LUẬN VĂN đề tài: "Thực trạng thu - chi quỹ BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ (Nam Định)"

Chia sẻ: Nguyễn Xuân Hải | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

122
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn đề tài: "thực trạng thu - chi quỹ bhxh tại phòng bhxh huyện giao thuỷ (nam định)"', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN đề tài: "Thực trạng thu - chi quỹ BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ (Nam Định)"

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Th c tr ng thu - chi qu BHXH t i phòng BHXH huy n Giao Thu (Nam nh)” GVHD: PGS.TS H Sĩ Sà SVTH: Tr n Văn Phác 0
M CL C L I NÓI U ............................................................................................ 1 CHƯƠNG I. T NG QUAN V BHXH VÀ QU BHXH ......................... 3 I. S c n thi t ph i có BHXH ................................................................... 3 1 – S ra i c a BHXH ............................................................................. 3 2 – S c n thi t ph i có BHXH ................................................................... 4 II. Vai trò và nh ng nguyên t c c a BHXH ............................................ 5 1 – Vai trò c a BHXH ................................................................................ 5 2 – Nh ng nguyên t c c a BHXH............................................................... 7 III. Qu BHXH ....................................................................................... 12 1 – Vai trò c a qu BHXH........................................................................ 12 2 – Ngu n qu BHXH .............................................................................. 13 3 – M c ích s d ng qu BHXH ............................................................. 14 CHƯƠNG II. TÌNH HÌNH THU CHI QU BHXH T I PHÒNG BHXH HUY N GIAO THU ............................................................................. 18 I. Vài nét gi i thi u v BHXH huy n Giao Thu .................................. 18 II. Tình hình thu BHXH huy n Giao Thu ........................................... 19 1 – Thu BHXH ......................................................................................... 19 2 – Nh ng ngu n thu BHXH .................................................................... 22 3 – Nh ng nguyên t c trong thu BHXH .................................................... 23 4 – T ch c qu n lý thu BHXH ................................................................ 24 III. Tình hình chi BHXH ........................................................................ 30 1 – Nh ng v n chung v chi BHXH ..................................................... 30 2 – Công tác chi BHXH t i BHXH huy n Giao Thu ............................... 31 3 – Nh ng nguyên t c trong chi BHXH .................................................... 33 4 – Qu n lý chi BHXH.............................................................................. 34 1
IV. ánh giá công tác qu n lý thu chi qu BHXH t i BHXH huy n Giao Thu ................................................................................................ 40 1 – Th c tr ng công tác qu n lý thu chi qu BHXH.................................. 40 2 – Nh ng k t qu t ư c c a BHXH huy n Giao Thu ........................ 41 3 – Nh ng h n ch trong công tác qu n lý thu chi qu BHXH .................. 44 CHƯƠNG III. M T S Ý KI N XU T NH M HOÀN THI N CÔNG TÁC THU CHI QU BHXH BHXH HUY N GIAO THU ... 45 I. i v i cơ quan BHXH nói chung ...................................................... 45 1 – Hoàn thi n h th ng văn b n pháp lu t v BHXH, xây d ng lu t BHXH ...................................................................................................... 45 2 – Có chương trình ào t o và s d ng cán b ......................................... 46 3 – M r ng ngu n thu BHXH ................................................................. 47 4- y m nh công tác tuyên truy n v BHXH ......................................... 48 5 – Hoàn thi n vi c qu n lý thu chi, k t h p vi tính hoá trong công tác qu n lý thu chi qu BHXH ................................................................................ 50 II. i v i BHXH huy n Giao Thu ...................................................... 52 1 – V công tác thu ................................................................................... 52 2 – V công tác chi ................................................................................... 54 K T LU N .............................................................................................. 57 TÀI LI U THAM KH O......................................................................... 57 2
L I NÓI U B o hi m xã h i (BHXH) là m t trong nh ng lo i hình b o hi m ra is m nư c ta. ây là m t lo i hình b o hi m c bi t, nó ít mang tính ch t kinh doanh thương m i mà ch y u là tính nhân d o và nhân văn cao c. K t khi ra i n nay, nó ã góp ph n làm n nh i s ng cho cán b công nhân viên ch c Nhà nư c, quân nhân, nh ng ngư i lao ng làm vi c trong các thành ph n kinh t c a t nư c; n nh chính tr – xã h i, thúc y quá trình xây d ng, phát tri n và b o v t qu c. Hi n nay, ư c s quan tâm c a Nhà nư c mà chính sách BHXH ngày càng ư c th c hi n t t và hi u qu hơn v i các i tư ng tham gia nói trên. vi c th c hi n BHXH t n t i và phát huy ư c tác d ng c a nó c n ph i có m t qu BHXH và qu ó ph i h o t ng úng m c ích t c là cơ quan BHXH ph i th c hi n t t công tác thu – chi qu BHXH. Qua th i gian th c t p t i phòng BHXH huy n Giao Thu em th y BHXH huy n Giao Thu ã t ư c nh ng k t qu thi t th c v ho t ng thu – chi qu BHXH như: Chi úng ngư i, úng i tư ng, k p th i; thu qu BHXH ngày càng tăng v.v…Tuy nhiên bên c nh dó v n còn m t s t n t i nh t nh như: Thu BHXH chưa d t i m, s n ng v n còn, m t vài cơ s còn tr n n p BHXH làm cho ho t ng qu BHXH t i phòng BHXH huy n Giao Thu chưa t ư c k t qu cao, tăng gánh n ng cho ngân sách nhà nư c. Nh n th c ư c t m quan tr ng c a công tác qu n lý tài : “Th c tr ng thu - chi thu – chi qu BHXH như v y, em ã ch n qu BHXH t i phòng BHXH huy n Giao Thu (Nam nh)” v i mong 3
mu n ư c góp ph n nh bé c a mình nh m hoàn thi n công tác qu n lý thu – chi qu BHXH t i phòng BHXH huy n Giao Thu nói riêng và trong h th ng BHXH Vi t Nam nói chung. Trong quá trình hoàn thành chuyên , do th i gian và nh n th c còn nhi u h n ch nên không th tránh kh i nh ng thi u sót. Em r t mong ư c s ch b o c a các th y cô giáo. Qua ây em xin g i l i c m ơn t i th y giáo PGS.TS H Sĩ Sà ã t n tình giúp em hoàn thành chuyên này. Hà N i ngày 15 tháng 4 năm 2004 Sinh viên: Tr n Văn Phác 4
CHƯƠNG I T NG QUAN V BHXH VÀ QU BHXH I. S C N THI T PH I CÓ BHXH 1 – S ra i c a BHXH N n s n xu t hàng hoá càng phát tri n thì v n thuê mư n nhân công di n ra càng ph bi n, mâu thu n gi a ch và th ngày càng gia tăng. c bi t khi ngư i lao ng không may g p r i ro, s c như: m au, b nh t t, tai n n lao ng, m t vi c làm…ph i ngh vi c. Khi rơi vào nh ng trư ng h p này, các nhu c u c n thi t không nh ng không m t i mà còn tăng lên, th m chí còn phát sinh ra nhi u nhu c u m i như: c n ư c khám ch a b nh, i u tr khi m au; c n ngư i nuôi dư ng, chăm sóc khi g p tai n n, thương t t… T ng th i gian ngh vi c ngư i ch không tr lương, làm cho ngư i lao ng càng g p nhi u khó khăn hơn và không yên tâm làm vi c. Vì v y, lúc u ngư i ch ch cam k t tr công lao ng nhưng sau ó ã ph i cam k t c vi c b o m cho ngư i lao ng có m t s thu nh p nh t nh h trang tr i khi không may g p nh ng khó khăn ó. Trong th c t , nhi u khi các r i ro trên không x y ra và ngư i ch không ph i chi ra ng nào nhưng cũng có khi x y ra d n d p, bu c h ph i b ra m t kho n ti n r t l n mà h không mu n. Do ó mâu thu n ch th càng tr nên vô cùng gay g t. Khi nh ng mâu thu n này kéo dài Nhà nư c ph i ng ra can thi p b ng cách: bu c gi i ch ph i có trách nhi m hơn i v i ngư i lao ng mà mình s d ng, th hi n vi c ph i trích ra m t ph n thu nh p c a mình hình thành qu . Sau ó dùng ngu n qu này tr c p cho ngư i lao ng và gia ình h , khi ngư i lao ng không may g p nh ng r i ro và s c b t ng . ng th i Nhà nư c 5
ng ra b o tr cho qu . B ng cách ó c ch và th u th y mình có l i và t giác th c hi n, cu c s ng c a ngư i lao ng ư c m b o.Ngư i ch ư c b o v vi c s n xu t kinh doanh di n ra bình thư ng, tránh ư c nh ng xáo tr n không c n thi t. M i quan h ba bên nêu trên ư c th gi i quan ni m là BHXH cho ngư i lao ng. Như v y BHXH là m t ch pháp nh b o v ngư i lao ng, b ng cách thông qua vi c t p trung ngu n tài chính ư c huy ng t s óng góp c a ngư i lao ng, ngư i s d ng lao ng (n u có), s tài tr c a Nhà nư c nh m tr c p v t ch t cho ngư i ư c b o hi m và gia ình h trong trư ng h p b gi m ho c m t thu nh p do g p các r i ro m au, thai s n, tai n n lao ng, b nh ngh nghi p, h t tu i lao ng theo quy nh c a pháp lu t ho c t vong… 2 - S c n thi t ph i có h th ng BHXH Trong cu c s ng cũng như trong các ho t ng s n xu t hàng ngày, m c dù không mu n nhưng ngư i lao ng không th tránh kh i h t nh ng r i ro b t ng x y ra như: m au; b nh t t, tai n n lao ng, b nh ngh nghi p…T t c nh ng nguyên nhân ó x y ra u ít nhi u làm nh hư ng n i s ng v t ch t và tinh th n cho b n thân cũng như gia ình; ngư i thân c a h . Mu n kh c ph c ư c khó khăn do các r i ro nêu trên gây ra, ngư i lao ng c n ph i ư c s b o tr c a t p th s ông. c bi t ngư i lao ng yên tâm tham gia s n xu t t o i u ki n phát tri n kinh t t nư c thì nhà nư c c n ph i can thi p vào nh m làm gi m b t nh ng khó khăn cho ngư i lao ng trong các trư ng h p: m au, thai s n, tai n n lao ng – b nh ngh nghi p, ch t, m t vi c làm khi v già…T ó BHXH 6
ư c ra i như m t t t y u khách quan khi mà m i thành viên trong xã h i u c m th y c n ph i tham gia h th ng BHXH này. II . VAI TRÒ VÀ NH NG NGUYÊN T C C A BHXH 1 – Vai trò c a BHXH 1.1) i v i ngư i lao ng Trong giai o n hi n nay khi t nư c ang ngày càng hoàn thi n quá trình công nghi p hoá- hi n i hoá thì nh ng "r i ro" như m au, tai n n lao ng- b nh ngh nghi p, thai s n, m t vi c làm…l i di n ra m t cách thư ng xuyên và ngày càng ph bi n hơn, ph c t p hơn. Khi nh ng r i ro này x y ra s gây khó khăn cho ngư i lao ng v c v t ch t l n tinh th n, nh hư ng không t t cho c c ng ng. V i tư cách là m t trong nh ng chính sách kinh t xã h i c a Nhà nư c, BHXH s góp ph n tr giúp cho cá nhân nh ng ngư i lao ng g p ph i r i ro, b t h nh b ng cách t o ra cho h nh ng thu nh p thay th , nh ng i u ki n lao ng thu n l i…giúp h n nh cu c s ng, yên tâm công tác, t o cho h m t ni m tin vào tương lai. T ó góp ph n quan tr ng vào vi c tăng năng su t lao ng cũng như ch t lư ng công vi c cho xí nghi p nói riêng và cho toàn xã h i nó chung. 1.2) i v i ngư i s d ng lao ng có ư c s n ph m ph c v cho cu c s ng c a con ngư i và s phát tri n c a xã h i thì c n ph i có ngư i t o ra s n ph m và nh vào quá trình lao ng s n xu t t o ra s n ph m c n thi t cho con ngư i, cho xã h i. Nh ng ngư i bi t v n d ng s c lao ng s n xu t ra s n ph m, ó chính là nh ng ngư i ch s d ng lao ng. Mu n cho ho t ng s n xu t kinh doanh ư c m b o thì ngư i ch ph i t o ư c m i quan h t t v i ngư i lao ng, gi i quy t nh ng v n thu c ph m vi trách nhi m c a mình i v i ngư i lao ng th t t t h yên tâm lao ng s n xu t và có 7
ni m tin vào cu c s ng t ó h lao ng s n xu t hăng hái hơn, t o ra nhi u s n ph m t t hơn làm cho quá trình s n xuát kinh doanh c a ngư i ch s d ng lao ng ho t ng t k t qu cao. Mu n v y ngư i ch s d ng lao ng ph i tham gia óng BHXH cho nh ng ngư i lao ng c a mình có th m b o nh ng kho n chi tr c n thi t, k p th i n ngư i lao ng khi h g p nh ng r i ro b t ch c. Vi c tham gia óng góp BHXH cho ngư i lao ng c a ngư i ch s d ng lao ng là góp vào quá trình ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p ngày càng phát tri n hơn, nâng cao năng su t, hi u qu lao ng s n xu t c a doanh nghi p cũng như nâng cao thu nh p cho ngư i lao ng và góp vào vi c phát tri n n n kinh t ca t nư c. 1.3) i v i xã h i Th nh t, c n ph i kh ng nh r ng ho t ng BHXH là m t ho t ng d ch v , cơ quan BHXH là m t “doanh nghi p” s n xu t ra nh ng d ch v “ b o hi m” cho ngư i lao ng, m t lo i d ch v mà b t c ai cũng c n n (không ph i ch cán b , công nhân viên ch c m i c n). N u các doanh nghi p này càng s n xu t ra nhi u lo i b o hi m ( áp ng a d ng các nhu c u) thì giá tr c a nh ng s n ph m d ch v này cũng ư c tính tr c ti p vào t ng s n ph m xã h i. Th hai, v i tư cách là m t trong nh ng chính sách kinh t xã h i c a Nhà nư c, BHXH s “ b o hi m” cho ngư i lao ng, ho t ng BHXH s gi i quy t nh ng “ tr c tr c”, “ r i ro” x y ra i v i nh ng ngư i lao ng, góp ph n tích c c c a mình vào vi c ph c h i năng l c làm vi c, kh năng sáng t o c a s c lao ng. S góp ph n này tác ng tr c ti p n vi c nâng cao năng su t lao ng cá nhân, ng th i góp ph n tích c c c a mình vào vi c nâng cao năng su t lao ng xã h i. V i s tr giúp c a ngư i lao ng khi g p ph i r i ro b ng cách t o ra thu nh p thay th thì 8
BHXH ã gián ti p tác ng n chính sách tiêu dùng qu c gia làm tăng s tiêu dùng cho xã h i. Th ba, v i tư cách là m t qu ti n t t p trung, BHXH tác ng m nh m t i h th ng tài chính ngân sách Nhà nư c, t i h th ng tín d ng ti n t ngân hàng. Chính vì v y, t ra m t yêu c u cho qu BHXH ph i t b o t n và phát tri n qu b ng nhi u hình th c khác nhau, trong ó có hình th c u tư phát tri n ph n “ nhàn r i” c a qu . Ph n này có tác ng không nh t i s phát tri n t nư c, góp ph n t o ra nh ng cơ s s n xu t kinh doanh m i, vi c làm m i góp ph n quan tr ng trong vi c t o ra vi c làm cho ngư i lao ông. T ó góp ph n gi i quy t tình tr ng th t nghi p ca t nư c, góp ph n tăng thu nh p cá nhân cho ngư i lao ng nói riêng và tăng t ng s n ph m qu c n i cũng như t ng s n ph m qu c dân nói chung. Th tư, BHXH góp ph n vào vi c th c hi n công b ng xã h i, là công c phân ph i l i thu nh p gi a nh ng ngu i tham gia BHXH. S phân ph i l i thu nh p này ư c ti n hành thông qua hai cách: Phân ph i l i theo chi u ngang gi a ngư i kho và ngư i già, ngư i ang làm vi c v i ngư i ã ngh hưu, ngư i tr tu i v i ngư i l n tu i, gi a nam v i n , ngư i ang hư ng tr c p v i ngư i chưa hư ng tr c p; phân ph i l i theo chi u ngang là m c tiêu quan tr ng c a chính sách kinh t xã h i, gi a nh ng ngư i có thu nh p cao và ngư i có thu nh p th p. BHXH không bao hàm ý phân ph i bình quân, cũng không hàm ý l y c a ngư i giàu chia cho ngư i nghèo m t cách võ oán. Ý tư ng c a BHXH nhi u i u ph l y giá gương, là oàn k t tương tr , phát huy tính t thân, s ng hoà nh p có tình có nghĩa gi a các nhóm, các gi i b n trong cùng c ng ng v i nhau mà v n là ti m l c c a dân t c ta ã ư c l ch s ch ng minh. 9
2 – Nh ng nguyên t c c a BHXH 2.1) M i ngưòi lao ng trong m i trư ng h p b gi m ho c m t kh năng lao ng ho c m t vi c làm u có quy n ư c BHXH . Quy n ơc BHXH c a ngư i lao ng là m t trong nh ng bi u hi n c th c a quy n con ngư i. Nhưng khi mu n xây d ng h th ng BHXH thì u tiên Nhà nư c ph i t o i u ki n và môi trư ng kinh t xã h i, v chính sách và lu t pháp, v t ch c và cơ ch qu n lý c n thi t. ng th i, nh ng ngư i s d ng lao ng và ngư i lao ng ph i th c hi n trách nhi m óng góp tài chính c a mình. Không ph i là cái có s n nên trư c h t ph i tìm cách t o ra nó. m i nư c không có s óng góp này thì chính sách BHXH có hay n m y cũng không bao gi có BHXH trong th c ti n. Vì v y, th c hi n trách nhi m óng góp tài chính BHXH là i u ki n cơ b n nh t ngư i lao ng ư c hư ng quy n BHXH. 2.2) Nhà nư c và ngư i s d ng lao ng có trách nhi m ph i BHXH i v i ngư i lao ng, ngư i lao ng cũng ph i t b o hi m cho mình. ây là m i quan h ba bên trong n n kinh t th trư ng, trong ó Nhà nư c có vai trò qu n lý vĩ mô m i ho t ng kinh t xã h i trên ph m vi c nư c. V i vai trò này Nhà nư c có trong tay m i i u ki n v t ch t c a toàn xã h i, ng th i cũng có m i công c c n thi t th c hi n vai trò c a mình. Cùng v i s tăng trư ng s phát tri n kinh t xã h i, cũng có nh ng k t qu b t l i không mong mu n. Nh ng k t qu b t l i này tr c ti p ho c gián ti p s d n n nh ng r i ro cho ngư i lao ng. Khi x y ra tình tr ng như v y n u không có BHXH thì Nhà nư c v n ph i chi Ngân sách giúp ngư i lao ng dư i m t d ng khác. S giúp ó ch ng nh ng làm cho i s ng ngư i lao ng n nh mà còn làm cho s n xu t kinh t xã h i c a t nư c n nh. Vì v y, khi trong xã h i loài ngư i xu t hi n BHXH – m t d ng mb o i s ng ti n b hơn i v i ngư i 10
lao ng- so v i các d ng giúp truy n th ng thì Nhà nư c càng có i u ki n và càng có trách nhi m t ch c và tham gia d ng ho t ng ó. i v i ngư i s d ng lao ng, m i khía c nh t ra cũng tương t như trên nhưng ch trong ph m vi m t s doanh nghi p. ó gi a ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng có m i quan h r t ch t ch . Ngư i s d ng lao ng mu n n nh và s n xu t kinh doanh thì ngoài vi c chăm lo u tư có máy móc thi t b h ên i, công ngh tiên ti n còn ph i chăm lo tay ngh và i s ng c a ngư i lao ng mà mình s d ng. Khi ngư i lao ng làm vi c bình thư ng thì ph i tr lương (tr công) tho áng cho ngư i lao ng. Khi h g p r i ro, m au, tai n n lao ng, b nh ngh nghi p.. trong ó có r t nhi u trư ng h p g n v i quá trình lao ng, v i nh ng i u ki n lao ng c th c a doanh nghi p thì ph i có trách nhi m BHXH cho h . Ch có như v y ngư i lao ng m i yên tâm tích c c lao ng s n xu t góp ph n tăng năng su t lao ng, tăng hi u qu kinh t cho doanh nghi p. i v i ngư i lao ng khi g p nh ng r i ro không mu n và không ph i hoàn toàn hay tr c ti p do l i c a ngư i khác thì trư c h t ó là r i ro c a b n thân. Vì th , n u mu n ư c BHXH t c là mu n nhi u ngư i khác h tr cho mình, là dàn tr i r i ro c a mình cho nhi u ngư i khác thì t mình ph i gánh ch u tr c ti p và trư c h t ã... i u ó có nghĩa là b n thân ngư i lao ng ph i có trách nhi m tham gia BHXH t b o hi m cho mình. 2.3) BHXH ph i d a trên s óng góp c a các bên tham gia hình thành lên qu BHXH nguyên t c trên ã th y rõ tính khách quan c a trách nhi m ph i tham gia BHXH i v i ngư i lao ng c a c ba bên (Nhà nư c, ngư i s d ng lao ng và ngư i lao ng) trong n n kinh t th trư ng. Bi u hi n 11
c th c a trách nhi m này là óng phí BHXH u kỳ. Nh s óng góp ó mà phương th c riêng có c a BHXH là dàn tr i r i ro theo nhi u chi u, t o i u ki n phân ph i thu nh p theo c chi u d c và chi u ngang m i ư c th c hi n. Hơn n a nó còn t o ra m i quan h ràng bu c ch t ch gi a trách nhi m v i quy n l i góp ph n phòng ch ng nh ng hi n tư ng nhi u trong h th ng ho t ng mang l i nhi u l i ích cho m i ngư i có liên quan này. 2.4) Ph i tuân theo quy lu t s l n BHXH là m t trong các nguyên t c, các cơ ch an toàn xã h i, trư c h t là s tr giúp cho ngư i lao ng trong các trư ng h p b gi m ho c b m t thu nh p t m th i khi h b m au, thai s n… ho c h t tu i lao ng theo quy nh c a pháp lu t. Trong c cu c i c a ngư i lao ng thư ng thì th i gian lao ng dài hơn th i gian ngư i lao ng b t m t h i m t kh năng lao ng ho c th i gian t khi h t tu i lao ng n lúc ch t. V l i t t c nh ng ngư i tham gia BHXH cùng m t lúc có nhu c u b o hi m, vì v y nguyên t c trư c h t c a BHXH là l y s ông bù s ít, l y quãng i lao ng có thu nh p b o hi m cho khi gi m ho c m t kh năng lao ng. 2.5) K t h p gi a các lo i l i ích, các kh năng và phương th c áp ng nhu c u BHXH Trong BHXH c ba bên tham gia: Ngư i s d ng lao ng, ngư i lao ng và Nhà nư c u nh n ư c nhi u l i ích. Nhưng l i ích nh n ư c không ph i luôn luôn như nhau, th ng nh t v i nhau mà trái l i có l i ích có lúc l i mâu thu n v i nhau. Ch ng h n vi c tăng m c tr c p ho c tăng th i h n ngh làm vi c và hư ng tr c p BHXH s r t có l i cho ngư i lao ng nhưng l i gây khó khăn cho ngư i ch s d ng lao ng, n u gi m 12
h u qu b t l i cho ngư i s d ng lao ng thì Nhà nư c l i ph i gánh ch u. 2.6) M c tr c p BHXH ph i m b o th p hơn ti n lương khi ang i làm, nhưng cũng ph i l n hơn m c lương t i thi u Tr c p BHXH nói ây là lo i tr c p thay th cho ti n lương như tr c p m au, thai s n, hưu trí tu i già ch không ph i là tr c p bù p ho c tr c p BHXH. Như ã bi t, ti n lương là kho n ti n mà ngư i s d ng lao ng tr cho ngư i lao ng khi h th c hi n công vi c nh t nh. Nghĩa là, ch ngư i lao ng có s c kho bình thư ng, có vi c làm bình thư ng và th c hi n công vi c nh t nh m i có ti n lương. Khi ã b m au, tai n n hay tu i già không th c hi n ư c công vi c nh t nh ho c không vi c làm mà trư c ó có tham gia BHXH thì ch có tr c p BHXH và tr c p ó không th b ng ti n lương t o ra ư c. Còn n u c tìm cách tr tr c p BHXH b ng ho c cao hơn ti n lương thì không m t ngư i lao ng nào ph i c g ng có vi c làm và tích c c làm vi c có lương mà ngư c l i h s c g ng m au, thai s n hư ng tr c p. Hơn n a cách l p qu , phương th c dàn tr i r i ro c a BHXH cũng không cho phép tr tr c p BHXH b ng ti n lương lúc ang i làm. Vì tr tr c p b ng ti n lương thì ch ng khác gì b r i ro em r i ro c a mình dàn tr i h t cho nh ng ngư i khác. Như v y, m c tr c p BHXH ph i th p hơn m c ti n lương lúc ang i làm. Tuy nhiên do m c ích, b n ch t và cách làm c a BHXH thì m c tr c p th p nh t cũng không th th p hơn m c s ng t i thi u hàng ngày. Ch khi ó BHXH m i có tính nhân văn cao c . 2.7) K t h p gi a BHXH b t bu c v i BHXH t nguy n B o hi m xã h i áp d ng hình th c b t bu c m b o quy lu t s l n và s có h s an toàn cao nh m m b o cu c s ng c a ngư i lao 13
ng. Tuy nhiên, có nh ng trư ng h p, ngư i lao ng mu n hư ng tr c p hưu trí m c cao hơn m c ư c hư ng dư i hình th c b t bu c, ho c khi cân nh c th y h óng thêm vào BHXH cũng là m t hình th c g i ti n ti t ki m, và có khi còn l i hơn g i vào ngân hàng, thì h s có nhu c u óng phí BHXH nhi u hơn m c quy nh. Chính vì v y, khi áp ng nhu c u ó cũng th c hi n ư c m b o t t hơn cu c s ng cho ngư i lao ng ng th i quy lu t s l n v n ư c tôn tr ng. 2.8) Ph i m b o tính th ng nh t BHXH trên ph m vi c nư c, ng th i ph i phát huy tính a d ng, năng ng c a các b ph n c u thành H th ng BHXH c a m t nư c thư ng g m nhi u b ph n c u thành. Trong ó b ph n l n nh t do Nhà nư c t ch c và b o h c bi t bao trùm toàn b nh ng ngư i hư ng lương t Ngân sách Nhà nư c và nh ng ngư i lao ng thu c nh ng khu v c kinh t quan tr ng c a t nư c. Các b ph n nh hơn do các ơn v kinh t và tư nhân t ch c ra b o hi m cho m t s i tư ng h n ch do pháp lu t quy nh. Trong b ph n do Nhà nư c t ch c còn có th có m t s b ph n BHXH chuyên ngành như: BHXH i v i công ch c, BHXH i v i quân nhân hư ng lương và m t s b ph n BHXH theo ngành kinh t có tính ch t c thù ( ư ng s t, khai thác m ...). Các b ph n BHXH ơc t ch c như th nào, nhi u hay ít là do i u ki n kinh t , chính tr , xã h i và do Nhà nư c quy nh. nư c ta do nh ng di u ki n kinh t xã h i chưa cho phép các t ch c và cá nhân th c hi n BHXH mà ch có BHXH c a Nhà nư c. BHXH ho t ng có hi u qu nh t thi t ph i b o m tính th ng nh t trên nh ng v n l n ho c c ơ b n nh t tránh tuỳ ti n, tính c c b ho c nh ng mâu thu n n y sinh. ng th i cũng ph i có cơ ch m ib ph n c u thành có th năng ng trong ho t ng chúng có th bù p, b xung nh ng ưu i m cho nhau. 14
2.9) BHXH ph i ư c phát tri n d n t ng bư c phù h p v i các i u ki n kinh t xã h i c a t nư c trong t ng giai o n phát tri n c th BHXH c a m t nư c g n r t ch t v i tr ng thái kinh t , v i các i u ki n kinh t xã h i, v i cơ ch và trình qu n l ý c bi t là v i s iu ch nh, s ng b c a n n pháp ch c a nư c ó. Trong tình hình nư c ta, kinh t th trư ng theo nh hư ng XHCN ang hình thành, nhi u m t kinh t xã h i ang chuy n ng m nh. Vì v y, vi c xây d ng và phát tri n BHXH ph i b o m ch c ch n, tính toán th n tr ng và có bư c i phù h p. III. QU BHXH 1 – Vai trò c a qu BHXH Trong i s ng kinh t xã h i, có r t nhi u lo i qu khác nhau như: qu tiêu dùng, qu s n xu t, qu d phòng, qu ti n lương, qu ti n thư ng, qu phúc l i, qu ti t ki m...T t c các lo i qu này u có m t i m chung là t p h p các phương ti n tài chính cho nh ng ho t ng nào ó theo m c tiêu nh trư c. Qu l n hay qu nh bi u th kh năng v m t phương ti n và v t ch t th c hi n công vi c c n làm. T t c các qu u không ch t n t i v i m t kh i lư ng tĩnh t i m t th i i m mà luôn bi n ng tăng lên u vào v i các ngu n thu và gi m i u ra v i các kho n chi như m t dòng ch y liên t c. m b o cho u ra n nh, ngư i ta thi t l p m t lư ng d tr . B i v y, n m và i u hành ư c m t qu nào ó thì không ph i ch n m ư c kh i lư ng c a nó t i m t th i i m nh t nh, mà quan tr ng hơn là ph i n m ư c lưu lư ng c a nó trong m t kho ng th i gian nh t nh. Theo nh ng quan ni m v qu nói chung như trên, thì qu BHXH là t p h p nh ng óng góp b ng ti n c a nh ng ngư i tham gia BHXH hình 15
thành m t qu tài chính c l p, t p trung n m ngoài Ngân sách Nhà nư c chi tr cho nh ng ngư i ư c BHXH và gia ình h khi h b gi m ho c m t thu nh p do b gi m ho c m t kh năng lao ng, m t vi c làm. Như v y, qu BHXH là m t qu tiêu dùng ng th i là m t qu d phòng, nó v a mang tính kinh t , v a mang tính xã h i r t cao và là i u ki n hay cơ s v t ch t quan tr ng m b o cho toàn b h th ng BHXH t n t i và phát tri n. Qu BHXH hình thành và ho t ng ã t o ra kh năng gi i quy t nh ng r i ro c a t t c nh ng ngư i tham gia v i t ng d tr ít nh t, giúp cho vi c dàn tr i r i ro ư c th c hi n theo c hai chi u không gian và th i gian, ng th i giúp gi m t i thi u thi t h i kinh t cho ngư i s d ng lao ng, ti t ki m chi cho c ngân sách Nhà nư c và ngân sách gia ình. 2 – Ngu n qu BHXH Qu BHXH t p trung nh ng óng góp b ng ti n c a nh ng ngư i tham gia BHXH hình thành m t qu ti n t t p trung chi tr cho nh ng ngư i ư c hư ng BHXH và gia ình h khi h b gi m ho c m t thu nh p do b gi m, m t kh năng lao ng ho c m t vi c làm. Như v y qu BHXH là m t qu tiêu dùng, ng th i là m t qu d phòng; nó v a mang tính kinh t v a mang tính xã h i r t cao và là i u ki n hay cơ s v t ch t quan tr ng nh t m b o cho toàn b h th ng BHXH t n t i và phát tri n. Qu BHXH hình thành và ho t ng ã t o kh năng gi i quy t nh ng r i ro c a t t c nh ng ngư i tham gia v i t ng d tr ít nh t, giúp cho vi c giàn tr i r i ro ư c th c hi n theo c hai chi u không gian và th i gian, ng th i giúp gi m thi u thi t h i kinh t cho ngư i s d ng lao ng, ti t ki m chi cho c Ngân sách nhà nư cvà ngân sách gia ình. 16
Qu ư c hình thành t nhi u ngu n khác nhau: - Th nh t, ó là ph n óng góp c a ngư i s d ng lao ng, ngư i lao ng và Nhà nư c, ây là ngu n chi m t tr ng l n nh t và cơ b n c a qu . - Th hai, là ph n tăng thêm do b ph n nhàn r i tương i c a qu ưc t ch c BHXH chuyên trách ưa vào ho t ng sinh l i. - Th ba, là ph n n p ph t c a nh ng cá nhân và t ch c kinh t vi ph m lu t l v BHXH. Ph n l n các nư c trên th gi i, qu BHXH u ưc hình thành t các ngu n nêu trên. Tuy nhiên phương th c óng góp và m c óng góp c a các bên tham gia có khác nhau. 2 - M c ích s d ng qu BHXH Qu BHXH ư c s d ng ch y u cho hai m c ich sau ây: - Chi tr và tr c p cho các ch BHXH - Chi phí cho s nghi p qu n lý BHXH Theo khuy n ngh c a T ch c lao ng qu c t (ILO) qu BHXH ư c s d ng tr c p cho các i tư ng tham gia BHXH, nh m n nh cu c s ng cho b n thân và gia ình h , khi i tư ng tham gia BHXH g p r i ro. Th c ch t là tr c p cho 9 ch mà t ch c này ã nêu lên trong công ư c 102 tháng 6 năm 1952 t i Giơnevơ: 1. Chăm sóc y t 2. Tr c p m au 3. Tr c p th t nghi p 4. Tr c p tu i già 5. Tr c p tai n n lao ng và b nh ngh nghi p 6. Tr c p gia ình 7. Tr c p sinh 8. Tr c p khi tàn ph 17
9. Tr c p cho ngư i còn s ng ( tr c p m t ngư i nuôi dư ng) 9 ch trên hình thành m t h th ng các ch BHXH . Tuỳ i u ki n kinh t xã h i mà m i nư c tham gia công ư c Giơnevơ th c hi n khuy n ngh ó mc khác nhau, nhưng ít nh t ph i th c hi n ư c ba ch . Trong ó, ít nh t ph i có m t trong năm ch : (3), (4), (5), (8), (9). M i ch trong h th ng trên khi xây d ng u d a trên nh ng cơ s kinh t xã h i tài chính, thu nh p, ti n lương .v.v… ng th i tuỳ t ng ch khi xây d ng còn ph i tính n các y u t sinh h c; tu i th bình quân c a qu c gia, nhu c u dinh dư ng; xác su t t vong… Tuy nhiên, cơ s xác nh i u ki n hư ng BHXH ph i tính n m t lo t các y u t liên quan n toàn b h th ng các ch cũng như t ng ch BHXH c th . Ch ng h n khi xác nh i u ki n hư ng tr c p BHXH tu i già ph i d a vào cơ s sinh h c là tu i i và gi i tính, c a ngư i lao ng là ch y u. B i vì tu i già hư ng tr c p hưu trí c a m i gi i, m i vùng, m i qu c gia có nh ng khác bi t nh t nh. Do ó, co nh ng nư c quy nh: Nam 60 tu i và N 55 tu i s ư c ngh hưu. Nhưng cũng có nh ng nư c quy nh: Nam 65 tu i và N 60 tu i.v.v…Ho c khi xác nh i u ki n hư ng tr c p cho chê tai n n lao ng và b nh ngh nghi p ph i tính n các y u t như: i u ki n và môi trư ng lao ng; b o h lao ng v.v…Các y u t này thư ng có quan h và tác ng qua l i v i nhau ít nhi u nh hư ng n i u ki n BHXH c a t ng ch và toàn b h th ng các ch BHXH. Th i gian hư ng tr c p và m c hư ng tr c p BHXH nói chung ph thu c vào t ng trư ng h p c th và th i gian óng phí BHXH c a ngư i lao ng trên cơ s tương ng gi a óng và hư ng. ng th i m c tr c p còn ph thu c vào kh năng thanh toán chung c a t ng qu tài chính BHXH; m c s ng chung c a các t ng l p dân cư và ngư i lao ng. 18
Nhưng v nguyên t c, m c tr c p này không cao hơn m c ti n lương ho c ti n công khi ngư i lao ng ang làm vi c và nó ch b ng m t t l ph n trăm nh t nh so v i m c ti n lương hay ti n công. các nư c kinh t phát tri n do m c lương cao nên t l này thư ng th p và ngư c l i nh ng nư c ang phát tri n do m c ti n lêong còn th p nên ph i áp d ng m t t l khá cao. Ví d , pháp m c tr c p hưu trí ch b ng 50% m c lương cao nh t ( v i i u ki n óng BHXH 37,5 năm ), m au ư c hư ng tr c p b ng 50% ti n lương, th i gian ngh m ư c hư ng tr c p không quá 12 tháng. Sinh con ư c hư ng tr c p BHXH b ng 90% ti n lương trong vòng 16 tu n v.v…Còn Philipin, m c tr c p hưu trí t 42% n 102%, tuỳ thu c t ng nhóm lương khác nhau, m au ư c hư ng 65%, sinh con ư c ngh 45 ngày và ư c tr c p b ng 100% ti n lương v.v… Tuy v y, vi c các nư c quy nh tr c p BHXH b ng t l ph n trăm so v i ti n lương hay ti n công thư ng d n n b i chi qu BHXH. Vì v y, m t s nư c ã ph i tìm cách kh c ph c như: tr ngay 1 l n khi ngh hưu, ho c su t i óng theo t l ph n trăm c a m t m c thu nh p quy nh và hư ng cũng theo t l ph n trăm c a m c quy nh. Ngoài vi c chi tr tr c p theo các ch BHXH, qu BHXH còn ư c s d ng cho chi phí qu n lý như: Ti n lương cho nh ng ngư i làm vi c trong h thông BHXH; kh u hao tài s n c nh, văn phòng ph m và m t s kho n chi khác… Ph n qu nhàn r i ph i ư c em u tư sinh l i. M c ích u tư qu BHXH là nh m b o toàn và tăng trư ng ngu n qu . Quá trình u tư qu BHXH ph i m b o nguyên t c: an toàn, có l i nhu n, có kh năng thanh toán và m b o l i ích kinh t - xã h i. 19