LUẬN VĂN TIẾN SỸ: Hoàn thiện chính sách phát triển giáo dục đại học ở Việt Nam

Chia sẻ: Phạm Kim Tiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:247

Thêm vào BST

Báo xấu

437
lượt xem 200
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn tiến sỹ: hoàn thiện chính sách phát triển giáo dục đại học ở việt nam', luận văn - báo cáo, thạc sĩ - tiến sĩ - cao học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN TIẾN SỸ: Hoàn thiện chính sách phát triển giáo dục đại học ở Việt Nam

Al LUẬN VĂN TIẾN SỸ Hoàn thiện chính sách phát triển giáo dục đại học ở Việt Nam
2 L I CAM OAN Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a riêng tôi. Các s li u, k t qu ư c nêu trong tài là trung th c, có ngu n g c và xu t x rõ ràng, không trùng l p hay sao chép b t c công trình khoa h c nào ã công b . Tác gi lu n án
3 M CL C N i dung Trang Trang ph bìa 1 L i cam oan 2 M cl c 3 Danh m c các ký hi u và các ch vi t t t 6 Danh m c các b ng 7 Danh m c các hình v 8 PH N M U 9 CHƯƠNG 1: NH NG V N CƠ B N V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I H C TRONG I U KI N 18 KINH T TH TRƯ NG 1.1. CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I H C TRONG 18 N N KINH T TH TRƯ NG: B N CH T VÀ VAI TRÒ 1.1.1. c i m c a giáo d c i h c trong i u ki n kinh t th trư ng 18 1.1.2. Khái ni m chính sách phát tri n giáo d c ih c 27 1.1.3. c i m c a chính sách phát tri n giáo d c i h c. 35 1.1.4. T m quan tr ng c a chính sách phát tri n giáo d c i h c trong 41 n n kinh t th trư ng 1.2. N I DUNG VÀ CÁC NHÂN T NH HƯ NG N CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I H C TRONG N N KINH 44 T TH TRƯ NG 1.2.1. N i dung c a chính sách phát tri n giáo d c ih c 45 1.2.2. Các nhân t nh hư ng t i chính sách phát tri n giáo d c ih c 53 1.3. KINH NGHI M CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C 62 I H C C A M T S NƯ C TRÊN TH GI I
4 1.3.1. Chính sách phát tri n giáo d c các nư c phát tri n, ang phát 62 tri n và n n kinh t chuy n i Nh ng kinh nghi m rút ra cho vi c hoàn thi n chính sách phát 1.3.2. 79 tri n giáo d c i h c các nư c i v i nư c ta 85 CHƯƠNG 2: TH C TR NG CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I H C VI T NAM 2.1. KHÁI QUÁT CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I 85 H C VI T NAM T SAU IM I N NAY 2.1.1. Quá trình i m i n i dung chính sách phát tri n giáo d c i 85 h c nư c ta. ánh giá bi n pháp th c hi n chính sách phát tri n giáo d c i 2.1.2. 105 hc 2.2. NH NG H N CH CH Y U VÀ NGUYÊN NHÂN H N 127 CH C A CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I H C VI T NAM HI N NAY 2.2.1. Nh ng h n ch ch y u c a chính sách phát tri n giáo d c i 127 h c nư c ta hi n nay 2.2.2. Nguyên nhân c a nh ng h n ch và b t c p c a chính sách phát 136 tri n giáo d c i h c Vi t Nam hi n nay 164 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C IH C VI T NAM NH NG NĂM T I 3.1. QUAN I M HOÀN THI N CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N 164 GIÁO D C I H C VI T NAM NH NG NĂM T I 3.1.1. B i c nh và xu th phát tri n giáo d c i h c Vi t Nam trong 164 nh ng th p niên u c a th k XXI 3.1.2. Quan i m hoàn thi n chính sách phát tri n giáo d c ih c 169 Vi t Nam nh ng năm t i 3.2. PHƯƠNG HƯ NG HOÀN THI N CHÍNH SÁCH PHÁT 175 TRI N GIÁO D C I H C VI T NAM NH NG NĂM
5 TI 3.2.1. Thúc y tăng trư ng v quy mô, s lư ng s n ph m giáo d c 175 i h c áp ng yêu c u c a s phát tri n kinh t xã h i 3.2.2. Ti p t c i m i cơ c u h th ng giáo d c ih c 176 3.2.3. Thúc y nâng cao ch t lư ng giáo d c ih c 180 3.3. M T S GI I PHÁP TRONG HÌNH THÀNH CHÍNH SÁCH 184 PHÁT TRI N GIÁO D C I H C VI T NAM TRONG NH NG NĂM S P T I 3.3.1. Xây d ng, b sung và hoàn thi n h th ng văn b n pháp lu t 184 khuy n khích v n d ng quy lu t th trư ng trong qu n lý và qu n tr giáo d c i h c 3.3.2. Thúc y s hình thành, phát tri n và t ng bư c hoàn thi n mô 192 hình “gi th trư ng” giáo d c i h c 3.3.3. Nâng cao hi u l c qu n lý nhà nư c và chuy n t nhà nư c qu n 195 lý sang nhà nư c giám sát giáo d c i h c i m i công tác t ch c thi t k và th c thi chính sách phát 3.3.4. 197 tri n giáo d c i h c 3.3.5. M r ng h p tác và h i nh p qu c t c a giáo d c ih c 211 K T LU N 216 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH Ã CÔNG B C A TÁC 218 GI LU N ÁN TÀI LI U THAM KH O 220
6 DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH VI T T T Giáo d c i h c: GD H Kinh t th trư ng: KTTT Ch nghĩa xã h i: CNXH Xã h i ch nghĩa: XHCN Công nghi p hóa: CNH Hi n i hóa: HH Xã h i hóa: XHH i h c: H Cao ng: C Ngân sách nhà nư c: NSNN Công ngh thông tin: CNTT Truy n thông: TT H p tác qu c t : HTQT Ngân hàng th gi i: WB T ch c thương m i th gi i: WTO T ch c thu quan th gi i: GATS Khoa h c: KH Công ngh : CN Nghiên c u khoa h c: NCKH Khoa h c công ngh : KHCN Cơ s d li u: CSDL
7 DANH M C CÁC B NG B ng 1. S lư ng trư ng i h c và cao ng giai o n 1981-2006 B ng 2. Quy mô ào t o i h c và cao ng giai o n 1981-2006 B ng 3. Cơ c u trình ào t o i h c cao ng B ng 4. Sinh viên H và C theo hình th c ào t o B ng 5. Cơ c u các trư ng i h c cao ng theo vùng mi n B ng 6. S lư ng trư ng i h c, cao ng ngoài công l p B ng 7. Phát tri n i ngũ cán b gi ng d y giai o n 1986-2006 B ng 8. M t s ch s ánh giá v cơ s v t ch t, thư vi n và kh năng ph c v sinh viên t i 165 trư ng i h c và cao ng B ng 9. K t n i Internet c a 165 trư ng i h c và cao n B ng 10. S sinh viên tuy n m i có NSNN giai o n 1991-2000 B ng 11. Ngu n thu c a 165 trư ng i h c và cao ng công l p Bi u 12. Quy mô ào t o sau ih c trong nư c B ng 13. Ch tiêu tuy n sinh và s thí sinh d thi B ng 14: T l sinh viên/dân s trong tu i t 18 n 25 năm 2001 B ng 15. T l % sinh viên năm th nh t h chính quy theo kh i ngành ào t o B ng 16: T l % dân s , di n tích, GDP, sinh viên, trư ng i h c, cao ng và cán b gi ng d y m i vùng so v i c nư c năm 2005 B ng 17. T l sinh viên trư ng công l p và trư ng ngoài công l p B ng 18. Di n tích thuê, mư n c a m t s trư ng i h c dân l p và tư th c B ng 19. T l sinh viên ngư i dân t c và quy mô c tuy n
8 B ng 20. T l dân s t 15 tu i tr lên có b ng H, C năm 2001 DANH M C CÁC HÌNH V VÀ TH Hình 1. Tăng trư ng quy mô ào t o 2001-2005 theo trình ào t o Hình 2. T l gi ng viên có trình sau i h c t 2001-2005 Hình 3. T c tăng sinh viên và gi ng viên i h c, cao ng Hình 4. S sinh viên/1 gi ng viên 1990-2006 Hình 5. Cơ c u i ngũ cán b gi ng d y theo h c hàm, h c v Hình 6. Cơ c u u tư GD và T trong t ng u tư xã h i
9 PH N M U 1. Lý do ch n tài i h i VI (1986) c a ng C ng s n Vi t Nam ã kh i xư ng s nghi p i m i kinh t -xã h i c a t nư c mà n i dung cơ b n là chuy n d ch t n n kinh t k ho ch t p trung sang n n kinh t th trư ng (KTTT) nh hư ng xã h i ch nghĩa (XHCN), công nh n s a d ng c a các hình th c s h u, t o i u ki n m r ng s n xu t hàng hóa và d ch v , th c hi n chính sách m c a trong quan h qu c t . Trong hơn 20 năm qua, phù h p và áp ng quá trình chuy n i kinh t - xã h i, chính sách phát tri n giáo d c i h c (GD H) cũng ã và ang trong quá trình t i m i. GD H ã tri n khai nhi u ch trương và bi n pháp quan tr ng, trong ó ph i k n vi c th c hi n dân ch hóa nhà trư ng; i u ch nh m c tiêu, c u trúc l i chương trình ào t o; xây d ng các trư ng i h c ki u m i; th c hi n quy trình ào t o m i, áp d ng h c ch tín ch ; a d ng hóa các lo i hình ào t o, k t g n các ho t ng ào t o v i nghiên c u khoa h c và lao ng s n xu t… M c dù ã có nh ng c g ng nhưng nhìn chung, s chuy n bi n c a chính sách phát tri n GD H còn ch m so v i các yêu c u m i n y sinh t s nghi p công nghi p hóa (CNH), hi n i hóa (H H) t nư c. M t trong nh ng nguyên nhân c a s ch m tr này là do chính sách phát tri n GD H còn nhi u h n ch . “ Hoàn thi n chính sách phát tri n giáo d c i Vì v y, vi c l a ch n v n hc Vi t Nam hi n nay” làm tài lu n án ti n s khoa h c kinh t là v n có ý nghĩa lý lu n và th c ti n b c xúc.
10 2. T ng quan nghiên c u Vn chính sách phát tri n GD H ã ư c nhi u nhà nghiên c u trên th gi i cp n. Có th khái quát trên m t s v n chính sau ây: Th nh t, các nhà kinh t h c hi n i quan ni m, s n ph m giáo d c là m t lo i d ch v , trong n n kinh t th trư ng c n t nó trong môi trư ng c nh l a ch n ư c nh ng d ch v t t. V v n này có l Milton Friedman tranh (1912-2006), giáo sư Trư ng i h c Chicago (M ), là nhà kinh t h c u tiên nêu lên. Theo ông, gi ng như m i hàng hóa mang tính d ch v khác, s n ph m giáo d c c n ư c t trong môi trư ng c nh tranh ào th i nh ng s n ph m x u và phát tri n nh ng d ch v t t. Tính ch t công c a giáo d c, theo ông, nên t trong s qu n lý c a chính ph b ng vi c phân ph i ngân sách, quy nh các khuôn kh pháp lý, cung c p phi u giáo d c…. Các trư ng, h c vi n s là ơn v cung c p s n ph m như chương trình, môi trư ng h c… ngư i tiêu dùng (ph huynh và ngư i h c) ưa ra quy t nh cu i cùng. Tư tư ng c a M. Friedman ngay l p t c ư c GD H ti p c n và th hi n trong chính sách phát tri n c a nó v i hai lý do chính: - Ngày càng có nhi u công trình nghiên c u ch ra ý nghĩa quan tr ng c a ngu n l c con ngư i trong phát tri n kinh t , trên cơ s ó kh ng nh u tư cho giáo d c- ào t o là u tư vào ngu n v n con ngư i, u tư cho phát tri n và u tư cho tương lai. Gary S. Becker-nhà kinh t h c ngư i M ư c gi i thư ng Nobel v kinh t năm 1992, Schultz (1961), Denison (1962), B.F. Kiker (1972), Gareth William (1984), George Psacharopoulos và Maureen Woodhall (1985), Jacques Hallak (1990), Bruce E. Kaufman và Julie L Hotchkis (2000)..., trư c ó
11 n a là Ricardo, Adam Smith u th ng nh t u tư cho giáo d c- ào t o và vi c nâng cao ch t lư ng các d ch v y t , bao g m c vi c gi i quy t v n dinh dư ng và k ho ch hoá gia ình, ư c xem như quá trình u tư cơ b n. G.S. Becker cho r ng, vi c n trư ng h c m t khoá máy tính hay vi c chi tiêu cho vi c chăm sóc y t cũng là th hi n c a ho t ng u tư vì vi c c i thi n tình tr ng s c kho s d n n vi c nâng cao thu nh p là y u t theo u i su t cu c i c a m i con ngư i. Như th , nó hoàn toàn úng v i quan ni m và nh nghĩa truy n th ng c a ho t ng u tư. Vì v y, chi tiêu cho giáo d c, ào t o hay cho ho t ng chăm sóc y t u có th nói ó là chi u tư cơ b n. Các báo cáo nghiên c u c a Ngân hàng Th gi i (WB) th hi n s ng h m nh m cho chi u hư ng này. Hi p nh thương m i chung GATS c a WTO ã x p GD H vào lĩnh v c d ch v . M t nghiên c u g n ây c a Jane Kninght (Trung tâm Phát tri n Giáo d c Qu c t , Vi n Ontarino v nghiên c u giáo d c thu c Trư ng ihc Toronto, Canada) ã cho r ng, ho t ng GD H ã di chuy n qua biên gi i gi a các qu c gia trong nhi u năm thông qua h p tác phát tri n, trao i tri th c và bây gi là các m c tiêu thương m i. ó là m t th c t mà GD H c n i m t và hành ng. Do vai trò quan tr ng trong phát tri n ngu n nhân l c c a m i qu c gia và ưu th trong tìm ki m vi c làm c a nh ng ngư i có b ng c p h c v cao, GD H trên th gi i nh ng năm qua ã có nh ng phát tri n vư t b c. M t trong nh ng ghi nh n c a s phát tri n là quá trình m r ng quy mô c a GD H. S li u th ng kê qua các năm cho bi t, t l tăng quy mô sinh viên i h c hàng năm bình quân c a các nư c Tây Âu kho ng 10% trong su t th i kỳ nh ng năm 1960 và ã tăng lên g p ôi trong th p k 70. h u h t các nư c ang phát tri n, t l
12 tăng trư ng quy mô sinh viên hàng năm cũng r t cao. i v i các nư c có m c thu nh p bình quân u ngư i th p và trung bình, t l tăng trư ng kho ng 6.2%/năm; các nư c có m c thu nh p cao, t l này là 7.3%/năm. Theo s li u th ng kê c a T ch c Văn hoá, Khoa h c và Giáo d c c a Liên h p qu c (UNESCO), t ng quy mô sinh viên c a b c i h c trên toàn th gi i là 13 tri u vào năm 1960; 28 tri u vào năm 1970; 46 tri u vào năm 1980 và 65 tri u vào năm 1991. Ch tính các nư c ang phát tri n, năm 1960 t ng quy mô sinh viên là 3 tri u, ã tăng lên 7 tri u vào năm 1970, r i 16 tri u vào năm 1980 và t 30 tri u vào năm 1991. Th hai, s gia tăng quy mô trong i u ki n ngu n l c h n h p ã làm cho ch t lư ng giáo d c ih cb e do , t các chính ph ph i t tìm ra phương hư ng và gi i pháp(chính sách) riêng cho qu c gia c a h . Theo t ng k t c a World Bank, t u trung các phương hư ng và gi i pháp c a các qu c gia g m nh ng khía c nh sau: - Tăng cư ng a d ng hoá c a cơ s ào t o i h c, mà ch y u là thay i các nhi m v c a nhà trư ng i h c và phát tri n các cơ s ào t o ih c m i phi chu n. - a phương hoá vi c tài tr cho các cơ s c a giáo d c i h c và xác nh vai trò nhà nư c i v i giáo d c i h c thông qua chính sách tài chính can thi p tr c ti p vào k t qu ào t o c a các nhà trư ng i h c. Vi c a phương hoá ư c th c hi n theo 3 n i dung: huy ng t i a ngu n tài chính tư nhân; thu h i chi phí ào t o thông qua h tr tài chính cho các sinh viên (cho vay sinh viên) và nâng cao hi u qu c a vi c c p phát, s d ng các ngu n l c c a giáo d c i h c.
13 - T p trung vào các khía c nh ch t lư ng, s thích ng và tính công b ng trong giáo d c i h c. Theo Bikas C.Sanyal (1995), nh ng bài h c v xây d ng chính sách phát tri n GD H trên th gi i trong nh ng năm qua có th khái quát trong 6 i m: i). H p nh t các trư ng i h c nh thành l p i h c l n hơn, ào t o a ngành, a lĩnh v c (x y ra Trung qu c, Australia, Hà Lan và Anh....); ii). c i t v qu n lý trư ng i h c (x y ra h u h t các nư c); iii). a d ng hoá các lo i hình ào t o i h c (ch y u di n ra các nư c ang phát tri n; các nư c ông Nam Á, Trung ông và Nam M ); iv). a phương hoá ngu n l c ( ư c áp d ng t t c các nư c trên th gi i nhưng ch y u là nhóm nư c có thu nh p th p); v). xác nh l i vai trò nhà nư c trong phát tri n giáo d c i h c và vi). t p trung ch y u vào nh ng v n ch t lư ng và hi u qu . Vi t Nam ti n hành công cu c im i t nư c t năm 1986. Cho n nay, s lư ng các công trình nghiên c u v nh ng v n t ra i v i chính sách phát tri n GD H còn r t khiêm t n v i nh ng quan i m trái ngư c nhau. M t s ngư i cho r ng th trư ng GD H t n t i trong n n KTTT nh hư ng XHCN có tính t t y u như Giáo sư Tr n Phương, Giáo sư Ph m Ph , Giáo sư Lê Thành Khôi (UNESCO Paris), Ti n s Vũ Quang Vi t (Chuyên gia cao c p Cơ quan Th ng kê c a Liên h p qu c...); ngư c l i m t s khác ph nhân s t n t i này như Giáo sư Ph m Minh H c, Giáo sư Hoàng T y, Giáo sư Bùi Tr ng Li u ( i h c Paris).... Các quan i m ph n l n ư c th hi n thông qua các bài ăng t i trên các báo, t p chí chuyên ngành và m t s sách chuyên kh o nên c v dung lư ng, ph m vi, n i dung và phương pháp ti p c n còn r t h n ch . H u như các bài vi t ch d ng l i góc tranh lu n, nêu quan i m hay khai thác
14 thông tin nên chưa góp ph n h th ng hóa thành cơ s lý lu n t n n móng cho vi c xây d ng và hoàn thi n chính sách phát tri n GD H trong môi trư ng m i. 3. M c tiêu c a lu n án - Làm rõ nh ng v n cơ b n v chính sách phát tri n giáo d c ih c trong i u ki n kinh t th trư ng; - ánh giá th c tr ng chính sách phát tri n giáo d c ih c Vi t Nam nh ng năm i m i v a qua, ch ra nh ng thành t u, h n ch và nguyên nhân h n ch c a chính sách phát tri n giáo d c i h c. - xu t quan i m, phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n giáo d c ih c nư c ta nh ng năm t i. 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u i tư ng nghiên c u c a lu n án này là chính sách phát tri n GD H dư i góc kinh t -chính tr , bao g m các khía c nh: Quan i m, m c tiêu, nguyên t c, n i dung, phương pháp và các i u ki n b o m cho quá trình ho ch nh, t ch c th c hi n chính sách phát tri n giáo d c ih c nư c ta. Chính sách phát tri n giáo d c i h c có ph m vi r ng. Lu n án này ti p c n chính sách phát tri n giáo d c v i các n i dung cơ b n là chính sách tăng trư ng, chính sách ch t lư ng và chính sách cơ c u trong phát tri n giáo d c i h c. V th i gian, lu n án ch y u c p t i th c tr ng chính sách phát tri n giáo d c i h c t khi im i n nay và khuy n ngh cho nh ng năm t i.
15 5. Phương pháp nghiên c u - Nghiên c u chính sách phát tri n GD H n m trong ph m vi c a lĩnh v c khoa h c liên ngành, bao g m kinh t h c, chính tr h c, qu n tr h c, xã h i h c, giáo d c h c, khoa h c l ch s và các khoa h c khác.... - S d ng cách ti p c n duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s , v i công c tr u tư ng hóa, k t h p gi a phân tích và t ng h p, logic và l ch s , i chi u, so sánh phân tích làm rõ nh ng k t qu nghiên c u c a lu n án. - Thu th p thông tin, s li u th ng kê, tư li u, k th a các k t qu nghiên c u c a các cu c i u tra, kh o sát ã ư c công b , các thông tin t k y u h i ngh h i th o qu c t , khu v c và trong nư c ưa ra các kinh nghi m qu c t , ánh giá th c tr ng chính sách phát tri n GD H Vi t nam hi n nay, làm căn c cho các ki n ngh v phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n GD H nh ng năm t i. 6. Nh ng óng góp m i c a tài nghiên c u 1. V khía c nh lý thuy t, lu n án xây d ng khung lý thuy t phân tích và ánh giá chính sách phát tri n giáo d c i h c trong b i c nh n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch nghĩa c a Vi t Nam phù h p v i nh ng nguyên t c cơ b n c a kinh t th trư ng, nh m thúc y h th ng giáo d c i h c phát tri n nhanh, hi u qu , b n v ng và h i nh p qu c t thành công. 2. V khía c nh th c ti n, lu n án ch ra các b t c p c a nh ng chính sách phát tri n giáo d c i h c liên quan n các v n tăng trư ng, cơ c u và ch t
16 lư ng, c bi t là b t c p v quy trình và năng l c i ngũ cán b làm chính sách. Lu n án xu t nh ng quan i m, phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n giáo d c ih c nư c ta nh ng năm t i v i nh ng n i dung sau: i). Nh n th c y , tôn tr ng và v n d ng úng n các quy lu t khách quan c a kinh t th trư ng, thông l qu c t , phù h p v i i u ki n phát tri n c a Vi t Nam vào qu n lý và qu n tr i h c. ii). B o m tính ng b gi a các b ph n c u thành c a th ch giáo d c i h c; gi a các y u t th trư ng và các m c tiêu phúc l i xã h i c a giáo d c i h c; gi a th ch giáo d c i h c v i th ch chính tr , xã h i; gi a nhà nư c, th trư ng, xã h i và giáo d c i h c; gi a ch t lư ng, hi u qu và công b ng xã h i trong giáo d c i h c thông qua vi c hình thành, phát tri n và t ng bư c hoàn thi n mô hình “gi th trư ng” giáo d c i h c. iii). Ð i m i, nâng cao vai trò và hi u l c qu n lý giáo d c ih cc a Nhà nư c, chuy n t nhà nư c qu n lý sang nhà nư c giám sát giáo d c ih c phù h p v i nh ng yêu c u c a quá trình phát tri n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch nghĩa và h i nh p giáo d c i h c qu c t trong giai o n hi n nay. V n d ng và phát huy m t tích c c, h n ch , ngăn ng a m t trái c a cơ ch th trư ng trong lĩnh v c giáo d c i h c. iv). i m i t ch c thi t k và th c thi chính sách phát tri n giáo d c i h c; nâng cao vai trò c a các ch th trong b máy nhà nư c và ngoài b máy nhà nư c, bao g m các t ch c dân c , t ch c chính tr - xã h i, các t ch c xã h i, ngh nghi p và c bi t các trư ng i h c trong xây d ng chính sách giáo
17 dc i h c. Nhà nư c ti p t c hoàn thi n lu t pháp, cơ ch , chính sách, t o i u ki n các ch th ngoài b máy nhà nư c tham gia có hi u qu vào quá trình ho ch nh, th c thi và giám sát th c hi n chính sách phát tri n giáo d c i h c. 7. B c c c a lu n án Lu n án bao g m ph n m u và k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và 3 chương: Chương 1: Nh ng v n cơ b n v chính sách phát tri n giáo d c i h c trong i u ki n kinh t th trư ng. Chương 2: . Th c tr ng chính sách phát tri n giáo d c ih c Vi t Nam. Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n giáo d c ih c Vi t Nam nh ng năm t i. CHƯƠNG 1
18 NH NG V N CƠ B N V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I H C TRONG I U KI N KINH T TH TRƯ NG 1.1. CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N GIÁO D C I H C TRONG N N KINH T TH TRƯ NG: B N CH T VÀ VAI TRÒ 1.1.1. c i m c a giáo d c i h c trong i u ki n kinh t th trư ng Giáo d c và ào t o là b ph n quan tr ng nh t trong văn hóa c a m t qu c gia; liên quan ch t ch n văn minh, phát tri n kinh t -xã h i, mbo qu c phòng-an ninh và s n nh chính tr c a m i t nư c. Vì v y, chính ph , nhân dân t t c các nư c trên th gi i, cũng như các t ch c qu c t u có s quan tâm c bi t n phát tri n giáo d c và ào t o. Giáo d c i h c (GD H) là b c h c sau cùng trong h th ng giáo d c và ào t o c a m i nư c; ào t o i ngũ lao ng lành ngh , bao g m các nhà khoa h c, các chuyên gia, k sư và nh ng cán b chuyên môn k thu t các trình khác nhau. GD H không tr c ti p tham gia vào quá trình s n xu t và vì v y, không tr c ti p t o ra các s n ph m v t ch t. Tuy nhiên, theo phân công lao ng xã h i, GD H là nơi duy nh t có i u ki n và kh năng cung c p ngu n nhân l c k thu t ch t lư ng và trình chuyên môn cao cho n n kinh t . GD H làm tăng giá tr cho m i cá nhân thông qua vi c trang b cho h tài khéo léo, s hi u bi t làm ra nhi u c a c i v t ch t hơn cho b n thân và cho xã h i, g n li n v i s b o m quy n ư c s ng và ư c làm vi c v i năng su t lao ng cao hơn c a m i ngư i.
19 Theo Manuel Castell (1991), GD H có ba ch c năng quan tr ng. Trư c h t, nó b o t n các n n văn hoá và tri th c nhân lo i; tái t o ho c ph n biÖn ý th c h chi ph i c a qu c gia. Th hai, nã l a ch n nh ng ngư i ưu tú giíi thiÖu cho ®Êt n−íc và cuèi cïng, nã s¸ng t¹o ra kho t ng tri th c m i. GD H không ch c i thi n nh ng l a ch n cá nhân s n có cho t t c m i ngư i, mà cßn t o ra m t l c lư ng lao ng có năng l c sáng t o, bi t ch t l c và áp d ng các tri th c thu ư c t k t qu c a các công trình nghiên c u khoa h c vào s n xu t và i s ng. GD H góp ph n làm tăng năng su t lao ng và nâng cao m c s ng cho toàn b các thành viên trong xã h i; gãp phÇn xoá b kho ng cách thu nh p gi a ngư i giàu và ngư i nghèo th«ng qua viÖc trang bÞ cho ngư i häc nh ng tri th c và k năng c n thi t ki m s ng. GD H có vai trò c bi t quan tr ng cho s ph n th nh c a m t n n kinh i- n n “kinh t tri th c”, ®−îc dù b¸o sÏ ngày càng cã ý nghÜa quy t t hi n nh ®Õn s th nh v−îng cña nh©n lo¹i trong tương lai. Liªn HiÖp quèc x¸c ®Þnh giáo d c nãi chung, GD H nãi riªng là quy n con ngư i [65, tr.227-237]; là phương ti n phát tri n riêng c a m i cá nhân, phương ti n xây d ng n n văn hoá, chia s truy n th ng và cung c p s c m nh cho xã h i nói chung và là m t phương ti n tích lu tài s n và kh năng c nh tranh c a cá nhân và xã h i (Bowen, 1980; Scott, 1998). Trong n n KTTT Vi t Nam, GD H v a là m t quá trình, v a là m t hành ng. Là m t hành ng, GD H ư c th c hi n dư i hình th c cung c p s c lao ng c a các giáo sư, gi ng viên cho ngư i h c và ngư i h c mua lao ng c a ngư i d y b ng phí, h c phí, ho c óng thu nhà nư c tr công, tr lương cho h . Dư i góc phân công lao ng xã h i trong n n s n xu t hàng
20 hoá, lo i lao ng gi ng d y c a các giáo sư, gi ng viên không s n xu t ra tư b n. Theo K. Marx, ó là lo i lao ng phi s n xu t và khi trao i, nó ư c mua-bán như m t d ch v và hàng hoá thông thư ng. K. Marx vi t: “Trong trư ng h p ti n tr c ti p ư c trao i l y lo i lao ng s n xu t không s n xu t ra tư b n, do ó là lao ng phi s n xu t thì lao ng y ư c mua như là m t d ch v . Bi u hi n y nói chung ch ng qua là giá tr s d ng c bi t mà lao ng y cung c p, gi ng như m i hàng hoá khác”[36, tr.98]. Như v y, s n ph m GD H là m t lo i d ch v và nó có y tính ch t kinh t như các lo i s n ph m hàng hoá và d ch v khác, b i vì theo K. Marx, b n thân nh ng d ch v y cũng gi ng như nh ng hàng hoá ông mua, có th là c n thi t ho c có th ch có v là c n thi t-ví d , nh ng d ch v c a ngư i lính, ho c c a th y thu c, ho c c a lu t sư-ho c chúng có th là nh ng d ch v em l i khoái c m cho ông. Nhưng i u ó tuy t nhiên không làm thay i tính ch t kinh t c a chúng [36, tr.99]. D ch v GD H ư c di n ra thông qua s tác ng tr c ti p t ngư i d y n ngư i h c. Quá trình cung ng d ch v cũng ng th i là quá trình tiêu th d ch v . S n ph m d ch v GD H là i tư ng nghiên c u c a kinh t h c giáo d c. Ngư i u tiên t n n móng cho vi c nghiên c u các v n v kinh t h c GD H là William Petty (1623-1687)-ngư i mà sau này ư c Karl Marx g i là “cha c a n n kinh t chính tr h c nư c Anh”. W. Petty ã tính ư c lư ng hi u su t c a các h ng ngư i lao ng. Theo ông, Hà Lan, nhà nông, thu th , nhà binh, th th công và thương nhân là c t tr th c s c a cơ nghi p qu c gia. Ngư i thu th giá tr b ng ba các ngư i khác, vì h không ch i bi n, mà l i là nhà buôn và nhà binh. Anh, nhà nông ch ư c kho ng 4 shillings m t tu n,