Kế hoạch sản xuất kinh doanh của công ty quản lý khai thác công trình thủy lợi trong vai trò mới khi thực thi luật thủy lợi

BÀI BÁO KHOA H C K HO CH S N XU T KINH DOANH C A CÔNG TY QU N LÝ KHAI THÁC CÔNG TRÌNH TH Y L I TRONG VAI TRÒ M I KHI TH C THI LU T TH Y L I Nguy n Trung Dũng1, 2 Tóm t t: M t b n k ho ch s n xu t kinh doanh t t s góp ph n cho s thành công c a doanh nghi p. Do cơ ch kinh t "bao c p" hi n nay trong ngành th y l i (c p phát v n tr c ti p hay gián ti p, c p bù TLP, …) nên KHSXKD năm c a công ty qu n lý khai thác công trình th y l i ch mang tính kê khai tài chính trên cơ s pháp lý cho phép, ư c UBND t nh phê duy t hàng năm. Khi Lu t Th y l i 2017 có hi u l c thì s có nhi u thay i l n trong ngành. B n KHSXKD khi ó mang tính kinh doanh hơn bù p chi phí qu n lý khai thác. Nó là công c , m u hình ph n u và nh hư ng cho m i ho t ng s n xu t kinh doanh c a công ty. Trong bài áp d ng phương pháp phân tích so sánh th y rõ ư c tình tr ng c a KHSXKD trư c và sau khi Lu t Th y l i ư c th c thi. T khoá: K ho ch s n xu t kinh doanh, Lu t Th y l i, công ty QLKT CTTL. 1 1. TV N B n k ho ch s n xu t kinh doanh (sau ây KHSXKD) c a doanh nghi p óng vai trò quan tr ng trong t ch c và qu n lý m i ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p trong m t hay nhi u năm (thư ng 3-5 năm). Nó mô t nh ng d nh c a doanh nghi p trong s n xu t v i nh ng m c tiêu t ra, chi n lư c ã ho ch nh, các i u ki n khung và các gi i pháp. KHSXKD ư c trình bày thành nh ng giai o n khác nhau khi th c hi n chi n lư c phát tri n c a doanh nghi p. Ví d i n hình là KHSXKD c a doanh nghi p m i thành l p ho c khi s n xu t s n ph m m i ho c áp d ng bi n pháp tái cơ c u. Trong nh ng trư ng h p này, KHSXKD có nh ng ch c năng khác nhau như: ki m tra tính kh thi c a d án, àm phán v i các i tác tài chính và h p tác ti m năng, lên k ho ch và ki m tra các d án c a doanh nghi p thông qua vi c so sánh gi a k ho ch và th c t . M t b n KHSXKD t t bao g m các ph n sau: tóm t t n i dung chính c a b n k ho ch, mô t các s n 1 Khoa Kinh t và Qu n lý, Trư ng i h c Th y L i. i tư v n PIC thu c d án VIAIP (C i thi n nông nghi p có tư i c a WB7). 2 130 ph m ho c/và d ch v cung c p, gi i thi u công tác qu n lý, phân tích tình hình th trư ng và c nh tranh, gi i thi u sơ lư c v nhân viên và t ch c, mô t các bư c th c hi n, th o lu n v cơ h i và r i ro, k ho ch tài chính và nhu c u v v n cũng như nh ng phương án vay v n khác nhau. Nh ng yêu c u cơ b n c a KHSXKD ph i th hi n mô hình kinh doanh c a doanh nghi p ã ch n (Hình 1), trong ó ph i th hi n tính hi u qu và ng b , "v a tham v ng v a kh thi","k t h p m c tiêu chi n lư c v i m c tiêu tình th ", k t h p úng n các lo i l i ích kinh t trong doanh nghi p k c l i ích xã h i. Các b n KHSXKD thì khác nhau ph thu c vào nh ng i u ki n và hoàn c nh như: (1) th ch , (2) lĩnh v c/ngành ngh ho t ng, (3) s n ph m và/hay d ch v thu c kh i công ích hay tư nhân, (4) ngu n g c c a tài nguyên u vào (t tài nguyên thiên nhiên thô cho n s n ph m d dang c a ơn v khác cung ng). Cùng trong lĩnh v c tài nguyên nư c, b n KHSXKD c a m t công ty c p nư c ô th khác v i c a công ty qu n lý khai thác công trình th y l i (sau ây QLKT CTTL) ph c v ch y u nông nghi p. Tóm l i ph i coi KHSXKD là m t công c , th hi n m u hình c n t ư c và nh hư ng ho t KHOA H C K THU T TH Y L I VÀ MÔI TR NG - S 58 (9/2017) ng; b n KHSXKD ph i b ch hóa s h p tác và c ng tác v i các i tác, cu i cùng ph i coi KHSXKD là công c c n thi t trong công vi c hàng ngày. Trong bài này d a vào nh ng kh o sát và nghiên c u 5 công ty QLKT CTTL thu c d án VIAIP (c i thi n nông nghi p có tư i c a WB7), tác gi ưa ra m t s ý ki n c i thi n KHSXKD công ty QLKT CTTL cũng như th o lu n nh ng thay i cơ b n c a b n k ho ch này khi Lu t Th y l i có hi u l c. Hình 1. Mô hình s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p 2. K HO CH S N XU T KINH DOANH CÔNG TY QLKT CTTL 2.1. Cơ s pháp lý quy nh l p KHSXKD Trong Lu t doanh nghi p 2014 có quy nh t i i u 91, Kho n 2 và i m c) v H i ng thành viên có các quy n và nghĩa v quy t nh k ho ch s n xu t kinh doanh hàng năm, ch trương phát tri n th trư ng, ti p th và công ngh c a công ty. T i i u 108 yêu c u công b thông tin nh kỳ, g m: m c tiêu t ng quát và c th , các ch tiêu c a KHSXKD năm và báo cáo ánh giá v k t qu th c hi n KHSXKD năm và 3 năm g n nh t tính n năm báo cáo. Chi u theo Ngh nh 130/2013/N -CP v s n xu t và cung ng s n ph m, d ch v công ích, t i i u 26 có quy nh n i dung giao k ho ch: Căn c c i m c a các s n ph m, d ch KHOA H C K THU T TH Y L I VÀ MÔI TR v công ích, cơ quan giao k ho ch quy t nh giao cho công ty trách nhi m h u h n m t thành viên do Nhà nư c làm ch s h u th c hi n nhi m v công ích theo các ch tiêu ch y u sau: (1) K ho ch s n xu t, cung ng s n ph m, d ch v công ích (tên s n ph m, d ch v công ích; s lư ng, kh i lư ng; ch t lư ng và quy cách; th i gian hoàn thành; s lư ng, kh i lư ng s n ph m, d ch v ư c tr c p); (2) K ho ch tài chính: a) Doanh thu, chi phí, l i nhu n t ho t ng s n xu t và cung ng s n ph m, d ch v công ích; b) S phí thu ư c (ho c s phí ư c l i), chênh l ch gi a s phí thu ư c (ho c s phí ư c l i) v i chi phí i v i công ty trách nhi m h u h n m t thành viên do Nhà nư c làm ch s h u th c hi n nhi m v công ích t ngu n thu phí; c) Các kho n n p ngân sách nhà nư c theo quy nh hi n hành; d) Chi phí h p lý s n xu t và cung ng s n ph m, d ch v công ích; ) M c tr c p i v i s n ph m, d ch v công ích có giá tiêu th th p hơn chi phí h p lý. Trư ng h p doanh nghi p không l i nhu n trích qu khen thư ng và phúc l i theo quy nh thì m c tr c p i v i s n ph m, d ch v công ích bao g m s ti n Nhà nư c tr c p trích 2 qu này. Trong Ngh nh 81/2015/N -CP v công b thông tin c a doanh nghi p nhà nư c có quy nh chi ti t t i i u 10 và Kho n 1 v các thông tin ph i công b nh kỳ như: (a) Chi n lư c phát tri n c a doanh nghi p; (b) KHSXKD và u tư phát tri n năm (05) năm c a doanh nghi p; (c) KHSXKD và u tư phát tri n hàng năm c a doanh nghi p; (d) Báo cáo ánh giá v k t qu th c hi n KHSXKD hàng năm và ba (03) năm g n nh t tính n năm báo cáo; Ngoài ra khi l p KHSXKD và giám sát vi c th c hi n k ho ch ph i tuân th theo các cơ s pháp lý như Lu t giá 2012, Lu t k toán 2015, Lu t lao ng 2017, Lu t th ng kê 2015, Lu t u tư 2014, Lu t qu n lý, s d ng v n nhà nư c u tư vào s n xu t, kinh doanh t i doanh nghi p 2014, Ngh nh 91/2015/N -CP v u tư v n nhà nư c vào doanh nghi p và qu n lý, s d ng v n, tài s n t i doanh nghi p và nhi u cơ s pháp lý khác. NG - S 58 (9/2017) 131 2.2. Th c t xây d ng KHSXKD năm Xây d ng KHSXKD năm: Hàng năm các công ty QLKT CTTL có l p k ho ch tài chính, ch không ph i s n xu t, kinh doanh như KHSXKD thông thư ng. K ho ch tài chính ư c xây d ng theo các quy nh c a nhà nư c. Công ty t p trung xây d ng b n k ho ch t tháng 10-12, sau ó ư c UBND t nh duy t vào tháng 2-4 năm sau. Do hi n nay b n k ho ch mang tính "kê tính tài chính" Chi c c Th y l i và S Tài chính th m nh, sau ó ư c UBND t nh duy t chính th c. ây là cơ s pháp lý nhà nư c c p kinh phí theo các quy nh c a nhà nư c cũng như h n m c s d ng i n năng,... Như trong Hình 2 ph n bên trái, k t qu óng góp cho k ho ch năm c a các phòng ban như phòng KH thì lên k ho ch v di n tích tư i tiêu và cung c p d ch v , phòng TCHC tính toán nhân công lao ng, ti n lương và thư ng, phòng KTCT lên k ho ch s a ch a và nâng c p công trình, .... Trong quá trình lên k ho ch thành ph n thì c n có s ph i h p ch t ch gi a các phòng, ví d khi lên k ho ch di n tích tư i thì c n tham v n ý ki n c a phòng KTCT, phòng QLN&CT. Tương t v y, khi lên k ho ch i n năng thì phòng QLN&CT (ph trách chính) c n có nh ng thông tin c n thi t c a phòng KH, phòng QLN&CT, ... Khi xây d ng KHSXKD năm u d a trên các nh m c kinh t - k thu t mà ư c nhà nư c ban hành và t nh duy t, quy nh v lương thư ng cho ngư i lao ng, nhi u văn b n pháp lý khác. Hi n nay khi công ty QLKT CTTL còn ho t ng trên cơ s bao c p/tr c p v i cơ ch "xin-cho" nên chưa có phòng Marketing & chăm sóc khách hàng và phòng qu n lý tài s n và h th ng qu n lý thông tin (MIS). Trong quá trình kh o sát các công ty cho th y b n k ho ch mang tính li t kê chi phí các lo i UBND t nh phê duy t. Nó là căn c pháp lý c p phát và b sung v n cho ho t ng c a công ty. M c dù trong b n KHSXKD có nh ng ch tiêu ánh giá (như doanh thu, l i nhu n, khách hàng), song không ra bi n pháp kinh doanh tăng doanh thu trong khuôn kh cho phép (xem 8 vòng tròn Hình 1). Nên có th nói là b n k ho ch không mang "tính kinh doanh". Hình 2. Xây d ng và th c hi n KHSXKD năm (lưu ý: ô màu là phòng Marketing & chăm sóc khách hàng, qu n lý tài s n, MIS, GIS là gi nh trong tương lai khi công ty ho t ng th c s trong th trư ng nư c; ư ng t nét là cung c p s li u u vào c n thi t cho b n k ho ch) 132 KHOA H C K THU T TH Y L I VÀ MÔI TR NG - S 58 (9/2017) Giám sát vi c th c hi n KHSXKD năm: Hàng năm công ty thư ng t ch c nhi u l n h p rà soát vi c th c hi n k ho ch năm và phát hi n khó khăn vư ng m c, ví d như vi c gi i ngân, di n tích tư i tiêu, lư ng i n năng và nhiên li u ã s d ng, ... Th i gian h p ví d Hà N i có t ch c 2 cu c h p vào cu i m i v tư i (tháng 6 và 11), Hà Tĩnh có 4-6 cu c h p vào cu i m i quý, riêng trong quý 3 và 4 thì k p th i ph i rà soát và cân i theo tháng gi i quy t các khó khăn vư ng m c trong quá trình th c hi n k ho ch. Nh ng phòng ban tham gia trong quá trình rà soát như phòng KH, QLN&CT, TCHC, KTCT và TV. Vi c ho t ng c a công ty QLKT CTTL g n li n v i khí h u th i ti t nên luôn có nh ng bi n ng trong s n xu t và tăng chi phí t bi n. Trong nhi u trư ng h p công ty ph i xin v n b sung như tăng v n do chi phí i n năng tăng quá m c, v n cho kh c ph c thiên tai, ... 2.3. Thí i m xây d ng KHSXKD 5 năm công ty thu c d án VIAIP-WB7 Trong quá trình xây d ng Hư ng d n l p KHSXKD cho các công ty QLKT CTTL thu c d án VIAIP c a WB7 thì có tham kh o các tài li u chu n v l p KHSXKD cho doanh nghi p nói chung, nh ng m u KHSXKD c a Ngân hàng th gi i xu t cho châu Phi, c a TIA Irrigation Team ban hành (Alexandra & Associates, 2014). Ngoài ra còn tham kh o gián ti p KHSXKD c a m t s công ty c p thoát nư c ô th và tư i cho nông nghi p c thông qua các báo cáo tài chính năm (KHSXKD c a các doanh nghi p thư ng ư c gi "bí m t" nên khó tham kh o). trong nư c có tham kh o KHSXKD c a công ty QLKT CTTL Qu ng Tr ư c l p trong khuôn kh m t d án c a ADB. Dĩ nhiên nh ng b n KHSXKD c a các nư c ang phát tri n còn d ng "li t kê" chi phí và nhân công c n thi t th c hi n nhi m v , ch không mang tính ch t kinh doanh. M c dù trong tài li u c a WB (2007) có yêu c u b n k ho ch ph i th hi n phương th c th c hi n hi u qu , c i thi n ch t lư ng u tư và công tác qu n lý ph i sáng t o và trí tu . Trong khuôn kh d án thì KHSXKD 5 năm 2016-2020 và KHSXKD năm 2016 và 2017 ã ư c th nghi m m t s công ty. 3. K HO CH S N XU T KINH DOANH C A CÔNG TY QLKT CTTL TRONG VAI TRÒ M I KHI LU T TH Y L I CÓ HI U L C Khi Lu t Th y l i th c thi thì các công ty QLKT CTTL ph i xây d ng cho mình m t mô hình kinh doanh m c tiêu c n t ư c, ít nhi u tương t Hình 1. ph c v cho m c tiêu ó công ty ph i xây d ng cho mình m t k ho ch dài h n (3-5 năm) và k ho ch th c hi n hàng năm. B n k ho ch ó có n i dung kinh doanh th c s và th hi n chi n lư c phát tri n c a công ty. Trong B ng 1 tác gi có nh ng phân tích cơ b n và cô ng nh t v hi n tr ng c a KHSXKD và nh ng k ch b n khi có Lu t Th y l i ư c th c thi. B ng 1. So sánh và ánh giá vi c l p k ho ch s n xu t kinh doanh c a công ty trư c th i i m bư c sang giai o n m i Bư c Cơ s pháp lý Trư c (hi n nay) Lu t doanh nghi p 2014, Lu t K toán 2015, Lu t Th ng kê 2015, Lu t u tư 2014, Lu t qu n lý s d ng v n nhà nư c u tư vào s n xu t, kinh doanh t i doanh nghi p 2014, Ngh nh 130/2013/N -CP v s n xu t và cung ng s n ph m, d ch v công ích, Ngh nh 81/2015/N -CP v công b thông tin c a doanh nghi p nhà nư c, Ngh nh 91/2015/N -CP v u tư v n nhà nư c vào doanh nghi p và qu n lý, s d ng v n, tài s n t i doanh nghi p, … KHOA H C K THU T TH Y L I VÀ MÔI TR NG - S 58 (9/2017) Sau (khi Lu t th y l i có hi u l c) Như bên c nh, thêm Lu t Th y l i Yêu c u: c n i u ch nh và b sung cơ s pháp lý hi n hành nh m tăng cư ng tính t ch c a doanh nghi p trong lĩnh v c tài nguyên nư c 133 M c tiêu ho t ng B1 B 2.1 B 2.2 134 - Không có mô hình kinh doanh. Công ty - Công ty t xây d ng mô hình kinh doanh hoàn thành nhi m v ư c giao v i lư ng c a mình: bên c nh nhi m v tr ng tâm kinh phí ư c c p hàng năm theo quy ư c giao thì ph i tìm các ngu n thu b nh. sung t vi c cung c p các d ch v ho t ng c a công ty ư c b n v ng. - M i ho t ng s n xu t ph i tuân th - nh m c kinh t - k thu t ư c duy t theo nh m c kinh t - k thu t ư c không còn chi ti t, ư c coi là gi i h n công ty ho t ng. nh m c ch duy t. nh m c là cơ s xin c p t trên t o khung cho ho t ng c a công ty, trong ngân sách và h ch toán trư ng h p nh t nh là cơ s xin h tr c a nhà nư c ra các gi i pháp kinh t , k thu t, công ra các gi i pháp kinh t , k thu t, công ngh , nhân công lao ng ư c rút ra t ngh , nhân công lao ng, marketing & chi n lư c dài h n c a công ty CSKH, quan h công chúng ... ư c rút ra t chi n lư c dài h n c a công ty Trách nhi m: ph i h p t t c các phòng Trách nhi m: ph i h p t t c các phòng ban ban N i dung: các gi i pháp có th mang tính N i dung: các gi i pháp trong gi i h n sáng t o cao Yêu c u: tính th c thi cao Yêu c u: tính th c thi th p Không ph i xây d ng giá mà áp d ng N Xây d ng phương án giá s n ph m, d ch 67/2012/N -CP v cho các h / i tư ng s d ng nư c khác - Nông nghi p: M c c p bù TLP theo quy nhau theo i u 34 c a Lu t Th y l i (nguyên t c và căn c nh giá s n ph m, nh hi n hành - M c th y l i phí áp d ng i v i s n xu t d ch v th y l i) Trách nhi m: ph i h p c a các phòng, ch mu i - M c thu ti n nư c i v i t ch c, cá y u phòng TV, KH, QLN&CT, ... nhân s d ng nư c ho c làm d ch v t N i dung: gi i pháp h giá thành và giá, giá m c ch p nh n ư c (ph thu c vào công trình th y l i ph c v cho các m c khung giá quy nh cho nông nghi p). ích không ph i s n xu t lương th c Trình duy t phương án giá cho UBND t nh Trách nhi m: không Yêu c u: chi phí qu n lý, v n hành, b o trì, chi phí kh u hao, chi phí th c t h p lý N i dung: không khác và l i nhu n phù h p v i m t b ng th trư ng là cơ s tính giá s n ph m, d ch v Yêu c u: không (theo nguyên t c bù p chi phí và "ngư i gây ô nhi m tr ") Xác nh di n tích tư i tiêu & d ch v TL; Xác nh s lư ng s n ph m & d ch v TL; tính toán t ng doanh thu tính toán t ng doanh thu Trách nhi m: phòng KH Trách nhi m: phòng KH, QLN&CT, Marketing & CSKH N i dung: th ng kê di n tích tư i tiêu c a N i dung: k ho ch tư i tiêu hi u qu + kh năng khai thác thêm khách hàng ti m năm trư c và d báo trong năm t i năng và ngu n tài nguyên Yêu c u: không Yêu c u: Khai thác h t kh năng công su t c a công trình, kh năng cung c p c a ngu n nư c, m r ng & chăm sóc khách hàng KHOA H C K THU T TH Y L I VÀ MÔI TR NG - S 58 (9/2017)