intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

giáo trình thực tập cây lúa - Phạm Thị Phấn

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

627
lượt xem
140
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG Giáo trình có thể dùng tham khảo cho những ngành : Sư phạm, Nông Nghiệp, Phát triển nông thôn, Bảo vệ thực vật, Quản lý đất đai. Có thể dùng cho các trường : Đại học và Cao đẳng Các từ khóa (Đề nghị cung cấp 10 từ khóa để tra cứu):

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: giáo trình thực tập cây lúa - Phạm Thị Phấn

  1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG BỘ MÔN TÀI NGUYÊN CÂY TRỒNG GIÁO TRÌNH THỰC TẬP CÂY LÚA Biên soạn: Phạm Thị Phấn Cần Thơ/2008
  2. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG CỦA GIÁO TRÌNH 1. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ Họ và tên: PHẠM THỊ PHẤN Sinh năm: 1956 Cơ quan công tác: Trường Đại học Cần Thơ Bộ môn: Tài nguyên cây trồng, Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL, Trường: Đại học Cần Thơ Địa chỉ Email để liên hệ: ptphan@ctu.edu.vn 2. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG Giáo trình có thể dùng tham khảo cho những ngành : Sư phạm, Nông Nghiệp, Phát triển nông thôn, Bảo vệ thực vật, Quản lý đất đai. Có thể dùng cho các trường : Đại học và Cao đẳng Các từ khóa (Đề nghị cung cấp 10 từ khóa để tra cứu): Hình thể, cây lúa, sinh trưởng, miên trạng, thành phần năng suất, nẩy mầm, làm mạ, độ trở hồ , thu hoạch, phẩm chất hạt. Yêu cầu kiến thức trước khi học môn này: Sinh viên đã học qua các môn cơ sở như : Sinh lý thực vật, Nông hoá, Thổ nhưỡng, và khí tượng thủy văn Đã xuất bản in chưa, nếu có thì Nhà xuất bản nào: Chưa xuất bản, chỉ in để lưu hành nội bộ trong Tủ sách đại học Cần Thơ cho sinh viên tham khảo. 1
  3. MỤC LỤC THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ ..............................................................................................1 PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG .........................................................................1 CỦA GIÁO TRÌNH ...........................................................................................................1 1. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ .........................................................................................1 2. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG .................................................................1 MỤC LỤC...........................................................................................................................2 BÀI 1: ĐẶC TÍNH HÌNH THỂ CÂY LÚA .....................................................................6 1.1. MỤC ĐÍCH ...............................................................................................................6 1.2. VẬT LIỆU.................................................................................................................6 1.3. NỘI DUNG ...............................................................................................................7 1.3.1. Cây mạ ................................................................................................................7 1.3.2. Rễ ........................................................................................................................7 1.3.3. Thân (chồi) .........................................................................................................8 1.3.4. Lá ........................................................................................................................9 1.3.4.1. Phiến lá ........................................................................................................9 1.3.4.2. Cổ lá .............................................................................................................9 1.3.4.3. Bẹ lá .............................................................................................................9 1.3.5. Phát hoa ..............................................................................................................9 1.3.5.1. Phát hoa (bông lúa) ......................................................................................9 1.3.5.2. Nhánh gié ....................................................................................................9 1.3.5.3. Hoa ...............................................................................................................9 1.3.5.4. Hạt lúa ........................................................................................................10 1.3.5.5. Hạt gạo .......................................................................................................10 1.3.6. Quan sát, so sánh những điểm khác biệt giữa cây lúa và cây cỏ......................10 1.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ ......................................................................10 1.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................10 BÀI 2: ĐẶC TÍNH SINH HỌC CÂY LÚA ...................................................................11 2.1. MỤC ĐÍCH .............................................................................................................11 2.2. VẬT LIỆU...............................................................................................................11 2.3. NỘI DUNG .............................................................................................................11 2.3.1. Tính miên trạng của hạt lúa ..............................................................................11 2.3.1.1. Nguyên nhân ..............................................................................................12 2
  4. 2.3.1.2. Cách xác định tính miên trạng ...................................................................12 2.3.1.3. Cách phá miên trạng ..................................................................................12 2.3.2. Đặc tính sinh trưởng và phát triển của cây lúa .................................................12 2.3.2.1. Chú ý: .........................................................................................................13 2.3.2.2. Hướng dẫn: ................................................................................................13 2.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ ......................................................................13 2. 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................14 BÀI 3: PHƯƠNG PHÁP THỬ ĐỘ NẨY MẦM ..........................................................15 3.1. MỤC ĐÍCH .............................................................................................................15 3.2. VẬT LIỆU...............................................................................................................15 3.3. NỘI DUNG .............................................................................................................15 3.3.1. Phương pháp đĩa petri.......................................................................................15 3.3.2. Phương pháp vải cuốn tròn...............................................................................16 3.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ ......................................................................17 3.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................17 BÀI 4: TÍNH TỈ LỆ HẠT CHẮC VÀ NHU CẦU GIỐNG /ĐƠN VỊ DIỆN TÍCH ...18 4.1. MỤC ĐÍCH .............................................................................................................18 4.2. VẬT LIỆU...............................................................................................................18 4.3. NỘI DUNG .............................................................................................................18 4.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ ......................................................................20 4.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................20 BÀI 5: PHƯƠNG PHÁP NGÂM Ủ HẠT GIỐNG .......................................................21 5.1. MỤC ĐÍCH .............................................................................................................21 5.2. VẬT LIỆU...............................................................................................................21 5.3. NỘI DUNG .............................................................................................................21 5.3.1 Ngâm hạt giống .................................................................................................21 5.3.2. Ủ hạt giống .......................................................................................................22 5.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ ......................................................................22 BÀI 6: PHƯƠNG PHÁP LÀM MẠ ...............................................................................23 PHẦN 1: PHƯƠNG PHÁP LÀM MẠ ƯỚT .................................................................23 6.1.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................23 6.1.2. VẬT LIỆU ........................................................................................................23 6.1.3. NỘI DUNG ......................................................................................................23 PHẦN 2: PHƯƠNG PHÁP LÀM MẠ KHÔ.................................................................25 6.2.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................25 3
  5. 6.2.2. VẬT LIỆU ........................................................................................................25 6.2.3. NỘI DUNG ......................................................................................................26 6.1.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ................................................................27 6.1.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................27 BÀI 7: BÓN PHÂN CHO LÚA ......................................................................................28 7.1. MỤC ĐÍCH .............................................................................................................28 7.2. VẬT LIỆU...............................................................................................................28 7.3. NỘI DUNG .............................................................................................................28 7.3.1. Nhu cầu về phân bón cho lúa ..........................................................................28 7.3.1.1. Loại phân ...................................................................................................28 7.3.1.2. Lượng phân bón (công thức phân bón)......................................................28 7.3.1.3. Vai trò của phân N, P, K ............................................................................28 7.3.2. Cách tính lượng phân bón ................................................................................29 7.3.2.1. Trường hợp dùng phân đơn .......................................................................29 7.3.2.2. Trường hợp dùng phân hỗn hợp ................................................................29 7.3.3. Cách bón phân cho lúa .....................................................................................31 7.3.3.1. Cách bón phân cơ bản cho lúa ...................................................................31 7.3.3.2. Cách bón phân đạm theo bảng so màu lá ..................................................31 7.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ ......................................................................33 7.5 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................33 BÀI 8: THU HOẠCH ......................................................................................................34 8.1. MỤC ĐÍCH .............................................................................................................34 8.2. VẬT LIỆU...............................................................................................................34 8.3. NỘI DUNG .............................................................................................................34 8.3.1 Xác định thời điểm thu hoạch ...........................................................................34 8.3.2. Thu hoạch .........................................................................................................35 8.3.3 Phương pháp tính thành phần năng suất lúa ...................................................35 a.Trường hợp lúa cấy ..............................................................................................35 Bước 8: Tính toán...........................................................................................................36 b.Trường hợp lúa sạ ................................................................................................37 8.3.4. Phương pháp tính năng suất thực tế .................................................................37 8.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ ......................................................................37 8.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................37 BÀI 9: THỬ PHẨM CHẤT HẠT GẠO ........................................................................38 PHẦN I: CHẤT LƯỢNG XAY XÁT ...........................................................................38 4
  6. 9.1.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................38 9.1.2. VẬT LIỆU ........................................................................................................38 9.1.3. NỘI DUNG ......................................................................................................38 9.1.3.1 Phương pháp ...............................................................................................38 9.1.3.2 Cách tính .....................................................................................................38 9.1.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ................................................................39 PHẦN II: DẠNG HẠT ..................................................................................................39 9.2.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................39 9.2.2. VẬT LIỆU ........................................................................................................39 9.2.3. NỘI DUNG ......................................................................................................39 9.2.3.1 Phương pháp ...............................................................................................39 9.2.3.2 Phân loại hạt theo kích thước và dạng hạt ..................................................40 9.2.3.3. Xác định độ trong của hạt gạo: ..................................................................40 9.2.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ................................................................41 PHẦN III. NHIỆT ĐỘ ĐÔNG HỒ ................................................................................41 9.3.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................41 9.3.2. VẬT LIỆU ........................................................................................................41 9.3.3. NỘI DUNG ......................................................................................................41 9.3.3.1 Phương pháp xác định nhiệt đông hồ .........................................................41 9.3.3.2. Cách đánh giá............................................................................................42 9.3.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ................................................................42 PHẦN IV: SỰ VƯƠN DÀI CỦA HẠT GẠO ...............................................................42 9.4.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................42 9.4.2.VẬT LIỆU .........................................................................................................42 9.4.3. NỘI DUNG ......................................................................................................42 9.4.3.1 Phương pháp ...............................................................................................43 9.4.3.2 Cách tính .....................................................................................................43 9.4.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ................................................................43 PHẦN V: XÁC ĐỊNH HÀM LƯỢNG AMYLOSE .....................................................43 9.5.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................43 9.5.2. VẬT LIỆU ........................................................................................................43 9.5.3. NỘI DUNG ......................................................................................................44 9.5.3.1 Phương pháp chuẩn.....................................................................................44 9.5.3.2 Phương pháp đơn giản ...............................................................................45 9.5.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ................................................................46 5
  7. PHẦN VI: MÙI VỊ.........................................................................................................46 9.6.1. MỤC ĐÍCH ......................................................................................................46 9.6.2. VẬT LIỆU ........................................................................................................46 9.6.3. NỘI DUNG ......................................................................................................46 9.6.3.1 Phương pháp ...............................................................................................47 9.6.3.2 Cách đánh giá..............................................................................................47 9.6.4. CÂU HỎI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ.................................................................47 9.6.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................47 BÀI 1: ĐẶC TÍNH HÌNH THỂ CÂY LÚA 1.1. MỤC ĐÍCH - Nhận rõ, phân biệt hình thể và các bộ phận của cây lúa thuộc nhiều giống khác nhau. - Phân biệt cây lúa với cây cỏ khác bằng đặc tính hình thái, nông học. 1.2. VẬT LIỆU Mỗi nhóm sinh viên (từ 4-5 em) cần có: 6
  8. - 5 tép mạ có 3-4 lá còn đủ hạt và lá bao - 6 loại rễ: lúa ruộng tốt, lúa ruộng xấu, lúa rẫy, hạt lúa đang lên mầm trong tối và ngoài sáng, lúa cấy 15-20 ngày, tép lúa ngâm trong ống nghiệm cho thấy rễ non vừa nhú ra - 2 buị lúa cấy khoảng 20 ngày: lúa địa phương, lúa cao sản ngắn ngày - 2 bụi lúa đang trổ: lúa địa phương và lúa cao sản ngắn ngày - 1 bụi lúa cao sản đang chín - Mẫu hạt lúa (20 mẫu mỗi thứ) - 2 cây cỏ: Lồng vực (Echinochloa crus-galli L) và Đuôi phụng (Leptochloa chinensis) - Thước đo góc và thước dẹp 30 cm Trợ huấn cụ: - Tiêu bản các bộ phận của cây lúa 1.3. NỘI DUNG Cây lúa trồng Oryza sativa L gồm hơn 11.000 giống khác nhau có những hình tính riêng biệt để thích nghi với từng điều kiện thiên nhiên và từng lề lối canh tác khác nhau. Cải thiện kiểu cây lúa là biện pháp thực tiễn để nâng cao năng suất lúa. Để có thể thực hiện được mục đích ấy, ta cần nhận rõ các đặc trưng hình thái của lúa từ hạt cho đến cây. 1.3.1. Cây mạ Dùng cây mạ có sẵn, quan sát kỹ các bộ phận sau đây: - Rễ mầm - Rễ phụ - Lóng sơ khởi (trục trung diêp) - Lá bao mầm, lá 1, 2, 3.... Mô tả hình dáng và vẽ hình từng bộ phận trên. 1.3.2. Rễ Quan sát 3 bộ rễ khác nhau của lúa cấy: - Trên ruộng đất tốt - Trên ruộng đất trầm thủy - Trên đất rẫy Mô tả và vẽ hình các chùm rễ ( rễ bất định). Để ý màu rễ của mỗi mẫu lúa, vị trí rễ mọc trên đất như thế nào. 7
  9. 1.3.3. Thân (chồi) Quan sát các mẫu lúa: - Đã cấy 20 ngày - Tượng khối sơ khởi - Các bụi lúa sắp trổ - Đang trổ - Sắp chín Mô tả, vẽ hình và phân loại các mẫu lúa đã được trình bày theo các bộ phận sau đây: - Lá bao chồi - Số chồi - Góc mọc của chồi : < 30 oC (đứng), 30-60 oC (trung bình), >60 o C (xoè) - Chiều dài thân: cách đo - Chiều cao cây: cách đo Với 2 loại lúa đang trổ: một lúa địa phương và một lúa cao sản, mỗi bụi cắt một chồi sát gốc, quan sát các lóng và đốt bằng cách tách rời từng bẹ lá ra khỏi thân. - Để ý sự ôm lóng của bẹ lá trên 2 chồi nầy (kín hoặc hở bẹ) - Đếm tổng số lóng và số lóng dài hơn 5mm - Đo và vẽ đường kính tiết diện của các lóng từ dưới lên trên - Mô tả màu lóng ( xanh, vàng, tím). - Phân biệt chồi hữu hiệu và chồi vô hiệu trên bụi lúa sắp trổ, tính phần trăm - Chồi hữu hiệu: chiều cao cao hơn 2/3 so với thân chính và có 3 lá trở lên - Chồi vô hiệu: chiều cao thấp hơn 2/3 so với thân chính và có ít hơn 3 lá 8
  10. 1.3.4. Lá Quan sát cây lúa địa phương và cây lúa cao sản đang trổ, chú ý đến các lá. Mô tả và vẽ hình các chi tiết sau đây: 1.3.4.1. Phiến lá - Màu lá (xanh nhạt, xanh, xanh đậm, xanh có bìa tím, xanh có lấm chấm tím, tất cả tím) - Lông trên lá: dùng tay vuốt ngược lá (lá kế lá đòng) đánh giá sự có mặt của lông theo 3 cấp: không có lông, trung bình, nhiều - Kích thước (rộng, dài): cách đo Góc lá của lá cờ: < 30 o C (đứng), 30-60 o C (trung bình), >60 o C (nghiêng) - 1.3.4.2. Cổ lá - Màu (trắng, đỏ, xanh, tím) - Thìa lá: chiều dài và màu (trắng đến xanh tím) - Tai lá: màu (trắng, xanh, tím) 1.3.4.3. Bẹ lá - Màu (xanh, xanh nhạt, sọc tím) - Kích thước - Ôm lóng hoặc hở lóng 1.3.5. Phát hoa Quan sát hai bụi lúa đang trổ và bụi lúa chín, quan sát đo đạc và mô tả những bộ phận sau đây: 1.3.5.1. Phát hoa (bông lúa) - Chiều dài: đo từ cổ bông đến chóp bông - Hình dáng: mọc xoè, trung bình, túm - Cổ bông: cổ kín, cổ hở, cổ trung bình 1.3.5.2. Nhánh gié - Nhánh gié: đếm số nhánh bậc 1, 2, 3 - Quan sát cách đính hạt trên nhánh gié 1.3.5.3. Hoa - Cuống hoa - Dĩnh dưới và trên (màu sắc, kích thước) - Trấu dưới và trên (màu gì), gân trên trấu - Râu : có, không, dài, ngắn , màu gì - Vẫy cá - Nhụy đực: túi phấn (màu trắng ngà, có vết tím hoặc tím), cuống tiểu nhụy (vòi nhụy) - Nhụy cái: nướm và bầu noãn 9
  11. 1.3.5.4. Hạt lúa - Kích thước hạt: dài và rộng - Trấu: màu (vàng trấu, vàng đến nâu, có lấm tấm trên vàng trấu, có sọc nâu trên vàng trấu, đỏ, tím và đen) - Dĩnh: màu (trắng đỏ đến vàng trấu, đỏ và tím) - Râu: dài, ngắn hoặc không có, màu (trấu, vàng, đỏ, tím) 1.3.5.5. Hạt gạo - Cám (màu trắng, hơi nâu, đỏ và tím) - Mầm (phôi): kích thước: nhỏ 2,5 mm - Gạo: kích thước (dài, rộng) - Gan trắng - Bụng trắng - Lưng trắng So sánh giữa gạo nếp và gạo tẻ 1.3.6. Quan sát, so sánh những điểm khác biệt giữa cây lúa và cây cỏ 1.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 1. Vẽ hình các bộ phận khác nhau của cây lúa và ghi nhận các số liệu đã đo đạc hoặc đã quan sát được với các mẫu vật đã học. 2. Kể những điểm khác nhau giữa cây lúa và cây cỏ. 3. Phân biệt các đặc điểm hình thái của cây lúa mùa địa phương và cây lúa cao sản 1.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. RRI, 1980. Descriptors for rice. International Rice Testing 2. IRRI. 1980. Descriptors for rice Oryza Sativa L. IBPGR-IRRI Rice Advisory Committee 3. IRRI, 1996. Standard Evaluation System for rice. International Rice Testing Program, 4 th edition July 1996 10
  12. BÀI 2: ĐẶC TÍNH SINH HỌC CÂY LÚA 2.1. MỤC ĐÍCH - Giúp học sinh nắm được đặc tính sinh trưởng và phát triển của cây lúa ngay từ khi hạt nẩy mầm đến khi thu hoạch. - Biết được các yêu cầu ngoại cảnh của cây lúa qua từng giai đoạn để tác động các biện pháp kỹ thuật thích hợp trong canh tác nhằm đạt năng suất cao nhất. 2.2. VẬT LIỆU Mỗi nhóm sinh viên (4-5 em) cần có: - Máy sấy - 400 hạt lúa mới gặt - 2 beakers 200 ml - Một giống lúa địa phương và một giống lúa cao sản ngắn ngày mỗi thứ 50 gr để theo dõi - Viết, sơn, thước đo chiều cao - 50 ml HNO3 (0,1N-0,2N) - 1 khay và 1 thau thử nẩy mầm Trợ huấn cụ - Các tiêu bản và hình vẽ các giai đoạn sinh trưởng của cây lúa, đòng lúa, mô hình ra chồi - Các bụi lúa ở các giai đoạn sinh trưởng khác nhau: + 1 cây mạ 15-20 ngày tuổi + 1 bụi lúa đang nở bụi tích cực + 1 bụi lúa đang làm đòng + 1 bụi lúa sắp trổ + 1 bụi lúa đang ngậm sữa + 1 bụi lúa chín vừa độ thu hoạch 2.3. NỘI DUNG 2.3.1. Tính miên trạng của hạt lúa Đối với một số giống lúa mới thu hoạch, ngâm ủ trong điều kiện rất thích hợp vẫn không nẩy mầm hoặc nẩy mầm rất ít. Đó là do hạt có tính miên trạng, cần để một thời gian nhất định (lâu mau tuỳ giống), sau đó ngâm ủ mới nẩy mầm được. Nhờ có tính miên trạng nầy, hạt lúa khó nẩy mầm ngoài đồng khi lúa chín chưa kịp thu hoạch mà ruộng ẩm ướt, tránh thiệt hại về năng suất và phẩm chất. 11
  13. 2.3.1.1. Nguyên nhân + Cơ học: chủ yếu do cấu trúc của vỏ hạt lúa (dầy, cứng) + Lý học: không thấm nước, khí + Hoá học và sinh lý học: do các yếu tố bên trong: phôi còn non, các kích thích tố sinh trưởng chưa thành lập đầy đủ, chất ức chế. 2.3.1.2. Cách xác định tính miên trạng + Thời gian miên trạng: từ khi gặt đến lúc hạt có thể nẩy mầm 80% bằng cách thử độ nẩy mầm trên dĩa petri. Ngắn: từ 2 tuần trở lại Trung bình: từ 2 tuần đến 2 tháng Dài: trên 2 tháng + Cường độ miên trạng: hạt lúa mới gặt đem sấy ở 50o C trong 96 giờ sau đó thử nẩy mầm trên đĩa petri nếu: Yếu: nẩy mầm 80-100% Trung bình: khoảng 50% Mạnh: không hoặc nẩy mầm rất ít 2.3.1.3. Cách phá miên trạng + Bằng nhiệt độ: sấy 50o C trong 96 giờ hoặc bằng nước 3 sôi 2 lạnh (khoảng 53 o C trong 15-20 phút + Dùng hoá chất: HNO3 hoặc H2SO4 (0,1N) ngâm trong 24 giờ. + Phơi nắng liên tục 4-7 ngày. + Bóc vỏ trấu. 2.3.2. Đặc tính sinh trưởng và phát triển của cây lúa - Gieo hạt cho nẩy mầm trong 2 điều kiện: trong tối và ngoài ánh sáng. Quan sát hạt lúa nẩy mầm với rễ mầm và thân mầm xuất hiện. So sánh sự khác nhau của mầm lúa gieo trong tối và ngoài ánh sáng. - Mỗi nhóm sinh viên theo dõi 2 giống lúa, địa phương và cao sản từ lúc gieo đến thu hoạch. Gieo mạ trong khay (mỗi khay 1 giống), cấy trong nhà lưới lúc mạ 20 ngày tuổi với khoảng cách 20 x 20 cm đối với lúa cao sản và 20 x 30 cm đối với lúa mùa địa phương, 1 tép/bụi. Mỗi giống cấy 3 hàng, mỗi hàng 3 mét. Ghi nhận các chỉ tiêu sau đây: - Sự ra lá và tốc độ ra lá: ghi nhận 2 ngày một lần. Khi thấy một lá mới xuất hiện khỏi bẹ lá ghi ngày ra lá. Bắt đầu đánh dấu lá thứ 3 bằng sơn, sau đó cứ 3 lá thì đánh dấu (3, 6, 9, 12, 15,... ) cho đến lúa trổ. Lưu ý cách mọc lá và đếm số lá để tính tuổi mạ. Cây mạ có bao nhiêu lá là có bấy nhiêu tuổi. Kế lá 1 là lá hoàn toàn đầu tiên. 12
  14. 2.3.2.1. Chú ý: - Một lá phát triển hoàn toàn khi lá kế tiếp bắt đầu xuất hiện. - Chiều cao và số chồi (ghi nhận nếu có chồi ngạnh trê lúc nhổ mạ), 10 ngày 1 lần kể từ khi cấy đo chiều cao và đếm tổng số chồi trên 3 bụi, giữ cố định 3 bụi trên cho những lần đo sau. Phân biệt khả năng và tốc độ nhảy chồi của từng giống. - Sự phát dục: ghi ngày gieo, nẩy mầm, ngày cấy, ngày có tim đèn (đòng đòng đất 1-2 cm), ngày trổ 5 %, 80 % và ngày chín 80 % của mỗi giống. - Các thành phần năng suất: ghi nhận trên 3 điểm lúc thu hoạch mỗi điểm 4 bụi (12 bụi). Cách phân tích thành phần năng suất sẽ được hướng dẫn ở bài 4. Tất cả các chỉ tiêu cần được theo dõi cẩn thận và so sánh giữa các giống với nhau. Tổng kết và báo cáo (sinh viên). 2.3.2.2. Hướng dẫn: Giáo viên hướng dẫn sinh viên nhận diện hình thái bên ngoài của các bụi lúa ở các giai đoạn sinh trưởng khác nhau: cây mạ, lúa đang nở bụi, lúa ngậm sữa và lúa chín. - Hướng dẫn sinh viên quan sát đòng lúa đang hình thành và phát triển trong bẹ lá cờ. Hình 1: Giai đoạn tượng khối sơ khởi (làm đòng) 2.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 1. Dựa vào kết quả cho biết nguyên nhân nào gây miên trạng hạt? Phương pháp phá miên trạng nào có hiệu quả nhất? Tại sao? 2. Vẽ biểu đồ: - Sự thay đổi (tăng, giảm) chiều cao và số chồi. - Nhận xét gì về thời gian sinh trưởng, giai đoạn phát dục, thời gian trổ và thành phần năng suất của mỗi giống. 13
  15. 2. 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. IRRI, 1988. Breaking seed dormancy: Nitric acid treatment. Rice production. Skills development series. Training and technology transfer department. International Rice Research Institute. Los Banos, Laguna, Philippines 2. Nguyễn Ngọc Đệ, 2008. Giáo trình Cây lúa. Viện Nghiên cứu phát triển Đồng Bằng Sông Cửu Long. Trường Đại học Cần Thơ. Tủ sách Đại học Cần Thơ 14
  16. BÀI 3: PHƯƠNG PHÁP THỬ ĐỘ NẨY MẦM 3.1. MỤC ĐÍCH Hướng dẫn cho sinh viên biết cách thử độ nẩy mầm của hạt lúa, xác định phần trăm hạt nẩy mầm để từ đó có thể dự trù được lượng giống cho sản xuất. 3.2. VẬT LIỆU Mỗi nhóm sinh viên (4-5 em) cần có: - 3-4 miếng giấy thấm - 3-4 miếng vải kích thước 20 x 20 cm - Dây thun hoặc dây gân để cột - Nhãn để cột (bằng giấy hoặc bằng gỗ) - 4 thanh tre kích thước 0,5 x 1 x 30 cm. - 1 kg hạt giống - 8 đĩa petri (hoặc đĩa đựng thức ăn) - 1 khay đựng cát 15 x 30 x 50 cm 3.3. NỘI DUNG 3.3.1. Phương pháp đĩa petri Bước Điểm chú ý 1. Chuẩn bị - Lấy ngẫu nhiên 3-4 mẫu hạt giống, đếm mỗi mẫu đúng 100 hạt (không hạt giống và có hạt lép lửng). dụng cụ thử - Ghi tên giống, ngày thử độ nẩy mầm, lần lặp lại và tên người thực hiện. nẩy mầm Ghi trên nắp đĩa. 2. Xếp hạt - Dùng miếng giấy thấm đặt phía dưới đáy đĩa. giống vào - Xếp 100 hạt chắc vào đĩa. đĩa thử 3. Thêm - Cho nước vào ướt tờ giấy thấm (không nên để ngập nước hạt lúa) để nước vào đĩa cung cấp ẩm độ cho hạt lúa nẩy mầm. - Dùng nấp đĩa đậy kín lại và để nơi an toàn, tránh động vật phá hại. - Thường xuyên thêm nước vào điã cho đủ ẩm. 4. Tính tỉ lệ - 4-5 ngày sau khi bắt đầu thử tiến hành đếm số hạt nẩy mầm. Tính trung nẩy mầm bình hạt nẩy mầm của 3- 4 lần lặp lại. - Nếu nẩy mầm trên 80% có thể sử dụng làm giống sản xuất. - Nếu nẩy mầm dưới 80% không nên làm giống (trừ trường hợp là giống hiếm và tốt cần nhân giống). 15
  17. 3.3.2. Phương pháp vải cuốn tròn Bước Điểm chú ý 1. Chuẩn bị hạt - Đếm ngẫu nhiên 3- 4 mẫu hạt giống, mỗi mẫu 100 hạt chắc (không giống và dụng lép lửng). cụ thử nẩy mầm - Viết tên giống, ngày thử độ nẩy mầm, lần lặp lại và tên người thực hiện treo lên miếng vải. 2. Xếp hạt lên - Nhúng nước cho ướt miếng vải, sau đó trải miếng vải lên mặt bàn vải (nơi bằng phẳng). - Xếp 100 hạt chắc theo hàng dọc và ngang (10 x 10 hạt) trên miếng vải. - Dùng thanh tre (thanh gỗ) đặt lên một mép của miếng vải và cuốn thật cẩn thận, tránh làm xê dịch các hạt. - Sau đó dùng dây thun cột 2 đầu tránh vải bung ra, đồng thời treo nhãn theo dõi. 3. Chăm sóc - Sau khi xong, nhúng cả bó vải vào nước sạch để nơi an toàn, tránh bị phá hại. - Nhúng nước ngày 2-3 lần để đảm bảo đủ độ ẩm. - Để nơi có nhiệt độ phòng 28oC. 4. Tính tỉ lệ nẩy - 4-5 ngày sau khi bắt đầu thử, tiến hành trải miếng vải ra và đếm số mầm hạt nẩy mầm. Tính trung bình tỉ lệ nẩy mầm của 3-4 lần lặp lại. Hình 2: Phương pháp vải cuốn tròn 16
  18. 3.4. CÂU HỎI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 1. Mỗi nhóm sinh viên sẽ thực hành 2 phương pháp : - Phương pháp đĩa petri - Phương pháp vải cuốn tròn 2. So sánh giữa các kết quả của 2 phương pháp thử trên. 3.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. IRRI, 1988. Testing seed germination. Rice Production. Skills Development Series. Los Banos, Laguna, Philippines. 2. IRRI, 1988. Soaking and incubating seeds. Rice Production. Skills Development Series. Los Banos, Laguna, Philippines. 3. Vo Tong Xuan and Vernon E. Ross. 1972. Training manual for rice production. International Rice Research Institute. 17
  19. BÀI 4: TÍNH TỈ LỆ HẠT CHẮC VÀ NHU CẦU GIỐNG /ĐƠN VỊ DIỆN TÍCH 4.1. MỤC ĐÍCH Hướng dẫn cho sinh viên biết cách tính tỷ lệ hạt chắc, từ đó tính được lượng giống / đơn vị diện tích để đưa ra sản xuất. 4.2. VẬT LIỆU Mỗi nhóm sinh viên (4-5 em) cần có: - 1 sô đựng nước. - 10 lít nước trong sạch . - 1 kg hạt giống. - 1,65 kg muối ăn. - 2,2 kg phân SA - Máy đo tỷ trọng hoặc trứng gà tươi. 4.3. NỘI DUNG Bước Điểm chú ý 1. Chuẩn bị - Lấy ngẫu nhiên 2-3 mẫu giống lúa, mỗi mẫu đúng 1 kg hạt. mẫu hạt giống - Ghi tên giống và lần lặp lại. 2. Pha dung - Đối với giống lúa mùa nhiệt đới (indica), pha dung dịch có tỷ dịch nước trọng 1,08 bằng cách pha 1,65 kg muối ăn hoặc 2,2 kg phân SA trong 10 lít nước để trong sô. - Đối với giống lúa mùa ôn đới (japonica), pha dung dịch có tỷ trọng 1,13 bằng cách pha 2,50 kg muối ăn hoặc 3,1 kg phân SA trong 10 lít nước để trong sô. - Kiểm tra nồng độ dung dịch bằng cách dùng máy đo tỷ trọng hoặc hột gà tươi. - Tỷ trọng bằng 1 khi bề mặt vỏ trứng gà nổi ngang với bề mặt dung dịch. - Tỷ trọng bằng 1,13 khi quả trứng nổi lên trên mặt dung dịch và đường kính quả trứng khoảng 20 mm (hình 1). 3. Vớt hạt lép - Sau khi pha dung dịch với tỷ trọng tương ứng, tiến hành bỏ 1 kg lửng hạt giống vào dung dịch. 18
  20. - Dùng cây quậy đều cho hạt lép lửng nổi lên. - Vớt tất cả hạt lép lửng này ra bỏ riêng. - Đem hạt chắc rửa bằng nước sạch và phơi khô hạt chắc. Tiến hành cân trọng lượng hạt chắc (gr). 4. Tính % - % trọng lượng hạt chắc được tính bằng công thức: trọng lượng Trọng lượng hạt chắc (gr) hạt chắc % trọng lượng hạt chắc = ----------------------------------- x 100 Trọng lượng mẫu (gr) - Lấy trung bình % hạt chắc của 2-3 lần lặp lại. 5. Tính lượng - Sau khi biết % hạt nẩy mầm và % hạt chắc, tiến hành tính lượng giống thật sự giống thật sự cần. cần Lượng giống /đơn vị diện tích được tính: AxB LGTĐVDT = ------- CxD A: lượng giống cần canh tác (kg/ha). B: diện tích canh tác (m2). C: % nẩy mầm. D: % hạt chắc. Thí dụ: Giống IR64 với % nẩy mầm là 90 , % trọng lượng hạt chắc là 98 . Hỏi lượng giống thật sự cần thiết để cấy trên diện tích đất 600m2, với lượng giống dự định là 20 kg/ha. 20 x 600 Áp dụng công thức LGTĐVDT là: ----------- = 1,36 kg 90 x 98 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2