Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Hệ thống câu hỏi cảm thụ trong dạy học truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam ở lớp 11

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> _____________________<br /> <br /> Ngô Thị Lùng Em<br /> <br /> HỆ THỐNG CÂU HỎI CẢM THỤ<br /> TRONG DẠY HỌC TRUYỆN NGẮN HAI ĐỨA TRẺ<br /> CỦA THẠCH LAM Ở LỚP 11<br /> <br /> Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy văn<br /> Mã số<br /> <br /> : 60 14 10<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> TS. NGUYỄN ĐỨC ÂN<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh – 2009<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Tôi xin chân thành c m ơn TS Nguyễn Đức Ân suốt thời gian<br /> ả<br /> qua đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.<br /> Xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô trường Đại học Sư phạm TP<br /> HCM đã hết lòng giảng dạy chúng tôi trong suốt khoá học.<br /> Xin cảm ơn khoa Ngữ Văn, phòng Khoa học công nghệ - Sau Đại<br /> học, trường Đại học Sư phạm TP HCM; Sở Giáo Dục và Đào Tạo,<br /> Ban Giám Hi các giáo viên tổ Văn và học sinh trường THPT<br /> ệu,<br /> Nguyễn Thông đã tạo điều kiện thuận lợi, nhiệt tình giúp đỡ tôi trong<br /> suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.<br /> Tác giả luận văn<br /> <br /> DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT<br /> GV<br /> <br /> :<br /> <br /> Giáo viên<br /> <br /> HS<br /> <br /> :<br /> <br /> Học sinh<br /> <br /> THCS :<br /> <br /> Trung học cơ sở<br /> <br /> THPT :<br /> <br /> Trung học phổ thông<br /> <br /> SGK<br /> <br /> :<br /> <br /> Sách giáo khoa<br /> <br /> PP<br /> <br /> :<br /> <br /> Phương pháp<br /> <br /> BP<br /> <br /> :<br /> <br /> Biện pháp<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> 1.1. Sự phát triển của đất nước trong thời kì mới<br /> Từ những năm 50 của thế kỉ XX, cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật trên<br /> thế giới bùng nổ và đạt được những thành tựu vô cùng to lớn. Bước tiến của<br /> khoa học và công nghệ đã tác động mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống con<br /> người, thúc đẩy tốc độ phát triển của xã hội tăng lên nhanh chóng. Vì thế,<br /> bước sang thế kỉ XXI, nhân loại chứng kiến sự đổi thay kì diệu của cuộc sống<br /> do sự tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Khi địa cầu này trở<br /> nên mỗi ngày một phẳng thì con người sẽ tồn tại trong thế giới đa diện, đa<br /> chiều. Vì vậy, các dân tộc đều nghĩ tới việc chuẩn bị xây dựng cho thế hệ<br /> tương lai những phẩm chất, năng lực thích ứng để có thể bắt kịp, hòa nhập và<br /> vươn lên làm chủ cuộc sống vốn chứa đựng nhiều thay đổi. Bởi thế, công<br /> cuộc xây dựng và phát triển đất nước trong xu thế toàn cầu hóa cũng chịu<br /> những ảnh hưởng, tác động chung, dẫn tới những điều chỉnh về mục tiêu,<br /> chiến lược phát triển con người.<br /> 1.2. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học<br /> Bác Hồ đã từng nói “xã hội nào thì giáo dục đó”. Có thể thấy, chưa bao<br /> giờ nền giáo dục và đào tạo ở nước ta đứng trước thử thách to lớn như hiện<br /> nay, nhất là khi nó được xem như một khâu của quá trình sản xuất, là bộ phận<br /> chủ yếu của nền kinh tế tri thức. Những nghị quyết của Ban chấp hành trung<br /> ương Đảng về văn hóa giáo dục qua các nhiệm kì đã cho thấy nhiệm vụ quan<br /> trọng của ngành giáo dục là đào tạo nguồn nhân lực, nhân tài cho đất nước ở<br /> kỉ nguyên mới. Đó là những con người có đủ trí tuệ và nhân cách, luôn năng<br /> động, sáng tạo, làm chủ bản thân và làm chủ xã hội. Bộ môn văn trong nhà<br /> trường, với tư cách vừa là bộ môn nghệ thuật vừa là một môn học nên nó<br /> <br /> cũng sẻ chia sứ mệnh đầy khó khăn và vẻ vang. Cố thủ tướng Phạm Văn<br /> Đồng cho rằng dạy văn là một quá trình rèn luyện toàn diện, là rèn luyện bộ<br /> óc, rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp học tập, phải tìm tòi những<br /> phương pháp vận dụng kiến thức, phải vận dụng tốt nhất bộ óc của mình.<br /> Gần đây, trong xu hướng phát triển của quan điểm dạy học hiện đại, tích<br /> cực, vai trò chủ thể của người học được đề cao, học sinh được xem là “nhân<br /> vật trung tâm” của giờ học. Đối với quá trình dạy học văn, học sinh chính là<br /> chủ thể cảm thụ nghệ thuật. Với quan niệm như vậy, các nhà lí luận, các nhà<br /> phương pháp cũng như đội ngũ những người làm công tác sư phạm luôn nỗ<br /> lực để tìm ra phương pháp, biện pháp tối ưu nhằm tích cực hóa hoạt động<br /> phân tích, c thụ nghệ thuật của học sinh. Cùng với một số phương pháp<br /> ảm<br /> dạy học đã được đề xuất thì một vấn đề cần đặt quan tâm lên hàng đầu đó là<br /> xác định mối quan hệ giữa thầy và trò trên lớp, mối quan hệ ấy được biểu hiện<br /> trực tiếp qua hệ thống câu hỏi do thầy đưa ra. Cách đặt câu hỏi, nội dung và<br /> việc sử dụng câu hỏi như thế nào trong giờ học văn không chỉ cho thấy bản<br /> lĩnh, trình độ, tác phong sư phạm của người đứng lớp mà nó còn thể hiện<br /> phẩm chất nghệ sĩ của người thầy giáo . Hệ thống câu hỏi có hay , có đúng thì<br /> mới kích thích hứng thú , cảm xúc của người học . Như một nhà phương pháp<br /> đã nói “ Nếu câu hỏi không phù hợp với việc phát huy chủ thể cảm thụ nghệ<br /> thuật của học sinh và thầy giáo thì sự không ăn khớp ấy có tác hại đáng kể,<br /> thậm chí có khi không gây được cảm xúc và ấn tượng mạnh như được lây lan<br /> trong phương pháp diễn giảng trước đây ”.<br /> 1.3. Thực tế dạy học văn ở trung học phổ thông<br /> Thực tế dạy học văn ở trung học phổ thông hiện nay còn nhiều vấn đề bất<br /> cập, trong đó có tình trạng phần lớn giáo viên thường gặp lúng túng , vướng<br /> mắc với việc chuẩn bị hệ thống câu hỏi trong giờ lên lớp . Các câu hỏi được<br /> đưa ra rất sơ sài, chung chung, chủ yếu hướng người học đến chỗ ghi nhớ, tái<br /> <br />