoµ tan, mg/l 500 500 500 500 KQ§ 6 Sun phua(theo H2S), mg/l 1,0 1,0 3,0 4,0 KQ§ Nit¬r¸t (NO3-), mg/l 7 30 30 40 50 KQ§ 8 DÇu mì (thùc phÈm), mg/l 20 20 20 20 100 Phosphat (PO43-), mg/l 9 6 6 10 10 KQ§ 10 Coliform, MPN/100ml 1.000 1.000 5.000 5.000 10.000 Ghi chó:KQ§- Kh«ng quy ®Þnh gi¸ trÞ; C¸c møc I,II,III,IV vµ V: theo lo¹i h×nh vµ quy m« c«ng tr×nh dÞch vô. Nh− vËy viÖc x¸c ®Þnh møc ®é xö lý n−íc th¶i cÊn thiÕt cña ®èi t−îng th¶i n−íc sinh ho¹t quy m« nhá vµ võa còng ph¶i dùa trªn hai ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ nªu trªn. ViÖc kiÓm so¸t « nhiÔm ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é XLNT cÇn thiÕt cho khu d©n c− hoÆc ®« thÞ ®−îc thùc hiÖn theo s¬ ®å nªu trªn h×nh .5. N−íc th¶i c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp KiÓm so¸t theo N−íc th¶i khu d©n c− 20TCN51-84 §èi t−îng sö dông n−íc KiÓm so¸t theo tiªu chuÈn chÊt l−îng n−íc sö dông Tr¹m XLNT Tr¹m cÊp n−íc KiÓm so¸t theo TCVN6772:2000 hoÆc TCXD 188:196 §iÓm x¶ §iÓm lÊy n−íc §iÓm kiÓm tra KiÓm so¸t theo TCVN 5942-1995 H×nh . 5. S¬ kiÓm so¸t « nhiÔm n−íc ( c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é XLNT cÇn thiÕt). N−íc th¶i sinh ho¹t th−êng ®−îc sö lý theo 3 b−íc ( møc ®é ) nªu trªn h×nh .6 sau ®©y: -B−íc thø nhÊt ( xö lý bËc mét hay xö lý s¬ bé ): Lµm trong n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc ®Ó lo¹i cÆn vµ c¸c chÊt r¾n lín. §©y lµ møc ®é b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ XLNT. Hµm l−îng cÆn l¬ löng trong n−íc th¶i sau khi xö lý ë giai ®o¹n nµy ph¶i bÐ h¬n 150 mg/l nÕu n−íc (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 10
- PGS.TS Trần Đức Hạ th¶i ®−îc xö lý sinh häc tiÕp tôc hoÆc bÐ h¬n c¸c quy ®Þnh nªu trong b¶ng .6. nÕu x¶ n−íc th¶i trùc tiÕp vµo nguån n−íc mÆt. N−íc th¶i sinh ho¹t N−íc th¶i bÖnh viÖn N−íc th¶i s¶n xuÊt Khö trïng diÖn vi khuÈn g©y bÖnh dÞch (c¸c biÖn ph¸p ho¸ häc hoÆc vËt lý) Xö lý s¬ bé Khö c¸c chÊt ®éc h¹i vμ ®¶m T¸ch r¸c, c¸t vμ cÆn b¶o ®iÒu kiÖn lμm viÖc b×nh l¾ng trong n−íc th¶i th−êng cña c¸c c«ng tr×nh xö lý (c¸c biÖn ph¸p (Xö lý bËc mét) sinh häc n−íc th¶i (C¸c biÖn c¬ häc) ph¸p c¬ häc, ho¸ häc hoÆc ho¸ lý) T¸ch c¸c chÊt h÷u c¬ trong Xö lý bËc hai n−íc th¶i (biÖn ph¸p sinh häc) Khö c¸c chÊt dinh d−ìng (N-P) vμ khö trïng n−íc th¶i (C¸c biÖn ph¸p sinh häc, ho¸ häc Xö lý triÖt ®Ó hoÆc hoÆc ho¸ lý) (Xö lý BËc ba) X¶ n−íc th¶i ra nguån vμ t¨ng Tù lμm s¹ch cña c−êng qu¸ tr×nh tù lμm s¹ch nguån n−íc cñanguån n−íc H×nh .6. C¸c b−íc xö lý n−íc th¶i ®« thÞ (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 11
- PGS.TS Trần Đức Hạ -B−íc thø hai ( xö lý bËc hai hay xö lý sinh häc): XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc. Giai ®o¹n xö lý nµy ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së t×nh tr¹ng sö dông vµ qu¸ tr×nh tù lµm s¹ch cña nguån n−íc. -B−íc thø ba (xö lý bËc ba hay xö lý triÖt ®Ó): lo¹i bá c¸c hîp chÊt nit¬ vµ phèt pho khái n−íc th¶i. Giai ®o¹n nµy rÊt cã ý nghÜa ®èi víi c¸c n−íc khÝa hËu nhiÖt ®íi, n¬i mµ qu¸ tr×nh ph× d−ìng ¶nh h−ëng s©u s¾c ®Õn chÊt l−îng n−íc mÆt. Giai ®o¹n khö trïng sau qu¸ tr×nh lµm s¹ch n−íc th¶i lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi mét sè lo¹i n−íc th¶i hoÆc mét sè d©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý. Møc ®é xö lý n−íc th¶i cña c¸c ®èi t−îng tho¸t n−íc c«ng suÊt nhá cã thÓ x¸c ®Þnh theo c¸c nghiªn cøu /7,31/, nªu trong b¶ng .5. B¶ng .5. Møc ®é XLNT cña c¸c ®èi t−îng tho¸t n−íc c«ng suÊt nhá TT §èi t−îng tho¸t n−íc Nguån tiÕp nhËn Møc ®é XLNT n−íc th¶i ChÊt l¬ löng, BOD5, mg/l Coliform mg/l MPN/100ml 1 L−u vùc ®éc lËp S«ng hå ®« thÞ Q=1000÷5000
- PGS.TS Trần Đức Hạ C¸c tr¹m xö lý n−íc thaØ c«ng suÊt nhá vµ võa ph¶i ®¶m b¶o mét lo¹t c¸c yªu cÇu nh− x©y dùng ®¬n gi¶n, dÔ hîp khèi c¸c c«ng tr×nh, diÖn tÝch chiÕm ®Êt nhá, dÔ qu¶n lý vµ vËn hµnh vµ kinh phÝ ®Çu t− x©y dùng kh«ng lín. YÕu tè hîp khèi c«ng tr×nh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n khi x©y dùng c¸c tr¹m xö lý c«ng suÊt nhá vµ võa ë ®iÒu kiÖn n−íc ta. C¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ®−îc hîp khèi sÏ h¹n chÕ ®−îc viÖc g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ, diÖn tÝch x©y dùng nhá ®¶m b¶o mü quan ®« thÞ …N−íc th¶i sinh ho¹t cã thÓ xö lý t¹i chç trong c¸c c«ng tr×nh lµm s¹ch s¬ bé ( t¸ch dÇu mì, t¸ch vµ xö lý cÆn trong ‘’n−íc ®en’’…), trong c«ng tr×nh xö lý côc bé ®èi víi hÖ thèng tho¸t n−íc ®éc lËp hoÆc trong c«ng tr×nh xö lý tËp trung t¹i tr¹m xö lý khu vùc. XLNT t¹i chç sÏ lµm gi¶m chi phÝ ®Çu t− x©y dùng c¸c tuyÕn cèng tho¸t n−íc. Theo c¬ chÕ qu¸ tr×nh lµm s¹ch, c¸c ph−¬ng ph¸p XLNT sinh ho¹t quy m« nhá vµ võa ®−îc ph©n ra nh− sau: 1.XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc trong c¸c c«ng tr×nh vµ thiÕt bÞ nh− song ch¾n r¸c, bÓ l¾ng c¸t, bÓ t¸ch dÇu mì…. §©y lµ c¸c thiÕt bÞ, c«ng tr×nh xö lý s¬ bé t¹i chç t¸ch c¸c chÊt ph©n t¸n th« nh»m ®¶m b¶o cho hÖ thèng tho¸t n−íc hoÆc c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i phÝa sau ho¹t ®éng æn ®Þnh. 2.XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc kþ khÝ. Qu¸ tr×nh xö lý ®−îc dùa trªn c¬ së ph©n huû c¸c chÊt h÷u c¬ gi÷ l¹i trong c«ng tr×nh nhê sù lªn men kþ khÝ. §èi víi c¸c hÖ thèng tho¸t n−íc quy m« nhá vµ võa ng−êi ta th−êng dïng c¸c c«ng tr×nh kÕt hîp gi÷a viÖc t¸ch cÆn l¾ng (lµm trong n−íc ) víi ph©n huû hiÕm khÝ c¸c chÊt h÷u c¬ trong pha r¾n vµ pha láng. C¸c c«ng tr×nh ®−îc øng dông réng r·i lµ c¸c lo¹i bÓ tù ho¹i, giÕng thÊm, bÓ l¾ng hai vâ (bÓ l¾ng Imhoff), bÓ l¾ng trong kÕt hîp víi ng¨n lªn men, bÓ läc ng−îc qua tÇng cÆn kþ khÝ ( UASB). 3.Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc hiÕu khÝ. Qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i ®−îc dùa trªn sù «xy ho¸ c¸c chÊt h÷u c¬ cã trong n−íc th¶i nhê «xy tù do hoµ tan. NÕu «xy ®−îc cÊp b»ng thiÕt bÞ hoÆc nhê cÊu t¹o c«ng tr×nh, th× ®ã lµ qu¸ tr×nh xö lý sinh häc hiÕu khÝ trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o. Ng−îc l¹i, nÕu «xy ®−îc vËn chuyÓn vµ hoµ tan trong n−íc nhê c¸c yÕu tè tù nhiªn th× ®è lµ qu¸ tr×nh xö lý sinh häc hiÕu khÝ trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn. C¸c c«ng tr×nh xö lý sinh häc hiÕu khÝ trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o th−êng ®−îc dùa trªn nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña bïn ho¹t tÝnh ( bÓ acroten trén, kªnh «xy ho¸ tuÇn hoµn.) hoÆc mµng sinh vËt (bÓ läc sinh vËt, ®Üa sinh vËt ). Xö lý sinh häc hiÕu khÝ trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn th−êng ®−îc tiÕn hµnh trong hå ( hå sinh vËt «xy ho¸, hå sinh vËt æn ®Þnh) hoÆc trong ®Êt ngËp n−íc ( c¸c lo¹i b·i läc, ®Çm lÇy nh©n t¹o). 4.XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc. §ã lµ c¸c qu¸ tr×nh khö trïng n−íc th¶i b»ng ho¸ chÊt (c¸c chÊt clo, «z«n), khö nit¬ phèt pho b»ng c¸c hîp chÊt ho¸ chÊt ho¸ häc hoÆc keo tô tiÕp tôc n−íc th¶i tr−íc khi sö dông l¹i. XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc th−êng lµ kh©u cuèi cïng trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý tr−íc khi x¶ ra nguån yªu cÇu chÊt l−îng cao hoÆc khi cÇn thiÕt sö dông l¹i n−íc th¶i. 5.Xö lý bïn cÆn n−íc th¶i. Trong n−íc th¶i cã c¸c chÊt kh«ng hoµ tan nh− r¸c, c¸t, cÆn l¾ng...C¸c lo¹i c¸t ( chñ yÕu lµ thµnh phÇn v« c¬ vµ tû träng lín) ®−îc ph¬i kh« vµ ®æ san nÒn, r¸c ®−îc nghiÒn nhá hoÆc vËn chuyÓn vÒ b·i ch«n lÊp r¸c. CÆn l¾ng ®−îc gi÷ l¹i trong c¸c bÓ l¾ng ®ît mét ( th−êng ®−îc gäi lµ cÆn s¬ cÊp ) cã hµm l−îng h÷u c¬ lín ®−îc kÕt hîp víi bïn thø cÊp ( chñ yÕu lµ sinh khèi vi sinh vËt d− ), h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh xö lý sinh häc n−íc th¶i, xö lý theo c¸c b−íc t¸ch (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 13
- PGS.TS Trần Đức Hạ n−íc s¬ bé, æn ®Þnh sinh häc trong ®iÒu kiÖn yÕm khÝ hoÆc hiÕu khÝ vµ lµm kh«. Bïn cÆn sau xö lý cã thÓ sö dông ®−îc ®Ó lµm ph©n bãn . §Ó chän ®−îc ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc hîp lý cÇn ph¶i biÕt hµm l−îng chÊt h÷u c¬ ( BOD,COD) trong n−íc th¶i. C¸c ph−¬ng ph¸p lªn men kþ khÝ th−êng phï hîp khi n−íc th¶i cã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ cao. §èi víi n−íc th¶i hµm l−îng chÊt h÷u c¬ thÊp vµ tån t¹i chñ yÕu d−íi d¹ng chÊt keo vµ hoµ tan, th× xö lý c¬ chÕ cho chóng tiÕp xóc víi mµng sinh vËt lµ hîp lý. S¬ ®å chän lùa c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc n−íc th¶i ®−îc nªu trong b¶ng .6. B¶ng .6. Ph¹m vi øng dông c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc n−íc th¶i. Hµm l−îng BOD cña ChÊt h÷u c¬ kh«ng ChÊt h÷u c¬ d¹ng ChÊt h÷u c¬ hoµ n−íc th¶i hoµ tan keo tan hoµ tan Cao (BOD5>500 mg/l) Xö lý sinh häc kÞ khÝ Trung b×nh (BOD5=300-500 mg/l) Xö lý sinh häc b»ng bïn ho¹t tÝnh ThÊp (BOD5< 300 mg/l) Xö lý sinh häc b»ng bïn ho¹t tÝnh Xö lý sinh häc b»ng mμng sinh vËt C¸c nguyªn tè dinh d−ìng nh− N,P cã trong n−íc th¶i còng cã thÓ xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc. C¸c muèi nitrat, nitrit t¹o thµnh trong qu¸ tr×nh ph©n hñy hiÕu khÝ sÏ ®−îc khö trong ®iÒu kiÖn thiÕu khÝ (anoxic) trªn c¬ së c¸c ph¶n øng ph¶n nitrat. Trªn c¬ së nghiªn cøu sù h×nh thµnh hÖ thèng tho¸t n−íc quy m« nhá nhá vµ võa, ®Æc ®iÓm c¸c nguån n−íc th¶i ®« thÞ vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ x· héi n−íc ta cã thÓ thiÕt lËp s¬ ®å tæ chøc XLNT cho c¸c khu d©n c−, thÞ trÊn thÞ x·, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng vµ dÞch vô ( h×nh .7 ). Theo s¬ ®å h×nh .7, n−íc th¶i c¸c ®èi t−îng tho¸t n−íc ®Òu ph¶i xö lý qua giai ®o¹n t¸ch c¸c chÊt r¾n lín nh− r¸c, c¸t, cÆn l¾ng. C¸c lo¹i cÆn l¾ng ®−îc xö lý chñ yÕu b»ng c¸ch lªn men kþ khÝ. C¸c giai ®o¹n xö lý tiÕp theo kh«ng b¾t buéc, ®−îc thiÕt lËp trªn c¬ së c«ng suÊt, thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i, yªu cÇu møc ®é xö lý vµ nguån tiÕp nhËn. (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 14
- PGS.TS Trần Đức Hạ Nguån tiÕp nhËn hoÆc sö dông n−íc th¶i Xö lý b−íc 1 Xö lý b−íc 1 Xö lý b−íc 2 Xö lý b−íc 3 N−íc th¶i ng«i nhµ hoÆc khu Xö lý n−íc th¶i trong ®Êt BÓ tù ho¹i d©n c− ®éc lËp Q
- PGS.TS Trần Đức Hạ .4.Mét sè c«ng tr×nh ®Æc tr−ng xö lý n−íc th¶i quy m« nhá. .4.1.BÓ tù ho¹i . BÓ tù ho¹i lµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i bËc mét ( xö lý s¬ bé ) ®ång thêi thùc hiÖn hai chøc n¨ng: l¾ng n−íc th¶i vµ lªn men cÆn l¾ng. S¬ ®å cÊu t¹o bÓ tù ho¹i nªu trªn h×nh .8 . BÓ tù ho¹i cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt hoÆc h×nh trßn trªn mÆt b»ng, x©y dùng b»ng g¹ch, bª t«ng cèt thÐp, hoÆc chÕ t¹o b»ng vËt liÖu Composite. BÓ ®−îc chia thµnh 2 hoÆc 3 ng¨n. Do phÇn lín cÆn l¾ng tËp trung trong ng¨n thø nhÊt nªn dung tÝch ng¨n nµy chiÕm 50 ®Õn 75% dung tÝch toµn bÓ. C¸c ng¨n thø hai hoÆc thø ba cña bÓ cã dung tÝch b»ng 25% ®Õn 35% dung tÝch toµn bÓ. BÓ th−êng s©u 1,5 ®Õn 3,0m, chiÒu s©u líp n−íc trong bÓ tù ho¹i kh«ng bÐ h¬n 0,75m vµ kh«ng lín h¬n 1,8m, chiÒu réng cña bÓ tèi thiÓu lµ 0,9m vµ chiÒu dµi tèi thiÓu lµ 1,5m. ThÓ tÝch bÓ tù ho¹i kh«ng nhá h¬n 2,8m3 trong ®ã thÓ tÝch phÇn l¾ng kh«ng nhá h¬n 2,0m3. CÊu t¹o mét sè lo¹i bÓ tù ho¹i hai ng¨n hoÆc ba ng¨n ®−îc nªu trªn c¸c h×nh .8. H×nh .8.S¬ ®å cÊu t¹o bÓ tù ho¹i a.BÓ tù ho¹i hai ng¨n; b.BÓ tù ho¹i ba ng¨n C¸c ng¨n bÓ tù ho¹i ®−îc chia lµm hai phÇn : phÇn l¾ng n−íc th¶i (phÝa trªn ) vµ phÇn lªn men cÆn l¾ng ( phÝa d−íi ). N−íc th¶i vµo víi thêi gian l−u l¹i trong bÓ tõ 1 ®Õn 3 ngµy. Do vËn tèc trong bÓ bÐ nªn phÇn lín cÆn l¬ löng ®−îc l¾ng l¹i. HiÖu qu¶ l¾ng cÆn trong bÓ tù ho¹i tõ 40 ®Õn 60% phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ chÕ ®é qu¶n lý, v¹n hµnh bÓ. Qua thêi gian 3 ®Õn 6 th¸ng, cÆn l¾ng len men yÕm khÝ. Qu¸ tr×nh lªn men chñ yÕu diÔn ra trong giai ®o¹n ®Çu lµ lªn men axit . C¸c chÊt khÝ t¹o nªn trong qu¸ tr×nh ph©n gi¶i (CH4,CO2,H2S...) næi lªn kÐo theo c¸c h¹t cÆn kh¸c cã thÓ lµm cho n−íc th¶i nhiÓm bÈn l¹i vµ t¹o nªn mét líp v¸ng næi trªn mÆt n−íc. ChiÒu dµy líp v¸ng nµy cã thÓ tõ 0,3 ®Õn 0,5m. (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 16
- PGS.TS Trần Đức Hạ §Ó dÉn n−íc th¶i vµo vµ ra khái bÓ ng−êi ta th−êng dïng c¸c phô kiÖn tª (T) víi ®−êng kÝnh tèi thiÓu lµ 100 mm víi mét ®Çu èng ®Æt d−íi líp mµng næi, ®Çu kh¸c ®−îc nh« lªn phÝa trªn ®Ó tiÖn kiÓm tra vµ tÈy röa. CÆn trong bÓ tù ho¹i ®−îc lÊy ra theo ®Þnh kú. Mçi lÇn lÊy ph¶i ®Ó l¹i kho¶ng 20% l−îng cÆn ®· lªn men l¹i trong bÓ ®Ó lµm gièng men cho bïn cÆn t−¬i míi l¾ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ph©n hñy cÆn. Do bÓ tù ho¹i cã hai phÇn: phÇn l¾ng vµ phÇn chøa cÆn nªn kÝch th−íc bÓ ®−îc tÝnh nh− sau. a. ThÓ tÝch phÇn l¾ng cña bÓ tù ho¹i ( W1, m3). a.N .T1 , m3 W1 = (.3). 1000 b. ThÓ tÝch phÇn chøa vµ lªn men cÆn (W2, m3) b.N .T2 W2 = , m3 (.4). 1000 c. Tæng thÓ tÝch cña bÓ tù ho¹i ( W, m3 ) W=W1+W2 (.5). Trong ®ã: a- tiªu chuÈn th¶i n−íc cña mét ng−êi trong mét ngµy, l/ng.ngµy; b- tiªu chuÈn cÆn l¾ng l¹i trong bÓ tù ho¹i cña mét ng−êi trong mét ngµy; gi¸ trÞ cña b phô thuéc vµo chu kú hót cÆn khái bÓ; nÕu thêi gian gi÷a hai lÇn hót cÆn d−íi 1 n¨m th× b lÊy b»ng 0,1 l/ng.ngµy, nÕu trªn 1 n¨m th× b lÊy b»ng 0,08 l/ng.ngµy; T1- thêi gian n−íc l−u l¹i trong bÓ tù ho¹i; T2- thêi gian gi÷a hai lÇn hót bïn cÆn lªn men th−êng lÊy tõ 1 ®Õn 3 ngµy; N - sè ng−êi bÓ tù ho¹i phôc vô. ThÓ tÝch cña bÓ tù ho¹i còng cã thÓ ®−îc chän theo quy ®Þnh cña Quy chuÈn cÊp tho¸t n−íc cho nhµ vµ c«ng tr×nh / 4 / nh− sau ( B¶ng .7). B¶ng .7. ThÓ tÝch bÓ tù ho¹i cña nhµ ë Ng«i nhµ gia ®×nh ®éc lËp Ng«i nhµ cã nhiÒu gia ®×nh ThÓ tÝch tèi thiÓu cña bÓ tù ho¹i , m3 vµ c¨n hé 1 hoÆc 2 phßng ngñ 2,8 3 hoÆc 2 phßng ngñ 3,8 4 hoÆc 2 phßng ngñ 2 c¨n hé 4,5 5 hoÆc 6 phßng ngñ 3 c¨n hé 5,7 4 c¨n hé 7,6 5 c¨n hé 8,5 6 c¨n hé 9,5 7 c¨n hé 10,5 8 c¨n hé 11,4 9 c¨n hé 12,3 10 c¨n hé 13,3 . KÝch th−íc cña mét sè lo¹i bÓ tù ho¹i BTCT th−êng ®−îc øng dông ë ViÖt nam ®−îc nªu trong b¶ng .8. (Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org) 17
- PGS.TS Trần Đức Hạ B¶ng .8. KÝch th−íc c¬ b¶n cña bÓ tù ho¹i bª t«ng cèt thÐp. Dung tÝch c«ng KÝch th−íc bÓ ,m t¸c cña bÓ W, ChiÒu dµi ng¨n ChiÒu dµi ChiÒu réng ChiÒu s©u c«ng m3 thø nhÊt ng¨n thø hai t¸c 2 2,4 - 0,9 1,0 3 2,6 1,0 1,0 1,0 4 2,2 1,1 1,1 1,1 5 2,4 1,2 1,2 1,2 10 3,0 1,5 1,5 1,5 BÓ tù ho¹i cã thÓ ®−a vµo sö dông ngay sau khi x©y dùng. Nã kh«ng cÇn mét yªu cÇu ®Æc biÖt nµo tr−íc khi ®−a vµo vËn hµnh. Tuy nhiªn sù lªn men bïn cÆn ph¶i b¾t ®Çu sau vµi ngµy. Bïn cÆn lªn men ph¶i ®−îc hót sau 1 ®Õn 3 n¨m bÓ ho¹t ®éng. T¹i thêi ®iÓm hót, phÇn bïn cÆn ch−a lªn men n»m phÝa trªn v× thÕ èng hót cña m¸y b¬m ph¶i ®Æt s©u xuèng ®¸y bÓ. Th«ng th−êng ng−êi ta gi÷ l¹i kho·ng 20% l−îng bïn cÆn ®Ó '' g©y men '' cho bïn cÆn t−¬i ®ît sau. Khi hót bïn cÆn ra khái bÓ, hçn hîp bïn cÆn n−íc th−êng cã BOD5 kho¶ng 6.000mg/l, tæng c¸c chÊt r¾n (TSS) kho¶ng 15.000 mg/l, tæng nit¬ kho¶ng 700 mg/l ( trong ®ã N-NH3 lµ 400 mg/l), tæng phèt pho kho¶ng 250 mg/l vµ tæng dÇu mì kho¶ng 8.000 mg/l. Bïn cÆn ®· lªn men ®−îc lµm kh« trªn s©n ph¬i bïn, trong hÇm ñ lµm ph©n compot hoÆc xö lý tiÕp tôc trong c¸c b·i läc ngËp n−íc trång c©y phÝa trªn. Khi ra khái bÓ COD cña n−íc th¶i gi¶m tõ 25% ®Õn 50%. Nång ®é c¸c chÊt bÈn trong dßng n−íc th¶i ra khái bÓ tù ho¹i n»m ë trong giíi h¹n sau ®©y : -BOD5 : 120-140 mg/l -Tæng c¸c chÊt r¾n: 50-100 mg/l -Nit¬ am«n (N-NH3 ):20-50 mg/l -Nit¬ nit¬rat ( N-NO3) :
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Giáo trình Công nghệ xử lý nước thải - Trần Văn Nhân, Ngô Thị Nga
333 p | 1295 | 546
-
Giáo trình Công nghệ sản xuất chương trình truyền hình - ThS. Phạm Thị Sao Băng
81 p | 888 | 259
-
Giáo trình Công nghệ sinh học động vật
61 p | 870 | 258
-
Giáo trình Công nghệ sinh học thực phẩm II - ĐH Đà Nẵng
56 p | 565 | 209
-
Giáo trình công nghệ và ứng dụng enzim. PGS - TS Đỗ Quý Hai
117 p | 345 | 140
-
Giáo trình Công nghệ tế bào - Nguyễn Hoàng Lộc
152 p | 297 | 85
-
Giáo trình Công nghệ Protein part 7
15 p | 139 | 51
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 7
12 p | 228 | 43
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 10
9 p | 224 | 41
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 1
12 p | 150 | 39
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 6
12 p | 146 | 35
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 5
12 p | 147 | 35
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 9
12 p | 129 | 33
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 3
12 p | 148 | 31
-
Giáo trình Công nghệ và Ứng dụng Emzyne part 2
12 p | 103 | 31
-
Giáo trình Công nghệ sản xuất bột giấy (Tập 2 Sản xuất bột cơ): Phần 1 - TS. Lê Quang Diễn
73 p | 33 | 5
-
Giáo trình Công nghệ sản xuất bột giấy (Tập 2 Sản xuất bột cơ): Phần 2 - TS. Lê Quang Diễn
39 p | 26 | 4
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn