Khái niệm mật thư

Chia sẻ: Hoàng Xuân Vĩnh Phú | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

275
lượt xem 99
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Một bản tin viết bằng những chữ, những con số hoặc những hình vẽ bí ẩn được phát ra. Các bạn trẻ chụm đầu lại, những đôi mắt không chớp, những đôi môi mím lại, những bàn tay cầm giấy bút run run, những khoảnh khắc căng thẳng thú vị và cuối cùng những tiếng cười sáng khoái vang lên. Điều giấu kín đã được khám phá. Mật thư vừa giải xong. Tất cả lại bật dậy rồi cùng chạy nhanh về một hướng, họ bắt đầu thực hiện mệnh lệnh của mật thư. Chắc hẳn trong chúng ta không...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khái niệm mật thư

Moät baûn tin vieát baèng nhöõng chöõ, nhöõng con soá hoaëc nhöõng hình veõ bí aån ñöôïc phaùt ra. Caùc baïn treû chuïm ñaàu laïi, nhöõng ñoâi maét khoâng chôùp, nhöõng ñoâi moâi mím laïi, nhöõng baøn tay caàm giaáy buùt run run, nhöõng khoaûnh khaéc caêng thaúng thuù vò vaø cuoái cuøng nhöõng tieáng cöôøi saùng khoaùi vang leân. Ñieàu giaáu kín ñaõ ñöôïc khaùm phaù. Maät thö vöøa giaûi xong. Taát caû laïi baät daäy roài cuøng chaïy nhanh veà moät höôùng, hoï baét ñaàu thöïc hieän meänh leänh cuûa maät thö. Chaéc haún trong chuùng ta khoâng moät ai maø khoâng nhìn thaáy hình aûnh soáng ñoäng ñoù. Vaâng, trong nhöõng buoåi sinh hoaït ngoaøi trôøi, khi tham gia caùc troø chôi nhaát laø troø chôi lôùn; maät thö ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû vaøo söï höùng thuù cuûa troø chôi. Coù maät thö troø chôi cuõng trôû neân hay hôn, haáp daãn hôn khi ngoaøi vaän duïng söùc khoûe ñeå chôi nhöõng troø chôi vaän ñoäng hoï coøn phaûi vaän duïng trí oùc ñeå tham gia giaûi maät thö. Vì theá maät thö ñoøi hoûi ngöôøi chôi phaûi coù oùc tö duy vaø nhaïy beùn. Bí aån, trí tueä, phieâu löu, hoaït ñoäng taäp theå vaø tieáng cöôøi ñoù laø nhöõng yeáu toá taïo cho maät thö söùc haáp daãn cao ñoä, khieán noù trôû thaønh moät troø chôi boå ích trong nhöõng buoåi sinh hoaït ngoaøi trôøi. Khi böôùc vaøo theá giôùi bao la roäng lôùn cuûa maät thö haún chuùng ta khoâng theå bieát ñöôïc taát caû, nhöng ñeå phuïc vuï cho sinh hoaït daõ ngoaïi vaø naâng taàm hieàu bieát cuûa chuùng ta, ta caàn hieåu nhöõng ñieàu cô baûn cuûa maät thö. MAÄT THÖ LAØ GÌ? Maät thö laø töø Vieät dòch raát saùt nghóa töø coyptgram coù goác tieáng Hy Laïp hryptor: bí maät vaø gramma: baûn vaên thö, laù thö. Töø thôøi xa xöa, tröôùckhi coù chöõ vieát, maät thö ñaõ ra ñôøi. Caùc boä laïc coå xöa ñaõ duøng nhöõng kyù hieäu hình veõ ñeå trao ñoåi thoâng tin vôùi nhau. Ñoù coù theå laø nhöõng neùt veõ khaéc treân ñaù, caây hoaëc tieáng troáng, khoùi löûa… Caøng veà sau, do yeâu caàu bí maät nhöõng tín hieäu naøy caøng trôû neân ñaëc bieät, phöùc taïp hôn. Cho ñeán khi loaøi ngöôøi phaùt minh ra chöõ vieát, moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân söû duïng maät thö laø Demaratus, moät ngöôøi Hy Laïp löu vong nhöng vaãn trung thaønh vôùi queâ höông, moät ngaøy noï bieát tin quaân ñoäi Ba Tö cuûa Xerxes ñang chuaån bò xaâm chieám xöù Sparte. Ñeå baùo cho quaân Hy Laïp, oâng khaéc baûn tin leân hai theû goã xeáp roài phuû baèng saùp. Hai theû goã ñöôïc chuyeån ñi maø khoâng 1
gaây nghi ngôø gì, cuoái cuøng ñeán tay vua Leosnidas. OÂng naøy söûng soát tröôùc hai theû goã “traéng”, nhöng hoaøng haäu Cleomene naûy ra saùng kieán caïo lôùp saùp ñi, ñeå loä ra baûn tin maät. Do ñöôïc baùo tröôùc quaân ñoäi Hy Laïp ñaõ giaêng baãy chôø quaân Ba Tö ñaùnh vaøo. Ngaøy 23 – 9 – 480 tröôùc CN khi ñaùnh vaøo vònh Salammine maëc duø quaân ñoâng hôn nhöng maát ñi yeáu toá baát ngôø neân quaân ñoäi Ba Tö ñaõ thaûm baïi. Söï kieän naøy ñöôïc nhaø söû gia ngöôøi Hy Laïp Heradote keå laïi, cho ta thaáy hình aûnh ñaàu tieân cuûa kyõ thuaät maõ hoùa. Töø luùc ñoù trôû ñi maät thö caøng trôû neân phöùc taïp hôn vaø ñöôïc söû duïng raát nhieàu treân maët traän tình baùo. Hoaøng ñeá La Maõ Jules Cesar laø ngöôøi ñaàu tieân nghó ra maät maõ thay theá, caàn phaûi coù trình ñoä tri thöùc cao trong moïi lónh vöïc nhö ngoân ngöõ hoïc, thoáng keâ vaø toaùn hoïc, do ñoù töø giöõa theá kyû thöùc 7 ñaõ ra ñôøi moân phaân tích maõ (cryptanalyse), töùc nghieân cöùu kyõ thuaät giaûi maõ khoâng caàn bieát khoùa. Quyeån saùch höôùng daãn ñaàu tieân laø cuûa nhaø baùc hoïc AÛ Raäp Alkindi. Quyeån “Veà caùch giaûi maõ baûn tin maõ hoùa” cuûa oâng ñöôïc tìm thaáy vaøo naêm 1987 trong thö khoá cuûa caùc vò Ottoman ôû Istambul. Qua ñoù ta coù theå thaáy maät thö coù yù nghóa ñôn giaûn laø moät baûn tin ñöôïc vieát baèng caùc kyù hieäu, caùc con soá hay theo moät caùch saép xeáp bí maät naøo ñoù maø ngöôøi gôûi vaø ngöôøi nhaän thoûa thuaän tröôùc vôùi nhau nhaèm giöõ kín noäi dung trao ñoåi. Khi söû duïng maät thö ta thöôøng baét gaëp moät soá töø chuyeân moân nhö: • Baûn vaên goác (baïch vaên): noäi dung caàn truyeàn ñaït. • Maõ hoùa: chuyeån baïch vaên sang daïng maät maõ. Khi maõ hoùa moät baûn vaên goác ngöôøi soaïn maät thö söû duïng caùc maät maõ (cipher, code). Maät maõ laø moät heä thoáng naøo ñoù ngöôøi gôûi vaø ngöôøi nhaän cuøng ñoàng yù tröôùc vôùi nhau. Heä thoáng naøy goàm nhöõng quy ñònh baát bieán, nhöõng böôùc tieán haønh nhaát ñònh. • Giaûi maõ: chuyeån maät maõ sang baïch vaên. • Khoùa: duøng ñeå höôùng daãn caùch giaûi maõ. Maät thö goàm hai boä phaän chính: Vaên baûn vaø khoùa. • Vaên baûn laø baûn vaên goác ñaõ ñöôïc maõ hoùa ñeå ngöôøi nhaän giaûi maõ döïa treân khoùa. • Khoùa laø nhöõng chæ daãn ñeå giaûi maõ ñöôïc che daáu döôùi nhieàu daïng. 2
Chuù yù: Thaät ra haàu heát caùc chìa khoùa duøng trong caùc maät thö sinh hoaït ñeàu khoâng phaûi laø chìa khoùa ñuùng nghóa. Chìa khoùa coù theå laø moät tieáng, moät töø, moät nhoùm töø hoaëc nhöõng soá ñeám chen vaøo baûn tin ôû baát kyø vò trí naøo tuøy theo söï thoûa thuaän tröôùc cuûa hai beân trao ñoåi maät thö. VD: Daïng maät thö CAM RANH (hay coøn goïi laø maät thö ñeám coät doïc). Theo caùc baïn bieát thì khi giaûi ta xeáp chöõ CAM RANH roài ñaùnh soá theo thöù töï baûng chöõ caùi sau ñoù ta vieát baûn tin doïc xuoáng roài ñoïc ngang qua. Ñoù laø caùc böôùc giaûi maõ cuûa chuùng ta. Coøn chöõ CAM RANH laø chìa khoùa, vì cho duø ta bieát caùch giaûi maõ nhöng khoâng bieát chöõ CAM RANH thì ta cuõng khoâng theå tìm ra noäi dung maät thö. Ñoái vôùi daïng maät thö coù khoùa laø “Soáng Cheát” hay “A ñi chaên Deâ” thì khoùa vaø caùch giaûi maõ laø moät. Tuy nhieân trong sinh hoaït taäp theå daõ ngoaïi chuùng ta thöôøng hieåu khoùa theo nghóa ñôn giaûn ñaõ noùi ôû treân. CAÙC HEÄ THOÁNG CÔ BAÛN CUÛA MAÄT THÖ Maät thö coù raát nhieàu daïng khaùc nhau nhöng taát caû caùc daïng naøy ñeàu naèm trong caùc heä thoáng cô baûn: 1. Heä thoáng thay theá 2. Heä thoáng dôøi choã 3. Heä thoáng aån daáu Taát caû caùc daïng maät thö ñeàu döïa vaøo 3 heä thoáng naøy ñeå taïo ra. I. HEÄ THOÁNG THAY THEÁ: Ñaây laø heä thoáng döïa treân vieäc thay theá caùc chöõ caùi thaønh caùc chöõ caùi khaùc hay baèng soá, caùc hình töôïng, hình aûnh. Nhöõng thaønh phaàn thay theá ñöôïc aån daáu trong khoùa baèng nhöõng töø ñoàng nghóa, gôïi yù hay mang tính töôïng hình. VD: Boø con baèng tuoåi Deâ Ta thaáy: Boø con = Beâ = B Deâ = D 3
Vaäy B = D Do ta söû duïng baûng chöõ caùi tieáng Anh neân chuùng ta coù 26 chöõ caùi cho neân khi söû duïng heä thoáng naøy ta seõ theá 26 chöõ caùi goác baèng 26 chöõ caùi thay theá. VD: Ta coù B = D I A B C D E F G H I J K L MN O P Q R S T U V WX Y Z II C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B I: Laø baûng chöõ caùi goác (nhöõng chöõ caùi trong baïch vaên) II: Laø baûng chöõ caùi thay theá Khi giaûi ta chæ caàn doø nhöõng chöõ ghi ôû maät thö (chöõ hoaëc soá naøy naêm ôû coät II) thay theá baèng nhöõng chöõ ôû coät I. Vì khoùa cho laø B = D neân chöõ ñöùng tröôùc laø chöõ thuoäc baûng chöõ caùi goác, chöõ ñöùng sau thuoäc baûng chöõ caùi thay theá. Vì theá khi soaïn maät thö ta phaûi töø baûng chöùc caùi goác ñeå thay baèng baûng chöõ caùi thay theá vaø khi giaûi maät thö ta laøm ngöôïc laïi. VD: Noäi dung maät thö laø: PQQKU – XQPIH Ta dòch ñöôïc laø NOÁI VOØNG Ngoaøi ra trong daïng naøy ta coøn gaëp daïng thay theá 2 taàng. Thöôøng thì daïng 2 taàng coù hai caùch giaûi chính: Moät chöõ ôû baûn vaên goác ñöôïc thay theá cho 2 chöõ, 2 soá hay 1 chöõ 1 soá. Ñaây laø daïng 2 taàng giaûi tröïc tieáp. VD: Y khoâng caàn V nöõa Y boû V ta seõ ñöôïc I vaø soá 1 Do ñoù chöõ Y (baûn vaên goác) ta seõ thay theá baèng I hay soá 1 (Y=I, Y=1) Daïng 2 taàng giaûi baéc caàu: ÔÛ daïng naøy ngöôøi ta cho 2 veá thay theá khaùc nhau. Ngöôøi giaûi phaûi giaûi töø noäi dung maät thö thay theá theo khoùa 1 ñeå ñöôïc moät noäi dung môùi roài töø baûn vaên môùi naøy laïi thay theá theo khoùa 2 ñeå ra ñöôïc baïch vaên. VD: Em hoïc lôùp 8 neân hieåu roõ nguyeân töû löôïng cuûa Oxi 4
Ta giaûi ñöôïc 2 veá thay theá: M=8, 16=O. Vì vaäy töø vaên baûn maät thö laø chöõ ta giaûi ra soá theo veá 1 (M=8) sau ñoù töø soá ta giaûi theo veá 2 (16=O) ta ñöôïc baïch vaên. Trong heä thoáng thay theá chuùng ta cuõng thöôøng baét gaëp daïng thay theá chöõ baèng nhöõng hình töôïng, hình veõ maø chuùng ta vaãn thöôøng goïi laø daïng baûng tra. VD: Maät thö “Chuoàng Boø”, “Chuoàng Boà Caâu” Caùch xaùc ñònh heä thoáng: Khi nhìn vaøo noäi dung maät thö ta thaáy noäi dung ñöôïc chia thaønh töøng cuïm chöõ hoaëc töøng cuïm soá maø caùc cuïm naøy soá kyù töï khoâng baèng nhau. Khoùa cuûa heä thoáng naøy thöôøng laø nhöõng töø maø khi ta ñoïc coù theå hình dung ra caùc chöõ hoaëc soá ñeå thay theá. Neáu noäi dung chæ coù chöõ laø daïng chöõ thay chöõ coøn noäi dung chæ laø soá laø daïng soá thay chöõ. Neáu noäi dung vöøa chöõ vöøa soá thì haõy nghó ngay ñeán daïng 2 taàng. II. HEÄ THOÁNG DÔØI CHOÃ: Heä thoáng naøy döïa treân vieäc gaây nhieãu baûn tin, dôøi choã nhöõng kyù töï, xaùo troän chuùng hoaëc theâm vaøo nhöõng kyù töï khoâng caàn thieát neân ta khoù nhaän ra baûn vaên goác. VD: Maät thö “Soáng cheát” ôû ñaây theo khoùa ta seõ laáy moät chöõ vaø boû moät chöõ ôû noäi dung maät thö LUEEEHUDFKTARAAIACIRJ => LEÀU TRAÏI 5
Maät thö “Xoaén oác” theo khoùa ta seõ laáy nhöõng chöõ töø giöõa hình vuoâng vaø theo xoaén oác ra ngoaøi J GVEE I NAAF AUTPD RRTJ D TSTAA => TAÄP TRUNG VEÀ ÑAÁT TRAÏI Caùch xaùc ñònh heä thoáng: Neáu noäi dung coù moät haøng chöõ daøi khoâng coù phaân cuïm hoaëc coù phaân cuïm nhöng caùc cuïm chöõ naøy thöôøng laø baèng nhau neáu coù khaùc thì caùc cuïm chæ hôn nhau toái ña 3 kyù töï. Ngoaøi ra coøn coù tröôøng hôïp coù cuïm chæ 1 hoaëc 2 kyù töï coøn coù cuïm thì raát nhieàu kyù töï. Khoùa laø nhöõng töï ñaëc bieät mang tích chaát loaïi boû, dôøi choã. III. HEÄ THOÁNG AÅN DAÁU: Laø moät heä thoáng maø caùc yeáu toá cuûa baûn tin tuy vaãn giöõ vò trí bình thöôøng vaø khoâng bò thay theá baèng caùc kyù hieäu nhöng laïi ñöôïc nguïy trang döôùi moät hình thöùc naøo ñoù. Heä thoáng naøy thöôøng keát hôïp vôùi hai heä thoáng treân ñeå trôû neân phöùc taïp hôn. VD: Maät thö “Hoùa hoïc” Maät thö “Fracis Bancon” 6
CAÙC BÖÔÙC GIAÛI MAÄT THÖ Xaùc ñònh heä thoáng maät thö: Khi giaûi maät thö ta nhìn vaøo noäi dung maät thö vaø khoùa ñeå öôùc ñoaùn xem maät thö thuoäc heä thoáng naøo vaø daïng naøo. Ñaây laø böôùc khaù quan troïng vì noù giuùp ta giaûi ñöôïc nhanh hôn vaø traùnh ñi laïc höôøng. Do ñoù ñeå coù theå xaùc ñònh ngay töø ñaàu baïn caàn naém roõ caùc heä thoáng cô baûn cuûa maät thö. Tuy nhieân ôû nhöõng daïng maät thö khoù (keát hôïp nhieàu heä thoáng) thì baïn neân xaùc ñònh töøng heä thoáng moät. Heä thoáng naøo caàn giaûi tröôùc, heä thoáng naøo giaûi sau. Tieán haønh giaûi khoùa: Sau khi xaùc ñònh ñöôïc heä thoáng cuûa maät thö ta tieán haønh giaûi khoùa. Moät ñieàu löu yù khi giaûi khoùa laø ta caàn taän duïng taát caû nhöõng giaûi thuyeát maø khoùa ñöa ra. Tuy nhieân ta cuõng ñöøng aùp duïng qua maùy moùc vì trong khoùa ñoâi khi ngöôøi ta cho nhöõng chöõ khoâng lieân quan ñeán caùch giaûi maõ maø chæ muïc ñích gaây nhieãu. Vì theá ta caàn löu yù xaùc ñònh vaø taän duïng trieät ñeå chuùng theo töøng böôùc giaûi. Ñöøng ngaàn ngaïi khi ñöa ra nhieàu giaû thieát. Suy nghó ñeán giaû thieát naøo caùc baïn cöù thöïc hieän. Ñöøng sôï toán thôøi gian. Chuyeån sang baïch vaên: Khi ñaõ xaùc ñònh caùch giaûi ta tieán haønh giaûi maõ. Khi giaûi maõ ta caàn chuù yù kyõ ñeå ñöôïc baïch vaên chính xaùc traùnh bò sai laïi noäi dung. NHÖÕNG ÑIEÀU LÖU YÙ KHI THÖÏC HIEÄN MAÄT THÖ − Ñoái vôùi vieäc söû duïng maät thö trong sinh hoaït daõ ngoaïi, troø chôi lôùn. Ngöôøi soaïn caàn phaûi chuù yù nhöõng ñieàu sau ñeå maät thö ñaït yeâu caàu. − Phuø hôïp vôùi trình ñoä trí tueä vaø kinh nghieäm giaûi maät thö cuûa traïi sinh. Tuy nhieân duø ôû möùc ñoä naøo ñi chaêng nöõa, maät thö luoân caàn coù ít nhieàu tính bí aån baét ngöôøi chôi phaûi ñoäng naõo. Maät thö naøo ñaõ chôi ôû buoåi traïi tröôùc roài, laàn naøy muoán söû duïng laïi phaûi thay ñoåi moät vaøi chi tieát cô baûn. − Phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh vaø nôi choán sinh hoaït. − Phuø hôïp vôùi muïc ñích, yeâu caàu vaø thôøi gian cuûa toaøn buoåi traïi. − Chính xaùc roõ raøng, ñang giöõa cuoäc chôi raát khoù ñieàu chænh maät thö. 7
MOÄT SOÁ KHOÙA THAY THEÁ THÖÔØNG DUØNG A: ngöôøi ñöùng ñaàu, ñaàu soâng, ñoäi tröôøng, AÙch xì… B: boø con, bôø… C: Cacbon, xeâ… D: con deâ, ñeâ, muøi höông, traêng löôõi lieàm… H: caùi thang, thang moät naác, y loän ngöôïc, Hidro… I: gioáng tieáng khoâng ngöôøi nhöng laø anh em… J: thaèng boài, naëng… K: thaèng giaø M: em, theá giôùi ñaûo loän, môø… N: anh, Nitô, Z naèm ngang… O: oâ, tröùng ngoãng, traùi ñaát, coâ ngöôøi Hueá, traêng, Oxi… Q: quy, ruøa, ba ba, Cuba, baø ñaàm… S: Vieät Nam, toå quoác ta, 2 ngöôïc… T: ngaõ ba, ñieän giaät, teâ… U: meï ngöôøi Baéc, söøng traâu… W: theá giôùi, M loän ñaàu… X: ngaõ tö, doïc ngang xuoâi ngöôïc nhö nhau… Y: h loän ngöôïc, ngaõ ba… Z: keû ngoaïi toäc, thaèng uùt, N naèm ngang, cuoái soâng… 16: tuoåi traêng troøn, nguyeân töû löôïng Oxi 10: chöõ thaäp ñoû… 17: tuoåi beû gaãy söøng traâu… 8