Luận văn Thạc sỹ Nông nghiệp: Hiện trạng và giải pháp phát triển sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội

Chia sẻ: Le Huy Hieu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:134

Thêm vào BST

Báo xấu

186
lượt xem 66
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sỹ Nông nghiệp: Hiện trạng và giải pháp phát triển sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội đánh giá thực trạng sản xuất, tiềm năng phát triển rau an toàn trên địa bàn Hà Nội. Từ đó, tham gia xây dựng một số giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển sản xuất rau an toàn, bảo vệ người tiêu dùng, nâng cao thu nhập cho người lao động vùng sản xuất rau.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sỹ Nông nghiệp: Hiện trạng và giải pháp phát triển sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I ------------------ VŨ TH DI P HI N TR NG VÀ M T S GI I PHÁP PHÁT TRI N S N XU T RAU AN TOÀN TRÊN ð A BÀN HÀ N I LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P Chuyên ngành: TR NG TR T Mã s : 60.62.01 Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. T NG KHIÊM HÀ N I, 2008
L I CAM ðOAN - Tôi xin cam ñoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào. - Tôi xin cam ñoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này ñã ñư c c m ơn và các thông tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã ñư c ch rõ ngu n g c. Tác gi lu n văn. Vũ Th Di p Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………i
L I C M ƠN Tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i TS. T ng Khiêm, ngư i ñã t n tình hư ng d n và giúp ñ tôi hoàn thành b n lu n văn này. Tôi xin trân tr ng c m ơn nh ng ý ki n ñóng góp, ñ nh hư ng quý báu c a các Th y cô b môn H Th ng Nông Nghi p trong quá trình th c hi n ñ tài, hoàn ch nh lu n văn. Xin chân thành c m ơn Khoa ñào t o Sau ñ i h c - Trư ng ñ i h c Nông nghi p I Hà N i ñã t o ñi u ki n giúp ñ tôi trong quá trình h c t p và th c hi n ñ tài. C m ơn nh ng tình c m chân thành c a t t c b n bè ñ ng nghi p ñã nhi t tình giúp ñ tôi hoàn thành b n lu n văn này. Vũ Th Di p Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………ii
M CL C 1. M ñ u 1 1.1. ð tv nñ 1 1.2. M c ñích, yêu c u c a ñ tài. 2 1.3. ý nghĩa c a ñ tài. 3 1.4 Gi i h n c a ñ tài. 3 2. T ng quan v n ñ nghiên c u 4 2.1. V trí và t m quan tr ng c a cây rau. 4 2.2. ði u ki n ngo i c nh ñ i v i cây rau 8 2.3. Tình hình s n xu t rau trên th gi i và Vi t Nam 12 3. N i dung và phương pháp nghiên c u 39 3.1. ð a ñi m và th i gian nghiên c u: 39 3.2. N i dung và phương pháp nghiên c u: 39 4. K t qu nghiên c u và th o lu n 42 4.1. Tình hình s n xu t rau c a Hà N i nh ng năm g n ñây 42 4.1.1. Hi n tr ng s n xu t rau c a Hà N i. 42 4.1.2. Di n bi n di n tích, năng su t, s n lư ng rau trên ñ a bàn Hà N i t năm 2000- 2007 46 4.2. Cơ c u ch ng lo i và di n tích s n xu t rau t i m t s ñ a phương Hà N i 51 4.2.1. Di n tích s n xu t 52 4.2.2. Th i v 52 4.2.3. Ch ng lo i rau 53 4.3. Th c tr ng v s d ng phân bón trong s n xu t rau. 58 4.3.1. Th c tr ng s d ng phân h u cơ cho s n xu t rau. 59 4.3.2. Th c tr ng s d ng phân ñ m 61 4.3.3. Th c tr ng s d ng phân Lân và phân kali 65 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iii
4.3.4. M c ñ tích lu nitrate (N03-) trong s n ph m rau 68 4.4. Th c tr ng s d ng thu c b o v th c v t 69 4.4.1. K thu t s d ng thu c BVTV c a ngư i dân trên rau: 72 4.5. Th c tr ng s d ng ngu n nư c tư i trong s n xu t rau 79 4.6. th c tr ng v s d ng các gi ng rau. 81 4.7. Th c tr ng v ñ u tư cơ s h t ng cho s n xu t rau trên ñ a bàn Hà N i 82 4.7.1. Nhà lư i 82 4.7.2. H th ng nư c tư i cho rau 84 4.8. Tình hình phân ph i, tiêu th s n ph m rau. 85 4.8.1. Tình hình tiêu th và hi u qu s n xu t rau c a nông dân 85 4.8.2. H th ng kinh doanh s n ph m RAT. 90 4.9. M t s gi i pháp góp ph n thúc ñ y s n xu t rau an toàn 91 4.9.1. Nh ng nh n ñ nh chung. 91 4.9.2. ð xu t gi i pháp. 93 5. K t lu n và ñ ngh 104 5.1. K t lu n 104 5.2. ð ngh 105 6. Tài li u tham kh o 106 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iv
DANH M C CÁC KÝ HI U VÀ CH VI T T T ATVSTP : An toàn v sinh th c ph m BVTV : B o v th c v t ðHNNI : ð i h c Nông nghi p I FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nation): T ch c Nông nghi p và Lương th c Liên H p Qu c. KHCN&MT : Khoa h c công ngh và môi trư ng. KLN : Kim lo i n ng NN&PTNT : Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn. TCQð : Tiêu chu n quy ñ nh. TCVN : Tiêu chu n Vi t Nam WHO (World Health Organization): T ch c Y t Th Gi i VSV : Vi sinh v t KIP (Key Informant Panel): Phương pháp thu th p thông tin t nhóm ngư i am hi u v m t chuyên ñ nào ñó. WEB : Là phương pháp phân tích nh ng khó khăn hi n h u trong c ng ñ ng Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………v
DANH M C B NG 2.1. Lư ng dinh dư ng c a m t s lo i cây tr ng. 5 2.2. Nhu c u bón ñ m c a các lo i rau (kg N/ha) 11 2.3. Nhu c u ka li c a các lo i rau 12 2.4. ð pH thích h p cho các lo i rau 12 2.5. M c dư lư ng t i ña cho phép (MRL) c a m t s thu c BVTV trên rau tươi 14 2.6. M c gi i h n t i ña cho phép c a hàm lư ng Nitrate (NO3-) trong m t s s n ph m rau tươi 16 2.7. Hàm lư ng t i ña cho phép c a m t s kim lo i n ng và ñ c t trong s n ph m rau tươi (Theo FAO/WHO năm 1993) 18 2.10. Di n bi n di n tích, năng su t, s n lư ng rau các lo i phân theo vùng (1995- 2005) 25 2.11. Th trư ng xu t kh u rau qu c a Vi t Nam sang m t s nư c trong năm 2006. 27 2.13. S lư ng tr ng giun ñũa và giun tóc trong ñ t tr ng rau Mai D ch và Long Biên (Hà N i, 1994) 36 4.1. Di n tích năng su t và s n lư ng rau c a m t s ñ a phương trên ñ a bàn Hà N i năm 2007 44 4.2. Di n tích, năng su t và s n lư ng rau trên ñ a bàn Hà N i giai ño n 2000-2007. 46 4.3. Di n tích, năng su t và s n lư ng rau m t s vùng trên ñ a bàn Hà N i t 2000-2007 49 4.4. Cơ c u các lo i rau chính ñã s n xu t t i m t s cơ s trên ñ a bàn Hà N i 56 4.5. Cơ c u ch ng lo i rau trong ph m vi nông h t i Hà N i năm 2008. 57 4.6. Tình hình s d ng phân bón trên rau c a nông h t i Hà N i năm 2008 58 4.7. M c ñ s d ng phân chu ng trong s n xu t rau t i HTX T ng Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vi
My - ðông Anh năm 2008 60 4.8. M c ñ s d ng phân ñ m trong s n xu t rau (HTX T ng My- ðông Anh) năm 2008 63 4.9. M c ñ s d ng phân lân và kali trong s n xu t rau (HTX T ng My- ðông Anh) năm 2008 66 4.10. Hàm lư ng nitrate tích lu trong s n ph m rau (mg/kg) 68 4.11. Th c tr ng s d ng thu c BVTV trên rau t i HTX Tăng My- ðông Anh (V Xuân- Hè năm 2008) 71 4.12. K t qu ñi u tra nông dân v k thu t s d ng thu c BVTV trên rau t i Hà N i năm 2008 73 4.13. S lo i thu c b o v th c v t và s l n phun trên m t s ñ i tư ng cây tr ng t (tháng 1- 4 năm 2008) t i HTX T ng My- ðông Anh 75 4.14. M c ñ tích lu Cypermethrin trong s n ph m rau v Xuân – Hè năm 2008 t i HTX T ng My- ðông Anh (mg/kg) 78 4.15. K t qu ñi u tra nông dân v th c tr ng s d ng nư c và k thu t tư i rau. 80 4.16. K t qu ñi u tra nông h v th c tr ng s d ng gi ng rau. 81 4.17. Di n tích nhà lư i các qu n, huy n ngo i thành Hà N i 82 4.18. H th ng tư i tiêu cho rau các qu n, huy n ngo i thành Hà N i 84 4.19. Ngu n tiêu th và hi u qu s n xu t rau c a nông dân. 86 4.20. Hi u qu kinh t c a m t sô cây tr ng trên ñ a bàn Hà N i v Xuân – Hè 2008 79 4.21. nh hư ng c a phân bón ñ n t c ñ phát tri n chi u dài thân chính cây dưa chu t v Xuân – Hè 2008 94 4.22 nh hư ng c a phân bón ñ n ñ c tính ch ng ch u c a cây dưa chu t. 95 4.23 nh hư ng c a phân bón ñ n các y u t c u thành năng su t và năng su t, ch t lư ng qu c a dưa chu t v Hè – Xuân 2008 96 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vii
4.24 nh hư ng phân bón ñ n hi u qu kinh t c a cây dưa chu t v Hè Xuân 2008 t i ðông Anh – Hà N i 97 DANH M C SƠ ð VÀ BI U ð 4.1 T c ñ tăng trư ng di n tích s n xu t rau trên ñ a bàn Hà N i 47 4.2 Cơ c u b trí mùa v t i các nông h (t 1/2008- 4/2008) 53 4.3 Kênh phân ph i, tiêu th s n ph m rau 88 4.4 Mô hình t ch c - ho t ñ ng c a HTX s n xu t và kinh doanh rau an toàn 99 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………viii
1. M ð U 1.1. ð T V N ð Rau xanh là nhu c u không th thi u trong cơ c u b a ăn hàng ngày c a con ngư i trên kh p hành tinh. ð c bi t, khi lương th c và các th c ăn nhi u ñ m ñã ñư c ñ m b o thì yêu c u v ch t lư ng, s lư ng rau l i càng gia tăng như m t nhân t tích c c trong cân b ng dinh dư ng và tăng s c ñ kháng cho cơ th kéo, dài tu i th . Chính vì th , rau xanh tr thành s n ph m nông nghi p có giá tr kinh t cao và có th trư ng tiêu th r ng l n n i ñ a và xu t kh u. Rau xanh cũng như nh ng cây tr ng khác, ñ có giá tr kinh t cao, ngoài yêu c u v gi ng t t, ch ng lo i ña d ng, thì v n ñ v k thu t canh tác góp ph n không nh vào vi c nâng cao năng su t, s n lư ng rau. Chính vì v y, ngư i tr ng rau không ng ng c i ti n k thu t canh tác, nâng cao ñ u tư phân bón, b o v th c v t nh m nâng cao năng su t. Tuy nhiên hi n nay xu hư ng s n xu t rau hàng hóa ngày càng gia tăng, ch y theo l i nhu n, ñã d n ñ n tình tr ng rau b ô nhi m do vi sinh v t, hóa ch t ñ c h i, dư lư ng kim lo i n ng và thu c b o v th c v t… nh hư ng nghiêm tr ng ñ n s c kh e c ng ñ ng. Vì v y, v n ñ v sinh an toàn th c ph m ñ i v i m t hàng nông s n nh t là s n ph m rau ñang ñư c xã h i ñ c bi t quan tâm. S n xu t rau an toàn b o v ngư i tiêu dùng, không ch là v n ñ t t y u c a s n xu t nông nghi p hi n nay, mà còn góp ph n nâng cao tính c nh tranh c a nông s n hàng hóa trong ñi u ki n Vi t Nam v a tr thành thành viên c a T ch c Thương m i th gi i, m ra th trư ng l n tiêu th trong và ngoài nư c, khuy n khích phát tri n s n xu t. Nhưng làm th nào ñ có s n ph m rau an toàn và ña d ng v ch ng lo i, cho năng su t và hi u qu kinh t cao, ñ ng th i ñ m b o y u t b n v ng ñ i v i môi trư ng cho ñ n nay v n ñang là v n ñ l n ñư c ñ t ra. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………1
Nh m gi i quy t v n ñ này, th i gian qua, B NN&PTNT, ñã ban hành các quy trình t ng h p s n xu t rau an toàn. Hà N i là m t trong nh ng ñ a phương ñi ñ u trong lĩnh v c áp d ng quy trình này. ð c th hoá, S KH&CN Thành ph Hà N i ñã xây d ng ñư c trên 30 quy trình s n xu t rau an toàn cho các lo i rau khác nhau. Vi c áp d ng và ki m soát nghiêm ng t vi c th c hi n quy trình này trong s n xu t bư c ñ u ñã cho nh ng k t qu h t s c kh thi. Tuy nhiên, tình hình s n xu t rau hi n nay v n chưa có m t quy ho ch h p lý, chưa có m t h th ng phân ph i h p lý và b n v ng, h u h tv n tình tr ng manh mún, nh l . Thêm vào ñó, vi c ki m tra ch t lư ng s n ph m rau cũng chưa ñư c ti n hành ñ ng b . ð u ra cho s n ph m còn h n h p, không n ñ nh, giá c b p bênh ñã nh hư ng không nh t i quy t ñ nh c a ngư i dân trong vi c ti p thu và ng d ng nh ng quy trình này vào s n xu t thay cho l i tr ng rau cũ. D n ñ n s n ph m rau không ñ m b o ch t lư ng v sinh an toàn th c ph m, nh hư ng r t l n ñ n s c kho c ng ñ ng. ðánh giá ñúng th c tr ng s n xu t rau hi n nay nh m tìm ra nh ng h n ch , t o cơ s cho vi c ñ xu t các gi i pháp h u hi u, thúc ñ y phát tri n s n xu t rau an toàn, nâng cao ch t lư ng s n ph m rau, b o v ngư i tiêu dùng, tăng cao thu nh p cho ngư i lao ñ ng vùng s n xu t rau là c n thi t. Xu t phát t th c ti n ñó, ñư c s nh t trí c a B môn H th ng nông nghi p, chúng tôi ti n hành th c hi n ñ tài: “Hi n tr ng và m t s gi i pháp phát tri n s n xu t rau an toàn trên ñ a bàn Hà N i” 1.2. M C ðÍCH, YÊU C U C A ð TÀI. 1.2.1. M c ñích ðánh giá th c tr ng s n xu t, ti m năng phát tri n rau an toàn trên ñ a bàn Hà N i. T ñó, tham gia xây d ng m t s gi i pháp nh m thúc ñ y phát Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………2
tri n s n xu t rau an toàn, b o v ngư i tiêu dùng, nâng cao thu nh p cho ngư i lao ñ ng vùng s n xu t rau. 1.2.2. Yêu c u. a. ðánh giá ñư c tình hình s n xu t rau an toàn trên ñ a bàn Hà N i. b. ðánh giá ñư c th c tr ng s d ng phân bón, thu c b o v th c v t, s d ng ngu n nư c tư i trong s n xu t rau. c. ð xu t m t s gi i pháp nh m góp ph n phát tri n s n xu t rau an toàn trên ñ a bàn Hà N i. 1.3. Ý NGHĨA C A ð TÀI. 1.3.1.Ý nghĩa khoa h c K t qu vi c ñánh giá nh ng ñi u ki n thu n l i và khó khăn c a vùng s n xu t rau an toàn t i Hà N i, s là cơ s cho nh ng ch ñ o s n xu t c a ñ a phương theo hư ng phát tri n nông nghi p b n v ng. 1.3.2. Ý nghĩa th c ti n - K t qu nghiên c u c a ñ tài góp ph n làm cơ s cho vi c phát tri n rau an toàn (v m t k thu t, s n xu t và t ch c tiêu th ). - K t qu nghiên c u c a ñ tài góp ph n nâng cao hi u qu kinh t trong s n xu t nông nghi p, phát tri n kinh t xã h i c a Hà N i, ñáp ng ñư c nhu c u c a ngư i tiêu dùng, b o v c ng ñ ng. 1.4 GI I H N C A ð TÀI. - ð tài ch nghiên trong th i v Xuân- Hè (t tháng 1/2008- 4/2008). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………3
2. T NG QUAN V N ð NGHIÊN C U 2.1. V TRÍ VÀ T M QUAN TR NG C A CÂY RAU. Ông bà ta xưa có câu : “Cơm không rau như ñau không thu c”, câu nói ñó cho th y rau là lo i th c ph m không th thi u trong b a ăn hàng ngày c a con ngư i, ñ c bi t là ñ i v i ngư i Châu Á và ngư i Vi t Nam. 2.1.1. Giá tr dinh dư ng c a cây rau. M t s nhà dinh dư ng h c c a Vi t Nam cũng như c a th gi i nghiên c u v kh u ph n th c ăn cho ngư i Vi t Nam ñã tính r ng hàng ngày chúng ta c n kho ng 1300- 1500 calo năng lư ng ñ s ng và ho t ñ ng, tương ñương v i lư ng rau dùng hàng ngày trung bình cho m t ngư i vào kho ng 250 – 300gr/ ngày (t c kho ng 7,5 – 9kg/ ngư i/tháng). Nghiên c u c a nhà khoa h c Pháp, ông Dorolle (1942) ñã cho bi t : lư ng rau ph i cung c p trung bình/ngư i kho ng 360gr/ ngày, (t c kho ng 10,8kg/tháng/ngư i) (d n theo Tr n Kh c Thi, Nguy n Ng c Hùng) [25]. Rau là ngu n th c ph m ch a nhi u dinh dư ng. Ngoài các ch t khoáng như : Magiê, Can xi, Photpho, Chì... là nh ng ch t t o lên máu và xương thì rau còn cung c p các ch t quan tr ng cho cơ th như: protein, lipit, axit h u cơ và các ch t thơm... ð c bi t trong rau còn ch a các vitamin A, B, C, E và PP... có tác d ng trong quá trình phát tri n cơ th và h n ch b nh t t. Theo bác s Paul Talalay trư ng ð i h c John Hopkin bang Marylan (M ) (d n theo ðư ng H ng D t ) [5] cho bi t: trong m m cây súp lơ có ch t Sulphoraphan có tác d ng phòng b nh ung thư ngư i. Ngoài cung c p dinh dư ng, rau còn cung c p các ch t xellulo có tác d ng kh ch t ñ c và cholesterol th a ra kh i ng tiêu hoá, nên ăn rau, qu hàng ngày, ñ c bi t các lo i rau lá xanh và qu , c màu vàng (ñu ñ , cà r t, bí ngô...) là nh ng th c Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………4
ph m ch a nhi u β- caroten là ch t có kh năng phòng ch ng ung thư. ð c bi t ñ i v i tr em và ngư i già, rau có ý nghĩa r t l n trong vi c thúc ñ y quá trình tiêu hoá, h p thu dinh dư ng c a màng ru t, phát tri n và ngăn ng a tình tr ng lão hoá c a các t bào, các mô bào trong cơ th . Trong m t s lo i rau có ch a ch t d u và Ancoloit, ñó là các ch t kháng sinh, ch t di t khu n giúp b o v con ngư i ch ng l i s xâm nhi m và gây b nh c a nhi u lo i vi sinh v t. M c ñ m b o 300gam rau/ngư i/ngày ho c 10kg rau/ngư i/tháng. Tuy nhiên vi c tiêu th rau qu c a Vi t Nam cũng còn r t th p, kho ng 100gam/ngư i/ngày, k c vùng nông thôn cũng ăn r t ít rau (H i khoa h c ñ t Vi t Nam)[16]. So v i các lo i cây tr ng ch ñ o khác thì rau có kh năng cung c p dinh dư ng trên m t di n tích ñ t l n hơn nhi u l n. B ng 2.1. Lư ng dinh dư ng c a m t s lo i cây tr ng. Năng su t tiêu Protein VitaminC Cây tr ng β - caroten(g/ha) th (t n/ha) (kg/ha) (kg/ha) Lóa 5,6 414 0 0 §Ëu t−¬ng 2,5 167 1,9 0,28 Khoai lang 24,6 216 116,9 6,7 Khoai t©y 23,9 345 - 4,8 C¶i 39,7 707 537,0 20,6 Sóp l¬ 23,9 229 6,6 8,0 H nh 59,5 941 - 2,8 Tái 9,5 565 0 0,6 C chua 60,1 535 299,0 20,2 (Nguån : CÈm nang trång rau TrÇn V¨n L i, Lª ThÞ H 2002) [17]. 2.1.2. Gi¸ trÞ sö dông. Rau cã gi¸ trÞ sö dông réng r i, ®a d¹ng v phong phó trong Èm thùc: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………5
- Rau dïng ®Ó ¨n t−¬i nh− nh÷ng lo¹i rau ¨n l¸ (x l¸ch, c¸c lo¹i c¶i, rau gia vÞ...), rau ¨n qu¶ (c chua, ít xanh, d−a leo, m−íp ®¾ng...). - Rau dïng ¨n x o, nÊu: hÇu hÕt c¸c lo¹i rau ®Òu cã thÓ ¨n x o, nÊu ®−îc. - Rau l nguyªn liÖu cña ng nh c«ng nghÖ thùc phÈm nh− b¸nh, kÑo, møt (bÝ xanh, c rèt, khoai t©y...), gi¶i kh¸t (c chua, c rèt, n−íc bÝ xanh, cñ c¶i ®á...), h−¬ng liÖu (h¹t mïi ta), c«ng nghÖ ®å hép (d−a chuét, c chua, m¨ng t©y...). - Rau cßn l d−îc liÖu v« cïng quý b¸u nh− h nh, tái chøa nhiÒu chÊt diÖt khuÈn nh− Alicelin. H nh cã thÓ kÝch thÝch ho¹t ®éng cña tim, thËn v ®−êng tiªu ho¸, h nh cßn cã thÓ ch÷a ®au m¾t, viªm tai, viªm khíp. Tái ta l¸ vÞ thuèc trong y häc cæ truyÒn cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi (Theo: §−êng Hång DËt) [5]. Ngo i ra, rau cßn l nguån thøc ¨n quan träng phôc vô cho ch¨n nu«i trong gia ®×nh còng nh− trong c¸c trang tr¹i lín. 2.1.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ HiÖn nay s¶n xuÊt rau lu«n mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n nhiÒu so víi nh÷ng lo¹i c©y trång kh¸c. So víi lóa, trªn mét diÖn tÝch, c©y rau cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt cao h¬n tõ 2-3 lÇn, thËm chÝ cã lo¹i cao gÊp 3-5 lÇn (Ph¹m V¨n LÇm)[18]. MÆc dï rau l lo¹i c©y yªu cÇu th©m canh cao, c«ng lao ®éng nhiÒu, thêi vô nghiªm ngÆt nh−ng rau cã tû xuÊt h ng ho¸ cao h¬n nhiÒu so víi nh÷ng lo¹i c©y trång kh¸c, l lo¹i h ng ho¸ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao [31]. C©y rau cã thêi gian sinh tr−ëng ng¾n, cã thÓ trång nhiÒu vô trong n¨m nªn s¶n l−îng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch trong n¨m cao. Møc ®Çu t− s¶n xuÊt rau kh«ng lín, cã thêi gian sinh tr−ëng ng¾n, quay vßng ®−îc ®Êt s¶n xuÊt nªn gi¸ th nh s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i rau thÊp h¬n gi¸ b¸n, do vËy s¶n xuÊt rau nh×n chung l cã l i. HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt rau cßn cao h¬n nhiÒu lÇn nÕu s¶n phÈm rau ®−îc chÕ biÕn. T¸c gi¶ NguyÔn TiÕn M¹nh cho biÕt, khi s¶n xuÊt 1 ha d−a Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………6
chuét v chÕ biÕn theo kiÓu chÎ 4 dÇm dÊm th× lîi nhuËn tõ 18 – 20 triÖu ®ång, chÕ biÕn c chua c« ®Æc lîi nhuËn t¨ng tõ 4,5 – 6,5 triÖu ®ång [6]. Theo Ng« Quang Vinh, Ph¹m V¨n Biªn, Meisaku Koizumi, t¹i VÜnh Long, khi s¶n xuÊt m−íp ®¾ng tr¸i vô, n«ng d©n l i tõ 40- 44 triÖu ®ång/ ha. T¹i huyÖn DÜ An tØnh B×nh D−¬ng khi gieo trång d−a leo tr¸i vô, b con n«ng d©n l i ®−îc trªn 30 triÖu ®ång [38]. T¹i Tr Vinh, víi 1 ha d−a dÊu tr¸i vô víi kü thuËt trång b»ng m ng phñ n«ng nghiÖp, b con n«ng d©n ® thu l i ®−îc 14 triÖu ®ång [38], víi gièng bÝ ®á trång t¹i huyÖn CÇu Ngang –Tr Vinh v o mïa tr¸i vô n«ng d©n cã thÓ thu ®−îc lîi nhuËn 17 triÖu ®ång [38]. Víi kinh nghiÖm trång bÝ ®á gièng t¹i ®Þa ph−¬ng, trong n¨m 2000 «ng Lª ChÝ Th¾ng Êp Gi n Dõa, x Sơn Kiên, Hòn ð t lãi ñư c 33 tri u ñ ng /ha. Ngoài ra rau là lo i cây tr ng ñư c ñưa vào s n xu t có th nâng cao h s s d ng ru ng ñ t, thay ñ i cơ c u luân canh, nâng cao vòng quay v n trong s n xu t nông nghi p 2.1.4.Giá tr v m t xã h i. Cây rau ñóng vai trò quan tr ng trong ñ i s ng tinh th n c a ngư i dân. Rau không ch có giá tr v m t dinh dư ng trong b a ăn hàng ngày mà các s n ph m ñư c ch bi n t rau v i hình th c ñ p m t và hương v lôi cu n khác nhau t o m t c m giác s ng khoái, tươi mát cho ngư i s d ng. Ngoài ra rau còn góp ph n t o lên nét ñ p văn hoá ñ c thù cho t ng vùng, mi n dân t c Cây rau còn là nh p c u n i cho nông dân ti p c n v i các chương trình khuy n nông, ti p c n v i khoa h c k thu t ñ m mang ki n th c tr ng tr t, làm cho các nhà s n xu t rau xích l i g n nhau hơn, hoàn thi n hơn. Ngoài ra cây rau còn góp ph n t o công ăn vi c làm, giúp nâng cao năng su t và tinh th n lao ñ ng cho ngư i dân. Trong ñi u ki n hi n t i Vi t Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………7
Nam, khi các ngành công nghi p và d ch v m i ch thu hút m t ph n nh s c lao ñ ng, thì vi c t o công ăn, vi c làm cho ngư i dân t vi c s n xu t rau có ý nghĩa r t l n không ch v m t kinh t mà còn v m t xã h i và các quan h khác. Thông qua vi c s n xu t rau, ngư i nông dân ñã có nhi u cơ h i hơn trong vi c hoà mình v i th gi i bên ngoài, tăng cư ng k năng s n xu t, k năng th trư ng và kh năng giao ti p .v.v... S n xu t rau thu hút nhi u lo i hình lao ñ ng, nhi u lao ñ ng th t nghi p có tính th i v trong nông thôn . S n xu t rau bư c ñ u giúp ngư i nông dân hình thành thói quen s n xu t nông nghi p hàng hoá, g n k t gi a s n xu t v i th trư ng tiêu th . 2.2. ðI U KI N NGO I C NH ð I V I CÂY RAU Các lo i rau có ngu n g c xu t x khác nhau. Ngu n g c có nh hư ng r t l n ñ n các yêu c u c a cây ñ i v i các ñi u ki n ngo i c nh và các bi n pháp k thu t canh tác. Các bi n pháp k thu t canh tác tr ng rau ch có th mang l i nh ng k t qu t t khi xây d ng trên cơ s các yêu c u sinh h c c a cây rau. Lo i hình t c ñ , ñ c tính sinh trư ng và phát tri n c a cây là k t qu c a quá trình phát tri n l ch s c a loài rau. Trong quá trình phát tri n ñó cây rau s ng trong môi trư ng thư ng xuyên ch u tác ñ ng c a các y u t khí tư ng và các tác ñ ng v t lý, hoá h c, sinh h c khác. Rau ti p thu và ñ ng hoá có ch n l c nh ng tác ñ ng t bên ngoài và t ng bư c hình thành nên nh ng yêu c u c th ñ i v i các y u t ngo i c nh . 2.2.1.Nhi t ñ không khí và nhi t ñ ñ t ñ i v i rau. Nhi t ñ tác ñ ng lên cây b ng nhi u cách : b ng s lư ng, tr s nhi t ñ , b ng bi n ñ ng c a ch s nhi t, b ng t n xu t xu t hi n các tr s nhi t, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………8
b ng th i gian tác ñ ng dài hay ng n, b ng th i kỳ tác ñ ng, b ng s chênh l ch nhi t ñ theo th i gian v .v... Nhi t ñ là m t trong nh ng y u t có ý nghĩa quy t ñ nh ñ n sinh trư ng và phát tri n c a cây. M i loài rau có m t nhi t ñ thích h p. Tuỳ theo xu t x c a lo i cây mà mi n nhi t ñ có th tương ñ i th p (15-200C), trung bình (18-260C) và nhi t ñ cao (20-300C). T mi n nhi t ñ thích h p ñi v 2 phía cao hơn ho c th p hơn s hình thành các mi n nhi t ñ ít thích h p, gây h i và gây ch t cây [11]. Theo T Thu Cúc [4] t c ñ sinh trư ng cây rau ph thu c vào s cung c p ñ y ñ các ch t dinh dư ng, ñ m v i ñi u ki n nhi t ñ thích h p nh t. Yêu c u c a cây rau ñ i v i nhi t ñ ph thu c vào ngu n g c, gi ng, k thu t tr ng tr t và s thu n hoá b i d c c a con ngư i. M i lo i rau t ng giai ño n sinh trư ng khác nhau yêu c u nhi t ñ thích h p khác nhau. 2.2.2. Yêu c u ánh sáng ñ i v i rau Ánh sáng là y u t c n thi t ñ i v i s n xu t rau vì ánh sáng quy t ñ nh 90 ñ n 95% năng su t cây tr ng [4]. ð i v i rau, ánh sáng tác ñ ng thông qua thành ph n ánh sáng, cư ng ñ ánh sáng và th i gian chi u sáng. Cư ng ñ ánh sáng thay ñ i theo vĩ ñ , th i v , m nh nh t vào mùa hè, r i mùa xuân và mùa thu, y u nh t trong mùa ñông. nh hư ng c a ánh sáng t nhiên ñ i v i cây rau còn ph thu c vào ñ dài ngày, ñ cao so v i m t nư c bi n, mùa v trong năm, m t ñ tr ng, vĩ ñ , mây, bu , không khí...v.v [4]. ð i v i ru ng rau cư ng ñ ánh sáng cũng khác nhau tuỳ thu c vào s Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………9
b trí m t ñ tr ng, hư ng c a lu ng, hình dáng cây và tình hình xen canh...v.v Các lo i rau yêu c u ánh sáng không gi ng nhau, nhu c u ánh sáng c a m t lo i rau nhưng các th i kỳ sinh trư ng khác nhau thì khác nhau. Thành ph n ánh sáng cũng nh hư ng ñ n ph m ch t rau : ánh sáng ch a nhi u tia tím làm tăng hàm lư ng VitaminC trong rau, ánh sáng ñ kích thích s vươn dài c a lóng. 2.2.3. Yêu c u nư c ñ i v i rau Nư c là nguyên nhân h n ch l n nh t ñ n năng su t và ch t lư ng rau. Rau luôn c n nư c trong quá trình sinh trư ng, phát tri n. Trong cây rau có ch a ñ n 75-85% là nư c [4]. Thi u nư c nh hư ng ñ n ph m ch t rau, rau nhi u xơ, già nhanh, ñ ng, ăn không ngon, c ng, chóng hoá g . N u th a nư c cũng nh hư ng ñ n ph m ch t rau : lư ng mu i, ñư ng hoà tan trong rau gi m, rau nh t, mô bào m m y u, ít ch ng ch u sâu b nh và ñi u ki n ngo i c nh. Nư c là y u t cơ b n ñ quang h p, nh hư ng ñ n quá trình trao ñ i ch t trong cây, ñ n tr ng thái ch t nguyên sinh. Yêu c u nư c t ng lo i rau, t ng th i kỳ sinh trư ng khác nhau. Căn c vào yêu c u c a rau ñ i v i ñ m tương ñ i c a ñ t và không khí, ngư i ta s p x p các loài rau vào các nhóm sau : Nhóm thích nghi v i ñ m cao (85-90%), nhóm thích nghi v i ñ m tương ñ i cao (70-80%), nhóm thích nghi v i ñ m th p (55-65%) và nhóm thích nghi v i ñ m r t th p (45-55%). 2.2.4. Yêu c u dinh dư ng ñ i v i rau Rau là nhóm cây cho năng su t cao trên m t ñơn v di n tích, th i gian sinh trư ng l i ng n vì v y ph n l n các lo i rau ñòi h i ñ t t t, màu m , giàu Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………10
ch t dinh dư ng (Theo Nguy n Như Hà) [11]. Các lo i rau yêu c u v thành ph n và s lư ng các ch t dinh dư ng. Vi c hút dinh dư ng c a rau tuỳ thu c vào t ng lo i rau, kh năng hút c a b r , năng su t rau cao hay th p, t c ñ tăng trư ng nhanh hay ch m, ñi u ki n ngo i c nh t t hay x u [11]. các th i kỳ sinh trư ng và phát d c khác nhau, rau có yêu c u v dinh dư ng khác nhau. Thi u ñ m ho c th a ñ m ñ u nh hư ng không t t ñ n sinh trư ng và phát tri n c a cây rau, nh hư ng ñ n hi u qu kinh t . ð c bi t th a ñ m còn làm cho hàm lư ng nitrate t n ñ ng nhi u trong các b ph n c a cây rau, nh hư ng ñ n ch t lư ng rau và s c kho ngư i tiêu dùng [11]. B ng 2.2. Nhu c u bón ñ m c a các lo i rau (kg N/ha) R t cao (200-240) Cao (150-180) Trung bình (80-100) Th p (40-80) Súp lơ, c i b p ñ , C i thìa,bí ñ , cà C i bao, dưa chu t, ð u tr ng, ñ u c ib ps m r t mu n, t i tây, su hao, mùi, ca r t Hà Lan, hành c ib p s m, cà chua... ta .... Ngu n :Giáo trình phân bón cho cây tr ng, 2006 [11] Ngoài ñ m thì ka li và lân cũng là nh ng y u t dinh dư ng h t s c c n thi t cho cây rau. Cũng tuỳ t ng lo i rau, t ng giai ño n sinh trư ng mà cây rau ch c n hàm lư ng y u t khác nhau, ñi u này ñã ñư c ch ng minh qua b ng 2.3 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………11