Lập và phân tích dự án đầu tư xây dựng công trình giáo thông part 8

Chia sẻ: Dasjhd Akdjka | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

384
lượt xem 191
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'lập và phân tích dự án đầu tư xây dựng công trình giáo thông part 8', kỹ thuật - công nghệ, kiến trúc - xây dựng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lập và phân tích dự án đầu tư xây dựng công trình giáo thông part 8

trong ñó: Lcnt - giá tr gia tăng khi có phương án năm t; Lont - giá tr gia tăng khi không có phương án (phương án ñ nguyên hi n tr ng) năm t. - N u d án có liên quan v i ngư i nư c ngoài ta có: Ln = D - (C1 + C2) - Cng + Lg (7.12) trong ñó: Cng - các kho n tr chuy n ra nư c ngoài hàng năm như ti n tr kỳ v , b o hi m, lãi vay nư c ngoài, l i nhu n chia cho ngư i nư c ngoài, lương ngư i nư c ngoài. - N u tính ñ n v n b ra ñ ñ t ñư c giá tr gia tăng c n ph i tính các ch tiêu sau: L = tb H (7.13) v V L = tb H (7.14) v G trong ñó: Hv - hi u qu giá tr gia tăng tính cho m t ñ ng v n ñ u tư; Hg - hi u qu giá tr gia tăng tính cho m t ñ ng giá tr s n lư ng; V - v n ñ u tư c a d án; G - giá tr s n ph m trung bình năm c a d án. 3.3.2. Ch tiêu m c ñóng góp cho ngân sách c a Nhà nư c N i dung c a các kho n ñóng góp c a d án cho ngân sách Nhà nư c bao g m các kho n thu (như thu giá tr gia tăng và thu thu nh p doanh nghi p), các kho n thu tài s n c a Nhà nư c như thu ñ t, thu tài nguyên, thu cơ s h t ng. Các ch tiêu tính toán bao g m: - M c ñóng góp cho ngân sách Nhà nư c tính theo s tuy t ñ i v i ñơn v ño là ti n t v i các kho n ñóng góp như k trên. - M c ñóng góp cho ngân sách Nhà nư c tính theo s tương ñ i (ký hi u là Kñ): M = d K (7.15) d1 V M = d K (7.16) d2 G trong ñó: Mñ - m c ñóng góp hàng năm tính theo s tuy t ñ i. 190
3.3.3. Ch tiêu th c thu ngo i h i Ch tiêu th c thu ngo i h i c a d án năm t nào ñó (ký hi u NHt) ñư c tính như sau: NHt = Tnt - Cnt - Lnt (7.17) trong ñó: Tnt - t ng thu ngo i h i năm t c a d án do xu t kh u; Cnt - t ng chi ngo i h i năm t do ph i mua hàng hoá và d ch v nư c ngoài, tr lãi v n vay nư c ngoài v.v... Lnt - l i nhu n ñư c chia cho ngư i nư c ngoài (trư ng h p d án liên doanh v i nư c ngoài) n u có và ñư c ñưa ra nư c ngoài b ng ngo i t . Th c thu ngo i t tính cho c ñ i d án NHñ ñư c tính như sau: n = ∑ NH t NH (7.18) d t =0 trong ñó: n - th i gian t n t i c a d án. 3.3.4. Ch tiêu kh năng c nh tranh qu c t c a s n ph m c a d án N u ký hi u ch tiêu này là Kcq ta có: NH = >1 d K (7.19) n cq ∑F vt t =0 trong ñó: Fvt - chi phí cho các y u t ñ u vào trong nư c c a năm t cho s n xu t xu t kh u hay thay th nh p kh u cu d án. Kcq ph i l n hơn 1 thì s n ph m c a d án m i có kh năng c nh tranh qu c t . 3.3.5. Tăng cư ng kh năng xu t kh u Ch tiêu th c thu ngo i h i ñã ph n ánh kh năng tăng cư ng xu t kh u. Ngoài ra có th tính toán thêm m t s ch tiêu khác như: - Góp ph n kh c ph c s khan hi m c a s n ph m hàng hoá xu t kh u c a ñ t nư c. - T o ñi u ki n thu n l i thúc ñ y xu t kh u cho các ngành khác. 3.3.6. T o ñi u ki n phát tri n các ngành kinh t khác Tác ñ ng này th hi n các m t: - D án có th làm xu t hi n nh ng ngành s n xu t m i cung c p ñ u vào cho d án và các ngành s n xu t m i s d ng s n ph m ñ u ra c a d án. - D án góp ph n c i thi n các ch tiêu hi u qu s n xu t - kinh doanh c a các ngành lân c n hi n có thông qua các ch tiêu như gia tăng kh i lư ng s n ph m, tăng thêm l i nhu n và m c ñóng góp cho Nhà nư c, t n d ng công su t dư th a hi n có v.v... 191
3.3.7. Góp ph n phát tri n kinh t c a ñ a phương th c hi n d án S ng h c a ñ a phương ñ i v i d án là h t s c quan tr ng, ñó ñó c n chú tr ng phân tích hi u qu kinh t c a d án ñóng góp cho ñ a phương v các m t như: - Làm xu t hi n các ngành ngh m i ñ a phương. - Góp ph n phát tri n các doanh nghi p hi n có c a ñ a phương. - Tăng cư ng cơ s h t ng kinh t cho ñ a phương. - Tăng thêm m c ñóng góp ngân sách c a ñ a phương. 3.3.8. Các l i ích kinh t do các hi u qu xã h i ñem l i Các hi u qu xã h i v gi i quy t n n th t nghi p c i thi n môi sinh, tăng cư ng y t và giáo d c v.v... luôn luôn ñem l i các hi u qu kinh t kèm theo. Các hi u qu này tương ñ i khó xác ñ nh, nhưng v n r t c n chú ý. Trong m t s trư ng h p v n có th tính toán c th ñư c. 3.3.9. Các ch tiêu l i ích kinh t khác Ngoài m t s ch tiêu hi u qu kinh t k trên, khi phân tích d án còn ph i chú ý ñ n m t s m t r t quan tr ng c a v n ñ như sau: - S phù h p c a d án v i ñư ng l i phát tri n kinh t - xã h i và ñư ng l i chính tr c a ñ t nư c, nh t là chi n lư c h i nh p kinh t khu v c và th gi i. - Góp ph n c i thi n cơ c u kinh t c a ñ t nư c, tăng cư ng tính cân ñ i c a n n kinh t , t o ñi u ki n tăng nhanh nh p ñi u phát tri n kinh t . - S phù h p c a d án ñ i v i l i ích chung, l i ích chi n lư c, l i ích lâu dài, l i ích ñón ñ u c a n n kinh t , tính ch t và vai trò ñòn b y c a d án ñ i v i n n kinh t . - Ch t lư ng c a s n ph m c a d án và tác ñ ng c a nó ñ n các lĩnh v c khác. - Tác ñ ng c a d án góp ph n tăng cư ng tính t ch , ñ c l p c a n n kinh t và vai trò c a ñ t nư c trên trư ng qu c t . Khi áp d ng các ch tiêu trên ñ so sánh phương án ngư i ta có th có hai cách: - L a ch n m t ch tiêu t ng h p ñ x p h ng phương án k t h p v i m t h ch tiêu b sung (t c là các ch tiêu còn l i k trên). Ví d ñây thư ng ch n ch tiêu giá tr s n ph m hàng hoá gia tăng là ch tiêu chính và t ng h p, vì ch tiêu ñó ph n ánh các ch tiêu khác bên trong và ch rõ hi u qu kinh t ch y u c a n n kinh t . Các ch tiêu còn l i cũng ñư c xem xét nhưng ch ñóng vai trò b sung. - Áp d ng ch tiêu t ng h p không ñơn v ño ñ x p h ng phương án, ñây t t c các ch tiêu ñư c tính g p vào m t ch tiêu duy nh t ñ phân tích. 192
4. NH NG N I DUNG CƠ B N PHÂN TÍCH KINH T - XÃ H I D ÁN XÂY D NG GIAO THÔNG 4.1. M t s v n ñ chung Các d án giao thông làm tăng cung hàng hoá công c ng. Do ñó, r t khó ño lư ng l i ích c a chúng b ng ti n. ðo lư ng l i ích c a các d án giao thông yêu c u r t nhi u v s li u và ñôi khi làm cho ngư i ta n n chí. ðánh giá d án giao thông ñòi h i ph i so sánh tình tr ng có và không có d án, cũng như so sánh d án v i phương án thay th t t nh t ti p theo. Công vi c này ñòi h i ph i d tính r t nhi u và có nh n ñ nh t t. ðánh giá t t c các phương án thay th kh thi thư ng là ñi u không th c t . Thí d , n u xe buýt ñô th quá ñông thì m t gi i pháp có th là gi m c u b ng cách tăng giá vé, cách khác là chuy n d ch c u b ng cách cung c p các phương ti n giao thông khác như tàu ñi n ng m ho c t c - xi. Phương án thay th cho vi c xây d ng m t con ñư ng nông thôn có kh năng ñi l i trong m i th i ti t là ñ u tư vào các phương ti n b o qu n hoa màu ñ ch ñ n khi ñi u ki n ñi l i ñư c t t hơn. ðánh giá t t c các phương án thay th này có th t n kém ñ n m c không th làm ñư c ho c r t m t th i gian, khi n ngư i ta ph i c th hoá r t rõ ràng m c tiêu d án là gì ñ gi i h n s phương án thay th c n xem xét. Lo i b ngay nh ng phương án không ñáng có rõ ràng là m t ñi u nên làm. M c ñích c a h u h t các d án giao thông là gi m chi phí giao thông. L i ích tr c ti p ph bi n nh t c a các d án giao thông là:  Ti t ki m chi phí v n hành xe  Ti t ki m th i gian  Gi m b t t n su t và m c ñ nghiêm tr ng c a tai n n  Tăng thêm tính ti n nghi, thu n ti n, và ñ tin c y c a các d ch v D án giao thông cũng thư ng t o ra l i ích gián ti p. Không ph i l i ích nào cũng khó ño lư ng như nhau. Ti t ki m chi phí v n hành xe là l i ích d ño b ng ti n nh t. Giá tr c a vi c c i t o môi trư ng, tăng thêm tính ti n nghi, và thu n ti n là nh ng l i ích khó ño lư ng nh t. H u h t các d án giao thông ñ u bao g m vi c c i ti n d ch v hi n có ñ gi m b t chi phí giao thông. Vì th , chính ph thư ng tr i l i m t nh ng con ñư ng hi n có ñ gi m chi phí v n hành xe, ho c m r ng chúng ñ kh c ph c tình tr ng t c ngh n. C ng và sân bay cũng ñư c nâng c p tương t ñ gi m m c ñ t c ngh n hay gi m chi phí s d ng. Hình 7.2 minh ho các l i ích liên quan ñ n vi c nâng c p các công trình giao thông hi n có. Gi s d báo g m vi c nâng c p m t con ñư ng hi n có. Tr c tung bi u th chi phí ñ i v i ngư i s d ng khi ñi l i trên ñư ng; chi phí v n hành xe (VOC), th i gian ñi l i, chi phí c a tai n n, và l phí ñư ng. Tr c hoành bi u th s lư ng phương ti n giao thông ñi l i trên ñư ng trong m t ñơn v th i gian. Khi s lư ng xe ñi l i tăng lên thì t c ngh n tăng và chi phí cho cá nhân tăng. VOC có th cũng tăng, nhưng thư ng thì ch tăng m t lư ng nh so v i chi phí th i gian tăng thêm. Ngoài ra, chi phí duy tu ñư ng sá cũng tăng lên như m t hàm s c a lưu lư ng giao thông tăng. Trên quan ñi m cá nhân, chi phí c n biên c a vi c ñi l i trên ñư ng tăng khi lưu lư ng giao thông tăng. Tuy nhiên, chi phí cho nh ng ngư i khác trên ñư ng cũng 193
tăng lên, vì thêm m i chi c xe s làm con ñư ng thêm t c ngh n, khi n cho ñi u này càng thêm t n kém. Vì th , ngo i ng do t c ngh n cũng có m i quan h v i m i chi c xe tăng thêm. Chi phÝ ®i l¹i §−êng cÇu trªn §−êng cung S1 1 km §−êng cung S2 a C1 C2 d b Q1 Q2 L−îng giao th«ng trªn mét ®¬n vÞ thêi gian H ×nh 7.2. M« h×nh cung cÇu m« t¶ lîi Ých cña dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng Chúng ta gi s r ng, tình tr ng ban ñ u có Q1 lư ng xe ñi l i trên ñư ng trong m t ñơn v th i gian, ch ng h n trong m t năm. Lưu lư ng giao thông lúc ñ u này ñư c g i là lưu lư ng bình thư ng hay lưu lư ng g c. Gi s d án nâng c p ñư ng ñ gi m t c ngh n và gi m chi phí v n hành xe. K t qu là, chi phí gi m t C1 xu ng C2 và lưu lư ng giao thông tăng t Q1 lên Q2. ði u này x y ra do hai nguyên nhân. Nh ng ngư i trư c ñây mu n nhà nay th y r ng ño m t chuy n cũng h p d n và nh ng ngư i trư c ñây ch n ñư ng ñi khác nay quay sang con ñư ng ñã nâng c p. ð ñánh giá l i ích c a vi c nâng c p ñư ng, nhà phân tích trư c tiên ph i nhìn vào tình tr ng khi không có d án, khi ñó lưu lư ng giao thông trong m t năm b ng Q1. Sau khi nâng c p, xe c ñi l i nhanh hơn, chi phí v n hành xe c trên ñư ng gi m và ít tai n n x y ra hơn - chi phí gi m xu ng C2. Nh ng ngư i s d ng ñư ng ban ñ u nh n ñư c m t l i ích ròng b ng chi u dài (s kilômét) quãng ñư ng ñi l i trên ñư ng trong m t năm nhân v i m c gi m chi phí là: Q1 (C1 - C2) Ngoài ra, con ñư ng ñã nâng c p còn t o ra m t lưu lư ng m i, b ng ph n chênh l ch gi a Q2 và Q1. Giá tr l i ích ñi l i trên con ñư ng ñã nâng c p này ñ i v i ngư i tham gia giao thông m i b ng di n tích Q1dab Q2. Tuy nhiên, chi phí ñi l i trên con ñư ng m i ñư c tính b ng s chuy n ñi Q2 - Q1 nhân v i chi phí cho m i chuy n ñi C2. Khi ñó, l i ích ròng này là tam giác abd, b ng th ng dư tiêu dùng mà nh ng ngư i s d ng con ñư ng m i ñã nâng c p ñư c hư ng. L i ích này x p x b ng 1/2 (Q2 - Q1) (C2 - C1) trong m t ñơn v th i gian. M t l i ích ho c chi phí tăng thêm là chênh l ch v chi phí c n ñ duy trì con ñư ng cũ so v i chi phí duy trì con ñư ng ñã nâng c p. 194
N u con ñư ng ñã nâng c p thu hút thêm lưu lư ng giao thông t nh ng con ñư ng hi n có thì s xu t hi n l i ích b sung - gi m t c ngh n nh ng con ñư ng khác và ti t ki m th i gian ñi l i c a nh ng ñ i tư ng tham gia giao thông. Chi phí v n hành xe c cũng có th gi m, cũng như chi phí b o dư ng ñư ng sá. Tuy nhiên, m c ñ tai n n thì v n còn chưa rõ, vì nó có th gi m ho c tăng tuỳ thu c vào s thay ñ i h n ch t c ñ . N u có nh ng con ñư ng c p hai n i vào con ñư ng ñã nâng c p, thì giao thông trên nh ng con ñư ng nhánh này có th cũng tăng. K t qu là, m c ñ t c ngh n và th i gian ñi l i ñ u tăng. Chi phí b o dư ng ñư ng sá cũng có th tăng, nhưng s thay ñ i v m c ñ tai n n cũng l i chưa rõ ràng. Do ñó, l i ích ròng c a vi c nâng c p con ñư ng s b ng t ng ñ i s c a l i ích tr c ti p b t ngu n t d án, c ng v i tác ñ ng ngo i ng tích c c là làm gi m m c ñ t c ngh n trên các tr c ñư ng khác, c ng v i tác ñ ng ngo i ng tiêu c c do làm tăng lưu lư ng giao thông trên các con ñư ng n i nhánh: Q1 (C1 - C2) + 1/2(C2 - C1) (Q1 - Q2) + Chênh l ch trong chi phí b o dư ng ñư ng sá + L i ích nh gi m lưu lư ng giao thông trên các tr c ñư ng khác - Chi phí làm tăng lưu lư ng giao thông trên các con ñư ng nhánh Có th áp d ng công th c này vào b t c m t d án giao thông nào, m c dù c u thành l i ích có th khác nhau tuỳ theo b n ch t c a m i d án. V i m t s d án, ch ng h n như d án ñư ng b , l i ích chính thư ng là gi m VOC. V i nh ng d án khác, như vi c m r ng c ng, l i ích chính l i là gi m t c ngh n. 4.2. Xác ñ nh các ch tiêu chi phí kinh t - xã h i c a d án XDGT ð i v i các d án xây d ng giao thông chi phí ñ u vào chính là v n ñ u tư ñã b ra ñ có ñư c công trình. ðây chính là chi phí tài chính c a d án. ð chuy n ñ i sang chi phí kinh t , cách thông thư ng và ñơn gi n là dùng h s chuy n ñ i tiêu chu n SCF. 4.3. Xác ñ nh m t s l i ích kinh t - xã h i cơ b n c a d án XDGT 4.3.1. L i ích do gi m chi phí v n hành xe Ti t ki m trong chi phí v n hành xe (VOC) là lo i l i ích d ño lư ng nh t và thư ng cũng là quan tr ng nh t trong các d án giao thông. Nh ng kho n ti t ki m như v y thư ng bao g m chi phí v nhiên li u và d u nh t, l p, duy tu, và kh u hao kinh t , ch ng h n là do xe c cũ nát d n. ð n lư t nó, nh ng kho n chi phí này l i ph thu c vào c u trúc hình h c c a ñư ng (ñ d c, ñ cong, và ñ cao), tình tr ng m t ñư ng (m c ñ l i lõm hay g gh IRI c a ñư ng), hành vi c a ngư i lái xe và vi c ki m soát giao thông. VOC thư ng cao hơn trên nh ng con ñư ng d c, cong, m t ñư ng g gh và ph i ñi ch m. S thay ñ i trong b t kỳ tham s nào nói trên ñ u d n ñ n s thay ñ i trong chi phí v n hành xe. 4.3.1.1. Xác ñ nh chi phí v n hành xe Chi phí v n hành xe VOC bao g m các chi phí có th chia làm 2 nhóm là: - chi phí c ñ nh VOC tfix (ñ/xe.gi ) bao g m các kho n chi phí không ph thu c vào s b km hành trình xe ch y: chi phí ñăng ki m, chi phí b o hi m, lương cơ b n và các ph c p c ñ nh cho lái xe chi phí qu n lý, chi phí ga-ra, thu hàng năm ph i ñóng; 195
tb - chi phí bi n ñ i VOC ch (ñ/xe.km) bao g m các chi phí ph thu c vào hành trình xe ch y, ch t lư ng m t ñư ng, y u t hình h c c a ñư ng và ph thu c vào lo i xe s d ng. Các chi phí ñó là: chi phí nhiên li u, d u m , săm l p, chi phí b o dư ng, s a ch a xe, ti n thư ng cho t lái theo cây s hành trình, kh u hao xe. Riêng kh u hao xe có th ñưa vào chi phí c ñ nh như trư ng h p thuê xe mà không ñi v n ph i tr ti n. B ng 7.8. T c ñ k thu t trung bình c a xe t i (km/h) C p qu n lý ñư ng theo Lo i t ng m t áo ñ a hình TCVN 4054-1998 ñư ng ñ ng b ng ñi núi I C p cao A1 65 60 50 II C p cao A2 50 40 35 C p cao A1 55 50 40 III C p cao A1, A2 45 35 30 IV C p cao A2 35 30 25 C p th p B1 30 25 20 V C p cao A2 30 25 20 C p th p B1 25 20 17 C p th p B2 15-20 13-18 10-14 Ghi chú: T c ñ k thu t trung bình c a xe buýt có th l y b ng 1.05 ÷ 1.1 l n c a xe t i. T c ñ k thu t trung bình c a xe con có th l y b ng 1.5 ÷ 1.6 l n c a xe t i. Chi phí v n hành trung bình VOC tb c a m t lo i xe nào ñó tính cho 1 xe.km có th ñư c xác ñ nh theo công th c: VOC tb fix VOC = VOC + tb tb (ñ/xe.km) (7.20) ch Vtb trong ñó: Vtb - t c ñ ch y xe trung bình (t c ñ khai thác có tính ñ n b c d hàng) xác ñ nh theo công th c: L.Vkt Vtb = (km/h) (7.21) t L + β .Vkt . bd 60 ho c g n ñúng (trư ng h p thi u s li u th c t ): Vtb=(0.6 ÷ 0.7). Vkt (km/h) (7.22) trong ñó: 196
L - c ly v n chuy n; Vkt - t c ñ k thu t tuỳ thu c c p qu n lý ñư ng (theo TCVN 4054 - 1998) và các lo i t ng m t áo ñư ng như b ng 7.8; β - h s s d ng hành trình, khi v n chuy n 2 chi u l y β=1; v n chuy n m t chi u l y β=0.5, trong tính toán thư ng l y trung bình β=0.65; tbd - th i gian b c d hàng m t chuy n (phút) - b ng 7.8. B ng 7.8. ð nh m c th i gian b c d hàng c a xe t i (phút) Tr ng t i xe Ch t hàng D hàng T ng c ng tn th công cơ gi i th công cơ gi i th công cơ gi i Dư i 1.5 19 9 13 9 32 18 1.5-2.5 20 10 15 10 35 20 2.5-4.0 24 12 18 12 42 24 4.0-7.0 29 15 22 15 51 30 7.0-10.0 37 20 28 20 65 40 10.0-15.0 45 25 34 25 79 50 Trên 15 52 30 40 30 92 60 T c ñ khai thác trung bình Vtb có th xác ñ nh g n ñúng theo b ng 7.9. B ng 7.9. T c ñ khai thác trung bình c a các lo i xe (km/h) Cp Lo i m t ñư ng ð ng b ng Vùng ñ i Vùng núi ñư ng xe t i xe xe xe t i xe xe xe t i xe xe con V, buýt con buýt con buýt km/h 150 C p cao ch y u 65 70 100 60 65 90 50 55 80 120 C. cao ch và th y u 65 60 80 50 55 75 40 45 60 100 C p cao ch y u 50 65 70 40 50 60 35 35 50 100 C p cao th y u 45 50 60 35 45 55 30 30 45 100 Quá ñ 35 40 50 30 35 45 25 25 40 80 C p cao th y u 35 40 45 30 35 40 25 25 35 80 Quá ñ 30 35 40 25 30 35 20 20 30 80 C p th p 25 30 35 22 25 30 17 17 25 60 C p cao th y u 30 30 40 25 25 35 20 20 30 60 Quá ñ 25 25 35 22 22 30 17 17 25 60 C p th p 20 20 30 18 18 25 14 14 20 ðư ng ñ t t t 15-20 15-20 25-30 13-18 13-18 20-25 10-14 10-11 15-21 ðư ng x u 10-15 - - 8-13 - - 7-10 - - 197
Chi phí c ñ nh và chi phí bi n ñ i c a các lo i xe có th xác ñ nh v i các thành ph n như tham kh o b ng 7.10. B ng 7.10. S li u tham kh o ñ tính chi phí v n hành c a các lo i xe (theo "ðư ng ô-tô trong các vùng nhi t ñ i và sa m c") Các ñ c tính s d ng c a xe ñơn v Lo i ñư ng Nh a ðá ho c latêrit ð t ñ m ch t 1. Th i h n ñ i xe Xe con năm 5-10 4-7 3-5 Xe t i 1000 km 300-600 250-400 150-250 2. Tu i th l p xe 1000 km 30-40 15-30 10-20 3. Tiêu hao nhiên li u lít/100km Xe con (xăng) 7-10 9-12 10-15 Xe ca 20-25 ch (ma-zút) 10-15 15-20 20-30 Xe ca 40 ch (ma-zút) 20-25 25-35 35-45 Xe t i 5 t n (ma-zút) 20-30 35-40 40-50 Xe t i 10 t n (ma-zút) 30-35 35-45 45-60 Xe t i 20 t n (ma-zút) 35-45 45-55 - 4. Tiêu th d u 3-5% lư ng tiêu hao nhiên li u (theo th tích) 5. Ph tùng ñ s a ch a cho c ñ i xe % tr giá Xe con xe m i 30-40 40-50 50-70 Xe t i - nt - 40-50 50-60 70-90 Ghi chú: có th l y tr s th p ñ i v i ñ a hình ñ ng b ng, tr s cao ñ i v i ñi u ki n vùng núi và trung bình ñ i v i ñ a hình vùng ñ i. M c 5 ch tính giá tr các ph tùng, không tính nhân công và các kho n chi khác như chi phí cho nhà xư ng, công c ... Trong trư ng h p thi u các ñ nh m c, chi phí bi n ñ i c a m t lo i xe ñư c xác ñ nh theo ñ nh m c xe.km ho c g n ñúng d a vào lư ng tiêu hao nhiên li u theo công th c: VOC ch = a.r.λ (ñ/xe.km) tb (7.23) trong ñó: a - lư ng tiêu hao nhiên li u c a lo i xe ñang xét (lít/xe.km), có th tham kh o b ng 7.10 và 7.11; r - giá nhiên li u, ñ/lít; 198
λ - h s xét các chi phí khác (săm l p, d u nh n,...) n m trong chi phí bi n ñ i, theo các s li u t ng k t Vi t nam thư ng l y b ng t 1.90 ñ n 2.50. Còn chi phí c ñ nh, trong ñi u ki n ñư ng b ng, có th l y b ng: VOC tb = (10 ÷ 13).VOCch (ñ/xe.gi ) tb (7.24) fix ð xét thêm nh hư ng c a ñ d c d c, tr s chi phí bi n ñ i tính theo công th c 7.23 ñư c nhân thêm v i h s Ki trong b ng 7.11, còn chi phí c ñ nh v n gi nguyên không xét ñ n nh hư ng c a ñ d c i. B ng 7.11. H s Ki quy ñ i chi u dài ño n d c v ñi u ki n b ng ph ng i=0 (ñ tính tiêu hao nhiên li u và chi phí v n hành) Lo i xe Ki v i ñ d c d c i= 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% Xe con 1.05 1.10 1.15 1.20 1.25 1.35 1.50 1.60 Xe t i 5T ch y xăng 1.10 1.20 1.40 1.60 1.80 2.00 2.25 2.70 Xe t i 10T ch y d u 1.25 1.50 1.75 2.05 2.36 2.80 3.30 3.80 Xe t i 18T ch y d u 1.45 1.90 2.35 2.90 3.40 3.90 4.40 5.10 Ngoài ra, chi phí v n hành có th xác ñ nh trung bình cho t ng lo i xe/km theo ñ gh gh qu c t IRI như b ng 7.12. B ng 7.12. Chi phí v n hành xe theo ñ gh gh , USD/xe.km Lo i xe VOCxe.km theo ñ gh gh IRI= 15 (ñ t) 8(c p ph i) 7(ñá dăm) 5(nh a) Xe khách (buýt) 0.5511 0.2750 0.2469 0.2003 Minibus 0.5683 0.2429 0.2120 0.1663 Xe con 0.4268 0.1932 0.1709 0.1378 Xe t i trung 0.4245 0.2117 0.1806 0.1561 Xe 2 c u (4x4) 0.5601 0.2787 0.2497 0.2058 Công nông 0.1110 0.0728 0.0681 0.0590 Xe t i nh 0.4191 0.2021 0.1813 0.1480 Xe máy 0.0410 0.0241 0.0223 0.0195 Xe súc v t kéo 0.0735 0.0512 0.0487 0.0441 Xe ñ p 0.0028 0.0020 0.0019 0.0017 4.3.1.2. Xác ñ nh l i ích do gi m chi phí v n hành xe 199
Nh có công trình d án mà chi phí v n hành m t chi c xe gi m ñi. L i ích thu ñư c tính cho m t năm th t có th xác ñ nh theo công th c sau: m Bt1 = ∑ 365.N ti .Lnew (VOC old − VOC new ) (ñ/năm) i i (7.25) i =1 trong ñó: N ti - lưu lư ng xe lo i i ngày ñêm trung bình năm năm th t (xe/ngày ñêm); m - s lo i xe tính toán (k c v n t i hàng hoá và hành khách); Lnew - chi u dài ñư ng xây d ng ho c c i t o m i (km) trong d án; i i VOC old ;VOC new - chi phí v n hành cho lo i xe i trư ng h p không có d án và trư ng h p có d án (ñ/xe.km). 4.3.2. L i ích do rút ng n c ly v n chuy n hàng hoá và hành khách Nh có công trình d án mà chi u dài ño n ñư ng v n chuy n hàng hoá và hành khách s gi m/tăng. L i ích này có th xác ñ nh như sau: m Bt2 = ∑ 365.N ti .( Lold − Lnew ).VOC old (ñ/năm) i (7.26) i =1 trong ñó: Lold và Lnew - chi u dài ño n ñư ng v n chuy n (hàng hoá và hành khách) trư c và sau khi có d án (km). Các ký hi u còn l i tương t như (7.25). 4.3.3. L i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hàng hoá và hành khách Th i gian r t có giá tr . B t kỳ d án giao thông nào góp ph n ti t ki m th i gian cũng ñ u t o ra m t lo i l i ích quan tr ng và ño lư ng ñư c. H u h t các tác gi ñ u cho r ng, giá tr c a th i gian ti t ki m ñư c ph thu c vào m c ñích c a các chuy n ñi. Có ngư i ño lư ng các chuy n công tác thông qua giá tr ñ u ra ñư c t o ra ho c sau khi ñã tr ñi chi phí các ñ u vào có liên quan. Ngư i khác l i ño lư ng các chuy n ñi ngh thông qua m c ñ s n sàng chi tr c a cá nhân cho th i gian ngh ngơi. Các chuy n ñi ñ giao hàng ho c buôn bán l i có cách ñ nh giá khác. Nên ñ nh giá th i gian tuỳ theo cách s d ng chúng như th nào. 4.3.3.1. Giá tr c a th i gian a. Giá tr c a th i gian làm vi c N u m t ngư i ñang làm vi c có m t chuy n ñi trong gi làm thì th i gian s d ng cho chuy n ñi là th i gian ñã có th dùng ñ làm vi c. Khi ñó, th i gian ti t ki m ñư c là th i gian có th ñư c dùng ñ s n xu t ra hàng hoá và d ch v , và giá tr c a chúng là m c lương c ng v i b t kỳ m t chi phí nào khác liên quan ñ n công vi c, ch ng h n như thu b o hi m xã h i. Trên cơ s này, ti t ki m th i gian làm vi c có th ñư c ñ nh giá d a vào chi phí ñ i v i ngư i s d ng lao ñ ng. 200
M t cách ti p c n khác là ñ ñơn gi n hoá vi c tính toán, giá tr th i gian tính trên m t i gi c a hành khách s d ng phương ti n lo i i: G hk (ñ/ngư i.gi ) có th ñư c xác ñ nh d a vào thu nh p qu c gia khu v c bình quân ñ u ngư i c a h (GRDP/ñ u ngư i): G hk = r.GRDP i /(100.365.24) (ñ/ngư i.gi ) i (7.27a) trong ñó: r - su t thu l i t i thi u tính cho th i h n 12 tháng (%). ði u này cũng ñ ng nghĩa v i vi c coi giá tr th i gian c a hành khách ñi xe con, xe khách và xe máy là khác nhau. N u không có các s li u ñi u tra c th thì thông thư ng có th l y thu nh p bình quân c a các lo i hành khách theo thu nh p bình quân ñ u ngư i trong khu v c như sau: Lo i hành khách GRDP/ñ u ngư i 1. Hành khách ñi xe khách 1l n 2. Hành khách ñi xe máy 1-1.5 l n 3. Hành khách ñi xe con 4-5 l n b. Giá tr c a th i gian không làm vi c M c ñ s n sàng tr c a cá nhân quy t ñ nh giá tr th i gian ti t ki m ñư c cho nh ng chuy n ñi không ph i ñ làm vi c. Vì không có m t th trư ng c th cho th i gian ñư c dành cho ngh ngơi nên không th quan sát ñư c giá c th trư ng cho lo i th i gian này, và vì th , giá tr c a th i gian c n ñư c tham chi u t các ñ i lư ng khác. Trên nguyên t c, m c ñ s n sàng tr cho ph n ti t ki m ñư c trong th i gian ngh ngơi s th p hơn m c ñ s n sàng tr cho th i gian làm vi c, vì m c lương bao g m các kho n thanh toán cho c nh ng n l c và k năng khan hi m ch a ñ ng trong ho t ñ ng làm vi c. Hơn n a, m c ñ s n sàng tr cho th i gian ngh ngơi có th thay ñ i tuỳ theo t ng chuy n ñi và th i ñi m ñi, vì c hai ñi u này, th i gian có th ñư c tính giá khác nhau t i nh ng th i ñi m khác nhau trong ngày, và vì vi c ñi l i nào cũng ñ u ch a ñ ng m t ñ tho d ng dương nào ñó. Thí d , m t ngư i ñi c p c u ñ n b nh vi n s ñ nh giá th i gian ti t ki m ñư c r t cao. Tuy nhiên, nghiên c u cho th y, không có s khác bi t l n l m trong giá tr c a th i gian không làm vi c ti t ki m ñư c, cho dù có nh ng khác bi t v m c ñích chuy n ñi. Khi không có b ng ch ng nào ph nh n ñi u này, thì m t kinh nghi m t t là ñ nh giá t t c th i gian ngh ngơi ti t ki m ñư c b ng nhau và b ng kho n 30% gi công c a l khách. c. Th i gian ñi vòng quanh và ch ñ i H u h t m i ngư i ñ u không ch ñ i và ph i ñi quanh n u không ph i ñ gi i trí. K t qu là, d án nào gi m ñư c th i gian ch ñ i và ñi quanh thì d án ñó ñã t o ra nhi u l i ích hơn nh ng d án khác ch gi m b t ñư c th i gian di chuy n trên ñư ng. Nh ng nghiên c u g n ñây châu Âu ñã cho th y, giá tr c a th i gian ti t ki m ñư c trong vi c chuy n t ch này sang ch khác và ch ñ i ñư c ñ nh giá cao hơn t m t ph n ba ñ n g p ñôi so v i th i gian ñi l i b ng xe c . Nên ñ nh giá ph n th i gian ñi quanh, ch ñ i và chuy n t ch này sang ch khác - vư t quá th i gian ñi l i - b ng m t m c ph tr i. M c dù vi c ư c tính nh ng giá tr ñ c thù theo t ng nư c bao gi cũng ñư c ưu tiên hơn, nhưng n u không có nh ng giá 201
tr như th , thì m t kinh nghi m t t là ñ nh giá th i gian ñi quanh, ch ñ i và chuy n t ch này sang ch khác cao hơn 50% so v i th i gian ñi l i b ng xe c . d. Giá tr c a th i gian ñ i v i vi c v n chuy n hàng hoá Th i gian ti t ki m ñư c ñ i v i các xe ch hàng ngoài l i ích ti t ki m chi phí v n hành cho ch xe như ñã xem xét ph n 4.3.1 còn d n ñ n l i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hàng hóa. ði u này ñư c hi u như sau: hàng hóa s m ñ n ñích, s m ñư c s d ng và do ñó mang l i l i ích nh t ñ nh. Có th ư c tính l i ích này b ng giá tr cơ h i lư ng hàng hóa s m ñư c s d ng. Giá tr cơ h i trung bình c a m t t n hàng hoá - gi Ghh có th xác ñ nh như sau: G hh = r.Ttb /(100.365.24) (ñ/t n.gi ) (7.27b) trong ñó: Ttb - giá tr trung bình c a m t t n hàng hoá v n chuy n (ñ/t n). Ngoài ra, th i gian v n chuy n hàng hoá gi m ñi d n ñ n lư ng hư h ng, hao h t ñ i v i các lo i hàng hoá d hư h ng, hao h t như th c ph m, rau, qu , các lo i v t li u r i... gi m ñi. L i ích này có th ư c tính thông qua t l hư h ng, hao h t c a các lo i hàng hoá d hư h ng hao h t trong tương quan v i th i gian v n chuy n. L i ích này có giá tr nh nên khi l p và phân tích d án nhi u nhà phân tích không tính t i ho c b qua. e. Giá tr c a th i gian qua nhi u năm Vì h u h t các d án giao thông ñ u có tu i th dài nên l i ích c a chúng ph i ñư c ñánh giá r t dài hơi trong tương lai nên giá tr c a th i gian cũng ph i ñư c ñánh giá r t xa. h u h t các nư c, các nhà phân tích gi ñ nh r ng giá tr c a th i gian tăng t l v i thu nh p. Nh ng nghiên c u g n ñây Hà Lan, Anh và m t s phân tích qui mô l n cho r ng, giá tr c a th i gian ch tăng nhanh b ng m t n a so v i m c lương. Tuy nhiên, h u h t các nhà phân tích ñ u chưa ch p nh n k t lu n này. Theo quan ñi m c a m t s b ng ch ng th c t thì kinh nghi m chung là gi ñ nh giá tr c a th i gian tăng t l thu n v i thu nh p, hay chính xác hơn, v i GDP trên ñ u ngư i - tr phi có nh ng b ng ch ng tương ph n nư c có d án. Li u giá tr c a th i gian không làm vi c có ph i ñi u ch nh theo cách ñó hay không, v n còn chưa rõ. M t m t, khi ti n lương tăng, chúng ta có th d ki n r ng m c ñ s n sàng tr cho ngh ngơi (nói chung ñ u ñư c coi là m t hàng hóa xa x ) tăng, và vì th s ti n c n thi t ñ ngư i ta t b ngh ngơi ñ u tăng v i t c ñ th m chí còn nhanh hơn. M t khác, n u s phát tri n công ngh ch y u là ti t ki m s c lao ñ ng, thì s gi làm vi c trung bình có th gi m cho t i m c mà ñ khan hi m c a th i gian ngh ngơi và do ñó, c giá tr c a nó ñ u gi m. Trong ñi u ki n còn mơ h v m t lý thuy t và thi u nh ng b ng ch ng th c nghi m thuy t ph c v v n ñ này, thì theo kinh nghi m, nhà phân tích nên ñ nh giá th i gian không làm vi c theo m t t l c ñ nh v i m c lương qua th i gian. 4.3.3.2. Xác ñ nh l i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hành khách a. Trư ng h p ch có s li u v lưu lư ng xe: N u ch có s li u v lưu lư ng xe mà không có các s li u ñi u tra v lư ng v n chuy n hành khách trong khu v c nghiên c u thì l i ích do ti t ki m th i gian cho hành khách t i năm th t có th xác ñ nh như sau: 202
m Bt3 = ∑ 365.N ti .K tb .∆t i .G hk (ñ/năm) i i (7.28a) i =1 trong ñó: ∆ti - s gi ti t ki m ñư c trung bình cho m t hành khách dùng lo i xe th i (gi ); i i K tb - lư ng hành khách trung bình trên m t xe lo i th i. Trong m t s d án K tb ñư c tính b ng: + cho xe con: 2.5-3.0 ngư i + cho xe buýt: 15-35 ngư i + xe máy: 1.00-1.50 ngư i (Tài x lái xe con và xe máy ñư c tính là hành khách, tài x lái xe buýt không ñư c tính là hành khách). b. Trư ng h p có s li u ñi u tra v s lư t hành khách v n chuy n c a các lo i xe: m Bt3 = ∑ Qti− hk .∆t i .G hk (ñ/năm) i (7.28b) i =1 trong ñó: Qti− hk - s lư t khách lo i phương ti n th i v n chuy n trong năm t (ngư i/năm). 4.3.3.3. Xác ñ nh l i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hàng hoá Nh có công trình d án th i gian v n chuy n hàng hoá cũng gi m, hàng hóa s m ñ n ñích, s m ñư c s d ng. Có th ư c tính l i ích này b ng giá tr cơ h i lư ng hàng hóa s m ñư c s d ng. a. Trư ng h p ch có s li u v lưu lư ng xe: N u ch có s li u v lưu lư ng xe mà không có s li u v lư ng hàng v n chuy n thì l i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hàng hoá có th xác ñ nh theo công th c sau: m Bt4 = ∑ 365.N ti .q tb .∆t i .G hh (ñ/năm) i (7.29a) i =1 trong ñó: i q tb - tr ng t i trung bình c a lo i xe th i (t n/xe); ∆ti - s gi ti t ki m ñư c trung bình cho hàng v n chuy n b ng lo i xe th i (gi ); G hh - giá tr th i gian/m t gi tính trung bình cho m t t n hàng hoá (ñ/t n.gi ). b. Trư ng h p có s li u v lư ng hàng v n chuy n: m Bt4 = ∑ Qti− hh .∆t i .G hh (ñ/năm) (7.29b) i =1 trong ñó: 203
Qti− hh - lư ng v n chuy n hàng hoá c a lo i phương ti n th i trong năm t (t n/năm). 4.3.4. L i ích do gi m chi phí duy tu b o dư ng công trình L i ích/thi t h i do gi m/tăng chi phí duy tu b o dư ng công trình so v i trư c khi có d án ñư c xác ñ nh như sau: Bt5 = C tdt −old − C tdt − new (ñ/năm) (7.30) trong ñó: C tdt − old ; C tdt − new - chi phí duy tu b o dư ng công trình tính cho năm th t trư ng h p không có và sau khi th c hi n d án. 4.3.5. L i ích do gi m tai n n Các d án giao thông có th nh hư ng ñ n ñ an toàn c a vi c di chuy n trên h th ng h t ng b ng cách ho c thay ñ i lưu lư ng v n chuy n, ho c thay ñ i ñi u ki n mà s v n chuy n ñó di n ra. Tác ñ ng này có th là tích c c ho c tiêu c c, tuỳ thu c vào vi c li u d án s làm gi m hay tăng t l tai n n. M t con ñư ng cao t c m i nh m làm tăng ñ an toàn khi lái xe t c ñ cao, l i có th th c s làm tăng t l tai n n, n u s nâng c p ñó không ñi kèm v i các y u t an toàn b sung khác, ch ng h n như k v ch phân lu ng rõ ràng hơn hay có nhi u rào ch n an toàn t t hơn. Cho dù d án làm tăng hay gi m t l tai n n, thì nh ng tác ñ ng ñó cũng ph i ñư c tính ñ n khi ño lư ng l i ích. Có hai bư c khi ño lư ng l i ích nh gi m tình tr ng tai n n. Bư c th nh t là ñánh giá kh năng gi m b t tình tr ng tai n n. Bư c th hai là ư c tính giá tr c a vi c gi m m c ñ tai n n ñó. 4.3.5.1. Ư c tính m c ñ tai n n Trên th c t , ngư i ta thư ng ư c tính m c ñ x y ra tai n n d a trên lo i ñư ng và ñi u ki n giao thông. Các nhà phân tích trư c tiên s ư c tính tác ñ ng c a d án ñ n lưu lư ng và ñi u ki n giao thông d ki n. L y nh ng ư c tính này làm cơ s , h s d báo t l và m c ñ nghiêm tr ng c a tai n n. Tuy nhiên, m c ñ tai n n thư ng r t nh y c m v i ñi u ki n ñ a phương và thi t k ñư ng, mà c hai ñ u r t khó ñưa vào qui trình d báo. K t qu là, các d báo v t l tai n n thư ng không ñáng tin c y. Vì th , ph i phân tích r i ro m t cách k lư ng ñ i v i các d án ñ u tư cơ s h t ng, n u lu n ch ng cho các d án này d a ch y u vào vi c h n ch ñư c tai n n. Ph n l n các nư c ñang phát tri n ñ u thi u tài li u ghi chép v tác ñ ng c a các bi n pháp an toàn ñ n vi c h n ch tai n n. Do ñó, ư c tính l i ích c a d án thư ng bao hàm vi c so sánh các con s trong tình tr ng g c v i t l tai n n trong nh ng ñi u ki n tương t khi có d án m t nơi nào khác trong nư c ho c nư c khác. S v tai n n khi 100 tri u xe.km thông qua m t ño n tuy n (có các y u t tuy n gi ng nhau) trong m t năm nào ñó t i khu v c nghiên c u có th xác ñ nh theo quan h th ng kê sau: a = 0,009.K 2 − 0,27.K + 34,5 (7.31) trong ñó: K - h s tai n n t ng h p. 204
H s tai n n t ng h p K có th xác ñ nh b ng cách v ñ th h s tai n n xe d c tuy n có phân chia ra t ng ño n có các y u t tuy n gi ng nhau. Theo giáo sư V. F. Babkov h s K có th xác ñ nh theo công th c: K=k1.k2.k3.....k14 (7.32) trong ñó: k1, k2,... k14 - các t s tai n n x y ra trên m t ño n tuy n nào ñó (có các y u t tuy n xác ñ nh) v i s tai n n x y ra trên m t ño n tuy n chu n. Tuy n chu n là tuy n th ng, không có d c, b r ng ph n xe ch y 7.5 m, l r ng và có gia c . ðo n tuy n có K>15÷20 thì nên xem xét thi t k l i ñ gi m h s này, ño n có K>25÷40 thì nên ñ t v n ñ c i t o l i. Các h s ki có th xác ñ nh theo các b ng tra dư i ñây: 1. H s k1 xét ñ n nh hư ng c a lưu lư ng xe ch y N (xe/ngày ñêm): N 500 2000 3000 5000 7000 trên 9000 k1 0.40 0.50 0.75 1.00 1.40 1.70 2. H s k2 xét ñ n b r ng ph n xe ch y và c u t o l ñư ng: B r ng ph n xe ch y (m) dư i 4.5 5.5 6.0 7.5 trên 8.5 k2 khi có gia c l 2.20 1.50 1.35 1.00 0.80 k2 khi không gia c l 4.00 2.75 2.50 1.50 1.00 3. H s k3 xét ñ n nh hư ng c a b r ng l ñư ng: B r ng l ñư ng (m) 0.5 1.5 2.0 3.0 k3 2.2 1.4 1.2 1.0 4. H s k4 xét ñ n nh hư ng c a ñ d c d c i: ð d c d c i% 2 3 5 7 8 k4 khi không có d i phân cách 1.00 1.25 2.50 2.80 3.00 k4 khi có d i phân cách 1.00 1.00 1.25 1.40 1.50 5. H s k5 xét ñ n bán kính ñư ng cong n m trên bình ñ R: 205
R (m) dư i 50 100 150 200-300 400-600 1000-2000 trên 2000 k5 10.00 5.40 4.00 2.25 1.60 1.25 1.00 6. H s k6 xét ñ n t m nhìn th c t có th ñ m b o trên ñư ng (trên bình ñ ho c trên m t c t d c): T m nhìn b o ñ m ñư c (m) 100 200 300 400 500 k6 (trên bình ñ ) 3.0 2.3 1.7 1.2 1.0 k6 (trên m t c t d c) 4.0 2.9 2.0 1.4 1.0 7. H s k7 xét ñ n b r ng ph n xe ch y c a c u (thông qua hi u s chênh l ch gi a kh c u và b r ng ph n xe ch y trên ñư ng r): Hi u s r (m) dư i 1.0 0.0 trên 1.0 trên 2.0 k7 6.0 3.0 1.5 1.0 8. H s k8 xét ñ n nh hư ng c a chi u dài ño n th ng: Chi u dài ño n th ng (km) 3 5 10 15 20 trên 25 k8 1.0 1.1 1.4 1.6 1.9 2.0 9. H s k9 xét ñ n lưu lư ng xe ch y ch giao nhau cùng m c (Nc - lưu lư ng xe ch y trên ñư ng chính: xe/ngày ñêm): Nc dư i 1000 1600-3500 3500-5000 5000-7000 k9 1.5 2.0 3.0 4.0 10. H s k10 xét ñ n hình th c giao nhau khi có ñư ng nhánh: - Khi giao nhau khác m c: 0.35 - Khi giao nhau cùng m c nhưng lưu lư ng xe trên ñư ng nhánh nh hơn 10% lưu lư ng xe t ng c ng c a c 2 ñư ng: 1.50 - Khi giao nhau cùng m c nhưng lưu lư ng xe trên ñư ng nhánh chi m 10-20%: 3.00 - Khi giao nhau cùng m c nhưng lưu lư ng xe trên ñư ng nhánh chi m trên 20%: 4.00 11. H s k11 xét nh hư ng c a t m nhìn th c t ñ m b o ñư c t i ch giao nhau cùng m c có ñư ng nhánh: 206
T m nhìn (m) trên 60 60-40 40-30 30-20 dư i 20 k11 1.00 1.10 1.65 2.50 10.00 12. H s k12 xét ñ n s làn xe trên ph n xe ch y: S làn xe 2 3 4 4 có d i phân cách k12 1.00 1.50 0.80 0.65 13. H s k13 xét nh hư ng c a kho ng cách t nhà c a 2 bên ñ n mép ph n xe ch y: - t 15 ñ n 20 m, gi a có làn xe thô sơ: 2.50 - t 5 ñ n 10 m, gi a có v a hè: 5.00 - 5 m, gi a không có làn xe thô sơ nhưng không có v a hè: 7.50 - 5 m, gi a có làn xe thô sơ nhưng không có v a hè: 10.00 14. H s k14 xét ñ n nh hư ng c a h s bám ϕ c a m t ñư ng và tình tr ng m t ñư ng: ϕ 0.2-0.3 0.4 0.6 0.7 0.75 Tình tr ng m t trơn khô s ch nhám r t nhám k14 2.50 2.00 1.30 1.00 0.75 Sau khi xác ñ nh ñư c a cho các ño n tuy n khác nhau các năm khác nhau ( a tj ), ngư i ta có th xác ñ nh/d báo s v tai n n có th x y ra trên ño n tuy n j trong m t năm t nào ñó ( At j ) theo công th c: At j = 3,65.10 −6.L j .atj .N t j (7.33) trong ñó: Lj - chi u dài ño n tuy n j có các y u t tuy n gi ng nhau (km); N t j - lưu lư ng xe ch y qua ño n tuy n j năm th t (xe/ngày ñêm). S v tai n n gi m b t ñư c năm th t trên ño n j ( ∆At j ) nh có công trình d án xác ñ nh như sau: ∆At j = At j− old − At j− new (7.34) trong ñó: At j−old ; At j−new - s v tai n n d báo năm th t ño n tuy n j trư ng h p không có và có d án. 207
B ng 7.13. Các h s xét ñ n nh hư ng c a ñi u ki n ñư ng ñ n t n th t c a m t tai n n Nhân t nh hư ng Tr s c a nhân t ñư c xét ñ n H s mi B r ng m t ñư ng (m1) 4.5 m 0.7 6.0 m 1.2 7.0-7.5 m 1.0 9.0 m 1.4 10.5 m 1.2 11.0 m 1.0 15.0 m 0.9 B r ng l (m2) trên 2.5 m 0.85 dư i 2.5 m 1.00 ð d d c (m3) trên 3% 1.25 dư i 3% 1.00 Bán kính cong trên bình ñ (m4) trên 350 m 1.00 dư i 350 m 0.90 T m nhìn không ñ (m5) 0.70 C u và c u d n (m6) có v a cao dư i 30 cm 2.10 có v a cao trên 30 cm 1.40 Giao nhau khác m c (m7) 0.95 Giao nhau cùng m c (m8) 0.80 Qua ñi m dân cư (m9) 1.60 S làn xe (m10) 2 làn 1.10 4 làn 1.00 3 làn 1.30 Có tr ng cây ho c ñ t tr c u d n trên 1.50 l ho c trên d i phân cách (m11) 4.3.5.2. Xác ñ nh l i ích do gi m b t tai n n Bư c th hai là gán m t giá tr b ng ti n cho lo i tai n n phòng tránh ñư c nh có d án. Tai n n giao thông thư ng ñi kèm v i nh ng d ng tác ñ ng kinh t như sau:  Thi t h i v t ch t v xe và tài s n  Chi phí n m vi n  T n th t v s n lư ng, và do ñó, m t mát thu nh p c a ngư i b thương. 208
 Ch n thương cho ngư i lái xe, hành khách, và bên th ba - thí d khách b hành - k c t vong.  Thương t t và s ñau ñ n. Nhà phân tích thư ng ti n hành ñánh giá b ng cách phân bi t gi a thi t h i v tài s n, t n thương v ngư i và t vong. Trong s ñó, thi t h i v tài s n là d ư c tính nh t, vì nó thư ng ñư c ph n ánh trong các báo cáo v giao thông và h sơ b i thư ng b o hi m. Trái l i, chi phí t n thương v ngư i bao g m c chi phí ñi u tr , thương t t và s ñau ñ n ñ i v i c n n nhân và ngư i nhà c a h thì khó ño lư ng hơn. Nhà phân tích r t khó ño lư ng l i ích t vi c gi m b t t vong n u mu n lư ng hoá thành ti n, vì nó ñòi h i ph i ñ nh giá cu c s ng. H u như m i nơi ngư i ta ñ u r t e dè khi ño lư ng thành ti n giá tr cu c s ng. L i ích thu ñư c do gi m s v tai n n giao thông x y ra nh có công trình d án tính cho năm th t có th xác ñ nh như sau: Bt6 = ∑ C tn .mtj .∆At j (ñ/năm) (7.35) j trong ñó: Ctn - t n th t trung bình do 1 tai n n gây ra xác ñ nh d a vào tài li u th ng kê c a khu v c nghiên c u (ñ/v ); mtj - h s t ng h p xét ñ n nh hư ng c a các ñi u ki n ñư ng t i năm th t trên ño n tuy n j ñ n t n th t do m c ñ nghiêm tr ng c a 1 v tai n n. Tr s Ctn ñư c xác ñ nh ñ i v i m t ño n tuy n chu n. Như ñã trình bày trên, tuy n chu n là tuy n th ng, ñ d c d c không ñáng k , có b r ng m t ñư ng 7.5 m, l có gia c và tr ng thái m t ñư ng khô ráo, ñ nhám. Còn h s m cho m t ño n tuy n nào ñó v i các ñi u ki n ñư ng t i m t năm nào ñó có th xác ñ nh theo công th c sau: m = m1.m2.....m11 (7.36) Các h s m1, m2,... m11 xét ñ n t ng nh hư ng c a các ñi u ki n ñư ng ñ n t n th t do m t tai n n xác ñ nh theo b ng 7.13. 209