intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

HUA Nhập môn kinh tế lượng_ Chương 9

Chia sẻ: Nguyễn Thế Mạnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

272
lượt xem
190
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo Chương trình giảng dạy Kinh tế Fulbright, Phương pháp phân tích, nhập môn kinh tế lượng với các ứng dụng_ Chương " Tương quan chuỗi".

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: HUA Nhập môn kinh tế lượng_ Chương 9

  1. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi CHÖÔNG 9 Töông Quan Chuoãi Phöông phaùp bình phöông toái thieåu ñaõ chöùng toû mang laïi caùc öôùc löôïng veà thoâng soá coù moät vaøi tính chaát mong muoán, vôùi ñieàu kieän caùc soá haïng sai soá (ut) thoûa maõn moät soá giaû thieát. Ñaëc bieät, caùc öôùc löôïng coù tính khoâng thieân leäch, nhaát quaùn, vaø hieäu quaû nhaát. Khi moät nhaø nghieân cöùu xöû lyù döõ lieäu daïng chuoãi thôøi gian, moät soá vaán ñeà ñaëc bieät phaùt sinh thöôøng daãn ñeán keát quaû laø vi phaïm vaøi giaû thieát caàn ñeå phaùt ra nhöõng tính chaát toát ñaõ lieät keâ. Trong chöông naøy, chuùng ta seõ khaûo saùt moät daïng vi phaïm caùc giaû thieát cô baûn veà caùc soá haïng nhieãu. Thöù nhaát ta xem xeùt nhöõng aån yù cuûa vieäc boû qua söï vi phaïm naøy vaø duøng thuû tuïc bình phöông toái thieåu thöôøng (OLS). Ta coù theå kyø voïng raèng, nhö trong tröôøng hôïp phöông sai cuûa sai soá thay ñoåi, vaøi tính chaát coù theå khoâng coøn giöõ ñöôïc nöõa. Thöù hai, ta kieåm ñònh söï coù maët cuûa söï vi phaïm naøy, vaø cuoái cuøng thaûo luaän caùc phöông phaùp coù theå löïa choïn cho caùc vaán ñeà. Giaû thieát 3.6 trong Chöông 3 phaùt bieåu raèng caùc soá haïng sai soá ut vaø us, cho caùc quan saùt khaùc nhau t vaø s, laø phaân phoái ñoäc laäp. Tính chaát naøy goïi laø ñoäc laäp chuoãi. Töø Chöông 2, Phaàn 2.3, ut vaø us aån yù ñoäc laäp raèng chuùng khoâng töông quan. Khi moät nhaø nghieân cöùu ñang phaân tích döõ lieäu chuoãi thôøi gian, giaû thieát naøy thöôøng seõ bò vi phaïm. Caùc soá haïng sai soá cho caùc thôøi ñoaïn khoâng quaù caùch xa coù theå coù töông quan. Tính chaát naøy ñöôïc goïi laø töông quan chuoãi hay töï töông quan (caùc thuaät ngöõ naøy seõ ñöôïc söû duïng thay theá nhau). Trong Chöông 3 ta ñaõ lieät keâ moät soá nhaân toá giaûi thích cho söï coù maët cuûa soá haïng sai soá ut. Ñoù laø (1) caùc bieán bò loaïi boû, (2) boû qua söï phi tuyeán, (3) caùc sai soá ño löôøng, vaø (4) hoaøn toaøn ngaãu nhieân, caùc taùc ñoäng khoâng döï ñoaùn ñöôïc. Ba nhaân toá ñaàu tieân trong caùc nhaân toá naøy coù theå daãn ñeán caùc sai soá töông quan chuoãi. Ví duï, giaû söû moät bieán phuï thuoäc Yt töông quan vôùi caùc bieán ñoäc laäp Xt1 vaø Xt2, nhöng nhaø nghieân cöùu khoâng tính ñeán bieán Xt2 trong moâ hình. Taùc ñoäng cuûa bieán naøy seõ ñöôïc bao goäp qua soá haïng sai soá ut. Bôûi vì nhieàu bieåu hieän chuoãi thôøi gian kinh teá coù chieàu höôùng theo thôøi gian, Xt2 coù theå phuï thuoäc vaøo Xt-1,2, Xt-2,2, . . .. Ñieàu naøy seõ bieán thaønh söï töông quan roõ raøng giöõa ut vaø ut-1, ut-2, . . ., do ñoù vi phaïm giaû thieát ñoäc laäp chuoãi. Vaäy, caùc chieàu höôùng trong caùc bieán bò loaïi boû coù theå taïo söï töï töông quan trong caùc sai soá. Töông quan chuoãi cuõng coù theå ñöôïc gaây neân bôûi ñaëc tröng sai veà daïng haøm soá. Ví duï, giaû söû moái quan heä giöõa Y vaø X laø baäc hai nhöng ta giaû thieát laø ñöôøng thaúng. Vaäy soá haïng sai soá ut seõ phuï thuoäc vaøo X2. Neáu X taêng hoaëc giaûm theo thôøi gian, ut cuõng seõ bieåu hieän chieàu höôùng nhö vaäy, cho thaáy söï töï töông quan. Sai soá coù heä thoáng trong ño löôøng cuõng gaây neân söï töï töông quan. Ví duï, giaû söû moät coâng ty ñang caäp nhaät soá lieäu haøng hoùa toàn kho trong moät thôøi ñoaïn cho tröôùc. Neáu coù moät sai soùt coù tính heä thoáng xaûy ra trong caùch ño löôøng, döï tröõ toàn kho tích luõy seõ phaûn aùnh caùc sai soá ño löôøng tích luõy. Caùc sai soá naøy seõ cho thaáy nhö laø söï töông quan chuoãi. Moät ví duï cuûa töông quan chuoãi, xeùt söï tieâu thuï ñieän theo caùc giôø khaùc nhau trong ngaøy. Bôûi vì daïng thay ñoåi nhieät ñoä laø töông töï giöõa caùc thôøi ñoaïn lieân tieáp, ta coù theå kyø voïng daïng Ramu Ramanathan 1 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  2. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi tieâu thuï laø töông quan giöõa caùc thôøi ñoaïn laân caän. Neáu moâ hình khoâng ñöôïc ñaëc tröng moät caùch thích hôïp, taùc ñoäng naøy coù theå ñeå loä söï töông quan cao giöõa caùc sai soá töø caùc thôøi ñoaïn gaàn keà. Moät ví duï khaùc cuûa töông quan chuoãi ñöôïc tìm thaáy trong döõ lieäu thò tröôøng chöùng khoaùn. Giaù cuûa moät chöùng khoaùn ñaëc bieät naøo ñoù hoaëc moät chæ soá thò tröôøng chöùng khoaùn taïi thôøi ñieåm ñoùng cöûa cuûa nhöõng ngaøy lieân tieáp hoaëc trong nhöõng giôø lieân tieáp coù theå töông quan theo chuoãi. VÍ DUÏ 9.1 DATA6-6 coù döõ lieäu haøng naêm veà daân soá noâng traïi theo phaàn traêm toång daân soá taïi Myõ. Hình 9.1 laø ñoà thò cuûa daân soá noâng traïi vaø giaù trò phuø hôïp thu ñöôïc töø xu höôùng thôøi gian tuyeán tính cuûa daïng haøm FARMPOP = α + β TIME + u, trong ñoù TIME laø t töø 1 ñeán 44. Phaàn Maùy Tính Thöïc Haønh 9.1 coù caùc höôùng daãn ñeå chaïy laïi ví duï naøy. Töø bieåu ñoà ta löu yù raèng trong nhöõng thôøi ñoaïn ban ñaàu thì caùc giaù trò thöïc teá naèm phía treân ñöôøng bình phöông toái thieåu, trong nhöõng thôøi ñoaïn giöõa caùc ñieåm phaân taùn tuï hoïp ôû phía döôùi ñöôøng thaúng, vaø trong caùc thôøi ñoaïn sau cuøng chuùng laïi nhaát quaùn naèm phía treân ñöôøng thaúng. Do ñoù ta kyø voïng söï töông quan cao giöõa caùc sai soá cuûa caùc thôøi ñoaïn lieân tieáp vaø gaàn keà nhau, nhö vaäy vi phaïm giaû thieát ñoäc laäp chuoãi. Thöïc teá, heä soá töông quan giöõa ut vaø ut-1 laø 0,97. Moät phöông caùch höõu duïng ñeå nhaän daïng söï coù maët cuûa töông quan chuoãi laø bieåu ñoà phaàn dö. Ñaây ñôn giaûn laø moät ñoà thò cuûa caùc soá dö öôùc löôïng ut theo thôøi gian t, Hình 9.2 minh hoïa bieåu ñoà soá dö naøy cho tröôøng hôïp daân soá noâng traïi. Ta quan saùt thaáy moät xu höôùng roõ raøng caùc phaàn dö lieân tieáp tuï taäp veà moät phía cuûa ñöôøng thaúng soá khoâng hoaëc phía kia. Ñaây laø moät daáu hieäu theo daïng ñoà thò cho thaáy söï coù maët cuûa töï töông quan. Neáu ut laø ñoäc laäp, söï tuï hoïp naøy coù theå seõ khoâng xaûy ra. Hình 9.1 Minh Hoïa cuûa Töï Töông Quan Farmpop 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Time 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Ramu Ramanathan 2 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  3. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi Hình 9.2 Minh Hoïa cuûa Bieåu Ñoà Phaàn Dö Töø söï thaûo luaän vaø caùc ví duï naøy roõ raøng söï töï töông quan thöïc söï vi phaïm Giaû thieát 3.6. Baây giôø ta tieáp tuïc thaûo luaän caùc heä quaû khi boû qua söï töï töông quan, trình baøy caùc kieåm ñònh thích hôïp ñeå nhaän daïng söï coù maët cuûa töông quan chuoãi, vaø cuoái cuøng thaûo luaän caùc phöông phaùp öôùc löôïng coù theå choïn löïa. 9.1 Töông Quan Chuoãi Baäc Nhaát Ñaàu tieân, ta xeùt tröôøng hôïp ñaëc bieät nhaát cuûa töông quan chuoãi goïi laø töông quan chuoãi baäc nhaát. Maëc duø ta duøng moâ hình hoài qui tuyeán tính ñôn ñeå khaûo saùt caùc vaán ñeà, taát caû keát quaû cuõng khaùi quaùt hoùa cho tröôøng hôïp hoài qui boäi. Neáu töông quan chuoãi toàn taïi, thì Cov(ut, us) ≠ 0 vôùi t ≠ s, nghóa laø, sai soá cho thôøi ñoaïn t laø töông quan vôùi sai soá cho thôøi ñoaïn s. Giaû thieát cuûa töï töông quan baäc nhaát ñöôïc phaùt bieåu chính thöùc nhö sau: GIAÛ THIEÁT 9.1 Yt = α + βXt + ut (9.1) ut = ρut-1 + εt –1 < ρ < 1 (9.2) Vaäy sai soá ut quan heä vôùi sai soá cuûa thôøi ñoaïn tröôùc (ut-1), moät soá haïng sai soá môùi (εt), vaø moät thoâng soá môùi ρ, ρ phaûi coù trò tuyeät ñoái nhoû hôn 1, neáu khoâng, taùc ñoäng buøng noå coù theå xaûy ra. Bôûi vì ρ laø heä soá cuûa soá haïng sai soá treã moät thôøi ñoaïn, ñöôïc goïi laø heä soá töï töông quan baäc nhaát. Quaù trình ñöôïc moâ taû bôûi Phöông trình (9.2) ñöôïc goïi laø quaù trình töï hoài qui baäc nhaát, ñöôïc bieát ñeán phoå bieán hôn laø AR(1). Sau naøy trong chöông naøy (Phaàn 9.5) ta xeùt caùc quaù Ramu Ramanathan 3 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  4. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi trình töï hoài qui baäc cao hôn. Caùc sai soá môùi εt ñöôïc giaû thieát ñeå thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau ñaây: GIAÛ THIEÁT 9.2 Caùc sai soá εt tuaân theo phaân phoái moät caùch ñoäc laäp vaø ñoàng nhaát vôùi trò trung bình laø 0 vaø phöông sai khoâng ñoåi sao cho E(εt) = 0, E(ε2t) = σ2ε < ∞, vaø E(εtεt-s) = 0 vôùi s ≠ 0. Vaäy caùc soá haïng sai soá môùi ñöôïc giaû thieát ñeå coù cuøng tính chaát vôùi caùc tính chaát maø thuû tuïc OLS giaû thieát ut phaûi coù. Trong taøi lieäu chuoãi thôøi gian, moät chuoãi tuaân theo Giaû thieát 9.2 ñöôïc goïi laø chuoãi coù tính nhieãu traéng vôùi trò trung bình laø 0. Bôûi vì ut phuï thuoäc vaøo ut-1, ta coù theå kyø voïng laø chuùng töông quan. Löu yù raèng ut khoâng phuï thuoäc tröïc tieáp vaøo ut-2; tuy nhieân, laïi phuï thuoäc giaùn tieáp qua ut-1 bôûi vì ut-1 phuï thuoäc tröïc tieáp vaøo ut-2. Vaäy, ut töông quan vôùi taát caû sai soá quaù khöù. Neáu ñoàng phöông sai laø döông, thì coù töï töông quan döông, vaø khi ñoàng phöông sai aâm, ta coù töï töông quan aâm. Trong Phuï luïc Phaàn 9.A.2 cho thaáy Cov(ut, ut-1) = σ2ρs, vôùi s ≥ 0. 9.2 Caùc Heä Quaû khi Boû Qua Töông Quan Chuoãi Trong Chöông 3 ta ñaõ chöùng minh raèng theo Giaû thieát 3.3 vaø 3.4, (nghóa laø ut coù trò trung bình laø 0 vaø khoâng töông quan vôùi Xt), caùc öôùc löôïng OLS laø khoâng thieân leäch vaø nhaát quaùn. Vì söï chöùng minh caùc tính chaát naøy khoâng phuï thuoäc vaøo Giaû thieát 3.6, giaû thieát bò vi phaïm bôûi söï coù maët cuûa töï töông quan, caùc öôùc löôïng OLS (vaø caùc döï baùo döïa treân chuùng) laø khoâng thieân leäch vaø nhaát quaùn ngay caû khi caùc soá haïng sai soá töông quan theo chuoãi. Vaán ñeà laø söï hieäu quaû cuûa caùc öôùc löôïng. Trong chöùng minh ñònh lyù Gauss-Markov ñaõ thieát laäp söï hieäu quaû (Phaàn 3.A.4), moät trong caùc böôùc lieân quan vieäc cöïc tieåu phöông sai cuûa toå hôïp tuyeán tính ∑atut: Var (∑ a t u t ) =∑ a 2 σ 2 + ∑∑ a t a s Cov(u t , u s ) t (9.3) t ≠s trong ñoù toång keùp laø theo moïi t vaø s coù giaù trò khaùc nhau. Neáu Cov(ut, us) ≠ 0, soá haïng thöù hai beân tay phaûi seõ khoâng trieät tieâu. Do vaäy, cöïc tieåu ∑at2σ2 (seõ ñöa ra caùc phöông trình chuaån OLS) khoâng töông ñöông vôùi vieäc cöïc tieåu Phöông trình (9.3). Vì lyù do naøy, öôùc löôïng khoâng thieân leäch tuyeán tính toát nhaát (BLUE) cöïc tieåu phöông trình (9.3) seõ khoâng gioáng nhö öôùc löôïng OLS. Noùi caùch khaùc, öôùc löôïng OLS khoâng phaûi BLUE vaø do vaäy khoâng hieäu quaû. Vaäy, heä quaû khi boû qua söï töï töông quan gioáng nhö khi boû qua phöông sai cuûa sai soá thay ñoåi; nghóa laø caùc döï baùo vaø öôùc löôïng laø khoâng thieân leäch vaø nhaát quaùn nhöng khoâng hieäu quaû. Tuy nhieân, coù moät ñieàu neân bieát tröôùc. Neáu caùc bieán X coù bao goàm moät bieán phuï thuoäc coù hieäu öùng treã nhö Yt-1 thì töông quan chuoãi seõ cho ra caùc öôùc löôïng OLS khoâng nhaát quaùn. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng minh trong chöông keá tieáp. Ramu Ramanathan 4 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  5. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi Ta coù theå cho thaáy raèng neáu töông quan chuoãi trong ut laø döông vaø bieán ñoäc laäp Xt taêng leân theo thôøi gian (tröôøng hôïp thöôøng thaáy), thì phöông sai phaàn dö öôùc löôïng ( σ 2 ) seõ laø moät ˆ 2 öôùc löôïng quaù thaáp vaø giaù trò cuûa R seõ laø moät öôùc löôïng quaù cao. Noùi caùch khaùc, ñoä thích hôïp seõ bò phoùng ñaïi vaø caùc sai soá chuaån öôùc löôïng seõ nhoû hôn caùc sai soá chuaån thöïc söï. Caùc ñieåm naøy ñöôïc minh hoïa trong Hình 9.3, moät bieåu ñoà phaân taùn tieâu bieåu, vôùi söï trôï giuùp cuûa moâ hình hoài qui ñôn. Ñöôøng ñaäm laø ñöôøng hoài qui “thöïc” α+βX. Giaû söû coù töï töông quan döông; nghóa laø, ñoàng phöông sai giöõa hai soá haïng nhieãu ngaãu nhieân lieân tieáp laø döông. Giaû söû theâm raèng ñieåm phaân taùn ñaàu tieân (X1, Y1) naèm phía treân ñöôøng hoài qui thöïc. Ñieàu naøy nghóa laø u1 seõ döông. Bôûi vì u2 vaø u1 laø töông quan döông, u2 coù theå döông, laøm cho (X2, Y2) cuõng naèm phía treân ñöôøng thaúng. Do ñoù, moät vaøi ñieåm phaân taùn ñaàu tieân coù theå naèm phía treân ñöôøng hoài qui thöïc. Giaû söû moät trong caùc ñieåm phaân taùn ngaãu nhieân naèm phía döôùi ñöôøng hoài qui thöïc bôûi do baûn chaát ngaãu nhieân cuûa caùc soá haïng u. Nhö vaäy moät vaøi ñieåm keá tieáp cuõng coù theå naèm phía döôùi ñöôøng hoài qui thöïc. Hình 9.3 Öôùc Löôïng Quaù Thaáp cuûa Phöông Sai Phaàn Dö Y Ñöôøng “thöïc” (“true” line) Ñöôøng “thích hôïp” (“fitted” line) X Bôûi vì thuû tuïc bình phöông toái thieåu laøm cöïc tieåu toång bình phöông caùc ñoä leäch, ñöôøng “thích hôïp” seõ troâng nhö ñöôøng ñöùt neùt. Phöông sai thöïc cuûa caùc sai soá ñöôïc xaùc ñònh bôûi ñoä leäch cuûa (Xt, Yt) so vôùi ñöôøng hoài qui thöïc, roõ raøng seõ lôùn hôn phöông sai phaàn dö öôùc löôïng, ñöôïc tính töø caùc ñoä leäch xung quanh ñöôøng thích hôïp. Do ñoù, toång bình phöông sai soá tính toaùn (ESS) seõ nhoû hôn giaù trò thöïc, vaø R2seõ lôùn hôn giaù trò thöïc. Trong tröôøng hôïp toång quaùt, caùc phöông sai cuûa caùc heä soá hoài qui seõ bò thieân leäch. Ñeå bieát theâm phaân tích chi tieát baûn chaát cuûa thieân leäch, baïn ñoïc coù quan taâm neân tham khaûo Phaàn 8.3 saùch cuûa Kmenta (1986). Ramu Ramanathan 5 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  6. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi Taùc Ñoäng Leân caùc Kieåm Ñònh caùc Giaû Thuyeát Chuùng ta vöøa bieän luaän raèng trong tröôøng hôïp thoâng thöôøng khi maø töông quan chuoãi laø döông vaø bieán ñoäc laäp taêng leân theo thôøi gian, caùc sai soá chuaån öôùc löôïng nhoû hôn caùc sai soá thöïc, vaø do ñoù seõ laø öôùc löôïng quaù thaáp. Ñieàu naøy coù nghóa laø caùc trò thoáng keâ t seõ laø caùc öôùc löôïng quaù cao, vaø do vaäy moät heä soá hoài qui coù veû coù yù nghóa nhöng thöïc teá coù theå laø khoâng. Caùc phöông sai öôùc löôïng cuûa caùc thoâng soá seõ thieân leäch vaø khoâng nhaát quaùn. Vì vaäy, caùc kieåm ñònh t vaø F khoâng coøn hôïp leä. Taùc Ñoäng Leân Döï Baùo Maëc duø caùc döï baùo seõ khoâng thieân leäch (bôûi vì caùc öôùc löôïng khoâng thieân leäch), nhöng chuùng khoâng hieäu quaû vôùi caùc phöông sai lôùn hôn. Baèng caùch löu yù ñeán töông quan chuoãi trong caùc phaàn dö, coù theå seõ phaùt ra caùc döï baùo toát hôn caùc döï baùo phaùt ra theo thuû tuïc OLS. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng minh cho caáu truùc sai soá cuûa quaù trình töï hoài qui baäc nhaát AR(1) ñöôïc ñònh roõ trong Phöông trình (9.2). Giaû söû ta boû qua Phöông trình (9.2) vaø thu ñöôïc caùc öôùc löôïng OLS α vaø β . Ta ñaõ thaáy ˆ ˆ trong Phaàn 3.9 raèng döï ñoaùn OLS seõ laø Y = α + β X . Bôûi vì ut laø ngaãu nhieân, noù khoâng theå döï ˆ ˆ ˆ t t ñoaùn; vaø do vaäy ta ñaët noù baèng vôùi giaù trò trung bình cuûa noù, baèng khoâng. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp cuûa töông quan chuoãi baäc nhaát, ut coù theå döï ñoaùn töø Phöông trình (9.2), vôùi ñieàu kieän ρ coù theå öôùc löôïng ñöôïc (goïi laø ρ ). Ta coù u t = ρ u t −1 . Taïi thôøi ñieåm t, phaàn dö cho thôøi ˆ ˆ ˆˆ ñoaïn tröôùc ( u t −1 ) laø bieát. Do ñoù, döï ñoaùn AR(1) seõ laø ˆ ~ Yt = α + β X t + ρu t −1 = α + β X t + ρ(Yt −1 − α − βX t −1 ) ˆ ˆ ˆˆ ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ (9.4) taän duïng söï vieäc u t −1 = Yt −1 − α − β X t −1 . Phöông trình (9.4) söû duïng söï coù maët cuûa töông quan ˆ ˆ ˆ chuoãi ñeå phaùt ra döï ñoaùn; vaäy Yt seõ hieäu quaû hôn Yt thu ñöôïc theo thuû tuïc OLS. Thuû tuïc öôùc löôïng ρ ñöôïc moâ taû trong Phaàn 9.3. Caùc keát quaû thu ñöôïc trong phaàn naøy ñöôïc toùm taét trong Tính chaát 9.1. Tính chaát 9.1 Neáu töông quan chuoãi giöõa caùc soá haïng nhieãu ngaãu nhieân trong moâ hình hoài qui bò boû qua vaø thuû tuïc OLS ñöôïc duøng ñeå öôùc löôïng caùc thoâng soá, thì seõ coù caùc tính chaát sau: a. Caùc öôùc löôïng vaø caùc döï baùo döïa treân chuùng seõ vaãn khoâng thieân leäch vaø nhaát quaùn. Tuy nhieân tính chaát nhaát quaùn seõ khoâng coøn neáu caùc bieán phuï thuoäc coù hieäu öùng treã ñöôïc goäp vaøo xem nhö caùc bieán giaûi thích. Ramu Ramanathan 6 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  7. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi b. Caùc öôùc löôïng OLS khoâng coøn BLUE nöõa vaø seõ khoâng hieäu quaû. Caùc döï baùo cuõng seõ khoâng hieäu quaû. c. Caùc phöông sai öôùc löôïng cuûa caùc heä soá hoài qui seõ thieân leäch vaø khoâng nhaát quaùn, vaø do ñoù caùc kieåm ñònh caùc giaû thuyeát seõ khoâng coøn hôïp leä. Neáu töông quan chuoãi laø döông vaø bieán ñoäc laäp Xt taêng leân theo thôøi gian, thì caùc sai soá chuaån seõ laø caùc öôùc löôïng quaù thaáp cuûa caùc giaù trò thöïc. Ñieàu naøy coù nghóa raèng R2 tính toaùn seõ laø moät öôùc löôïng quaù cao, cho thaáy moät söï thích hôïp toát hôn so vôùi toàn taïi treân thöïc teá. Cuõng vaäy, caùc trò thoáng keâ t trong tröôøng hôïp nhö vaäy seõ coù khuynh höôùng coù yù nghóa hôn giaù trò thöïc söï cuûa chuùng. 9.3 Kieåm Ñònh Töông Quan Chuoãi Baäc Nhaát Trong phaàn naøy, ta giôùi haïn trong kieåm ñònh töï töông quan baäc nhaát. Thuû tuïc ñöôïc toång quaùt hoùa trong Phaàn 9.5 cho tröôøng hôïp cuûa caùc baäc cao hôn. Kieåm ñònh Durbin-Watson Maëc duø bieåu ñoà phaàn dö laø moät phöông phaùp ñoà thò höõu ích ñeå nhaän daïng söï coù maët cuûa töông quan chuoãi, caùc kieåm ñònh chính thöùc cho töï töông quan vaãn laø caàn thieát. Trong phaàn naøy, ta trình baøy kieåm ñònh phoå bieán nhaát cho töông quan chuoãi baäc nhaát, goïi laø kieåm ñònh Durbin- Watson (DW) (Durbin and Watson, 1950, 1951). Moät kieåm ñònh döïa treân phöông phaùp nhaân töû Lagrange ñöôïc thaûo luaän trong Chöông 6 vaø 8 ñöôïc trình baøy trong phaàn tieáp theo. Caùc böôùc thöïc hieän kieåm ñònh Durbin-Watson cho AR(1) ñöôïc moâ taû cho moâ hình hoài qui boäi sau ñaây: Yt = β1 + β2Xt2 + β3Xt3 + . . . + βkXtk + ut (9.5) ut = ρut-1 + εt -1 < ρ < 1 Böôùc 1 Öôùc löôïng moâ hình bôûi bình phöông toái thieåu thoâng thöôøng vaø tính toaùn caùc ˆ phaàn dö u t laø Yt − β1 − β 2 X t 2 − β 3 X t 3 − β 3 X t 3 − . . . − β k X tk ˆ Böôùc 2 Tính toaùn thoâng keâ Durbin-Watson: t =n ∑ (u ˆ t − u t −1 ) 2 ˆ d= t =2 t =n (9.6) ∑u ˆ t =1 2 t sau naøy seõ cho thaáy coù giaù trò trong khoaûng töø 0 ñeán 4. Phaân phoái chính xaùc cuûa d phuï thuoäc vaøo caùc quan saùt treân caùc bieán X. Durbin vaø Watson ñaõ cho thaáy Ramu Ramanathan 7 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  8. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi raèng phaân phoái cuûa d bò giôùi haïn bôûi 2 phaân phoái. Caùc phaân phoái naøy ñöôïc duøng ñeå xaây döïng caùc vuøng giôùi haïn cho kieåm ñònh Durbin-Watson. Böôùc 3a Ñeå kieåm ñònh H0: ρ = 0 ñoái laïi ρ > 0 (kieåm ñònh moät phía), tìm trong Baûng A.5, Phuï luïc A, caùc giaù trò tôùi haïn cho thoáng keâ Durbin-Watson, vaø vieát caùc soá dL vaø dU. Löu yù raèng baûng naøy cho giaù trò k’, laø soá caùc heä soá hoài qui ñöôïc öôùc löôïng, ngoaïi tröø soá haïng haèng soá. Baùc boû H0 neáu d ≤ dL. Neáu d ≥ dU, ta khoâng theå baùc boû H0. Neáu d L < d < dU, kieåm ñònh chöa theå keát luaän. Böôùc 3b Ñeå kieåm ñònh töông quan chuoãi aâm (nghóa laø, cho H1: ρ < 0), duøng 4 – d. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän khi d lôùn hôn 2. Neáu 4 – d ≤ dL, ta keát luaän raèng coù töï töông quan aâm yù nghóa. Neáu 4 – d ≥ dU, ta keát luaän raèng khoâng coù töï töông quan aâm. Kieåm ñònh chöa theå keát luaän neáu d L < 4 – d < dU. Söï chöa theå keát luaän cuûa kieåm ñònh DW phaùt sinh töø thöïc teá raèng phaân phoái maãu nhoû cho trò thoáng keâ DW d phuï thuoäc vaøo caùc bieán x vaø d khoù tính toaùn. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, Durbin vaø Watson xeáp thaønh baûng caùc giaù trò tôùi haïn cho caùc phaân phoái cuûa caùc giôùi haïn ñoái vôùi d, vôùi caùc giaù trò khaùc nhau cuûa kích thöôùc maãu n vaø soá caùc heä soá k’, khoâng bao goäp soá haïng sai soá. Savin vaø White (1977) môû roäng keát quaû naøy cho tröôøng hôïp cuûa nhieàu bieán giaûi thích. Khi kieåm ñònh laø chöa theå keát luaän, ta coù theå thöû duøng kieåm ñònh nhaân töû Lagrande ñöôïc moâ taû tieáp sau. Caùc daïng haøm hoaëc caùc thuû tuïc öôùc löôïng khaùc coù theå ñöôïc choïn löïa ñeå thöû. Vaøi chöông trình nhö SHAZAM coù tính ñeán giaù trò p coù löu yù ñeán ñieàu thöïc teá laø phaân phoái cuûa d phuï thuoäc vaøo caùc giaù trò cuûa caùc bieán giaûi thích. Töø caùc phaàn dö öôùc löôïng ta coù theå thu ñöôïc moät öôùc löôïng cuûa caùc heä soá töông quan chuoãi baäc nhaát laø t =n ∑u u ˆ ˆ t t −1 ρ= ˆ t =2 t =n (9.7) ∑u ˆ t =1 2 t Öôùc löôïng naøy xaáp xæ baèng vôùi öôùc löôïng thu ñöôïc khi hoài qui u t theo u t −1 maø khoâng coù moät soá ˆ ˆ haïng khoâng ñoåi. Trong Phuï luïc 9.A cho thaáy raèng trò thoáng keâ DW d xaáp xæ baèng 2(1 - ρ ). Vaäy ˆ d ≈ 2(1 - ρ ) ˆ (9.6a) Bôûi vì ρ coù theå saép töø – 1 ñeán + 1, khoaûng giaù trò cho d laø 0 ñeán 4. Khi ρ baèng 0, d baèng 2. Vaäy thì, moät trò thoáng keâ DW coù giaù trò gaàn baèng 2 nghóa laø khoâng coù töông quan chuoãi baäc nhaát. Töï töông quan döông maïnh nghóa laø ρ gaàn vôùi +1. Ñieàu naøy bieåu hieän caùc giaù trò thaáp cuûa d. Töông töï, caùc giaù trò cuûa d gaàn 4 cho bieát moät söï töông quan chuoãi aâm maïnh; nghóa laø ρ gaàn Ramu Ramanathan 8 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  9. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi vôùi –1. Caùc traïng thaùi khaùc nhau coù theå coù ñöôïc moâ taû trong bieåu ñoà sau. Giaû thuyeát khoâng laø H0: ρ = 0. Töï töông quan döông Töï töông quan aâm H1: ρ > 0 H1: ρ < 0 Baùc boû ρ = 0 Chaáp nhaän ρ = 0 Baùc boû ρ = 0 Chöa theå Chöa theå keát luaän keát luaän 0 dL dU 2 4 – dU 4 – dL 4 Kieåm ñònh DW laø khoâng hôïp leä neáu vaøi bieán X laø hieäu öùng treã cuûa bieán phuï thuoäc – nghóa laø, neáu chuùng coù daïng Yt-1, Yt-2, . . . . Caùc baøi toaùn phaùt sinh bôûi caùc bieán coù hieäu öùng treã ñöôïc khaûo saùt trong Chöông 10. VÍ DUÏ 9.2 B Trong ví duï daân soá noâng traïi, bieåu ñoà phaàn dö ñöôïc trình baøy trong Hình 9.2, trò thoáng keâ DW laø d = 0,056. (Xem Phaàn Maùy Tính Thöïc Haønh 9.1.) Soá quan saùt laø 44 vaø k’ = 1. Ñoái vôùi kieåm ñònh moät phía, caùc giaù trò giôùi haïn thu ñöôïc (theo pheùp noäi suy) töø Baûng 5.A laø dL = 1,47 vaø dU = 1,56. Vì d < dL, kieåm ñònh naøy bò baùc boû taïi möùc 5 phaàn traêm. Vì vaäy ta keát luaän raèng töông quan chuoãi trong caùc phaàn dö coù yù nghóa taïi möùc 5 phaàn traêm. VÍ DUÏ 9.3 B Ví duï thöù hai, xeùt Moâ hình C trong Baøi taäp 4.17, lieân keát tyû leä töû vong do beänh tim maïch vaønh vôùi tieâu thuï thuoác laù tính treân ñaàu ngöôøi, tieâu thuï thöùc aên beùo vaø daàu tính treân ñaàu ngöôøi, tieâu thuï röôïu caát tính treân ñaàu ngöôøi, vaø tieâu thuï bia tính treân ñaàu ngöôøi (xem DATA4-7). Trong ví duï naøy, ta coù n = 34, k’ = 4, d = 1,485, dL = 1,21, vaø dU = 1,728. (xem Phaàn Maùy Tính Thöïc Haønh 9.2.) Bôûi vì d naèm trong khoaûng dL vaø dU, ta coù moät kieåm ñònh chöa theå keát luaän. Vaøi chöông trình maùy tính (ví duï, SHAZAM) tính toaùn chính xaùc giaù trò p döïa treân caùc quan saùt cuûa ngöôøi söû duïng. Giaù trò p laø 0,017, laø giaù trò thaáp, vaø vì vaäy ta baùc boû H0: ρ = 0 vaø keát luaän raèng coù töï töông quan yù nghóa. K l Ramu Ramanathan 9 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  10. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi BAØI TOAÙN THÖÏC HAØNH 9.1 Trong Ví duï 5.1 cuûa Chöông 5 ta ñaõ lieân keát löôïng nhaø môùi vôùi caùc bieán nhö GNP vaø laõi suaát vaø ñaõ duøng döõ lieäu chuoãi thôøi gian ñeå öôùc löôïng vaøi moâ hình khaùc nhau. Duøng kieåm ñònh Durbin-Watson cho caùc moâ hình naøy ñeå kieåm ñònh töông quan chuoãi baäc nhaát. Caån thaän khi phaùt bieåu caùc giaû thuyeát khoâng vaø giaû thuyeát ngöôïc laïi cuõng nhö caùc tieâu chuaån chaáp nhaän hoaëc baùc boû giaû thuyeát khoâng. Döïa treân caùc keát quaû cuûa baïn, baïn coù keát luaän gì veà caùc tính chaát cuûa caùc öôùc löôïng OLS thu ñöôïc trong Chöông 5? Kieåm ñònh Durbin-Watson coù vaøi haïn cheá laøm cho kieåm ñònh khoâng höõu duïng trong nhieàu tröôøng hôïp. Ví duï, ta haún ñaõ thaáy raèng kieåm ñònh coù theå cho caùc keát quaû khoâng theå keát luaän. Cuõng vaäy, kieåm ñònh laø khoâng hôïp leä neáu caùc bieán X bao goàm caùc bieán phuï thuoäc coù hieäu öùng treã (thoâng tin theâm veà ñieàu naøy trong Chöông 10). Thöù ba, kieåm ñònh laø khoâng theå aùp duïng neáu caùc sai soá töï hoài qui coù baäc cao hôn (ví duï, laø 4 trong tröôøng hôïp döõ lieäu theo quyù). Cuoái cuøng, neáu soá bieán giaûi thích laø lôùn, giôùi haïn dL vaø dU coù theå khoâng saün coù. Neáu baát cöù tröôøng hôïp naøo trong caùc tröôøng hôïp naøy xaûy ra, moät löïa choïn khaùc laø kieåm ñònh LM ñöôïc baøn luaän tieáp theo ñaây, khoâng bò caùc haïn cheá naøy (tuy nhieân, chaéc chaén phaûi coù ít nhaát 30 baäc töï do, bôûi vì kieåm ñònh LM laø kieåm ñònh maãu lôùn). Kieåm Ñònh Nhaân Töû Lagrange Kieåm ñònh LM moâ taû trong Chöông 6 höõu duïng trong vieäc nhaän daïng töông quan chuoãi khoâng chæ vôùi baäc nhaát maø cuõng cho caû caùc baäc cao hôn, nhöng ôû ñaây ta töï haïn cheá cho tröôøng hôïp baäc nhaát. Tröôøng hôïp toång quaùt ñöôïc xeùt ñeán trong Phaàn 9.5. Ñeå baét ñaàu kieåm ñònh naøy, löu yù raèng Phöông trình (9.5) coù theå ñöôïc vieát laïi laø Yt = β1 + β2Xt2 + . . . + βkXtk + ρut-1 + εt Do ñoù kieåm ñònh ñoái vôùi ρ = 0 coù theå ñöôïc xöû lyù nhö kieåm ñònh nhaân töû Lagrange (LM) ñoái vôùi vieäc theâm bieán ut-1 (laø chöa bieát, vaø do ñoù ta coù theå duøng u t −1 ñeå thay vaøo). Caùc böôùc thöïc hieän ˆ kieåm ñònh LM nhö sau: Böôùc 1 Böôùc naøy ñuùng nhö Böôùc 1 cuûa kieåm ñònh DW; nghóa laø öôùc löôïng Phöông trình (9.5) theo OLS vaø tính toaùn caùc phaàn dö cuûa noù. Böôùc 2 Hoài qui u t theo moät haèng soá, Xt2, . . . , Xtk vaø u t −1 , duøng n – 1 quan saùt töø 2 ñeán ˆ ˆ n. Ñieàu naøy töông töï nhö hoài qui phuï trong Böôùc 4 cuûa Phaàn 6.14. Keá ñeán tính toaùn LM = (n – 1)R2 töø hoài qui phuï naøy. n – 1 ñöôïc duøng bôûi vì soá quan saùt hieäu quaû laø n – 1. Ramu Ramanathan 10 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  11. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi Böôùc 3 Baùc boû giaû thuyeát khoâng cuûa töï töông quan coù giaù trò baèng khoâng vaø cuûng coá giaû thuyeát ρ ≠ 0 neáu (n – 1)R2 > χ1 (α), giaù trò χ1 trong phaân phoái chi-square vôùi 1 2 2 baäc töï do sao cho dieän tích vuøng beân phaûi cuûa noù laø α. Moät caùch khaùc, tính toaùn giaù trò p = Prob( χ1 > LM), vuøng beân phaûi cuûa LM trong phaân phoái χ1 . Neáu giaù 2 2 trò p < α, chaéc chaén baùc boû H0: ρ = 0 vaø keát luaän raèng töï töông quan laø coù yù nghóa. Neáu ñaõ coù töông quan chuoãi trong caùc phaàn dö, ta coù theå kyø voïng u t coù quan heä vôùi u t −1 . ˆ ˆ Ñaây laø ñoäng löïc haäu thuaãn hoài qui phuï trong ñoù u t −1 ñöôïc keå ñeán cuøng vôùi taát caû caùc bieán ñoäc ˆ laäp trong moâ hình. Löu yù raèng kieåm ñònh LM khoâng coù tình traïng khoâng theå keát luaän nhö cuûa kieåm ñònh DW. Tuy nhieân, ñoù laø kieåm ñònh maãu lôùn vaø caàn ít nhaát 30 baäc töï do ñeå coù yù nghóa. VÍ DUÏ 9.4 B Trong ví duï beänh tim, hoài qui phuï seõ nhö sau (xem Phaàn Maùy Tính Thöïc Haønh 9.3): u t = 113,628 – 4,675 CIG – 1,579 EDFAT + 0,361 SPIRITS ˆ (1,4) (–1,1) (–1,6) (0,1) + 0,207 BEER + 0,259 u t −1 ˆ (0,3) (1,4) R2 = 0,137 n = 34 (n-1)R2 = 4,521 Giaù trò chi-square tôùi haïn laø χ1 (0,05) = 3,841, nhoû hôn (n-1)R2. Cuõng vaäy, giaù trò p cho 4,521 2 laø 0,033. Vaäy kieåm ñònh LM baùc boû giaû thuyeát khoâng cuûa töï töông quan coù giaù trò baèng khoâng, trong khi kieåm ñònh DW cho keát quaû khoâng theå keát luaän. K l BAØI TOAÙN THÖÏC HAØNH 9.2 Laøm laïi Baøi Toaùn Thöïc Haønh 9.1 duøng phöông phaùp kieåm ñònh LM. 9.4 Xöû Lyù Töông Quan Chuoãi Thay Ñoåi Daïng Haøm Soá Khoâng coù thuû tuïc öôùc löôïng naøo coù theå ñaûm baûo loaïi boû töông quan chuoãi bôûi vì baûn chaát vaø nguyeân nhaân cuûa töï töông quan noùi chung chöa bieát. Nhö Hendry vaø Mizon (1978) ñaõ bieän luaän ñaày thuyeát phuïc, töông quan chuoãi coù theå laø trieäu chöùng cuûa moâ hình bò ñaëc tröng sai hôn laø caáu truùc sai soá bò ñaëc tröng sai. Ví duï, giaû söû raèng quan heä laø baäc hai vaø ñaùng ra ta hoài qui Y Ramu Ramanathan 11 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  12. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi theo X vaø X2. Neáu X taêng hoaëc giaûm coù heä thoáng theo thôøi gian, hoài qui cuûa Y chæ theo X seõ hieån nhieân theå hieän söï töông quan chuoãi. Khoâng coù thuû tuïc öôùc löôïng tinh vi naøo coù theå hieäu chænh vaán ñeà maø noù thöïc söï do ñaëc tröng sai trong phaàn xaùc ñònh hôn laø trong soá haïng sai soá. Giaûi phaùp ôû ñaây laø thieát laäp laïi moâ hình coù tính ñeán soá haïng baäc hai sao cho khoâng coù töông quan chuoãi xuaát hieän. Moät caùch khaùc laø duøng moâ hình log-hai laàn. Caùc vaán ñeà naøy ñöôïc minh hoïa trong Ví duï 9.5. ÖÙng duïng Phaàn 9.7 trình baøy moät ví duï khaùc trong ñoù moâ hình ñaàu tieân boäc loä söï töï töông quan, nhöng khi caùc ñaëc tröng ñöôïc caûi thieän, töông quan chuoãi khoâng coøn coù maët nöõa VÍ DUÏ 9.5 Söû duïng döõ lieäu trong baûng DATA6.6, chuùng ta nhaän thaáy raèng ñoà thò bieåu dieãn soá phaàn traêm treân toång soá daân soá cuûa Myõ soáng nhôø vaøo ngaønh noâng nghieäp coù xu höôùng ñi xuoáng vaø khoâng tuyeán tính töø 1947 ñeán 1991. Neáu chuùng ta laøm thích hôïp baèng moät ñöôøng xu höôùng tuyeán tính theo thôøi gian cho taäp döõ lieäu naøy, chuùng ta coù theå kyø voïng raèng moät nhoùm caùc ñieåm phaàn dö naèm lieân tieáp nhau bieåu hieän moái töông quan chuoãi (xem hình 9.2). Caùc giaù trò öôùc löôïng treân ñöôøng xu höôùng tuyeán tính ñöôïc cho nhö sau (xem Phaàn Thöïc Haønh Maùy Tính 9.4 ñeå bieát caùch tính ra caùc keát quaû naøy): farmpopt = 13,777 – 0,325t d = 0,056 (31,55) (- 19,2) R 2 = 0,895 Nhöõng giaù trò trong ngoaëc ñôn laø caùc trò thoáng keâ t. Löu yù raèng trò thoáng keâ Durbin – Watson (DW) raát gaàn baèng zero, cho thaáy moái töông quan chuoãi raát maïnh. Vì lyù do naøy maø trò thoáng keâ t vaø ñaïi löôïng thích hôïp bò laøm taêng quaù möùc. Töø hình 9.1, ngöôøi ta nhaän thaáy raèng seõ thích hôïp hôn neáu xem ñaây moái quan heä phi tuyeán tính. Ñöôøng xu höôùng theo thôøi gian ñöôïc thích hôïp baèng haøm baäc hai vaø keát quaû ñöôïc tính ra nhö sau: farmpopt = 17,026 – 0,749t + 0,00942t2 d = 0,601 (113,5) (- 48,7) (28,4) R 2 = 0,995 Maëc duø trò thoáng keâ DW ñaõ tieán ñeán ñeán gaàn giaù trò 2 hôn, nhöng noù vaãn cho thaáy tính töï töông quan döông khaù maïnh. Pheùp laáy sai phaân baäc nhaát giöõa caùc giaù trò logarit ñöôïc tính toaùn tieáp theo ñaây. Cuï theå hôn, chuùng ta ñaët gfarmpopt = ln(farmpopt) – ln(farmpopt – 1) Ramu Ramanathan 12 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  13. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi Löôïng naøy coøn ñöôïc goïi laø tyû leä taêng tröôûng töùc thôøi vaø coù daïng ñöôøng taêng tröôûng haøm muõ. Ñeå coù ñöôïc löôïng naøy, chuùng ta giaû söû raèng haøm Yt taêng tröôûng theo haøm muõ vôùi Yt = Y0 egt (g laø tyû leä taêng tröôûng, coù theå coù daáu aâm, bieåu thò haøm Y coù khuynh höôùng suy giaûm theo daïng muõ). Laáy logarit hai veá, chuùng ta coù ln(Yt) = ln(Y0) + gt theo bieán thôøi gian t ln(Yt -1) = ln(Y0) + g(t –1) theo bieán thôøi gian (t – 1) Laáy phöông trình thöù nhaát tröø ñi phöông trình thöù hai, ta coù g = ln(Yt) – ln(Yt -1) Vì vaäy, hieäu soá giöõa caùc giaù trò logarit treân laø tyû leä taêng tröôûng. Giaù trò qua heä öôùc löôïng ñoái vôùi daân soá noâng nghieäp laø (xem baûng 9.2) gfarmpopt = - 0,064 + 0,00058t d = 2,266 (- 3,9) (0,92) R 2 = - 0,004 Löu yù raèng, vì bieán phuï thuoäc naøy khaùc vôùi hai hoài quy tröôùc ñaây neân giaù trò R 2 laø khoâng töông thích ñeå coù theå so saùnh vôùi nhau. Trò thoáng keâ DW xaáp xæ baèng 2 vaø khoâng coù chöùng cöù naøo veà tính töï töông quan baäc nhaát (vì d > 2 neân chuùng ta söû duïng 4 – d = 1,734). Vì theá, moät söï hieäu chænh hôïp lyù ñoái vôùi daïng haøm soá laø coù theå loaïi boû tính chaát töï töông quan chuoãi bieåu kieán. Ñieàu naøy coù nghóa daïng coâng thöùc thöù ba laø “toát nhaát”? Caâu traû lôøi phuï thuoäc vaøo yù nghóa cuûa töø “toát nhaát” laø gì? Moät nhaø nghieân cöùu raát quan taâm ñeán vieäc döï baùo daân soá noâng nghieäp seõ ñaët caùc ñaùnh giaù treân cô sôû khaû naêng döï baùo cuûa moâ hình. Vaán ñeà naøy seõ ñöôïc ñeà caäp moät caùch heä thoáng hôn ôû chöông 11. Ñaëc Tröng Moät Caáu Truùc Ñoäng vaø Toång Quaùt Hôn Deã daøng nhaän thaáy raèng moâ hình vôùi moät soá haïng sai soá töï hoài quy laø moät tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa moâ hình coù caáu truùc ñoäng toång quaùt hôn cho phaàn taát ñònh (xem tham khaûo ôû taùc giaû Sargan, 1964, vaø taùc giaû Hendry vaø Mizon, 1978). Haõy xem xeùt moâ hình sau ñaây (thöôøng ñöôïc söû duïng trong caùc baøi toaùn kinh teá hoïc vó moâ) veà moái quan heä giöõa bieán phuï thuoäc vôùi giaù trò treã cuûa chính noù, moät bieán giaûi thích, vaø vôùi ñoä treã cuûa noù: yt = β0 + β1yt –1 + β2xt + β3xt –1 + εt β1 < 1 (9.8) Soá haïng sai soá εt ñöôïc giaû ñònh coù giaù trò trung bình baèng zero, giaù trò phöông sai khoâng ñoåi, vaø coù tính chaát ñoäc laäp chuoãi. Phöông trình (9.1) coù daïng nhö sau Ramu Ramanathan 13 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  14. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi yt = α + βxt + ut (9.1) Tìm ut theo caùc bieán coøn laïi vaø thay theá noù vaøo phöông trình (9.2), chuùng ta coù yt – α – βxt = ρ(yt –1 – α – βxt –1) + εt Phöông trình coù theå vieát laïi nhö sau yt = α(1 – ρ) + ρyt – 1 + βxt – βρxt –1 + εt (9.1a) So saùnh giöõa phöông trình (9.8) vaø (9.1a), chuùng ta thaáy raèng β0 = α(1 – ρ), β1 = ρ, β2 = β, vaø β3 = – ρβ Coù theå nhaän thaáy raèng caùc tham soá thoaû maõn giôùi haïn phi tuyeán tính β3 + β1β2 = 0. Neáu giôùi haïn naøy ñöôïc thoaû maõn trong phöông trình (9.8) thì moâ hình seõ ñöôïc ruùt goïn laïi thaønh moâ hình tónh trong phöông trình (9.1) vôùi caáu truùc sai soá töï hoài quy trong phöông trình (9.2). Phöông trình (9.8) coù boán thoâng soá ñeå öôùc löôïng, trong khi phöông trình (9.1) vaø (9.2) chæ coù ba thoâng soá chöa bieát. Vì theá maø tính töông quan chuoãi laø moät “söï ñôn giaûn hoaù ñeå mang laïi söï thuaän tieän chöù khoâng phaûi laø söï khoù khaên” nhö taùc giaû Hendry vaø Mizon (1978) ñaõ chæ ra. Caùc taùc giaû naøy cuøng vôùi taùc giaû Sargan (1964) ñaõ ñeà nghò raèng böôùc ñaàu tieân laø thieát laäp moâ hình moät caùch toång quaùt nhö phöông trình (9.8), sau ñoù kieåm ñònh caùc giôùi haïn phi tuyeán tính leân moâ hình naøy, vaø neáu noù ñöôïc chaáp nhaän thì haõy laøm ñôn giaûn hoaù moâ hình theo caùch töông töï nhö phöông trình (9.1) vaø (9.2). Neáu moâ hình khoâng thoaû maõn giôùi haïn phi tuyeán tính thì giaûi quyeát baøi toaùn nhö trong tröôøng hôïp moâ hình tónh coù soá haïng sai soá töï hoài quy vaø vieäc caên cöù treân trò thoáng keâ Durbin – Watson coù yù nghóa coù theå daãn ñeán caùc keát quaû khoâng chính xaùc. Thieát Laäp Moâ Hình Trong Caùc Sai Phaân Baäc Nhaát Taùc giaû Granger vaø Newbold (1974 vaø 1986) ñaõ neâu leân moät soá nghi vaán veà söï hoài quy giaû taïo coù theå coù khi moät quaù trình hoài quy döïa treân nhieàu möùc bieán xu höôùng, ñaëc bieät khi trò thoáng keâ DW coù yù nghóa. Trong vieäc nghieân cöùu kinh teá löôïng thöïc nghieäm, caùch thöùc maø ngöôøi ta thöôøng söû duïng ñeå vöôït qua vaán ñeà naøy laø thieát laäp moät soá moâ hình theo sai phaân baäc nhaát, nghóa laø hieäu soá giöõa giaù trò taïi moác thôøi gian t vaø t –1. Trong tröôøng hôïp naøy, chuùng ta seõ öôùc löôïng ∆yt = β0 + β∆xt + εt, trong ñoù ∆yt = yt – yt –1 vaø ∆xt = xt – xt –1 . Tuy nhieân, giaûi phaùp söû duïng sai phaân baäc nhaát naøy khoâng phaûi luùc naøo cuõng thích hôïp. Ñeå hieåu roõ hôn, haõy löu yù ñeán moâ hình sai phaân baäc nhaát coù theå ñöôïc vieát laïi nhö sau: yt = yt –1 + β0 + βxt – βxt –1 + εt Ramu Ramanathan 14 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  15. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi So saùnh phöông trình treân vôùi phöông trình (9.8), chuùng ta nhaän ra raèng moâ hình naøy chính laø tröôøng hôïp ñaëc bieät khi β1 = 1 vaø β2 + β3 = 0. Vì theá, moät caùch tieáp caän khaùc thöôøng ñöôïc söû duïng laø kieåm ñònh hai giôùi haïn naøy tröôùc, vaø neáu caû hai ñöôïc chaáp nhaän thì haõy söû duïng ñaëc tröng sai phaân baäc nhaát. Nhöõng Thuû Tuïc Öôùc Löôïng Khi moät haøm ñaõ ñöôïc hieäu chænh maø khoâng theå loaïi boû ñöôïc tính chaát töï töông quan, ngöôøi ta coù theå söû duïng moät soá thuû tuïc khaùc ñeå ñöa ra caùc con soá öôùc löôïng nhöõng giaù trò nhaän ñöôïc töø phöông phaùp OLS. Nhöõng thuû tuïc naøy seõ ñöôïc ñeà caäp tieáp theo ñaây. Tuy nhieân, neân löu yù raèng vieäc “coá ñònh” moät caùch maùy moùc ñoái vôùi tính töï töông quan coù theå ngaàm chöùa moät soá giôùi haïn veà thuoäc tính chuoãi thôøi gian khoâng nhaát quaùn vôùi döõ lieäu cuûa moâ hình. Cuõng neân löu yù raèng caùc phöông phaùp naøy chæ ñöôïc aùp duïng cho loaïi döõ lieäu chuoãi thôøi gian. Ñoái vôùi loaïi döõ lieäu cheùo, ngöôøi ta coù theå taùi saép xeáp caùc giaù trò quan saùt theo baát cöù hình thaùi naøo vaø nhaän ñöôïc moät trò thoáng keâ DW chaáp nhaän ñöôïc. Tuy nhieân, ñieàu naøy cuõng noùi leân raèng thöïc hieän kieåm ñònh DW cho loaïi döõ lieäu cheùo laø khoâng coù yù nghóa. Vì döõ lieäu chuoãi thôøi gian khoâng theå taùi saép xeáp ñöôïc neân nhaø nghieân cöùu caàn quan taâm ñeán moái töông quan chuoãi coù theå coù giöõa chuùng. Thuû Tuïc Tính laëp Cochrane – Orcutt Thuû tuïc Tính laëp Cochrane – Orcutt (CORC) (taùc giaû Cochrane vaø Orcutt, 1949) yeâu caàu coù söï bieán ñoåi moâ hình hoài quy (9.5) thaønh daïng moâ hình coù theå aùp duïng baèng thuû tuïc OLS. Phöông trình (9.5) ñöôïc vieát laïi theo thôøi ñoaïn t –1, chuùng ta coù Yt –1 = β1 + β2 X(t –1)2 + β3 X(t –1)3 + … + βk X(t –1)k + ut –1 (9.5’) Laáy (9.5) tröø ñi (9.5’) sau khi ñaõ nhaân töøng soá haïng cuûa (9.5’) vôùi ρ, chuùng ta coù Yt – ρYt –1 = β1(1 – ρ) + β2[Xt 2 – ρX(t –1)2] + β3[Xt 3 – ρX(t –1)3] + … + βk[Xt k – ρX(t –1)k] + εt Vôùi bieåu thöùc ut = ρut –1 + εt, phöông trình treân coù theå vieát laïi nhö sau: Yt* = β1 + β 2 X *2 + β 3 X *3 + ... + β k X * + ε t * t t tk (9.9) Trong ñoù Yt* = Yt – ρYt –1, β1 = β1(1 – ρ), vaø X * = Xti – ρX(t – 1)i vôùi t = 2, 3, …, n vaø i = 2, …, k * ti Ramu Ramanathan 15 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  16. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi Quaù trình bieán ñoåi taïo ra bieán Y* vaø caùc bieán X* coøn ñöôïc goïi laø pheùp laáy sai phaân gaàn ñuùng, hay pheùp laáy sai phaân toång quaùt. β1 chæ laø soá haïng haèng soá môùi. Löu yù raèng soá haïng sai * soá trong phöông trình (9.9) thoaû maõn moïi tính chaát caàn thieát ñeå coù theå aùp duïng ñöôïc thuû tuïc bình phöông toái thieåu. Neáu bieát ñöôïc giaù trò cuûa ρ, chuùng ta coù theå aùp duïng phöông phaùp OLS cho phöông trình (9.9) vaø giaù trò öôùc löôïng nhaän ñöôïc laø BLUE. Tuy nhieân, giaù trò ρ chöa bieát neân chuùng ta caàn phaûi öôùc löôïng chuùng töø maãu quan saùt. Caùc böôùc tieán haønh thuû tuïc Cochrane – Orcutt ñöôïc trình baøy nhö sau: Böôùc 1 Öôùc löôïng phöông trình (9.5) baèng phöông phaùp OLS vaø tính toaùn phaàn dö cuûa noù u t . ˆ Böôùc 2 Öôùc löôïng heä soá töông quan chuoãi baäc nhaát (coøn goïi laø ρ ) töø phöông trình (9.7). ˆ Böôùc 3 Bieán ñoåi caùc bieán nhö sau: Yt* = Yt – ρ Yt –1, ˆ X *2 = Xt2 – ρ X(t – 1)2 , t ˆ vaø .v.v. Löu yù raèng caùc bieán coù daáu hình sao (*) ñöôïc xaùc ñònh chæ vôùi t nhaän giaù trò töø 2 ñeán n vì coù t –1 soá haïng xuaát hieän. Böôùc 4 Hoài quy Yt* theo haèng soá, theo X *2 , X *3 , …, X * vaø tính giaù trò öôùc löôïng cuûa phöông t t tk trình (9.9) ñöôïc bieán ñoåi baèng phöông phaùp OLS. Böôùc 5 Söû duïng nhöõng giaù trò öôùc löôïng naøy cho caùc giaù trò β trong phöông trình (9.5) vaø tính ñöôïc moät taäp môùi caùc giaù trò öôùc löôïng ut . Sau ñoù, quay tính laëp böôùc 2 vôùi nhöõng giaù trò môùi naøy cho ñeán khi coù theå aùp duïng ñöôïc quy taéc döøng tieáp theo ñaây. Böôùc 6 Thuû tuïc tính laëp treân ñaây coù theå döøng laïi khi hieäu soá giaù trò öôùc löôïng cuûa ρ töø hai keát quaû lieân tieáp tính ñöôïc khoâng lôùn hôn giaù trò choïn tröôùc naøo ñoù, nhö 0,001 chaúng haïn. Giaù trò ρ cuoái cuøng naøy seõ ñöôïc duøng ñeå tính giaù trò öôùc löôïng CORC töø phöông trình ˆ (9.9). Vì soá haïng haèng soá cuõng ñöôïc nhaân vôùi 1 – ρ neân giaù trò β1 nhaän ñöôïc seõ baèng β1 / (1 ˆ ˆ ˆ* – ρ ), vôùi β1 laø soá haïng haèng soá öôùc löôïng trong phöông trình bieán ñoåi (9.9). ˆ ˆ* Haàu heát nhöõng chöông trình hoài quy tieâu chuaån thöïc hieän taát caû caùc böôùc thuû tuïc treân baèng caùc leänh ñôn giaûn, vaø giaûi phoùng ngöôøi söû duïng khoûi coâng vieäc tính toaùn tính laëp naëng nhoïc. Haàu heát caùc chöông trình ñeàu xuaát ra keát quaû soá haïng haèng soá cuûa moâ hình ban ñaàu (laø β1 ), vì vaäy ˆ maø ngöôøi söû duïng khoâng caàn thieát (vaø khoâng neân) chia noù cho (1 – ρ ). Ngöôøi söû duïng cuõng ˆ 2 neân caån thaän khi xaùc ñònh keát quaû R , toång bình phöông sai soá, vaø .v.v. Neáu chuùng coù lieân quan ñeán phöông trình (9.9) thì nhöõng giaù trò naøy khoâng theå so saùnh vôùi giaù trò öôùc löôïng baèng phöông phaùp OLS töông öùng vì veá beân traùi cuûa hai phöông trình (9.5) vaø (9.9) khaù khaùc nhau. Töông töï, trò thoáng keâ Durbin – Watson nhaän ñöôïc thöôøng lieân quan ñeán phaàn dö cuûa phöông trình (9.9) maø khoâng lieân quan ñeán phöông trình (9.5). Kieåm ñònh DW veà vaán ñeà naøy seõ kieåm Ramu Ramanathan 16 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  17. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi ñònh moái töông quan chuoãi baäc hai cho phaàn dö u t vì ngaàm ñònh döôùi moâ hình naøy laø quaù trình ˆ töï hoài quy baäc nhaát AR(1) theo εt . Thuû tuïc Cochrange – Orcutt coù theå ñöôïc chöùng minh hoäi tuï veà giaù trò öôùc löôïng thích hôïp cöïc ñaïi. Söï hoäi tuï naøy naøy coù tính chaát nhaát quaùn vaø tieán ñeán tieäm caän. Thuû tuïc tính laëp thöôøng hoäi tuï nhanh vaø khoâng caàn laëp laïi nhieàu hôn ba ñeán saùu laàn. Neân löu yù raèng soá laàn quan saùt duøng ñeå öôùc löôïng trong phöông trình (9.9) chæ laø n –1 vì chuùng ta boû qua laàn quan saùt ñaàu tieân. Vôùi k thoâng soá thì baäc töï do laø n – k – 1. Kieåm ñònh giaû thuyeát coù theå ñöôïc thöïc hieän theo caùch thoâng thöôøng. Coù theå söû duïng keát quaû cho laàn quan saùt ñaàu tieân baèng pheùp bieán ñoåi sau ñaây ñoái vôùi t =1 (caùc ñieàu chænh trong böôùc naøy ñöôïc trình baøy trong phaàn phuï luïc 9.A): Y1* = Yt (1 – ρ2) 1/2 vaø X 1i = X1i (1 – ρ2) 1/2 * vôùi i = 1 → k VÍ DUÏ 9.6 Tính töï töông quan cuûa maãu quan saùt beänh tim trình baøy trong ví duï 9.4 ñöôïc chöùng minh laø coù yù nghóa (theo keát quaû cuûa kieåm ñònh LM), vaø vì theá chuùng ta seõ taùi öôùc löôïng moâ hình baèng kieåm ñònh CORC. Phöông trình öôùc löôïng ñöôïc cho ôû ñaây laø keát quaû tính toaùn cuûa chöông trình GRETL, boû qua laàn quan saùt ñaàu tieân (xem theâm trong phaàn thöïc haønh maùy tính 9.5). Vì caùc chöông trình khaùc nhau veà tieâu chuaån hoäi tuï neân keát quaû seõ khaùc nhau ôû moät vaøi ñieåm giöõa caùc chöông trình vôùi nhau. Tuy nhieân, söï khaùc nhau naøy khoâng neân quaù caùch bieät. CHD = 341,023 + 2,903 CIG + 0,373 EDFAT + 12,045 SPIRITS – 2,206 BEER (4,2) (0,6) (0,4) (1,83) (- 2,5) Caùc giaù trò trong ngoaëc ñôn laø caùc trò thoáng keâ t. Soá voøng laëp caàn thieát laø 12 vaø giaù trò ρ ˆ cuoái cuøng laø 0,613. Chuùng ta coù theå thöïc hieän moät kieåm ñònh DW ñoái vôùi caùc giaù trò öôùc löôïng ε töø phöông trình bieán ñoåi (9.9) ñeå kieåm tra xem caùc phaàn dö ε coù tính chaát töï töông quan baäc nhaát hay khoâng. Giaù trò d cuûa phöông trình trong kieåm ñònh DW laø 2,232. Töø baûng A.5, chuùng ta coù (vôùi n = 33 vaø k’ = 4) dL = 1,19 vaø dU = 1,73. Vì hieäu soá 4 – d = 1,771 > dU neân chuùng ta coù theå keát luaän raèng caùc phaàn dö ε khoâng coù töông quan chuoãi. Thuû Tuïc Tìm Kieám Hildreth – Lu Moät giaûi phaùp thöôøng ñöôïc duøng ñeå thay theá thuû tuïc Cochrange – Orcutt laø thuû tuïc tìm kieám Hildrth – Lu (HILU) (cuûa taùc giaû Hildreth – Lu, 1960). Thuû tuïc naøy bao goàm caùc böôùc sau: Böôùc 1 Choïn moät giaù trò ρ (goïi laø ρ1). Söû duïng giaù trò naøy, bieán ñoåi caùc bieán vaø öôùc löôïng phöông trình (9.9) baèng thuû tuïc OLS. Ramu Ramanathan 17 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  18. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi Böôùc 2 Töø caùc giaù trò öôùc löôïng naøy, tính ε t töø phöông trình (9.9) vaø tính ra giaù trò toång bình ˆ phöông sai soá töông öùng. Goïi giaù trò naøy laø ESS(ρ1). Tieáp tuïc choïn moät giaù trò khaùc nöõa cho ρ (goïi laø ρ2) vaø laëp laïi böôùc 1 vaø 2. Böôùc 3 Baèng caùch thay ñoåi giaù trò cuûa ρ töø – 1 ñeán + 1 theo vôùi böôùc nhaûy coù tính heä thoáng naøo ñoù (nhö vôùi böôùc nhaûy laø 0,05 hoaëc 0,01), chuùng ta seõ nhaän ñöôïc moät chuoãi caùc giaù trò ESS(ρ). Haõy choïn ρ naøo coù giaù trò ESS nhoû nhaát. Ñaây laø giaù trò ρ cuoái cuøng coù theå cöïc tieåu hoaù moät caùch bao quaùt toång bình phöông sai soá cuûa moâ hình bieán ñoåi. Phöông trình (9.9) öôùc löôïng vôùi giaù trò ρ cuoái cuøng naøy laø keát quaû toái öu. VÍ DUÏ 9.7 Taøi lieäu goác cuûa taùc giaû Hildreth – Lu trình baøy gaàn hai taù ví duï veà öôùc löôïng baèng thuû tuïc HILU. Chuùng ta seõ thöïc haønh laïi moät trong nhöõng ví duï ñoù. Döõ lieäu DATA9-1 trong phaàn phuï luïc D trình baøy soá lieäu veà nhu caàu kem. Caùc soá lieäu maãu quan saùt ñöôïc thöïc hieän theo töøng thôøi ñoaïn 4 tuaàn töø ngaøy 18/03/1951 ñeán ngaøy 11/07/1953. Ñònh nghóa caùc bieán ñöôïc cho nhö sau: DEMAND = Nhu caàu tieâu thuï kem tính treân moãi ñaàu ngöôøi, ñôn vò tính baèng panh (1 panh = 0.58 lít) PRICE = Giaù moãi panh kem tính baèng dollar INCOME = Thu nhaäp haèng tuaàn cuûa gia ñình tính baèng dollar TEMP = Nhieät ñoä trung bình tính baèng ñoä Fahrenheit Baûng 9.1 trình baøy caùc heä soá hoài quy öôùc löôïng vaø toång bình phöông sai soá cuûa phöông trình (9.9) cuûa moãi böôùc trong thuû tuïc tìm kieám. Haøng töông öùng vôùi ρ = 0 trình baøy caùc giaù trò öôùc löôïng baèng thuû tuïc OLS (töông öùng maãu quan saùt 2 ñeán 30). Thuû tuïc HILU cöïc tieåu hoaù ESS(ρ) khi ρ = 0,41. Löu yù raèng caùc giaù trò öôùc löôïng theo OLS vaø HILU khaùc nhau moät caùch ñaùng keå. Thuû tuïc CORC cuõng ñöôïc aùp duïng cho nhöõng döõ lieäu naøy. Thuû tuïc naøy chæ caàn hai voøng laëp ñeå coù theå tieán tôùi hoäi tuï. Giaù trò ρ sau cuøng laø 0,40083, vaø giaù trò öôùc löôïng baèng thuû tuïc ˆ CORC vaø trò thoáng keâ t ñöôïc tính toaùn nhö sau (xem phaàn thöïc haønh maùy tính 9.6 ñeå thöïc taäp tính toaùn laïi): DEMAND = 0,157 – 0,892 PRICE + 0,0032 INCOME + 0,00356 TEMP (0,5) (–1,1) (2,07) (6,42) Nhöõng giaù trò öôùc löôïng naøy khaù gaàn vôùi trò öôùc löôïng theo thuû tuïc HILU. Trò thoáng keâ DW cho phöông trình (9.9) laø 1,55. Vôùi n = 29 vaø k’ = 3, ta coù dL = 1,198 vaø dU = 1,65. Coù theå chöùng minh raèng kieåm ñònh DW ñaõ khoâng baùc boû giaû thuyeát khoâng veà töông quan chuoãi coù giaù trò baèng khoâng cuûa caùc phaàn dö trong phöông trình (9.9). Ñaëc bieät, kieåm ñònh naøy vaãn chöa theå keát luaän ñöôïc. Ramu Ramanathan 18 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  19. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi BAØI TAÄP THÖÏC HAØNH 9.3 Duøng döõ lieäu trong baûng DATA9-1 ñeå öôùc löôïng moâ hình log-hai laàn baèng phöông phaùp OLS. Moâ hình log hai laàn seõ cho bieát ñoä co giaõn cuûa bieán thu nhaäp (income), giaù (price), vaø nhieät ñoä (temp). Haõy thöïc hieän moät kieåm ñònh DW leân caùc phaàn dö. Coù chöùng cöù naøo cho thaáy tính töï töông quan baäc nhaát khoâng? Neáu coù, haõy aùp duïng caùc thuû tuïc CORC vaø HILU ñeå tính toaùn vaø so saùnh caùc giaù trò öôùc löôïng. Baûng 9.1 Öôùc Löôïng Nhu Caàu Veà Kem Baèng Phöông Phaùp Hildreth – Lu ρ CONST. PRICE INCOME TEMP ESS 1.0 .64927 – .9358 – .00197 .00272 .025823 .9 .64166 – .9824 – .00149 .02284 .027317 .8 .53264 – 1.0064 – .00044 .00303 .026854 .7 .41572 – 1.0001 .00075 .00321 .026470 .6 .30779 – .9728 .00182 .00336 .026022 .5 .22084 – .9342 .00264 .00348 .026522 .42 .16779 – .9004 .00311 .00354 .025459 .41 .16229 – .8967 .00316 .00355 .025452 .4 .15653 – .8916 .00321 .00356 .025453 .39 .15136 – .8876 .00325 .00357 .025454 .3 .11148 – .8502 .00357 .00361 .025674 .2 .08025 – .8101 .00379 .00364 .026395 .1 .05903 – .7733 .00392 .00364 .027666 0 .04406 – .7378 .00398 .00364 .029521 – .1 .03387 – .7058 .00400 .00363 .031964 – .2 .02680 – .6766 .00400 .00362 .034995 – .3 .02210 – .6505 .00398 .00360 .038612 – .4 .01895 – .6270 .00395 .00359 .042810 – .5 .01695 – .6060 .00392 .00357 .047585 – .6 .01580 – .5872 .00388 .00355 .052933 – .7 .01538 – .5707 .00384 .00354 .058846 – .8 .01544 – .5560 .00380 ..00352 .065324 – .9 .01587 – .5432 .00376 .00350 .072361 – 1.0 .01651 – .5315 .00372 .00349 .079958 Nguoàn: Hildreth vaø Lu (1960), Baûng 19, 36. Taùi xuaát baûn döôùi söï cho pheùp cuûa Michigan State University Ramu Ramanathan 19 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
  20. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp phaân tích Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng Nieân khoùa 2003-2004 Baøi ñoïc Chöông 9: Töông quan chuoãi So Saùnh Hai Thuû Tuïc Moät caùch caên baûn, thuû tuïc HILU seõ tìm kieám caùc giaù trò ρ naèm trong khoaûng -1 vaø +1 maø khieán cho giaù trò toång bình phöông phaàn dö cuûa phöông trình (9.9) ñaït cöïc tieåu. Neáu khoaûng caùch giöõa caùc böôùc nhaûy laø nhoû thì thuû tuïc phaûi thöïc hieän raát nhieàu soá laàn hoài quy; vì theá khi so saùnh vôùi thuû tuïc CORC, phöông phaùp HILU ñoøi hoûi söï hoã trôï tính toaùn cuûa maùy tính raát lôùn. Ngöôïc laïi, thuû tuïc CORC laëp laïi nhieàu laàn ñeå giaù trò ESS(ρ) ñaït cöïc tieåu cuïc boä (local minimum) vaø nhö vaäy thuû tuïc coù theå boû qua giaù trò cöïc tieåu toaøn cuïc (global minimum) neáu moâ hình coù nhieàu hôn moät ñieåm cöïc tieåu cuïc boä. Ñieåm nhaän xeùt naøy ñöôïc trình baøy trong hình 9.4, trong ñoù coù hai ñieåm cöïc tieåu cuïc boä laø A vaø B. Caùc ñieåm ñöôïc bieåu dieãn baèng chaám troøn nhoû bieåu hieän caùc böôùc nhaûy töông öùng cuûa thuû tuïc HILU. Kyõ thuaät CORC seõ laëp laïi vaø ñaït ñeán ñieåm cöïc tieåu cuïc boä laø A, vaø nhö vaäy noù ñaõ boû qua ñieåm cöïc tieåu toaøn cuïc B. Löu yù raèng phöông phaùp HILU seõ choïn ñieåm töông öùng vôùi giaù trò ρ H vaø boû qua ñieåm cöïc tieåu toaøn cuïc thöïc söï, nhöng söï cheânh leäch naøy laø khoâng ñaùng keå. Taùc giaû Hildreth vaø Lu ñaõ tieán haønh thöïc nghieäm vôùi gaàn hai taù boä döõ lieäu nhöng khoâng tìm thaáy caùc ñieåm cöïc tieåu boäi (multiple minima), vaø keát luaän raèng coù leõ tröôøng hôïp xuaát hieän caùc ñieåm ña cöïc tieåu laø khoâng thöôøng xuyeân. Moät thuû tuïc lai keát hôïp (hybrid procedure) neân ñöôïc söû duïng vôùi nhöõng böôùc nhaûy lôùn, baèng 0,1 chaúng haïn, chæ caàn 19 laàn hoài quy (khoâng bao goàm caùc ñieåm muùt –1 vaø +1). Choïn ñieåm ρ coù giaù trò ESS nhoû nhaát trong phaàn tính toaùn thöû ñaàu tieân ñeå laøm ñieåm khôûi ñaàu cuûa thuû tuïc CORC vaø laëp laïi cho ñeán keát quaû cuoái cuøng. Vì theá trong hình 9.4, phöông phaùp HILU seõ choïn giaù trò ρ H trong laàn thöû ñaàu tieân, vaø thuû tuïc CORC sau ñoù laëp laïi caùc böôùc nhaûy ñeå ñaït ñeán ñieåm cöïc tieåu toaøn cuïc B. Haàu heát caùc chöông trình maùy tính toát ñeàu cho pheùp aùp duïng caû hai thuû tuïc laëp laïi vaø tìm kieám; ñaây laø moät giaûi phaùp toái öu khi duøng caû hai thuû tuïc nhaèm baûo ñaûm raèng phöông phaùp CORC seõ khoâng boû qua giaù trò cöïc tieåu toaøn cuïc. Neân löu yù raèng thuû tuïc Hildreth – Lu vaø thuû tuïc lai keát hôïp chæ thích hôïp cho quaù trình AR(1), vaø ñaây chính laø moät ñieåm giôùi haïn raát lôùn. Vì lyù do treân maø thuû tuïc tìm kieám naøy khoâng ñöôïc öùng duïng phoå bieán. Ramu Ramanathan 20 Thuïc Ñoan/Haøo Thi
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2