intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Luận văn: NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CƠ SỞ KHOA HỌC NHẰM ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP KỸ THUẬT GÂY TRỒNG RỪNG NGẬP MẶN CHO VÙNG BÃI BỒI VEN BIỂN HUYỆN KIM SƠN, TỈNH NINH BÌNH

Chia sẻ: Carol123 Carol123 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

413
lượt xem
78
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việt Nam có tổng diện tích tự nhiên là 32.894.398 ha với chiều dài bờ biển 3.260 km; có 606.792 ha đất ngập mặn ven biển, trong đó có 209.741 ha diện tích rừng ngập mặn ven biển. Diện tích rừng ngập mặn tuy không lớn nhƣng có vai trò rất lớn trong việc phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trƣờng: Rừng ngập mặn có hệ sinh thái khá phong phú với 37 loài cây ngập mặn thực thụ và 72 loài cây tham gia (Phan Nguyên Hồng và cộng sự 1993, 1999, 2002), nguồn...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Luận văn: NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CƠ SỞ KHOA HỌC NHẰM ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP KỸ THUẬT GÂY TRỒNG RỪNG NGẬP MẶN CHO VÙNG BÃI BỒI VEN BIỂN HUYỆN KIM SƠN, TỈNH NINH BÌNH

  1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM _______________________________________ Tô Văn Vƣợng “NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CƠ SỞ KHOA HỌC NHẰM ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP KỸ THUẬT GÂY TRỒNG RỪNG NGẬP MẶN CHO VÙNG BÃI BỒI VEN BIỂN HUYỆN KIM SƠN, TỈNH NINH BÌNH ”. LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP NINH BÌNH, NĂM 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM _______________________________________ Tô Văn Vƣợng “NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CƠ SỞ KHOA HỌC NHẰM ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP KỸ T HUẬT GÂY TRỒNG RỪNG NGẬP MẶN CHO VÙNG BÃI BỒI VEN BIỂN HUYỆN KIM SƠN, TỈNH NINH BÌNH ” Chuyên ngành: Lâm học Mã số: 60 62 60 Luận văn thạc sỹ: Lâm học Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Ngô Đình Quế NINH BÌNH, NĂM 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  3. Lời cảm ơn! Trong thời gian thực hiện đề tài, ngoài sự nỗ lực của bản thân tôi còn được sự quan tâm giúp đỡ của nhiều người . Đến nay, đề tài của tôi đã hoàn thành. Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn: PGS - TS Ngô Đình Quế đã giúp đỡ tôi hết sức tận tình trong suất quá trình thực hiện đề tài; Cán bộ Trung tâm Sinh thái và Môi trường rừng – Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, đã giúp tôi trong quá trình lấy mẫu, phân tích mẫu thực hiện đề tài; Ban giám đốc, lãnh đạo phòng Lâm nghiệp và đồng nghiệp tại Sở Nông nghiệp & PTNT nơi tôi công tác; đã tạo mọi điều kiện về thời gian, hỗ trợ tôi về mặt chuyên môn; BQL rừng phòng hộ huyện Kim Sơn, các chủ hộ nhận khóan trồng rừng đã giúp tôi trong quá trình thu thập số liệu và thực hiện ngoài thực đ ịa; Đồng thời tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè đã quan tâm, động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi trong suốt quá trình học tập và xây dựng luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn tất cả sự giúp đỡ quý báu đó! Ninh Bình, tháng 9 năm 2009 Tô Văn Vƣợng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  4. MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn Mục lục biểu ………………………….……………….……………. Mục lục biểu đồ …………………………………………………….. Mục lục bản đồ ……………………………………………………... Mở đầu …………………………………………………...…………... 1 Chƣơng I. Tổng quan đề tài ………………………………………….. 3 1.1. Trên thế giới 3 ……………………………………………………... 1.2. Trong nƣớc 8 ………………………………………………………. Chƣơng II. Đối tƣợng, phạm vi, mục tiêu, nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu 15 ……………………………………………………………. 2.1. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 15 ………………………………….. 2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu …………………………………………. 15 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu 15 ……………………………………………. 2.2. Mục tiêu, nghiên cứu của đề tài …………………………………. 15 2.2.1. Mục tiêu chung ……………………………………………… 15 2.2.2. Mục tiêu cụ thể …………………… ………………………… 15 2.3. Nội dung nghiên cứu 15 …………………………………………….. 2.3.1. Nghiên cứu hiện trạng sử dụng đất rừng ngập mặn …………… 15 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  5. Trang 2.3.2. Nghiên cứu đặc điểm đất đai dƣới rừng ngập mặn ven biển ….. 15 2.3.3. Nghiên cứu đặc điểm sinh trƣởng (đƣờng kính D00, tán và 16 chiều cao) của cây Trang ở các độ tuổi trên các dạng lập địa khác nhau …. 2.3.4. Xây dựng tiêu chí và bản đồ lập địa vùng ven biển huyện Kim 16 Sơn 2.3.5. Đề xuất các giải pháp kỹ thuật về gây trồng rừng ngập mặn ở 16 các điều kiện lập địa khác nhau …………………………………….. 2.4. Phƣơng pháp nghiên 16 cứu…………………………….…………… 2.4.1. Cách tiếp cận của đề tài ……………………………………….. 16 2.4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể 17 ……………………………….. 2.4.2.1. Nghiên cứu hiện trạng sử dụng đất ………………………….. 17 2.4.2.2. Nghiên cứu đặc điểm đất đai rừng ngập mặn ven biển 17 ……… 2.4.2.3. Đề xuất các giải pháp kỹ thuật về gây trồng rừng ngập mặn ở 18 các dạng lập địa khác nhau ………………………………………….. Chƣơng III. Đặc điểm điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu ……… 19 3.1. Đặc điểm tự nhiên ……………………………………………….. 19 3.1.1. Vị trí địa lý và đặc điểm địa hình …………………………… 19 3.1.1.1. Vị trí địa lý …………………………………………………... 19 3.1.1.2. Địa hình, địa mạo ……………………………………………. 19 3.1.2. Tình hình khí tƣợng …………………………………………… 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  6. Trang 3.1.2.1. Lƣợng bốc hơi ……………………………………………... 19 3.1.2.2. Gió – bão 20 …………………………………………………….. 3.1.2.3. Nhiệt độ …………………………………………………… 20 3.1.2.4. Độ ẩm ……………………………………………………….. 21 3.1.2.5. Mƣa ………………………………………………………….. 21 3.1.2.6. Chế độ thủy triều ……………………………………………. 22 3.1.2.7. Độ mặn nƣớc biển trung bình trong các năm từ 2003 đến 22 2008 3.1.3. Tình hình địa chất …………………………………………… 23 3.1.4. Đặc điểm sinh thái một số loài cây ngập mặn rừng phòng hộ 23 Kim Sơn 3.1.4.1. Đặc điểm sinh học cây Bần chua ………………………….. 23 3.1.4.2. Đặc điểm sinh học cây Trang ……………………………... 24 3.2. Tình hình dân sinh, kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu ………… 25 3.2.1. Tình hình dân số, đất đai 25 ………………………………………. 3.2.2. Cơ cấu kinh tế, thu nhập bình quân, mức độ tăng trƣởng …… 25 3.3. Tình hình cơ sở vật chất, hạ tầng ……………………………… 26 3.3.1. Về giao thông ………………………………………………..… 26 3.3.2. Cơ sở phúc lợi xã hội ………………………………...……… 27 3.3.3. Các công trình khác …………………………………….…… 27 Chƣơng IV. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 28 ………………………... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  7. Trang 4.1. Hiện trạng đất ngập mặn ven biển ……………….……………. 28 4.2. Một số đặc điểm đất ngập mặn …………………...…………… 32 4.2.1. Độ thành thục của đất ………………………………….……… 32 4.2.1.1. Độ thành thục của đất và phân bố của rừng ……………….… 33 4.2.1.2. Độ thành thục của đất và sinh trƣởng của rừng trồng 35 ……….. 4.2.2. Một số tính chất lý hóa học của đất …………………………… 38 4.2.2.1. Thành phẩn cấp hạt ………………………...……………… 38 4.2.2.2. Một số chỉ tiêu hóa tính đất …………….…………………… 44 4.3. Diễn biến một số chỉ tiêu hóa tính đất dƣới rừng trồng ……….. 49 4.3.1. Độ chua của đất ………………………………...…………… 50 4.3.2. Chất hữu cơ ……………………………………….…………… 52 4.3.3. Đạm …………………………………………………………. 53 4.4. Xây dựng bản đồ lập địa và đề xuất phƣơng hƣớng sử dụng đất 54 ngập mặn bãi bồi ven biển huyện Kim Sơ n …...…………………… 4.4.1. Xây dựng bản đồ lập địa ……………………….……………… 54 4.4.1.1. Các yếu tố phân chia lập địa ………………………………… 54 4.4.1.2. Kết quả xây dựng bản đồ lập địa ………………………….. 59 4.4.2. Đề xuất phƣơng hƣớng sử dụng đất …………………………. 64 4.4.2.1. Lựa chọn cây trồng ………………………………...……… 64 4.4.2.2. Biện pháp kỹ thuật áp dụng 64 …………………..……………… 4.4.2.3. Chăm sóc và bảo vệ rừng trồng 65 ……………………………… Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  8. Trang Chƣơng V. Kết luận và kiến nghị 66 …………………..………………… 5.1. Kết luận …………………………………………….……………. 66 5.1.1. Đặc điểm đất ngập mặn ven biển Kim Sơn 66 ………….………… 5.1.2. Xây dựng bản đồ lập địa ………………….…….…………… 67 5.2. Kiến nghị ……………………………………………………… 68 Chƣơng VI. Tài liệu tham khảo 69 ……………………………….……… Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  9. MỞ ĐẦU Việt Nam có tổng diện tích tự nhiên là 32.894.398 ha với chiều dài bờ biển 3.260 km; có 606.792 ha đất ngập mặn ven biển, trong đó có 209.741 ha diện tích rừng ngập mặn ven biển. Diện tích rừng ngập mặn tuy không lớn nhƣng có vai trò rất lớn trong việc phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trƣờng: Rừng ngập mặn có hệ sinh thái khá phong phú với 37 loài cây ngập mặn thực thụ và 72 loài cây tham gia (Phan Nguyên Hồng và cộng sự 1993, 1999, 2002), nguồn lợi thuỷ sản có số lƣợng cá khá lớn khoảng 258 loài ( Mai Đình Yến, 1992). Các loài chim cũng rất giầu có đã hình thành một số sân chim lớn nhƣ RAMSAR Xuân Thuỷ với 215 loài (Birdlife International 1994, 2002), Bạc Liêu, Đầm Dơi – mũi Cà Mau là 171 loài trong đó có 53 loài di cƣ (Đặng Trung Tấn, 2001). Rừng ngập mặn không chỉ là nơi cƣ trú mà còn là nơi cung cấp nguồn dinh dƣỡng, hỗ trợ cho sự tồn tại và phát triển phong phú của các quần thể sinh vật cửa sông ven biển; đồng thời còn là nơi “ƣơng ấp” những cá thể non của nhiều loài sinh vật biển, nơi duy trì đa dạng sinh học cho biển (Mohamed và Kao, 1941, Frusker, 1983). (Phan Nguyên Hồng, Rừng ngập mặn Việt Nam - Nhà xuất bản Nông nghiệp,, Hà Nội 1999). Đối với kinh tế - xã hội, rừng ngập mặn còn đƣợc khai thác dƣới dạng du lịch sinh thái nhƣ khu rừng ngập mặn Cần Giờ, Xuân Thủy - Nam Định … và nó còn cung cấp gỗ, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, chất đốt, thức ăn gia súc, bảo vệ các công trình đê biển, khu sản xuất nông lâm nghiệp, dân cƣ … Về mặt môi trƣờng, hệ sinh thái rừng ngập mặn có vai trò to lớn trong việc phòng hộ ven biển, chống xói lở bờ biển, hạn chế tác hại của sóng, gió, bão. Rừng ngập mặn là một tác nhân làm cho khí hậu dịu mát hơn, giảm nhiệt độ tối đa và biên độ nhiệt, làm tăng nhanh khả năng lắng đọng đất góp phần mở rộng diện tích. Rừng ngập mặn có vai trò hết sức to lớn nhƣng diện tích rừng ngập mặn ngày càng bị thu hẹp, môi trƣờng rừng bị đe dọa. Mặc dù diện tích rừng ngập mặn trong những năm gần đây đƣợc gia tăng đáng kể; nhƣng tổng diện tích rừng ngập mặn trên toàn quốc bị suy giảm một cách rõ rệt. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  10. Năm 1943 cả nƣớc có 408.500 ha rừng ngập mặ n (100%); đến năm 2007 diện tích còn lại 209.741 ha (51,34%). Nhƣ vậy, sau hơn 60 năm, rừng ngập mặn nƣớc ta đã bị suy giảm gần 1/2 diện tích. Bình quân mỗi năm mất khoảng 3.105,6 ha rừng ngập mặn. Cả nƣớc nói chung và Ninh Bình nói riêng sự biến động về diện tích đất ngập mặn cùng với nguy cơ bị thu hẹp dần về diện tích rừng ngập mặn do nhiều nguyên nhân khác nhau nhƣ: sự huỷ diệt của chất độc hóa học trong chiến tranh, chuyển đất rừng ngập mặn sang sản xuất nông nghiệp, việc quai đê lấn biển, đô thị hóa; đặc biệt là việc phát triển nuôi tôm, cua xuất khẩu đã làm cho việc quản lý rừng ngập mặn gặp nhiều khó khăn. Việc phá rừng là nguyên nhân chính gây ra một số hậu quả nhƣ: làm mất đi nguồn lợi thuỷ sản, đa dạng sinh học, sự phong phú của hệ sinh thái trong rừng ngập mặn, làm mất nơi cƣ trú, sinh đẻ của nhiều loài thuỷ sản, chim, thú … làm giảm chức năng phòng hộ chắn sóng, phòng hộ đê biển, chống xói lở, lƣu trữ nƣớc ngầm… Đứng trƣớc tình hình trên Nhà nƣớc và ngành lâm nghiệp đã có rất nhiều cố gắng để khôi phục, phát triển rừng ngập mặn và đã đạt đƣợc nhiều thành tựu đáng kể trong công tác nghiên cứu gây trồng và phục hồi rừng ở Việt Nam: trồng cây trên lập địa khó, triển khai các mô hình nông lâm thuỷ sản, suất đầu tƣ trồng rừng ngập mặn luôn đƣợc nâng lê n... Tỉnh Ninh Bình gần đây đã trồng đƣợc một diện tích rừng ngập mặn khá lớn nhƣng tỷ lệ thành rừng còn thấp do nhiều nguyên nhân: thiên tai, sâu bệnh hại, trồng và chăm sóc chƣa đúng thời vụ; trong đó có một nguyên nhân quan trọng, đó là do chƣa bố trí loài cây trồng phù hợp với từng dạng lập địa (Đất nào cây ấy). Để nâng cao hiệu quả của việc trồng rừng cũng nhƣ phát triển bền vững rừng ngập mặn vùng bãi bồi ven biển huyện Kim Sơn – tỉnh Ninh Bình, chúng tôi đã tiến hành thực hiện đề tài: “ Nghiên cứu một số cơ sở khoa học nhằm đề xuất các giải pháp kỹ thuật gây trồng rừng ngập mặn cho vùng bãi bồi ven biển huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình ”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 10 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  11. CHƢƠNG I TỔNG QUAN ĐỀ TÀI 1.1. Trên thế giới: Đến nay rừng ngập mặn xuất hiện trên 75% bờ biển nhiệt đới và á nhiệ t đới trong khoảng từ 300 vĩ tuyến Nam đến 300 vĩ tuyến Bắc. Rừng ngập mặn có diện tích lớn nhất nằm trong vùng từ 100 vĩ độ Bắc đến 100 vĩ độ Nam (Twilley và cộng sự 1992). Diện tích rừng ngập mặn trên toàn thế giới ƣớc tính khoảng 18 triệu ha, phân bố tại 82 nƣớc. Trong đó, ở khu vực Châu Á, rừng ngập mặn có khoảng 8,4 triệu ha, chiếm tới 46% tổng diện tích rừng ngập mặn thế giới; riêng 07 nƣớc Đông Nam Á, diện tích rừng ngập mặn chiếm tới 36% tổng diện tích rừng ngập mặn thế giới (Mark Spalding và cộng sự, 1997). Từ lâu các ngành khoa học đã quan tâm nghiên cứu về đất ngập mặn cũng nhƣ rừng ngập mặn trên nhiều lĩnh vực vì những giá trị to lớn về sinh học, sinh thái và kinh tế xã hội của vùng ven biển. + Nghiên cứu về giải phẫu, phân loại, phân bố: Lĩnh vực đƣợc quan tâm nhiều nhất là phân loại thực vật, thảm thực vật và phân bố. Có 2 công trình nổi tiếng là Mangrove vegetation của V.J. Chapman (1975) và The botany of mangroves của P.B. Tomlinson (1986) đã nghiên cứu về giải phẫu, phân loại, phân bố, sinh thái một số loài cây ngập mặn trên thế giới [36], [45]. + Nghiên cứu về các nhân tố sinh thái: Nghiên cứu các nhân tố sinh thái ảnh hƣởng đến sự hình thành và phát triển rừng ngập mặn có nhiều tác giả đề cập đến. Theo V.J. Chapman (1975) có 7 yếu tố sinh thái cơ bản ảnh hƣởng đến sự phát triển rừng ngập mặn là: Nhiệt độ, thế nền đất bùn, sự bảo vệ, độ mặn, thủy triều, dòng chảy hải lƣu, biển nông [36]. Tổ chức UNESCO (1979) và FAO (1982) khi nghiên cứu về rừng và đất rừng ngập mặn ở vùng châu Á Thái Bình Dƣơng cho rằng: Hệ sinh thái Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 11 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  12. rừng ngập mặn trong khu vực này đã và đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó nguyên nhân chính là do việc khai thác tài nguyên rừng, đất rừng ngập mặn không hợp lý gây ra các biến đổi tiêu cực đối với môi trƣờng đất và nƣớc. Các tổ chức này đã khuyến cáo các quốc gia có rừng và đất ngập mặn, cần phải có những biện pháp hữu hiệu để khắc phục tình trạng này bằng các giải pháp nhƣ: xây dựng các hệ thống chính sách, văn bản pháp luật về quản lý sử dụng đất, rừng ngập mặn và nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật trồng, khoanh nuôi bảo vệ rừng kết hợp với việc xây dựng các mô hình lâm ngƣ kết hợp [1]. Có một số công trình nghiên cứu về lƣợng mƣa, nhiệt độ ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng và phát triển của cây ngập mặn. V.J. Chapman (1975), P.B. Tomlinson (1986) cho rằng nhiệt độ là nhân tố quan trọng ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng và phân bố rừng ngập mặn. Cây ngập mặn sinh trƣởng tốt ở môi trƣờng có nhiệt độ ấm, nhiệt độ của tháng lạnh nhất không dƣới 20 oC, biên độ nhiệt theo mùa không vƣợt quá 10 oC. P. Saenger và cộng sự (1983) (Trích dẫn từ Nguyễn Hoàng Trí, 1999) đã giải thích sự có mặt của rừng ngập mặn ở một vùng nào đó tùy thuộc nhiệt độ không khí và nhiệt độ nƣớc. A.N. Rao (1986) nhận định rằng trong các nhân tố khí hậu thì lƣợng mƣa là nhân tố quan trọng với vai trò cung cấp nguồn nƣớc ngọt cho cây ngập mặn tăng trƣởng và phát triển, rừng ngập mặn sinh trƣởng tốt nhất ở nơi có lƣợng mƣa đầy đủ [26], [36], [42], [45]. Trong các nhân tố sinh thái thì độ mặn là nhân tố quan trọng nhất ảnh hƣởng đến tăng trƣởng, tỷ lệ sống, phân bố các loài. De Hann (1931) (Trích dẫn từ Aksornkoae, 1993) cho rằng rừng ngập mặn tồn tại, phát triển ở nơi có độ mặn từ 10-30‰ và các tác giả đã chia thực vật ngập mặn thành hai nhóm; nhóm phát triển ở độ mặn từ 10-30‰ và nhóm phát triển ở độ mặn từ 0-10‰ [34]. Yếu tố giới hạn sự phân bố của rừng ngập mặn là sự thiếu vắng muối trong đất và nƣớc. Mỗi loại cây ngập mặn chịu đựng một độ mặn nhất định. Khi độ mặn trong đất tăng và tầng bùn giả m thì cây còi cọc, cành ngắn, lá nhỏ và dày hơn (A.N. Rao, 1986). Nhiều nghiên cứu cho thấy, cây ngập mặn có Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 12 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  13. thể tồn tại đƣợc trong nƣớc ngọt một thời gian nào đó, nhƣng sinh trƣởng của cây giảm dần, sau vài tháng nếu không đƣợc cung cấp một lƣợng muối thích hợp thì cây sinh trƣởng rất kém, lá cây có nhiều chấm đen và vàng do sắc tố bị phân hủy, lá sớm rụng. Hầu hết các cây ngập mặn đều sinh trƣởng tốt ở môi trƣờng nƣớc có độ mặn từ 25 -50% độ mặn nƣớc biển. Khi độ mặn càng cao thì sinh trƣởng của cây càng kém, sinh khối của rễ, thân và lá đều thấp dần, lá sớm rụng (Saenger và cộng sự, 1983) (Trích dẫn từ Nguyễn Hoàng Trí, 1999) [26], [42]. Khi nghiên cứu sự sinh trƣởng của loài Trang (Kandelia candel (L.Druce) liên quan đến độ mặn của môi trƣờng, P. Lin và X .M.Wei (1980) (Trích dẫn từ A.N. Rao, 1986) đã nhận tháy chúng phát triển tốt ở nơi có nồng độ muối từ 7,5 đến 21,2‰ [42]. Nhiều tác giả cho rằng đất là nhân tố chính giới hạn sự tăng trƣởng và phân bố cây ngập mặn (Gledhill, 1963; Giglioli và King, 1966; Clark và Hannonn, 1967; S. Aksornkoae và cộng sự, 1985) (Trích dẫn Aksornkoae, 1993). Đất rừng ngập mặn là đất phù sa bồi tụ có độ muối cao, thiếu O 2, giàu H2S, rừng ngập mặn thấp và cằn cỗi trên các bãi lầy có ít phù sa, nghèo chất dinh dƣỡng. A. Karim và cộng sự cho biết sự phát triển của thực vật ngập mặn liên quan đến số lƣợng phù sa lắng đọng và cây đạt chiều cao cực đại ở nơi có lớp đất phù sa dày [34]. S. Aksornkoae (1993) nghiên cứu đất ngập mặn ở Thái Lan, còn A. Karim (1983, 1988) nghiên cứu đất ngập mặn ở Sundarbans – Banglades có độ pH từ 6,5-8; độ mặn của đất từ 3,3-17,3‰ và ông chia đất ra làm 3 loại: loại có độ mặn thấp dƣới 5‰, loại có độ mặn trung bình từ 5 -10‰ và loại có độ mặn cao trên 15‰. J.K. Choudhury (1994) nghiên cứu tính chất lý hóa của đất rừng ngập mặn ở Sundarbans – Ấn Độ cho thấy đất ở tầng 0 -15cm có tỷ lệ cát từ 15,25-49,25%, độ pH: 7-8, N: 0,02-0,09%, P: 0,1-0,2%, CaO: 0-6%, C: 0,5-1,0% [34], [37]. + Nghiên cứu về sinh trƣởng của cây ngập mặn: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 13 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  14. S. Soemodiharjo và cộng sự (1994) nghiên cứu về tăng trƣởng chiều cao và đƣờng kính thân của loài Đƣng đƣợc trồng ở Inđônêxia theo các tuổi 6, 11, 14, 18 và cho biết sự tăng trƣởng hàng năm tƣơng ứng là 0,7; 0,5; 0,6; 0,6cm [44]. Ở Phangnga (Thái Lan) (J. Kongsanchai, 1984) nghiên cứu sự tăng trƣởng của Đƣớc đôi trồng tại vùng khai thác mỏ thiếc ở các giai đoạn 1, 2, 3, 4, 5, 6 năm tuổi và cây đạt chiều cao tƣơng ứng là 0,71; 0,74; 1,23; 1,25; 1,27 và 1,93 m [41]. + Nghiên cứu về trồng rừng: Về lĩnh vực trồng và phục hồi rừng ngập mặn đã có nhiều tổ chức quốc tế tham gia nhƣ: Chƣơng trình hợp tác Liên hợp quốc (UNDP), chƣơng trình môi trƣờng Liên hiệp quốc (UNEP), tổ chức Lƣơng thực và Nông nghiệp của Liên hiệp quốc (FAO), chƣơng trình nghiên cứu và quản lý hệ sinh thái rừng ngập mặn khu vực châu Á và Thái Bình Dƣơng của UNDP/UNESCO (RAS/79/002) đã cung cấp tài chính cho những tổ chức chuyên môn của các nƣớc để nghiên cứu quản lý rừng ngập mặn. Chính phủ của nhiều nƣớc đã ban hành các chính sách về rừng ngập mặn, khuyến khích trồng lại rừng. Ở Thái Lan, Đƣớc đôi và Đƣng đƣợc coi là đối tƣợng chính để trồng rừng ngập mặn vì cho than tốt, có nhiệt lƣợng cao. Đƣớc đôi đƣợc trồng bằng hai phƣơng pháp: Bằng trụ mầm và bằng cây con trong túi bầu đạt tỷ lệ sống trên 80% (Aksornkoea, 1996). Còn Đƣng t rồng từ trụ mầm có tỷ lệ sống trên 94% (S. Havannond, 1994) [34], [39]. Ở Malayxia, từ năm 1987-1992 đã trồng đƣợc 4.300 ha, loài cây chính đƣợc trồng ở đây là Đƣớc đôi và Đƣng. Inđônêxia trồng 4 loài cây chính đó là Đƣớc đôi (Rhizophora stylosa Griff), Đƣớc vòi, Đƣng và Vẹt dù (Bruguiera gymnorhizan (L.) Lamk). Vẹt dù đƣợc trồng bằng cây con có bầu 3-4 tháng tuổi, có 3 -4 lá và Đƣớc đôi, Đƣớc vòi, Đƣng đƣợc trồng trực tiếp bằng trụ mầm (Soemodihardjo và cộng sự, 1996) [44]. Ấn Độ tập trung gồm 5 loài cây chính: Mấm lƣỡi đồng (Avicennia offcinalis L.), Mấm biển, Đƣớc đôi, Đƣng, Bần chua (Sonneratia caseolaris) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 14 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  15. (L.) Engler) cũng bằng hai phƣơng pháp trồng trực tiếp từ trụ mầm và cây con trong các túi bầu (có kích thƣớc 4cm x 10cm). Các loài Đƣớc đôi, Đƣng và Mấm biển trồng với mật độ 1,5m x 1,5m (G.A. Untawale, 1996) [47]. Pakistan trồng 4 loài: Mấm biển, Sú, Đƣng, Dà (Ceriop tagal (Perr) C.B. Robinson) bằng 2 phƣơng pháp: Cây có bầu và trồng trực tiếp. Ở Bănglađét ngƣời ta trồng các loài Vẹt đen (Bruguiera sexangula (Lour.) Poir). Bần và Mấm lƣỡi đồng bằng cây con trong túi bầu và trồng trực tiếp (N.A. Siddiqi 1996). Ở Colombia trồng một loài Đƣớc đỏ bằng phƣơng pháp gieo ƣơm 25 trụ mầm/m2, sau đó chọn các cây con có chiều cao từ 0,25m đến 0,5m (đo từ mặt đất đến ngọn) rồi đem trồng với mật độ 9 cây/m2 (C. Bohorquerz, 1996) [35], [43]. Cho đến nay những nghiên cứu ở nhiều nƣớc đã xác định đƣợc phân bố, đặc điểm sinh thái các loại thực vật rừng ngập mặn, đa dạng của hệ sinh thái rừng ngập mặn. Số liệu nghiên cứu cho thấy rừng ngập mặn phân bố chủ yếu ở vùng cửa sông, ven biển, vùng nƣớc lợ, nƣớc mặn và ảnh hƣởng bởi thuỷ triều. Đến nay, hệ thực vật rừng ngập mặn đã phát triển 100 loài, trong đó có những loài phân bố rất hạn chế nhƣng nhiều loài phân bố ở nhiều vùn g sinh thái (Tomlinson, 1986; Mark Spalding và cộng sự 1997; Rao 1987; Mepham 1985; Duke 1992). Châu Á là nơi có sự đa dạng nhất về số loài cây ngập mặn, với khoảng 70 loài, tiếp đến là châu Phi khoảng 30 loài; châu Mỹ và vùng Caribean khoảng 11 loài. Các loài cây ngập mặn phổ biến ở hầu khắp các vùng sinh thái là các loài thuộc chi Đƣớc (Rhizophora), Vẹt (Bruguiera) và Trang (Kandelia). Fran cois Blasco (1983), khi nghiên cứu ảnh hƣởng của nhiệt độ đến phân bố và sinh trƣởng của các loài cây ngập mặn, cho rằng: ở vùng xích đạo hoặc gần xích đạo, nơi có nhiệt độ không khí trung bình năm 26 – 270C, trong một năm không có tháng nào nhiệt độ của nƣớc biển ven bờ < 200C, là những điều kiện thuận lợi cho sinh trƣởng của rừng ngập mặn. Nếu trong năm có nhiều tháng nhiệt độ của nƣớc biển < 160C thì sẽ không xuất hiện rừng ngập mặn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 15 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  16. Theo đánh giá của Hiệp hội nghiên cứu hệ sinh thái rừng ngập mặn quốc tế (ISME) thì việc trồng, nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật trồng và kinh doanh rừng ngập mặn mới chỉ đƣợc thực hiệ n ở một số nƣớc; đây cũng là một trong những nguyên nhân gây cản trở công tác bảo vệ và khôi phục các hệ sinh thải rừng ngập mặn trên thế giới. Tổ chức UNESCO (1979) và FAO (1982) khi nghiên cứu về rừng và đất rừng ngập mặn ở vùng Châu Á Thái Bình Dƣơng c ho rằng: Hệ sinh thái rừng ngập mặn trong khu vực này đã và đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó nguyên nhân chính là do việc khai thác tài nguyên rừng và đất rừng ngập mặn không hợp lý gây ra các biến đổi tiêu cực đối với môi trƣờng đất và nƣớc. Các tổ chức này đã khuyến cáo các quốc gia có rừng và đất rừng ngập mặn, cần phải có biện pháp hữu hiệu để khắc phục tình trạng này bằng các giải pháp nhƣ: Xây dựng các hệ thống chính sách, văn bản pháp luật về quản lý sử dụng đất, rừng ngập mặn; nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật trồng, khoanh nuôi, chăm sóc và bảo vệ kết hợp xây dựng các mô hình lâm ngƣ kết hợp [1]. 1.2. Trong nƣớc Việt Nam có tổng diện tích tự nhiên trên phần đất liền là 32.894.398 ha, với bờ biển dài 3.260 km, hệ thống sông ngòi dày đặc đã tạo nên sự phong phú và đa dạng về hệ sinh thái rừng ngập mặn. Vùng rừng ngập mặn đƣợc phân chia thành 4 khu vực lớn gồm: - Khu vực I: Ven biển Đông Bắc, từ mũi Ngọc đến mũi Đồ Sơn. - Khu Vực II: Ven biển đồng bằng Bắc Bộ từ mũi Đồ Sơn đến mũi Lạch Trƣờng. - Khu vực III: Ven biển Trung Bộ, từ mũi Lạch Trƣờng đến mũi Vũng Tàu. - Khu vực IV: Ven biển Nam Bộ, từ mũi Vũng Tàu đến mũi Nải - Hà Tiên. Và trong mỗi vùng chia ra các tiểu vùng (Phan Nguyên Hồng, Rừng ngập mặn Việt Nam, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội năm 1999) [11]. + Nghiên cứu về phân loại, phân bố: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 16 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  17. Công trình nghiên cứu có hệ thống về rừng ngập mặn đầu tiên ở Việt Nam là luận văn tiến sỹ của Vũ Văn Cƣơng (1964) về các quần xã thực vật ở rừng Sát thuộc vùng Sài Gòn – Vũng Tàu. Tác giả đã chia thực vật ở đây thành 2 nhóm: nhóm thực vật nƣớc mặn và nhóm thực vật nƣớc lợ. Đƣng phân bố ven sông Soài Rạp, Đông Tranh và một số cửa sông nhỏ; Cóc trắng gặp rải rác ở những nơi đất cao, Vẹt đen gặp ở vùng nƣớc lợ. Lê Công Khanh (1986) mô tả các đặc điểm sinh học để phân biệt các chi, các họ cây có trong rừng ngập mặn. Tác giả đã xếp 57 loài cây ngập mặn vào 4 nhóm dựa vào tính chất ngập nƣớc và độ mặn của nƣớc: Nhóm mọc trên đất bồi ngập nƣớc mặn (độ mặn của nƣớc từ 15 -32‰) có 25 loài, trong đó có Đƣng, Cóc trắng; nhóm sống trên đất bồi thƣờng ngập nƣớc lợ (độ mặn 0,5 - 15‰) có 9 loài, trong đó có Vẹt đen và nhóm sống trên đất bồi ít ngập nƣớc lợ có 12 loài [12]. Phùng Trung Ngân và Châu Quang Hiền (1987) đã đề cập đến 7 kiểu thảm thực vật ngập mặn ở Việt Nam: Rừng Mấm hoặc Bần đơn thuần, rừng Đƣớc đơn thuần, rừng Dừa nƣớc, rừng hỗn hợp vùng triều trung bình, rừng Vẹt – Giá vùng đất cao, Rừng Chà là - Ráng đại và trảng thoái hóa [18]. Nguyễn Hoàng Trí (1999), Phan Nguyên Hồng và cộng sự (1999) cho rằng Đƣng không có ở miền Bắc Việt Nam, chỉ có ở ven biển miền Trung và Nam Bộ. Quần xã Đƣng tiên phong ở phía Tây bán đảo Cam Ranh, gặp ở phía trong quần xã Mấm trắng, Bần trắng trên đất ngập triều trung bình. Cóc trắng gặp cả ở ba miền, trên vùng đất cao ngập triều không thƣờng xuyên, nền đất tƣơng đối chặt. Vẹt đen không có ở miền Bắc, gặp ở vùng nƣớc lợ ở miền Nam. Trang phân bố từ Bắc vào Nam, chịu đƣợc biên độ nhiệt khá khắc nghiệt, hiện đƣợc trồng nhiều ở miền Bắc [11], [25]. Đỗ Đình Sâm, Nguyễn Ngọc Bình, Ngô Đình Quế, Vũ Tấn Phƣơng (2005) nghiên cứu tổng quan rừng ngập mặn ở Việt Nam đã xây dựng nên bản đồ phân bố rừng ngập mặn Việt Nam. Diễn biến diện tích rừng ngập mặn Việt Nam đƣợc thể hiện ở biểu đồ 1.1 dƣới đây [23]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 17 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  18. Biểu đồ 1.1. Diễn biến diện tích rừng ngập mặn Việt Nam qua các năm từ 1943 đến 2007. 2007 209.741 1999 156.608 N¨m 1982 252.000 1962 290.000 1943 408.500 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000 350.000 400.000 450.000 DiÖn tÝch (ha) Nhƣ vậy, trong vòng 64 năm qua (tính từ năm 1943 đến năm 2007), diện tích rừng ngập mặn Việt Nam đã giảm mất 198.759 ha, chiếm khoảng 48,67% so với tổng diện tích rừng ngập mặn năm 1943. Điều này cho thấy tốc độ mất rừng ngập mặn ở Việt Nam là rất cao, khoảng 3.105,6 ha/năm. Ở Việt Nam khoảng 73% tổng diện tích đất ngập mặn ven biển tập trung ở miền Nam Việt Nam (từ đèo Hải Vân vào tới mũi Cà Mau) với diện tích rừng ngập mặn chiếm khoảng 70% diện tích rừng ngập mặn ở Việt Nam. + Nghiên cứu các nhân tố sinh thái ảnh hƣởng đến phân bố, sinh trƣởng rừng ngập mặn: Trong luận án tiến sỹ khoa học “Sinh thái thảm thực vật rừng ngập mặn Việt Nam” của Phan Nguyên Hồng (1991) đã đề cập đến vấn đề phân bố, sinh thái, sinh lý sinh khối … rừng ngập mặn Việt Nam [10]. - Số loài cây ngập mặn ở miền Bắc Việt Nam ít hơn và có kích thƣớc cây bé hơn ở miền Nam vì có nhiệt độ thấp trong mùa đông. - Vùng ít mƣa, số lƣợng loài và kích thƣớc cây giảm. - Khi điều kiện khí hậu và đất không có sự khác biệt nhau lớn thì vùng có chế độ bán nhật triều cây sinh trƣởng tốt hơn vùng có chế độ nhật triều. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 18 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
  19. - Độ mặn là một trong những nhân tố quan trọng nhất ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng, tỷ lệ sống của các loài và phân bố rừng ngập mặn. Loại rừng này phát triển tốt ở nơi có nồng độ muối trong nƣớc từ 10-25‰. - Trong các nhân tố sinh thái thì khí hậu, thủy triều, độ mặn và đất đóng vai trò quyết định sự sinh trƣởng và phân bố của thảm thực vật rừng ngập mặn. Các nhân tố khác góp phần tích cực trong việc phát triển hay hạn chế của kiểu thảm thực vật này. Theo Thái Văn Trừng (1998) có 3 nhóm nhân tố sinh thái phát sinh rừng ngập mặn: Thứ nhất là tính chất lý hóa của đất, thứ hai là cƣờng độ và thời gian ngập của thủy triều, thứ ba là độ mặn của nƣớc [27]. N guyễn Mỹ Hằng và Phan Nguyên Hồng (1995) đã tìm hiểu về ảnh hƣởng nhiệt độ thấp đến sự sinh trƣởng của Trang, Đâng, Đƣớc đôi, Đƣng ở miền Bắc Việt Nam. Kết quả thí nghiệm cho thấy Đƣng và Đƣớc đôi sinh trƣởng bình thƣờng và o mùa hè và mùa thu, nhƣng đến mùa đông (t
  20. Hoàng Công Đăng (1995) theo dõi sự tăng trƣởng của các loài Đƣớc vòi, Vẹt dù, Trang, Mấm biển và Sú ở giai đoạn vƣờn ƣơm nhận thấy ở Vẹt dù có sự tăng trƣởng kém nhất; còn những loài trồng bằng quả thì Mấm biển tăng trƣởng tốt hơn Sú [5]. Nghiên cứu ảnh hƣởng của độ mặn khác nhau, điều kiện chiếu sáng, phân bón đến sự nảy mầm và sinh trƣởng của Bần chua ở giai đoạn vƣờn ƣơm thì khi che bóng Bần chua tăng trƣởng kém hơn không che bóng và cây tăng trƣởng tốt hơn ở độ mặn từ 5 -10‰ (Hoàng Công Đăng, 1995; Lê Xuân Tuấn, 1995) [5], [28]. Mai Sỹ Tuấn (1995) đã nghiên cứu phản ứng sinh lý, sinh thái của Mấm biển con trồng thí nghiệm ở các độ mặn khác nhau trong nhà kính cho thấy trong điều kiện thí nghiệm ở độ mặn nƣớc biển 25‰ thì Mấm biển có sinh trƣởng về đƣờng kính và chiều cao tốt nhất. Sự tăng trƣởng về đƣờng kính và chiều cao giảm dần khi độ mặn nƣớc biển tăng lên. Cây mọc ở môi trƣờng không có muối thì tỷ lệ sinh trƣởng thấp nhất. Quá trình quang hợp tỷ lệ nghịch với độ mặn của môi trƣờng: Độ mặn càng cao thì q uang hợp càng giảm nhƣng cây ngập mặn vẫn duy trì năng suất quang hợp dƣơng ở các độ mặn thí nghiệm kể cả ở 150% độ mặn nƣớc biển [46]. + Nghiên cứu về sinh khối, năng suất lƣợng rơi: Công trình nghiên cứu đầu tiên về sinh trƣởng và sinh khối rừng ngập mặn ở Việt Nam đó là luận án phó tiến sỹ của Nguyễn Hoàng Trí (1986). Tác giả nghiên cứu về sinh khối và năng suất quần xã rừng Đƣớc đôi: rừng già, rừng tái sinh tự nhiên, và rừng trồng 7 năm tuổi ở Cà Mau. Tác giả đã cho biết sinh khối tổng số của 3 loại rừng tƣơng ứng là 119.335kg khô/ha, 34.853kg khô/ha; 21.225kg khô.ha; 3.817kg/ha; 3.378kg/ha [25]. Nguyễn Hoàng Trí (1986) là ngƣời đầu tiên nghiên cứu về năng suất lƣợng rơi của rừng Đƣớc đôi tại huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau. Tác giả xác định năng suất lƣợng rơi của rừng Đƣớc đôi là khá cao 2,673g/m2/ha, trong đó lƣợng rơi của lá chiếm tỷ lệ cao nhất (79,71%) và lƣợng rơi vào mùa khô cao hơn mùa mƣa [25]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 20 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2