intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

NĂM NGÔN NGỮ TÌNH YÊU DÀNH CHO BẠN TRẺ - GARY CHAPMAN

Chia sẻ: Hoàng Liên Sơn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

98
lượt xem
16
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chưa khi nào việc nuôi dạy trẻ vị thành niên lại trở nên rắc rối và phức tạp như hiện nay. Có thể nói, không có bất kỳ câu trả lời nào có thể giải tỏa mọi nỗi băn khoăn về giai đoạn đặc biệt này của trẻ. Trong cuốn sách này, tôi tập trung vào những điều mà tôi tin là nền tảng cơ bản nhất của mối quan hệ thương yêu giữa cha mẹ và trẻ vị thành niên. Tôi tin rằng khi bạn khám phá ra nguyên tắc hoạt động của năm ngôn ngữ yêu thương này...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: NĂM NGÔN NGỮ TÌNH YÊU DÀNH CHO BẠN TRẺ - GARY CHAPMAN

  1. GARY CHAPMAN NAÊM NGOÂN NGÖÕ TÌNH YEÂU DAØNH CHO BAÏN TREÛ THE FIVE LOVE LANGUAGES OF TEENAGERS
  2. Bìa 4: “Chöa khi naøo vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân laïi trôû neân raéc roái vaø phöùc taïp nhö hieän nay. Coù theå noùi, khoâng coù baát kyø caâu traû lôøi naøo coù theå giaûi toûa moïi noãi baên khoaên veà giai ñoaïn ñaëc bieät naøy cuûa treû. Trong cuoán saùch naøy, toâi taäp trung vaøo nhöõng ñieàu maø toâi tin laø neàn taûng cô baûn nhaát cuûa moái quan heä thöông yeâu giöõa cha meï vaø treû vò thaønh nieân. Toâi tin raèng khi baïn khaùm phaù ra nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa naêm ngoân ngöõ yeâu thöông naøy vaø aùp duïng chuùng vaøo cuoäc soáng cuûa mình, moái quan heä giöõa baïn vaø con caùi baïn seõ ñöôïc caûi thieän, vaø gia ñình baïn seõ laø moät toå aám ngaäp traøn nieàm haïnh phuùc.” - Gary Chapman Noäi dung tay gaáp bìa 1: …Chöa bao giôø caùc baäc cha meï laïi caûm thaáy baát löïc trong vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân nhö ngaøy nay; nhöng cuõng chöa bao giôø vai troø cuûa cha meï laïi trôû neân quan troïng nhö luùc naøy… Noäi dung tay gaáp bìa 4: …Coù hai ngoïn gioù ñang thoåi qua con ñöôøng tröôûng thaønh cuûa treû vò thaønh nieân ngaøy nay. Moät ngoïn gioù mang theo nhöõng tieáng goïi chaân thaønh cuûa haøng ngaøn baïn treû ñang mong muoán thieát laäp moái quan heä toát ñeïp vôùi moïi ngöôøi, ñöôïc höôùng daãn vaø soáng coù muïc ñích. Ngoïn gioù thöù hai chính laø ngoïn gioù xoaùy, vaø noù coù khaû naêng ñe doïa ngoïn gioù ñaàu tieân…
  3. LÔØI GIÔÙI THIEÄU Coù theå noùi, chöa khi naøo vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân laïi trôû neân raéc roái vaø phöùc taïp nhö hieän nay. Tình traïng baïo löïc tuoåi vò thaønh nieân khoâng chæ laø ñeà taøi treân phim aûnh maø ñaõ trôû thaønh moät phaàn trong nhöõng baûn tin, baøi baùo chuùng ta theo doõi haøng ngaøy. Nhöõng haønh vi baïo löïc cuõng khoâng coøn giôùi haïn trong nhöõng khu vöïc baàn cuøng thuoäc caùc thaønh phoá lôùn maø ñaõ lan traøn ñeán caùc vuøng queâ vaø laøm daáy leân moái lo ngaïi lôùn cho toaøn xaõ hoäi. Laø moät chuyeân gia tö vaán tình yeâu - hoân nhaân gia ñình, toâi coù cô hoäi troø chuyeän vôùi raát nhieàu phuï huynh. Hoï toû ra heát söùc hoang mang khi noùi veà tình traïng cuûa treû vò thaønh nieân hieän nay, nhaát laø nhöõng phuï huynh coù con söû duïng chaát kích thích, ñang mang thai hoaëc ñaõ phaù thai. Tuy nhieân, khi tìm hieåu veà vaán ñeà, caùc baäc phuï huynh naøy laïi khoâng quan taâm ñeán caùc nguyeân nhaân xuaát phaùt töø xaõ hoäi maø laïi ñaët ra nhöõng caâu hoûi nhaèm vaøo baûn thaân, chaúng haïn nhö: “Toâi ñaõ laøm sai ñieàu gì?” hay “Chuùng toâi ñaõ coá gaéng trôû thaønh nhöõng cha meï toát. Chuùng toâi ñaõ ñaùp öùng moïi nhu caàu cuûa con. Laøm sao noù laïi laøm ñieàu ñoù vôùi baûn thaân noù vaø vôùi chuùng toâi?”. Khoâng coù baát kyø caâu traû lôøi naøo coù theå giaûi toûa moïi noãi baên khoaên veà taâm hoàn treû vò thaønh nieân ngaøy nay. Caùc baïn treû aáy ñang soáng trong moät theá giôùi nhieàu khaùc bieät so vôùi nhöõng theá heä tröôùc. Coâng ngheä hieän ñaïi ñaõ ñöa treû vò thaønh nieân vaøo moät neàn vaên hoùa toát ñeïp nhaát nhöng cuõng coù theå laø xaáu xa nhaát cuûa loaøi ngöôøi. Khoaûng caùch khoâng gian ñöôïc ruùt ngaén, raøo caûn veà ngoân ngöõ, phong tuïc taäp quaùn daàn ñöôïc xoùa boû vaø tö töôûng xaõ hoäi cuõng ñang trôû neân phoùng khoaùng hôn. Do ñoù, khoâng coù gì ngaïc nhieân khi treû vò thaønh nieân ngaøy nay deã laàm ñöôøng laïc loái ñeán nhö vaäy. Theo toâi, chöa bao giôø caùc baäc phuï huynh laïi caûm thaáy baát löïc trong vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân nhö ngaøy nay; nhöng toâi cuõng cho raèng chöa bao giôø vai troø cuûa hoï laïi trôû neân quan troïng nhö luùc naøy. Taát caû nghieân cöùu veà treû vò thaønh nieân ñeàu cho thaáy caùc baäc phuï huynh chính laø ngöôøi coù aûnh höôûng lôùn nhaát ñeán cuoäc ñôøi treû. Chæ khi hoï töø choái vai troø ñoù thì treû môùi tìm kieám chuùng ôû baïn beø ñoàng löùa hay ôû nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh khaùc. Trong cuoán saùch naøy, toâi taäp trung vaøo nhöõng ñieàu maø toâi tin laø neàn taûng cô baûn nhaát cuûa moái quan heä thöông yeâu giöõa cha meï vaø treû vò thaønh nieân. “Tình yeâu” laø töø quan troïng nhaát trong moïi ngoân ngöõ nhöng noù cuõng laø töø bò hieåu laàm nhieàu nhaát. Toâi hy voïng cuoán saùch naøy seõ xoùa boû nhöõng quan nieäm nhaàm laãn ñoù vaø giuùp caùc baäc phuï huynh bieát caùch ñaùp öùng nhu caàu tình caûm cuûa con em mình. Haàu heát caùc sai laàm cuûa treû ñeàu baét nguoàn töø vieäc treû caûm thaáy thieáu thoán tình yeâu thöông. Tuy nhieân, vaán ñeà khoâng phaûi laø caùc baäc cha meï khoâng yeâu thöông con em hoï, maø chính laø vieäc treû khoâng caûm nhaän ñöôïc tình yeâu ñoù. Sau thaønh coâng veà ñeà taøi ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa vôï choàng vaø cuûa treû nhoû, toâi ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu lôøi ñeà nghò vieát veà ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa tuoåi vò thaønh nieân. Quaû thaät, treû vò thaønh nieân hoaøn toaøn khaùc so vôùi treû nhoû bôûi caùc chaùu ñang phaûi traûi qua moät giai ñoaïn chuyeån tieáp raát quan troïng trong cuoäc ñôøi. Theo ñoù, caùc baäc cha meï seõ phaûi thay ñoåi caùch thöùc baøy toû tình yeâu neáu muoán treû caûm nhaän ñöôïc tình caûm cuûa mình. Toâi vieát cuoán saùch naøy chuû yeáu höôùng vaøo caùc baäc phuï huynh, nhöng toâi tin noù cuõng seõ höõu ích ñoái vôùi taát caû nhöõng ai quan taâm ñeán treû vò thaønh nieân. Trong giai ñoaïn naøy, treû khoâng nhöõng caàn nhaän ñöôïc tình yeâu cuûa cha meï maø coøn caàn söï quan taâm, chaêm soùc töø nhöõng ngöôøi coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán treû nhö thaày coâ giaùo, huaán luyeän vieân, hay nhöõng ngöôøi hoï haøng gaàn guõi. Treû raát caàn söï thoâng hieåu vaø kinh nghieäm cuûa nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh. Tuy nhieân, chæ khi caûm nhaän ñöôïc tình yeâu vaø söï thaáu hieåu töø nhöõng ngöôøi
  4. quan troïng trong cuoäc soáng cuûa mình, treû môùi chòu laéng nghe nhöõng traûi nghieäm cuûa lôùp ngöôøi ñi tröôùc moät caùch nghieâm tuùc. Trong cuoán saùch naøy, baïn seõ baét gaëp nhöõng phaàn sau: ÔÛ Chöông 1, chuùng ta seõ tìm hieåu veà nhöõng thay ñoåi ôû treû vò thaønh nieân noùi chung vaø caû söï khaùc bieät giöõa caùc theá heä treû vò thaønh nieân. Chöông 2 seõ baøn veà taàm quan troïng cuûa tình yeâu thöông trong söï phaùt trieån veà caûm xuùc, trí tueä, xaõ hoäi vaø tinh thaàn cuûa treû. Töø Chöông 3 ñeán Chöông 7, chuùng ta seõ khaùm phaù naêm ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa treû. Chöông 8 höôùng daãn caùch tìm ra ngoân ngöõ yeâu thöông caên baûn cuûa treû vò thaønh nieân vaø caùch ñong ñaày “khoang tình caûm” cuûa treû moät caùch hieäu quaû nhaát. Chöông 9 ñeán Chöông 12 seõ taäp trung vaøo nhöõng vaán ñeà noåi baät trong cuoäc soáng cuûa treû vò thaønh nieân, bao goàm caû söï töùc giaän vaø nhu caàu ñöôïc ñoäc laäp. Chuùng ta seõ xem xeùt moái lieân heä giöõa tình yeâu vôùi söï thaáu hieåu vaø vieäc xöû lyù côn giaän döõ cuûa treû; vieäc thuùc ñaåy caù tính ñoäc laäp; moái quan heä giöõa töï do vaø traùch nhieäm; caùch taïo neân nhöõng giôùi haïn baèng tình yeâu thöông, vieäc cuûng coá giôùi haïn baèng kyû luaät vaø nhöõng haäu quaû cuûa noù. ÔÛ Chöông 13, chuùng ta seõ tìm hieåu nhieäm vuï khoù khaên nhaát cuûa tình yeâu: yeâu thöông khi con treû thaát baïi. Trong hai chöông cuoái cuøng, Chöông 14 vaø Chöông 15, ta seõ xem xeùt vieäc aùp duïng naêm ngoân ngöõ yeâu thöông trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät: khi phuï huynh ñôn thaân nuoâi con vaø khi gia ñình coù con rieâng. Toâi tin raèng neáu nhu caàu cuûa tuoåi vò thaønh nieân veà tình caûm gia ñình ñöôïc ñaùp öùng ñaày ñuû thì khi tröôûng thaønh, treû seõ deã daøng tìm thaáy höôùng ñi cuûa mình, ñoàng thôøi soáng maïnh meõ vaø coù traùch nhieäm hôn. Coøn baây giôø, haõy cuøng toâi khaùm phaù theá giôùi cuûa treû vò thaønh nieân vaø tìm hieåu veà nhöõng thöû thaùch, nhöõng cô hoäi ñeå truyeàn ñaït tình yeâu tôùi con em baïn. - Gary Chapman
  5. Naêm ngoân ngöõ yeâu thöông daønh cho baïn treû Lôøi khen ngôïi Thôøi gian chia seû Quaø taëng Söï taän tuïy Cöû chæ aâu yeám
  6. Chöông 1 TÌM HIEÅU VEÀ TREÛ VÒ THAØNH NIEÂN NGAØY NAY Caùch ñaây 60 naêm, tuoåi vò thaønh nieân gaàn nhö khoâng toàn taïi vôùi tö caùch laø moät lôùp ngöôøi rieâng bieät nhö ngaøy nay. Cuïm töø “vò thaønh nieân” chæ trôû neân thoâng duïng vaøo khoaûng Theá chieán thöù II. (Xem phaàn phuï luïc ñeå bieát theâm veà lòch söû cuûa cuïm töø naøy). Tuy nhieân, duø chæ veà cuøng moät löùùa tuoåi, nhöng khaùi nieäm “vò thaønh nieân” ñaõ coù nhieàu thay ñoåi keå töø khi xuaát hieän laàn ñaàu tieân trong nhaän thöùc xaõ hoäi vaøo nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû tröôùc. Moät vaán ñeà luoân ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm laø nhu caàu ñoäc laäp vaø yù muoán khaúng ñònh baûn thaân cuûa treû em ôû ñoä tuoåi naøy. Caøng ngaøy, treû vò thaønh nieân caøng naêng ñoäng trong vieäc khaúng ñònh baûn thaân cuõng nhö trôû neân ñoäc laäp hôn trong moái quan heä vôùi cha meï. Ñaây laø moät trong nhöõng khaùc bieät cô baûn giöõa caùc theá heä treû vò thaønh nieân. Tröôùc thôøi ñaïi coâng nghieäp, treû vò thaønh nieân thöôøng laøm vieäc trong noâng traïi cuûa cha meï cho ñeán khi keát hoân vaø ñöôïc cho, hoaëc thöøa keá, moät maûnh ñaát cuûa rieâng mình. Tính caùch baûn thaân khoâng phaûi laø ñieàu maø treû vò thaønh nieân luùc baáy giôø tìm kieám; hoï trôû thaønh ngöôøi noâng daân khi ñuû lôùn ñeå laøm vieäc ñoàng aùng. Vaø hoï vaãn laø treû con cho ñeán khi ñuû tuoåi keát hoân. Cuoäc tìm kieám söï ñoäc laäp vaø ñònh hình tính caùch Vôùi söï xuaát hieän cuûa coâng nghieäp hoùa, tính caùch ñaõ trôû thaønh moät yeáu toá quan troïng ñoái vôùi moät ngöôøi. Moät thieáu nieân coù theå sôùm hoïc ngheà ñeå trôû thaønh thôï maùy, thôï deät… vaø laøm vieäc trong caùc nhaø maùy. Vôùi soá tieàn kieám ñöôïc, hoï coù theå töï chaêm lo cho cuoäc soáng cuûa mình, chuyeån ra ôû rieâng vaø khaúng ñònh ñöôïc söï ñoäc laäp cuûa baûn thaân. Nhö vaäy, nhöõng thay ñoåi cuûa neàn vaên hoùa lôùn ñaõ trôû thaønh neàn taûng cho vaên hoùa tuoåi vò thaønh nieân naûy sinh vaø phaùt trieån. Töø thaäp nieân 40 cuûa theá kyû 20, caùc baïn treû vò thaønh nieân ñaõ ñi theo moâ hình phaùt trieån ñoäc laäp vaø ñònh hình tính caùch rieâng. Söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät vôùi söï ra ñôøi cuûa maùy bay, ñieän thoaïi, maùy vi tính, truyeàn hình caùp… ñaõ môû roäng khaû naêng tìm kieám söï ñoäc laäp, phaùt trieån tính khí cuõng nhö ñònh hình nhöõng phong caùch môùi cuûa treû. Ngaøy nay, treû vò thaønh nieân ñang soáng trong moät theá giôùi môû vaø moät xaõ hoäi toaøn caàu thaät söï. Nhöng ñieàu thuù vò laø hoï vaãn tieáp tuïc taäp trung vaøo baûn thaân ñeå khaúng ñònh tính caùch vaø söï ñoäc laäp cuûa mình. Nhöõng bieåu hieän theå hieän söï ñoäc laäp vaø tính caùch cuûa treû cuõng thay ñoåi qua thôøi gian, nhöng veà cô baûn, vaãn töïu trung trong caùc lónh vöïc nhö: aâm nhaïc, nhaûy muùa, thôøi trang, sôû thích laäp dò, ngoân ngöõ vaø caùc moái quan heä xung quanh. Chaúng haïn, theå loaïi nhaïc luoân ñöôïc môû roäng qua thôøi gian, töø jazz cho ñeán nhaïc blue, rock & roll, daân gian, ñoàng queâ, rap, vaø nhieàu theå loaïi khaùc nöõa. Treû vò thaønh nieân coù raát nhieàu choïn löïa vaø moät ñieàu chaéc chaén laø sôû thích aâm nhaïc cuûa hoï seõ khaùc bieät vôùi sôû thích cuûa cha meï vaø caùc theá heä ñi tröôùc. Quy taéc naøy cuõng ñuùng vôùi taát caû caùc lónh vöïc khaùc trong vaên hoùa vaø nhaän thöùc cuûa treû vò thaønh nieân. Vaäy ñieàu gì laø tieâu bieåu cho vaên hoùa cuûa tuoåi vò thaønh nieân ngaøy nay? Tuoåi vò thaønh nieân ngaøy nay gioáng vaø khaùc nhau nhö theá naøo vôùi tuoåi vò thaønh nieân cuûa nhöõng theá heä tröôùc? Ñieåm gioáng nhau giöõa caùc theá heä treû vò thaønh nieân 1. Ñoái maët vôùi nhöõng thay ñoåi veà theå chaát vaø taâm lyù Nhöõng thöû thaùch cô baûn maø tuoåi vò thaønh nieân ngaøy nay ñang ñoái maët cuõng chính laø ñieàu maø treû vò thaønh nieân theá heä tröôùc ñaõ phaûi ñoái maët. Ñaàu tieân laø thöû thaùch trong vieäc chaáp nhaän vaø thích nghi vôùi nhöõng
  7. thay ñoåi dieãn ra beân trong cô theå cuûa mình. Tay chaân treû phaùt trieån khoâng caân xöùng, taïo ra hieän töôïng “vuïng veà cuûa tuoåi vò thaønh nieân” khieán treû caûm thaáy raát xaáu hoå. Tieáp theo, nhöõng ñaëc ñieåm giôùi tính cuõng ñang daàn phaùt trieån vaø ñem ñeán cho hoï caû söï phaán khích laãn lo aâu. Nhöõng thay ñoåi sinh lyù naøy t o ra voâ soá caâu hoûi trong taâm trí cuûa caùc treû vò thaønh nieân. “Mình s trông như th nào khi trôû thaønh ngöôøi lôùn nhæ? Lieäu mình coù trôû neân quaù cao hoaëc quaù luøn khoâng? Lieäu tai cuûa mình coù nhoâ ra quaù nhieàu hay khoâng? Lieäu ngöïc cuûa mình coù quaù nhoû khoâng? Coøn muõi cuûa mình thì sao nhæ? Hình như baøn chaân cuûa mình to quaù thì phaûi? Mình coù quaù maäp hay quaù gaày khoâng?”. Cöù nhö vaäy, moät loaït nh ng caâu hoûi daàn xuaát hieän trong suy nghó cuûa caùc baïn treû tuoåi vò thaønh nieân. Caùch thöùc traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy seõ döïa vaøo yù thöùc vaø caù tính cuûa moãi baïn treû. Söï phaùt trieån veà theå chaát seõ ñi keøm vôùi “söï boäc phaùt ñang ñeán gaàn” veà trí tueä. Tuoåi vò thaønh nieân laø giai ñoaïn hình thaønh vaø phaùt trieån moät caùch suy nghó môùi. Khi coøn beù, suy nghó cuûa treû chæ giôùi haïn trong caùc söï kieän vaø haønh ñoäng cuï theå. Ñeán löùa tuoåi naøy, suy nghó cuûa treû baét ñaàu môû roäng ra nhöõng yù nieäm tröøu töôïng nhö söï chaân thaät, loøng trung thaønh, coâng lyù… Caùch nghó tröøu töôïng naøy seõ môû ra moät theá giôùi môùi vôùi nhöõng khaû naêng voâ haïn. Luùc naøy, treû ñaõ coù khaû naêng suy nghó veà söï khaùc nhau cuûa caùc vaán ñeà xaûy ra trong cuoäc soáng, chaúng haïn nhö theá giôùi seõ ra sao neáu khoâng coù chieán tranh hay caùc baäc cha meï bieát thoâng caûm seõ ñoái xöû vôùi con caùi hoï nhö theá naøo… Cuoäc soáng seõ môû moïi caùnh cöûa daãn ñeán yù thöùc caù tính baûn thaân cuûa treû. Vaø treû seõ nhaän ra raèng: “Mình coù theå trôû thaønh baùc só phaãu thuaät, moät phi coâng, vaø cuõng coù theå laø moät ngöôøi thu gom raùc”. Khaû naêng cuûa con ngöôøi laø voâ haïn, vaø treû seõ möôøng töôïng ra voâ soá ngheà nghieäp khaùc nhau cho mình trong töông lai. 2. Thôøi kyø cuûa nhöõng nguyeân do Tuoåi vò thaønh nieân cuõng chính laø thôøi kyø cuûa nhöõng nguyeân do. Löùa tuoåi naøy ñaõ coù khaû naêng suy nghó hôïp lyù vaø nhìn nhaän haäu quaû cuûa caùc quan ñieåm khaùc nhau. Treû khoâng chæ aùp duïng khaû naêng naøy trong vieäc laäp luaän cuûa baûn thaân maø coøn caû trong laäp luaän cuûa caùc baäc phuï huynh. Ñoù laø moät trong nhöõng lyù do khieán treû vò thaønh nieân “thích tranh caõi”. Trong thöïc teá, ñaây laø giai ñoaïn treû ñang phaùt trieån taâm lyù. Neáu hieåu ñöôïc ñieàu naøy, caùc baäc cha meï coù theå taïo ra nhöõng buoåi troø chuyeän yù nghóa vaø thuù vò vôùi con em mình. Ngöôïc laïi, hoï coù theå taïo ra moät moái quan heä ñaày caêng thaúng. Vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng veà maët trí tueä cuøng vieäc tieáp thu nhöõng thoâng tin môùi, treû thöôøng cho raèng mình thoâng minh hôn cha meï, vaø trong moät soá lónh vöïc, ñieàu ñoù laø ñuùng. Ñieàu naøy ñaõ mang ñeán cho treû vò thaønh nieân nhöõng thaùch thöùc môùi töø caùc moái quan heä xaõ hoäi. Söï tranh luaän vaø laéng nghe quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc coù theå daãn treû ñeán vôùi moät moái quan heä thaân maät hôn nhöng cuõng coù theå taïo ra moái quan heä thuø ñòch. Theo ñoù, söï phaùt trieån cuûa nhöõng nhoùm xaõ hoäi nhoû trong giôùi treû vò thaønh nieân hieän nay chuû yeáu döïa treân söï ñoàng thuaän veà nhöõng vaán ñeà xaûy ra trong cuoäc soáng nhieàu hôn laø döïa vaøo caùch aên maëc vaø maøu toùc. Cuõng nhö nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh, treû vò thaønh nieân luoân caûm thaáy thoaûi maùi khi soáng gaàn nhöõng ngöôøi coù cuøng sôû thích hoaëc taùn ñoàng suy nghó vaø haønh ñoäng cuûa chuùng, vaø treû thöôøng daønh nhieàu thôøi gian ñeå giao tieáp vôùi hoï hôn. 3. Ñoái maët vôùi nhöõng vaán ñeà thuoäc phaïm truø ñaïo ñöùc vaø caùc giaù trò caù nhaân Nhöõng khaû naêng treân ñaõ ñaët ra moät thöû thaùch khaùc ñoái vôùi treû vò thaønh nieân; cuï theå laø vieäc nhìn nhaän laïi vaán ñeà toân giaùo, tín ngöôõng maø mình ñaõ ñöôïc nuoâi daïy cuõng nhö quyeát ñònh lieäu coù neân theo noù hay khoâng. “Lieäu quan ñieåm cuûa cha meï veà Chuùa, veà ñaïo ñöùc coù ñuùng khoâng?” laø caâu hoûi maø moïi treû vò thaønh nieân ñeàu töøng ñaët ra. Neáu khoâng hieåu ñöôïc ñieàu naøy, caùc baäc cha meï seõ ñöa ra nhöõng taùc ñoäng khoâng toát vaø teä hôn laø ngaøy caøng ñaåy con em hoï xa loøng tin vaø caùc giaù trò maø hoï ñaõ daïy cho chuùng tröôùc ñoù. Khi nhaän ñöôïc caâu hoûi veà ñöùc tin cuûa caùc con ñang ôû ñoä tuoåi vò thaønh nieân, nhöõng baäc cha meï saùng suoát luoân chaøo ñoùn chuùng vaø coá gaéng ñöa ra nhöõng caâu traû lôøi chaân thaønh vôùi moät thaùi ñoä côûi môû cuõng nhö
  8. khuyeán khích caùc con tieáp tuïc tìm hieåu veà vaán ñeà ñoù. Noùi caùch khaùc, hoï haân hoan tieáp nhaän cô hoäi ñöôïc ñoái thoaïi vôùi con em mình veà vaán ñeà ñöùc tin. Ngöôïc laïi, neáu bò chæ trích hoaëc gaùn toäi vì söï hoaøi nghi naøy cuûa mình, boïn treû seõ tìm ñeán nôi naøo ñoù ñeå chia seû thaéc maéc. 4. Suy nghó veà baûn naêng giôùi tính vaø hoân nhaân Moät thaùch thöùc quan troïng khaùc ñoái vôùi treû vò thaønh nieân laø nhu caàu hieåu bieát veà giôùi tính vaø tieáp thu vai troø xaõ hoäi cuûa nam giôùi vaø nöõ giôùi; tìm hieåu xem ñieàu gì laø thích hôïp vaø khoâng thích hôïp trong moái quan heä vôùi nhöõng ngöôøi khaùc giôùi; ñieàu gì laø ñuùng vaø sai trong caùch suy nghó vaø caûm xuùc tình duïc cuûa baûn thaân. Caùc baäc cha meï thöôøng boû qua nhöõng caâu hoûi naøy, nhöng caùc baïn treû thì khoâng. Baûn naêng giôùi tính xuaát hieän ôû treû vò thaønh nieân vaø trôû thaønh moät phaàn cuûa chính con ngöôøi treû. Moái quan heä vôùi nhöõng ngöôøi khaùc giôùi ñang trôû thaønh ñeà taøi thu huùt söï quan taâm ñaëc bieät cuûa treû. Haàu heát treû vò thaønh nieân ñeàu mô seõ keát hoân vaøo moät ngaøy naøo ñoù. Trong moät cuoäc khaûo saùt, 86% caùc baïn treû cho raèng “coù ñöôïc moät gia ñình oån ñònh laø ñieàu quan troïng nhaát trong keá hoaïch cuoäc soáng töông lai cuûa hoï”. Caùc baäc cha meï muoán giuùp ñôõ con em mình thöôøng duøng nhöõng buoåi troø chuyeän thaân maät trong gia ñình ñeå noùi veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán tình duïc, vieäc heïn hoø vaø hoân nhaân. Hoï seõ ñöa ra nhöõng thoâng tin phuø hôïp vaø höõu ích cho con em cuûa mình. Nhaø tröôøng vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi cuõng thöôøng xuyeân môû nhöõng buoåi troø chuyeän lieân quan ñeán vaán ñeà naøy. Nhöõng buoåi troø chuyeän naøy coù theå giuùp treû coù ñöôïc nhöõng thoâng tin caàn thieát ñeå xem xeùt vaán ñeà moät caùch côûi môû vaø thaáu ñaùo. 5. Ñaët vaán ñeà veà töông lai Coù moät caâu hoûi maø treû vò thaønh nieân luoân traên trôû, ñoù laø: “Mình seõ phaûi laøm gì vôùi cuoäc ñôøi cuûa mình?”. Caâu hoûi naøy khoâng nhöõng bao haøm vieäc löïa choïn ngheà nghieäp maø coøn laø moät caâu hoûi mang tính traùch nhieäm: “Mình neân ñaàu tö thôøi gian vaøo ñaâu? Mình seõ tìm thaáy nieàm haïnh phuùc lôùn lao nhaát ôû nôi naøo?”. Ñaây laø nhöõng caâu hoûi raát thöïc teá ñoái vôùi treû vò thaønh nieân. Ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy, treû buoäc phaûi traû lôøi nhöõng caâu hoûi xoay quanh noù, chaúng haïn nhö: “Lieäu mình coù neân hoïc ñaïi hoïc khoâng? Neáu hoïc thì mình neân choïn tröôøng naøo? Mình coù neân ñi tìm vieäc laøm? Neáu coù thì mình seõ tìm coâng vieäc gì?”. Dó nhieân, treû luoân hieåu ñöôïc raèng moãi löïa choïn seõ daãn mình ñeán moät con ñöôøng. Vaø moãi böôùc ñi seõ aûnh höôûng ñeán cuoäc ñôøi cuûa baûn thaân treû. Khi muoán giuùp ñôõ con em cuûa mình, caùc baäc cha meï thöôøng chia seû vôùi chuùng taát caû nhöõng khoù khaên, nieàm vui cuõng nhö noãi thaát voïng maø mình ñaõ traûi qua. Lôøi khuyeân daønh cho caùc baäc cha meï laø khoâng neân ñöa ra nhöõng caâu traû lôøi saün maø haõy tö vaán ñeå con em baïn tìm kieám nhöõng ngaønh ngheà thích hôïp vôùi chaùu hoaëc khuyeán khích chaùu troø chuyeän vôùi caùc chuyeân gia tö vaán höôùng nghieäp ôû tröôøng. Hoaëc baïn cuõng coù theå khuyeán khích con mình noi theo göông cuûa Samuel, moät nhaø tieân tri ngöôøi Do Thaùi. Khi ôû tuoåi vò thaønh nieân, oâng ñaõ keâu goïi söï chæ ñöôøng cuûa Thöôïng Ñeá vaø noùi raèng: “Xin haõy noùi, vì con chieân cuûa Ngaøi ñang laéng nghe”. Coù theå thaáy, nhöõng ngöôøi laøm neân nghieäp lôùn chính laø nhöõng ngöôøi coù theå caûm nhaän ñöôïc tieáng goïi cuûa thaàn thaùnh vaø ñi theo tieáng goïi ñoù. Treân ñaây laø nhöõng thöû thaùch maø baát kyø theá heä treû vò thaønh nieân naøo cuõng phaûi ñoái maët. Nhöng ngaøy nay, treû ôû ñoä tuoåi naøy ñang soáng trong moät theá giôùi raát khaùc so vôùi theá giôùi maø cha meï hoï ñaõ soáng. Theo ñoù, giöõa nhöõng theá heä toàn taïi moät hoá saâu ngaên caùch lôùn. Hoá saâu ngaên caùch ñoù chính laø boái caûnh vaên hoùa hieän ñaïi. Nhöng nhöõng khaùc bieät vaên hoùa naøy laø gì? Naêm khaùc bieät cô baûn 1. Coâng ngheä Moät trong nhöõng khoù khaên maø treû vò thaønh nieân ngaøy nay phaûi ñoái maët chính laø vieäc hoï ñaõ lôùn leân trong moät theá giôùi cuûa coâng ngheä cao. Coù theå tröôùc ñaây, cha meï cuûa hoï ñaõ lôùn leân vôùi ñieän thoaïi, radio vaø
  9. truyeàn hình, nhöng ngaøy nay, vôùi söï xuaát hieän cuûa truyeàn hình veä tinh vaø truyeàn hình caùp, theá giôùi ñaõ môû roäng ra tröôùc maét treû vaø taïo neân söï keát noái toaøn caàu vôùi raát nhieàu loaïi hình giaûi trí ñaëc bieät. Tuy vaäy, treû vò thaønh nieân ngaøy nay khoâng bò giôùi haïn bôûi nhöõng phöông tieän vaø chöông trình coá ñònh. Vôùi nhöõng chieác maùy nghe nhaïc tieän lôïi beân mình, hoï coù theå nghe moïi baøi haùt maø hoï yeâu thích, baát keå luùc naøo hay ôû ñaâu. Giôùi treû ngaøy nay lôùn leân cuøng nhöõng chieác maùy vi tính. Internet ñaõ keát noái treû vôùi theá giôùi beân ngoaøi cuøng nhöõng aûnh höôûng caû tích cöïc laãn tieâu cöïc. Beân caïnh vieäc giuùp treû naém baét nhanh choùng nhöõng thoâng tin giaûi trí, noù coøn cho pheùp treû giao tieáp vôùi baïn beø moät caùch thuaän tieän, nhaát laø trong vieäc thaûo luaän caùc yù töôûng. Moät cuoäc khaûo saùt gaàn ñaây cho thaáy thôøi gian treû vò thaønh nieân söû duïng maïng internet ñeå taùn gaãu vaø tìm kieám thoâng tin nhieàu hôn raát nhieàu laàn so vôùi thôøi gian chuùng laøm baøi taäp ôû nhaø. Treân thöïc teá, nhöõng thieát bò coâng ngheä naøy ñaõ keát noái giôùi treû vôùi theá giôùi vaø ñaët treû vaøo moät moâi tröôøng vaên hoùa vöôït xa nhöõng gì cha meï hoï töøng mô ñeán. 2. Söï hieåu bieát vaø tieáp caän tröïc tieáp vôùi vaán ñeà baïo löïc Khaùc bieät vaên hoùa thöù hai chính laø vieäc ngaøy nay, giôùi treû lôùn leân vôùi quaù nhieàu hieåu bieát veà caùc haønh vi baïo löïc. Ñieàu ñaùng noùi laø moät phaàn söï hieåu bieát naøy laïi ñeán töø nhöõng tieán boä veà kyõ thuaät, coâng ngheä. Thaät vaäy, baïo löïc xuaát hieän treân phöông tieän truyeàn thoâng ngaøy moät nhieàu. Phim aûnh, truyeän tranh… chöùa ñaày nhöõng caûnh baïo löïc. Theo keát quaû moät cuoäc khaûo saùt cuûa toå chöùc Gallup, 36% treû vò thaønh nieân ñaõ töøng xem phim hoaëc ñoïc nhöõng cuoán truyeän coù nhieàu noäi dung baïo löïc; 8/10 treû vò thaønh nieân ñaõ noùi vôùi toå chöùc Gallup raèng chuùng “khoâng gaëp raéc roái gì khi xem nhöõng boä phim hay ñoïc nhöõng cuoán truyeän baïo löïc”. Tuy nhieân, 53% trong soá treû ñoù ñoàng yù raèng “baïo löïc treân truyeàn hình vaø phim aûnh ñaõ truyeàn taûi nhöõng thoâng ñieäp sai traùi ñeán giôùi treû”. Cuõng trong cuoäc khaûo saùt ñoù, 65% treû vò thaønh nieân cho raèng “phim aûnh vaø truyeàn hình coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán quan ñieåm cuûa giôùi treû ngaøy nay”. Ñieàu ñaùng lo ngaïi laø ngaøy nay, vaán ñeà baïo löïc khoâng chæ toàn taïi treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng maø ñaõ trôû thaønh vaán ñeà ñaùng baùo ñoäng trong giôùi treû. Nhieàu treû vò thaønh nieân ñaõ töøng laø naïn nhaân vaø thaäm chí laø thuû phaïm tröïc tieáp gaây ra caùc caûnh baïo löïc, keå caû gieát ngöôøi. Trong voøng 30 naêm qua, trong khi tyû leä phaïm toäi treân toaøn nöôùc Myõ khoâng maáy thay ñoåi thì tyû leä phaïm toäi ôû giôùi treû ngaøy caøng coù xu höôùng gia taêng. Giai ñoaïn taêng maïnh nhaát laø töø giöõa thaäp nieân 80 ñeán giöõa thaäp nieân 90, khi maø soá vuï phaïm toäi ôû giôùi treû taêng ñeán 168%. Maëc duø tyû leä naøy ñaõ giaûm ñi trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhöng ôû Myõ cuõng nhö nhieàu quoác gia khaùc, vaán ñeà baïo löïc trong giôùi treû vaãn coøn laø moät thaùch thöùc lôùn. 3. Gia ñình tan vôõ Yeáu toá vaên hoùa thöù ba coù aûnh höôûng ñeán giôùi treû ngaøy nay chính laø söï tan vôõ gia ñình. Sau nhieàu naêm ñieàu tra nghieân cöùu, caùc nhaø xaõ hoäi hoïc ñaõ keát luaän raèng: “Ngaøy nay, caùc moâ hình gia ñình trong xaõ hoäi trôû neân ñaõ trôû neân ña daïng: coù nhöõng gia ñình coù ngöôøi cha ñi laøm khi ngöôøi meï ôû nhaø laøm noäi trôï; coù nhöõng gia ñình caû ngöôøi cha laãn ngöôøi meï ñeàu ñi laøm; coù gia ñình chæ coù cha hoaëc meï; coù gia ñình thì ngöôøi cha vaø ngöôøi meï khoâng coù ñaêng kyù keát hoân vôùi nhau… Beân caïnh ñoù, nhöõng cuoäc hoân nhaân thöù hai ñaõ mang nhöõng ñöùa treû xa laï laïi vôùi nhau; hay nhöõng caëp khoâng coù con quyeát ñònh xin con nuoâi... Chuùng ta ñang soáng trong thôøi kyø coù nhieàu thay ñoåi veà cuoäc soáng gia ñình”. Thöïc teá laø phaàn lôùn treû vò thaønh nieân ngaøy nay ñeàu lôùn leân trong gia ñình haït nhaân chæ bao goàm cha meï vaø con caùi - chöù khoâng phaûi trong ñaïi gia ñình coù caû oâng, baø, coâ, chuù, vaø nhöõng ngöôøi hoï haøng khaùc nhö caùc theá heä tröôùc. Vôùi tính löu ñoäng cuûa mình, ngaøy caøng nhieàu gia ñình haït nhaân soáng xa ñaïi gia ñình. Vaø neáu tröôùc kia caùc gia ñình laùng gieàng thöôøng luaân phieân troâng chöøng con caùi cho nhau thì ngaøy nay, cuoäc soáng baän roän khieán hoï hieám khi coù cô hoäi laøm ñieàu ñoù. Nhöõng aûnh höôûng tích cöïc beân ngoaøi gia ñình ñoái vôùi treû ngaøy caøng ít daàn.
  10. James Comer, giaùm ñoác Trung taâm Treû em Yale, nhìn nhaän taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa söï thu heïp naøy. Khi nhaéc veà thôøi nieân thieáu cuûa mình, Comer ñaõ noùi: “Thöôøng coù ít nhaát naêm ngöôøi baïn thaân cuûa cha meï toâi bieát veà nhöõng vieäc laøm sai traùi cuûa toâi vaø saün saøng baùo cho cha meï toâi. Nhöng ngaøy nay, caùc baïn treû khoâng coøn nhaän ñöôïc nhöõng söï quan taâm nhö vaäy nöõa”. Neáu nhö tröôùc ñaây, tuoåi vò thaønh nieân coù theå tin caäy vaøo ñaïi gia ñình, vaøo nhöõng ngöôøi haøng xoùm toát, vaøo nhaø tröôøng vaø caùc nhoùm hoaït ñoäng coäng ñoàng, thì ngaøy nay, treû vò thaønh nieân thöôøng khoâng coù ñöôïc nhöõng maïng löôùi hoã trôï naøy. 4. Söï hieåu bieát vaø tieáp caän tröïc tieáp vôùi vaán ñeà tình duïc Moät khaùc bieät khaùc laø ngaøy nay, vaán ñeà tình duïc coâng khai ñang trôû neân phoå bieán trong giôùi treû. Neáu tröôùc ñaây, caùc theá heä treû duø choáng ñoái laïi quan ñieåm coå huû cuûa cha meï veà tình duïc vaø hoân nhaân thì hoï vaãn nhôù nhöõng quy taéc cuûa vaán ñeà naøy vaø caûm thaáy toäi loãi khi vi phaïm chuùng. Nhöng giôùi treû ngaøy nay lôùn leân trong moät theá giôùi môû vaø phim aûnh, saùch baùo, truyeàn thoâng … ñeàu ñeà caäp ñeá ñeà taøi naøy moät caùch coâng khai vaø thaúng thaén. Do ñoù, phaàn lôùn treû vò thaønh nieân ñeàu coù kieán thöùc veà vaán ñeà naøy hoaëc ñaõ bieát ñeán vieäc quan heä tình duïc. Ñieàu ñaùng noùi laø nhöõng baïn treû töøng laøm vieäc naøy thöôøng caûm thaáy mình bò laïm duïng vaø troáng roãng. Trong khi ñoù, nhöõng treû khoâng bieát ñeán tình duïc laïi bò daøy voø vôùi nhöõng suy nghó nhö: “Lieäu mình coù ñang boû lôõ moät ñieàu gì ñoù quan troïng hay khoâng? Lieäu mình coù vaán ñeà gì khoâng?”. Ngoaøi ra, ngaøy nay, vaán ñeà soáng thöû vaø quan heä ñoàng tính cuõng trôû thaønh ñeà taøi phoå bieán trong giôùi treû. Vì theá, coù theå noùi, ñaây thaät söï laø moät thaùch thöùc lôùn maø treû vò thaønh nieân phaûi traûi qua. 5. Caùc giaù trò ñaïo ñöùc vaø toân giaùo Khaùc bieät cuoái cuøng maø treû vò thaønh nieân ngaøy nay phaûi ñoái maët chính laø vieäc hoï ñang lôùn leân trong moät theá giôùi coù nhieàu bieán ñoäng veà toân giaùo vaø ñaïo ñöùc. Trong moät cuoäc khaûo saùt vaøo nhöõng naêm 1990, nhoùm Nghieân cöùu Barna nhaän thaáy raèng 91% treû vò thaønh nieân ñoàng yù vôùi quan ñieåm: “Coù theå ñieàu naøy ñuùng vôùi ngöôøi naøy nhöng laïi khoâng ñuùng vôùi ngöôøi khaùc trong tröôøng hôïp töông töï”. Vaø 80% ñoàng yù vôùi quan nieäm: “Chaân lyù cuûa moãi ngöôøi laø khaùc nhau; vaø khoâng ai coù theå chaéc chaén raèng ñieàu hoï bieát laø hoaøn toaøn ñuùng caû”. Ñieàu ñaùng noùi laø coù ñeán 57% treû vò thaønh nieân ñaõ tin raèng “noùi doái ñoâi khi laø caàn thieát”. Tuoåi vò thaønh nieân luoân laø giai ñoaïn tìm hieåu veà toân giaùo, tín ngöôõng cuøng nhöõng vaán ñeà veà ñaïo ñöùc. Caùc treû vò thaønh nieân thöôøng ñaët nhieàu caâu hoûi xoay quanh ñeà taøi naøy. Cha meï COÙ THEÅ höôùng daãn Moät ñieàu ñaùng möøng laø ngaøy nay, treû vò thaønh nieân luoân bieát tìm kieám söï chæ daãn vaø hoã trôï töø phía cha meï. Trong moät cuoäc khaûo saùt gaàn ñaây, nhieàu treû ñaõ cho bieát cha meï coù aûnh höôûng ñeán hoï trong nhöõng vaán ñeà sau: laøm baøi taäp veà nhaø, tham döï leã hoäi, tham gia tieäc tuøng vôùi baïn beø. Ngoaøi ra, cha meï cuõng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñònh höôùng töông lai hay ngheà nghieäp cuûa caùc em. Trong khi ñoù, baïn beø laïi coù aûnh höôûng ñeán caùc em trong quyeát ñònh lieân quan ñeán caùc vaán ñeà tröôùc maét nhö vieäc cuùp hoïc, heïn hoø, kieåu toùc, quaàn aùo… Trong cuoäc khaûo saùt, khi ñöôïc hoûi: “Ai laø ngöôøi coù aûnh höôûng nhieàu nhaát ñeán quyeát ñònh cuûa baïn? Cha meï hay baïn beø?”, thì caâu traû lôøi maø caùc nhaø nghieân cöùu nhaän ñöôïc nhieàu nhaát töø phía caùc baïn treû chính laø cha meï. Quaû thaät, duø giai ñoaïn naøy treû vò thaønh nieân chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa baïn beø trong moät soá vaán ñeà caù nhaân, nhöng xeùt moät caùch toaøn dieän, cha meï vaãn coù aûnh höôûng chuû yeáu ñeán suy nghó, haønh ñoäng cuûa treû. Vaø nhöõng chöông sau cuûa cuoán saùch seõ giuùp caùc baäc cha meï hoïc caùch ñaùp öùng nhu caàu tình caûm cuûa con em, töø ñoù taïo ra taàm aûnh höôûng tích cöïc trong nhöõng lónh vöïc khaùc cuûa cuoäc soáng treû vò thaønh nieân.
  11. Chöông 2 TAÀM QUAN TROÏNG CUÛA TÌNH YEÂU TÖØ CHA MEÏ Becky, baø meï cuûa hai ñöùa con ñang chuaån bò böôùc vaøo tuoåi vò thaønh nieân, ñaõ taâm söï vôùi toâi baèng gioïng lo laéng: “Tieán só Chapman, toâi lo quaù! Con trai toâi naêm nay 13 tuoåi vaø con gaùi toâi ñaõ ñöôïc 11 tuoåi. Toâi thöôøng xuyeân ñoïc nhöõng cuoán saùch noùi veà tuoåi vò thaønh nieân vaø caûm thaáy lo laéng heát söùc. Coù veû nhö ngaøy nay, haàu heát treû vò thaønh nieân ñeàu quan heä tình duïc vaø söû duïng chaát kích thích. Chaúng leõ moïi chuyeän toài teä ñeán nhö vaäy sao?”. Trong suoát buoåi noùi chuyeän, Becky khoâng ngöøng ñaët caâu hoûi veà vaán ñeà taâm sinh lyù cuûa giôùi treû. Cuoái cuøng, coâ noùi: “Tröôùc ñaây, toâi ñaõ nghó mình seõ töï daïy cho caùc con veà vaán ñeà taâm sinh lyù tuoåi daäy thì, nhöng giôø ñaây toâi ñang baên khoaên veà quyeát ñònh ñoù. Toâi khoâng bieát lieäu mình coù khaû naêng ñeå laøm vieäc ñoù hay khoâng nöõa”. Toâi ñaõ gaëp raát nhieàu tröôøng hôïp töông töï nhö Becky. Sau khi ñoïc saùch baùo, xem truyeàn hình veà ñeà taøi nuoâi daïy treû vò thaønh nieân, raát nhieàu baäc phuï huynh toû ra baên khoaên vaø sôï haõi. Neáu baïn cuõng ñang coù cuøng caûm giaùc nhö hoï thì toâi tin chöông naøy seõ giuùp baïn giaûm thieåu söï lo laéng vaø ñuû töï tin ñeå chuû ñoäng giuùp ñôõ con em mình. Tin töùc toát laønh Ñieàu ñaàu tieân toâi muoán noùi vôùi caùc baïn laø moät tin toát, ñoù laø khoâng phaûi taát caû nhöõng gì thuoäc veà löùa tuoåi vò thaønh nieân ñeàu xaáu caû. Theo thoáng keâ, ôû Myõ hieän nay chæ coù 57% treû vò thaønh nieân soáng cuøng cha meï, nhöng ñieàu ñaùng möøng laø coù ñeán 87% trong soá caùc em coøn giöõ lieân laïc vôùi cha hoaëc meï ngay caû khi hoï khoâng soáng cuøng nhau nöõa. Phaàn ñoâng giôùi treû (khoaûng 70%) noùi raèng hoï caûm thaáy “cöïc kyø” hoaëc “raát” gaàn guõi vôùi cha meï. Vaø moät cuoäc khaûo saùt gaàn ñaây cho thaáy ña soá treû vò thaønh nieân töø 13 ñeán 17 tuoåi noùi raèng chuùng caûm thaáy thoaûi maùi khi ñeán tröôøng. Hai con soá thoáng keâ sau coù theå laøm aám loøng caùc baäc phuï huynh quan taâm ñeán vieäc hoïc haønh cuûa con em, ñoù laø coù ñeán 97% treû vò thaønh nieân seõ toát nghieäp phoå thoâng, vaø 83% trong soá ñoù coi vieäc vaøo hoïc ñaïi hoïc laø muïc tieâu raát quan troïng trong giai ñoaïn naøy. Sau khi xem xeùt soá lieäu thoáng keâ naøy, George Gallup Jr. ñaõ moâ taû ñaëc ñieåm cuûa giôùi treû ngaøy nay laø ñöôïc thuùc ñaåy bôûi chuû nghóa lyù töôûng, söï laïc quan, tính töï chuû vaø côûi môû. “Giôùi treû ngaøy nay luoân toû ra nhieät tình trong vieäc giuùp ñôõ moïi ngöôøi, saün saøng coáng hieán vì hoøa bình theá giôùi”. Vaø Gallup cuõng ñaõ ñöa ra keát luaän veà quan ñieåm cuûa giôùi vò thaønh nieân veà töông lai nhö sau: “Phaàn lôùn giôùi treû noùi raèng hoï haïnh phuùc vaø phaán chaán veà töông lai, caûm thaáy haøi loøng vôùi cuoäc soáng cuûa baûn thaân, gaàn guõi vôùi gia ñình vaø khao khaùt chinh phuïc ñænh cao treân con ñöôøng mình ñaõ choïn”. Lawrence Steinberg, giaùo sö moân taâm lyù hoïc tröôøng Ñaïi hoïc Temple, coäng taùc vieân Trung taâm Nghieân cöùu giaùo duïc vaø söï phaùt trieån con ngöôøi, ñaõ löu yù: “Tuoåi daäy thì voán khoâng phaûi laø moät giai ñoaïn khoù khaên. Nhöõng vaán ñeà veà taâm lyù, suy nghó, haønh vi vaø xung ñoät gia ñình laø ñieàu phoå bieán trong moïi löùa tuoåi chöù khoâng rieâng gì giai ñoaïn naøy. Nhöng chaéc chaén ñaây laø giai ñoaïn maø raát nhieàu baïn treû luoân caûm thaáy lo laéng vaø gaëp nhieàu raéc roái khoâng mong ñôïi”. Steinberg coøn noùi theâm: “Nhöõng vaán ñeà maø chuùng ta coi nhö laø moät phaàn ‘bình thöôøng’ trong söï phaùt trieån cuûa treû vò thaønh nieân – nghieän ngaäp, phaïm phaùp, quan nieäm tình duïc thoaùng – thöïc ra khoâng bình thöôøng chuùt naøo. Taát caû ñeàu coù theå ñöôïc ngaên ngöøa vaø xöû lyù. Vaø ñieàu chaéc chaén laø moät ñöùa treû toát khoâng theå ñoät nhieân trôû neân xaáu trong giai ñoaïn vò thaønh nieân ñöôïc”. Söï thaät laø haàu heát nhöõng thoâng tin chuùng ta bieát ñeán qua saùch baùo hay caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng chæ ñeà caäp ñeán 10% treû vò thaønh nieân noåi loaïn, vaø thaät söï phaàn lôùn trong soá ñoù laø nhöõng ñöùa treû noåi loaïn. Xaây döïng moái quan heä tích cöïc giöõa cha meï vaø con caùi khoâng chæ laø mong muoán cuûa caùc baäc phuï huynh maø cuõng laø khao khaùt cuûa treû vò thaønh nieân. Toâi seõ ñeà caäp ñeán khía caïnh quan troïng nhaát trong moái
  12. quan heä naøy, ñoù laø nhu caàu tình caûm cuûa con treû. Neáu nhu caàu naøy ñöôïc ñaùp öùng, treû vò thaønh nieân seõ vöôït qua ñöôïc nhöõng thöû thaùch maø chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán trong Chöông 1. Khi ñöôïc baûo veä vöõng chaéc trong tình yeâu thöông cuûa cha meï, treû vò thaønh nieân seõ töï tin ñoái maët vôùi thaùch thöùc cuõng nhö nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa cuoäc soáng. Ngöôïc laïi, neáu khoâng coù tình yeâu thöông cuûa cha meï, coù nhieàu khaû naêng treû vò thaønh nieân seõ khoâng theå khaùng cöï laïi söï caùm doã cuûa chaát gaây nghieän, tình duïc truïy laïc vaø baïo löïc. Theo toâi, khoâng coù gì quan troïng hôn vieäc caùc baäc cha meï hoïc ñöôïc caùch ñaùp öùng nhu caàu tình caûm cuûa treû moät caùch hieäu quaû. Vaäy “nhu caàu tình caûm” maø toâi muoán noùi ñeán ôû ñaây laø gì? Saâu trong taâm hoàn moãi ñöùa treû noùi chung vaø treû vò thaønh nieân noùi rieâng ñeàu coù moät khaùt khao laø ñöôïc cha meï chaáp nhaän vaø quan taâm. Ñaây seõ laø neàn taûng vöõng chaéc ñeå treû seõ caûm nhaän ñöôïc tình yeâu thöông maø cha meï daønh cho mình. Khi khoâng caûm nhaän ñöôïc nhöõng ñieàu naøy, treû seõ caûm thaáy troáng roãng – vaø söï troáng roãng naøy seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán haønh vi cuûa chuùng. Haõy ñeå toâi giaûi thích saâu hôn veà ñieàu naøy. Khao khaùt ñöôïc gaén keát Söï hieän dieän cuûa cha meï Coù raát nhieàu baøi vieát ñaõ noùi ñeán taàm quan troïng cuûa vieäc “gaén keát” giöõa con caùi vôùi cha meï. Caùc nhaø taâm lyù hoïc veà treû em ñeàu cho raèng neáu khoâng coù söï gaén keát naøy, treû seõ caûm thaáy baát oån trong giai ñoaïn phaùt trieån taâm lyù tuoåi daäy thì. Traùi vôùi caûm giaùc gaén keát laø caûm giaùc bò ruoàng boû. Neáu cha meï ñaõ maát, ñaõ ly dò, hoaëc boû rôi treû thì caûm xuùc gaén keát naøy seõ khoâng theå coù ñöôïc. Ñieàu kieän tieân quyeát cho söï gaén keát naøy chính laø söï hieän dieän cuûa cha meï vì noù ñoøi hoûi caû hai phaûi coù thôøi gian ôû beân nhau. Nhöõng baäc cha meï ít coù thôøi gian ôû beân treû vì nhöõng lyù do nhö ly dò hoaëc baän roän... seõ huûy hoaïi caûm giaùc ñöôïc gaén boù vôùi cha meï cuûa treû. Khi caûm thaáy bò boû rôi, treû seõ bò aùm aûnh bôûi caâu hoûi: “Mình ñaõ laøm gì sai ñeå cha meï khoâng quan taâm ñeán mình nhö vaäy?”. Vì theá, neáu caùc baäc cha meï muoán cho con mình caûm nhaän ñöôïc tình yeâu thöông, nhaát thieát hoï phaûi daønh thôøi gian ôû beân chuùng. Söùc maïnh cuûa söï gaén keát trong giao tieáp Taát nhieân, söï phaûi bao giôø söï coù maët cuûa cha meï cuõng taïo ra ñöôïc söï gaén keát vôùi treû. Quan heä tình caûm luoân ñoøi hoûi söï giao tieáp. Baïn coù theå thöôøng xuyeân ôû nhaø nhöng vaãn khoâng coù söï noái keát vôùi con caùi cuûa mình neáu nhö caû hai ít giao tieáp vôùi nhau. Gaàn ñaây, toâi tieán haønh moät nghieân cöùu vaø thu ñöôïc moät keát quaû ñaùng möøng khi coù ñeán 71% treû vò thaønh nieân ñöôïc hoûi ñaõ cho bieát chuùng duøng ít nhaát moät böõa aên trong ngaøy vôùi gia ñình. Nhöng nieàm vui cuûa toâi khoâng keùo daøi ñöôïc laâu khi toâi khaùm phaù ra raèng hôn moät nöûa trong soá naøy cho bieát hoï ñaõ xem truyeàn hình trong luùc duøng böõa toái vôùi cha meï. Theâm vaøo ñoù, moät phaàn tö trong soá ñoù noùi raèng hoï vöøa aên vöøa nghe radio vaø 15% ñoïc saùch baùo trong khi ñang aên. Ñieàu ñoùù coù nghóa raèng haàu heát caùc baäc cha meï ñeàu khoâng söû duïng böõa aên ñeå xaây döïng söï gaén keát vôùi con mình. Theo toâi, baøn aên laø moät trong nhöõng nôi toát nhaát ñeå xaây döïng quan heä tình caûm vôùi con treû. Vì theá, toâi khuyeán khích caùc baäc phuï huynh neân thöïc hieän theo yù töôûng naøy neáu gia ñình caùc baïn vaãn thöôøng xuyeân duøng böõa cuøng nhau. Coøn neáu gia ñình baïn khoâng coù ñöôïc böõa aên chung thì neân nhanh choùng taïo laäp thoùi quen naøy vaø taïo ra khoâng khí thaân maät baèng caùch thöïc hieän moät vaøi nguyeân taéc trong böõa aên gia ñình. Chaúng haïn, haõy yeâu caàu caùc con baïn noùi lôøi caûm ôn ñeán nhöõng ngöôøi ñaõ chuaån bò böõa aên tröôùc khi cho pheùp chuùng xem ti-vi, nghe radio hay ñoïc saùch baùo. Sau ñoù, haõy yeâu caàu töøng thaønh vieân chia seû vôùi caû gia ñình ba ñieàu ñaõ xaûy ra vôùi hoï trong ngaøy hoâm ñoù cuõng nhö caûm nhaän cuûa hoï veà chuùng. Ñieàu caàn thieát laø caùc thaønh vieân coøn laïi phaûi chuù yù laéng nghe vaø coù theå hoûi laïi neáu chöa roõ. Nhöng ñieàu quan troïng laø caùc baïn khoâng ñöôïc xeùt ñoaùn hoaëc ñöa ra lôøi khuyeân, tröø khi ngöôøi ñang noùi muoán ñöôïc nhö theá.
  13. Truyeàn thoáng môùi naøy seõ giuùp baïn taïo neân vaø duy trì ñöôïc söï gaén keát caûm xuùc vôùi caùc con cuûa mình. Khao khaùt ñöôïc chaáp nhaän Söùc maïnh cuûa caûm giaùc ñöôïc chaáp nhaän hoaëc bò töø choái Yeáu toá thöù hai cuûa tình caûm yeâu thöông laø caûm giaùc ñöôïc chaáp nhaän vaø yeâu thöông voâ ñieàu kieän. Moät caäu beù 14 tuoåi ñaõ noùi vôùi toâi: “Ñieàu tuyeät vôøi nhaát ôû cha meï chaùu chính laø vieäc hoï luoân chaáp nhaän chaùu laø chính chaùu chöù khoâng baét chaùu phaûi gioáng nhö chò chaùu”. Roõ raøng, chính söï chaáp nhaän cuûa cha meï ñaõ giuùp caäu beù naøy coù caûm giaùc laø mình luoân ñöôïc yeâu thöông voâ ñieàu kieän. “Cha meï thích mình nhö theá naøy vaø mình caûm thaáy oån” laø suy nghó thöôøng tröïc cuûa nhöõng treû caûm thaáy mình ñöôïc coâng nhaän. Traùi ngöôïc vôùi söï chaáp nhaän laø söï töø choái. Thoâng ñieäp cuûa noù laø: “Cha meï khoâng yeâu thöông mình. Mình khoâng gioûi giang nhö hoï mong muoán. Hoï muoán mình phaûi taøi ba hôn”. Vaø chaéc chaén raèng moät ñöùa treû cho raèng mình bò haét huûi seõ khoâng bao giôø caûm nhaän ñöôïc tình yeâu thöông. Ronal Rohner, nhaø nhaân loaïi hoïc, ñaõ tieán haønh tìm hieåu veà söï töø choái ôû hôn moät traêm quoác gia khaùc nhau treân khaép theá giôùi. Cuoäc nghieân cöùu cuûa oâng ñaõ cho thaáy, duø moãi neàn vaên hoùa boäc loä söï töø choái khaùc nhau nhöng haäu quaû maø noù ñeå laïi ñoái vôùi giôùi treû khoâng khaùc bieät bao nhieâu. Nhöõng ñöùa treû bò haét huûi ñeàu coù nguy cô gaëp phaûi caùc vaán ñeà veà taâm lyù, caûm thaáy thieáu huït choã döïa veà maët tinh thaàn vaø thöôøng gaëp khoù khaên trong vieäc kieåm soaùt baûn thaân. AÛnh höôûng cuûa vieäc bò töø choái naøy maïnh ñeán möùc Rohner ñaõ ví noù laø “moät khoái u taâm lyù coù theå bao truøm leân caû heä thoáng caûm xuùc cuûa treû, vaø chuùng luoân phaûi chòu ñöïng söï haønh haï ñoù”. Sau nhieàu naêm nghieân cöùu veà taâm lyù cuûa nhöõng ñöùa treû thöôøng söû duïng baïo löïc, James Garbarino, giaùo sö tröôøng Ñaïi hoïc Cornell, keát luaän raèng caûm giaùc bò haét huûi laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân quan troïng goùp phaàn taïo ra moät ñöùa treû hung baïo. Moät laàn, Garbarino coù dòp phoûng vaán moät chaøng trai 18 tuoåi bò keát aùn chung thaân vì gieát ngöôøi. Garbarino ñaët hai bình ñöïng nöôùc treân baøn vaø noùi vôùi ngöôøi tuø treû: “Haõy töôûng töôïng raèng caû chieác baøn naøy laø tình yeâu thöông cuûa meï caäu. Baây giôø, bình nöôùc naøy laø caäu, coøn chieác bình kia laø anh trai caäu. Tình yeâu thöông cuûa meï caäu nhö theá naøo trong moãi chieác bình?”. Ngöôøi tuø treû chæ vaøo bình nöôùc cuûa caäu vaø noùi raèng mình chæ nhaän ñöôïc 20% tình yeâu thöông cuûa meï, coøn anh trai mình ñöôïc 80%. “Baây giôø, haõy söû duïng caùi baøn naøy ñeå chæ vieäc ñöôïc chaáp nhaän vaø bò haét huûi”. Garbarino chæ veà phía ñaàu baøn beân naøy. “Ñaàu naøy coù nghóa laø hoaøn toaøn ñöôïc chaáp nhaän; ñaàu beân kia laø hoaøn toaøn bò haét huûi. Haõy choïn vò trí cho hai bình nöôùc naøy ñeå thaáy meï caäu ñaõ tin caäy caäu vaø anh caäu nhö theá naøo”. Chaøng trai ñaët chieác bình cuûa mình gaàn saùt phía ñaàu baøn cuûa beân bò haét huûi vaø ñeå chieác bình ñöôïc ví laø anh caäu veà phía ñaàu baøn beân kia, nghóa laø hoaøn toaøn tin caäy. “90% haét huûi caäu vaø 100% tin caäy anh caäu aø?” - Garbarino hoûi. “Vaâng!” Chaøng trai ñaùp laïi. Hieån nhieân, nhöõng ñöùa treû bò haét huûi khoâng bao giôø caûm thaáy mình ñöôïc yeâu thöông. Tin caäy treû vaø söûa chöõa haønh vi sai traùi cuûa treû Nhieàu baäc phuï huynh cho raèng bieåu loä söï taùn thaønh cuûa mình ñoái vôùi treû laø vieäc laøm sai laàm. Bob, moät ngöôøi cha raát taän taâm vôùi caùc con, ñaõ noùi vôùi toâi: “Thöa tieán só, toâi khoâng hieåu laøm theá naøo oâng coù theå chaáp nhaän ñöôïc haønh ñoäng raát ñaùng cheâ traùch cuûa treû. Toâi khoâng muoán caùc con cuûa toâi caûm thaáy bò haét huûi, nhöng thaúng thaén maø noùi, toâi khoâng thích nhöõng haønh ñoäng cuûa chuùng. Coù theå chuùng cho raèng toâi khoâng tin töôûng chuùng, nhöng thaät loøng, toâi raát yeâu thöông vaø lo laéng cho chuùng. Toâi khoâng muoán chuùng töï huûy hoaïi cuoäc soáng cuûa mình”.
  14. Taâm söï cuûa Bob cuõng chính laø taâm söï cuûa raát nhieàu baäc phuï huynh khaùc. Hoï laø nhöõng ngöôøi chöa hoïc ñöôïc caùch truyeàn ñaït söï tin caäy trong luùc söûa chöõa nhöõng haønh vi sai traùi cuûa treû. Chuùng ta seõ tìm hieåu saâu hôn veà vaán ñeà naøy khi ñeà caäp ñeán tính kyû luaät ôû phaàn sau. Coøn baây giôø, haõy ñeå toâi laøm roõ muïc ñích cuûa chuùng ta baèng moät minh hoïa mang yeáu toá thaàn hoïc. Thaùnh Paul, moät toâng ñoà Cô Ñoác giaùo ôû theá kyû ñaàu tieân, ñaõ noùi ñeán hoïc thuyeát trung taâm cuûa ñaïo Cô Ñoác laø Chuùa ñaõ chaáp nhaän chuùng ta, nhöõng con ngöôøi phaøm tuïc, bôûi Ngöôøi ñaõ xem chuùng ta nhö moät phaàn cuoäc soáng cuûa Ngöôøi. YÙ töôûng cuûa Paul laø: Maëc duø khoâng phaûi luùc naøo Chuùa cuõng haøi loøng vôùi nhöõng haønh ñoäng cuûa chuùng ta, nhöng Ngöôøi vaãn luoân haøi loøng veà chuùng ta, vì chuùng ta laø nhöõng ñöùa con cuûa Ngöôøi. Haõy hoïc taäp Chuùa. Haõy noùi vôùi con baïn raèng baïn thaät haïnh phuùc khi ñöôïc laøm cha meï cuûa chuùng maø khoâng caàn löu taâm ñeán haønh ñoäng cuûa chuùng. Ñoù chính laø tình yeâu voâ ñieàu kieän. Quan nieäm veà tình yeâu voâ ñieàu kieän laø: “Cha meï yeâu con, quan taâm ñeán con, chaêm lo cho con vì con laø con cuûa cha meï. Khoâng phaûi luùc naøo cha meï cuõng thích nhöõng ñieàu con laøm, nhöng cha meï luoân yeâu vaø quan taâm ñeán con. Con laø con cuûa cha meï vaø khoâng ai haét huûi con caû. Cha meï seõ ôû ñaây vaø laøm nhöõng gì maø cha meï tin laø toát nhaát cho con, luoân yeâu thöông con duø vieäc gì xaûy ra chaêng nöõa”. Ken Canfield, chuû tòch Trung taâm Quoác gia veà tình yeâu - hoân nhaân - gia ñình, ñaõ noùi: “Ñöøng bao giôø queân caâu hoûi lôùn nhaát cuûa tuoåi vò thaønh nieân laø: ‘Toâi laø ai?’. Con cuûa baïn phaûi töï tìm caâu traû lôøi cho mình. Vaø ñieàu maø chuùng caàn nghe töø baïn laø: ‘Baát keå con coù trôû neân nhö theá naøo, thì cha vaãn yeâu con.’” Vaø Canfield cuõng noùi theâm: “Ñöøng bao giôø queân noãi sôï haõi nhaát cuûa tuoåi vò thaønh nieân laø: ‘Toâi coù bình thöôøng khoâng?’. Vaø caâu traû lôøi maø treû muoán nghe töø cha cuûa chuùng laø: ‘Ngay caû khi con khaùc thöôøng thì cha vaãn yeâu con’”. Canfield ñang noùi veà söï chaáp nhaän vaø tình yeâu voâ ñieàu kieän. ÔÛ ñaây, toâi seõ ñöa ra moät vaøi phöông phaùp ñôn giaûn coù theå taùc ñoäng hieäu quaû ñeán treû vò thaønh nieân ñeå chuùng bieát ñoùn nhaän lôøi nhaéc nhôû hoaëc höôùng daãn cuûa baïn. Tröôùc khi noùi veà ñieàu maø baïn mong muoán ôû treû, haõy môû ñaàu caâu chuyeän giöõa ñoâi beân baèng nhöõng caâu nhö sau: “Cha/meï yeâu con raát nhieàu, vaø vaãn seõ yeâu con ngay caû khi con khoâng laøm theo nhöõng lôøi khuyeân cuûa cha/meï. Nhöng vì yeâu con neân cha/meï vaãn phaûi ñöa ra lôøi khuyeân naøy cuûa mình”. Vaø sau ñoù, haõy chia seû nhöõng lôøi khuyeân khoân ngoan, saâu saéc cuûa baïn vôùi treû. Con cuûa baïn caàn bieát raèng baïn seõ vaãn hoan ngheânh, tin töôûng chuùng ngay caû khi baïn khoâng chaáp nhaän nhöõng haønh ñoäng cuûa chuùng. Haõy tìm caùch noùi maø baïn caûm thaáy deã chòu nhaát ñeå noùi ñieàu ñoù, vaø noùi thaät thöôøng xuyeân. Khao khaùt ñöôïc chaêm soùc Khía caïnh thöù ba cuûa tình yeâu thöông maø baïn daønh cho caùc con cuûa mình chính laø vieäc chaêm soùc chuùng. Chaêm soùc ôû ñaây bao haøm caû vieäc nuoâi döôõng taâm hoàn. Chuùng ta chaêm soùc caây troàng baèng caùch caûi thieän ñaát ñai nôi chuùng moïc. Vaäy neân haõy chaêm soùc treû vò thaønh nieân baèng caùch caûi thieän moâi tröôøng chuùng ñang lôùn leân. Khi ñöôïc lôùn leân trong söï quan taâm, khuyeán khích vaø moâi tröôøng laønh maïnh, treû vò thaønh nieân seõ cho ra thaønh quaû laø nhöõng boâng hoa töôi ñeïp, nhöõng traùi chín ngoït laønh khi chuùng tröôûng thaønh. Traùnh ngöôïc ñaõi treû Traùi ngöôïc vôùi vieäc nuoâi döôõng trong tình yeâu thöông chính laø söï ngöôïc ñaõi. Vieäc ngöôïc ñaõi treû vò thaønh nieân cuõng gioáng nhö ñang phun thuoác ñoäc vaøo taâm hoàn treû. Nhöõng treû vò thaønh nieân lôùn leân trong söï oaùn gheùt, cay nghieät hoaëc luoân phaûi laéng nghe nhöõng töø ngöõ thoâ tuïc töø cha meï thì veà sau, nhöõng veát thöông loøng aáy seõ aùm aûnh treû ñeán suoát cuoäc ñôøi. Vieäc daïy doã treû baèng roi voït seõ ñeå laïi nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán söï phaùt trieån caû theå chaát laãn taâm hoàn treû. Vaø khi tröôûng thaønh, ñieàu ñoù seõ laøm cuoäc soáng cuûa treû khoù khaên hôn raát nhieàu.
  15. Theá nhöng, coù moät yeáu toá gaây toån thöông cho taâm hoàn treû vò thaønh nieân nhieàu hôn caû vieäc bò ngöôïc ñaõi, ñoù laø vieäc treû ruùt ra keát luaän tieâu cöïc döïa treân nhöõng gì mình ñaõ quan saùt vaø traûi nghieäm töø cha meï. Moät nghieân cöùu cho thaáy nhöõng ñöùa treû ñi vaøo con ñöôøng baïo löïc thöôøng ñaõ bò ngöôïc ñaõi hoaëc thieáu thoán tình yeâu thöông. Garbarino mieâu taû veà haønh ñoäng cuûa nhöõng ñöùa treû hung baïo nhö sau: “Chuùng söû duïng ma tuùy hoaëc caùc chaát kích thích khaùc. Chuùng coù theå ñaùnh nhau, troäm caép, soáng buoâng thaû nhöng khi khoâng coøn ai xung quanh, chuùng khoùc cho ñeán khi nguû thieáp ñi. Ñaèng sau nhöõng ñöùa treû hung baïo ñoù laø nhöõng ngöôøi cha, ngöôøi meï ñaõ ngöôïc ñaõi chuùng. Haõy giuùp ñôõ chuùng baèng tình yeâu thöông. Tình yeâu thöông khoâng haønh haï ai caû. Tình yeâu chæ boài ñaép, nuoâi döôõng con ngöôøi maø thoâi”. Haõy laø nhöõng baäc cha meï bieát caùch chaêm soùc con treû Ñeå nuoâi daïy moät treû vò thaønh nieân, tröôùc heát baïn caàn phaûi bieát caùch nuoâi döôõng chính baûn thaân mình. Söï thaät laø coù raát nhieàu ngöôøi khoâng ñöôïc lôùn leân trong söï nuoâi döôõng tích cöïc cuûa gia ñình neân veà sau, khi trôû thaønh cha meï, hoï ñaõ aùp duïng caùch thöùc nuoâi daïy ñoù cho con caùi cuûa mình. Neáu baïn cuõng ñang rôi vaøo tình traïng naøy thì vieäc ñaàu tieân laø baïn phaûi ñoái maët vôùi noãi ñau cuûa baûn thaân vaø hoïc caùch kieåm soaùt côn giaän cuûa baûn thaân baïn. Baïn coù theå thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy thoâng qua vieäc ñoïc nhöõng cuoán saùch vieát veà caùch ñoái maët vôùi côn giaän döõ, tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng taäp theå, ñeán nhöõng trung taâm vaên hoùa hoaëc tìm ñeán caùc nhaø tö vaán taâm lyù. Khoâng bao giôø laø quaù muoän ñeå ñoái maët vaø loaïi boû nhöõng kyù öùc taêm toái. Caùc con baïn xöùng ñaùng ñöôïc nhaän nhöõng gì toát ñeïp nhaát vaø baïn seõ khoâng theå mang ñeán cho chuùng nhöõng ñieàu ñoù neáu khoâng xöû lyù ñöôïc quaù khöù cuûa mình. Caùc baäc phuï huynh bieát caùch nuoâi daïy con luoân coá gaéng hình thaønh cho mình nhöõng quan ñieåm tích cöïc trong cuoäc soáng. Hoï khoâng phuû nhaän nhöõng gì ñaõ qua nhöng hoï bieát choïn con ñöôøng laïc quan nhaát. Hoï tìm kieám aùnh maët trôøi sau nhöõng ñaùm maây ñeå soi saùng taâm hoàn con treû cuõng nhö phaùt hieän nhöõng ñieàu tích cöïc trong haønh ñoäng, lôøi noùi cuûa con treû ñeå khích leä vaø khen ngôïi chuùng. Trong chöông tieáp theo, chuùng ta seõ tìm hieåu naêm ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa treû vò thaønh nieân. Söû duïng nhuaàn nhuyeãn naêm ngoân ngöõ naøy seõ giuùp baïn nuoâi döôõng ñöôïc taâm hoàn treû vaø naâng cao giaù trò cuoäc soáng cuûa chuùng. Nhaän ra ñöôïc taùc ñoäng cuûa vieäc chaêm soùc treû Sôû dó tình caûm yeâu thöông trôû neân quan troïng ñoái vôùi tuoåi vò thaønh nieân laø vì noù taùc ñoäng ñeán moïi khía caïnh trong cuoäc soáng cuûa chuùng. Khi khoâng caûm nhaän ñöôïc tình yeâu thöông, treû seõ cho raèng: “Khoâng ai thöïc söï quan taâm ñeán mình caû”. Khi ñoù, moïi ñoäng löïc ñeå treû hoïc hoûi vaø vöôn leân seõ tieâu tan. Chuùng seõ töï hoûi: “Taïi sao mình phaûi ñi hoïc chöù? Duø sao thì coù ai quan taâm ñeán mình ñaâu”. Caûm giaùc khoâng ñöôïc yeâu thöông cuõng taùc ñoäng lôùn ñeán khaû naêng ñoàng caûm cuûa treû. Khi ñoù, treû seõ khoù khaên hôn trong vieäc hieåu vaø ñaùnh giaù ñuùng taùc haïi cuûa nhöõng haønh vi sai traùi cuûa chuùng ñoái vôùi moïi ngöôøi. Moät nghieân cöùu cho thaáy haàu heát treû vò thaønh nieân phaïm toäi lieân quan ñeán baïo löïc thöôøng ít coù khaû naêng ñoàng caûm vaø chia seû. Theo Daniel Goleman, “caûm xuùc tinh teá” baét nguoàn töø khaû naêng thaáu hieåu caûm xuùc cuûa ngöôøi khaùc, cuøng hoï vöôït qua nhöõng thöû thaùch vaø chôø ñôïi nhöõng ñieàu toát ñeïp cuûa cuoäc soáng. Vì theá, neáu thieáu ñi caûm xuùc tinh teá naøy, treû seõ gaëp khoù khaên trong vieäc lieân keát tích cöïc vôùi moïi ngöôøi xung quanh. Khoâng nhöõng theá, thieáu söï thaáu hieåu seõ taùc ñoäng ñeán quaù trình hình thaønh, phaùt trieån nhaân caùch vaø taâm hoàn treû. Trong ñoä tuoåi vò thaønh nieân, caùc tieâu chuaån veà nhaân caùch cuûa moät con ngöôøi seõ ñöôïc hình thaønh. Neáu nhö tröôùc ñaây, nhöõng tieâu chuaån naøy ñöôïc ñaët ra töø cha meï thì baây giôø, treû seõ töï hình thaønh nhöõng khaùi nieäm cô baûn cuûa rieâng mình veà phaïm truø ñaïo ñöùc. Neáu thieáu ñi xuùc caûm yeâu thöông, chuùng seõ khoâng theå thaáu hieåu ñöôïc ngöôøi khaùc cuõng nhö ít khi coù caûm giaùc hoái haän khi laøm toån thöông nhöõng ngöôøi xung quanh. Coøn veà khía caïnh tinh thaàn, neáu nhu caàu tình yeâu thöông khoâng ñöôïc ñaùp öùng, treû vò thaønh
  16. nieân seõ hoaøi nghi veà ñöùc tin vaø tín ngöôõng. Ñieàu naøy lyù giaûi taïi sao nhieàu treû vò thaønh nieân thieáu vaéng tình yeâu thöông ñaõ quay löng laïi vôùi tín ngöôõng vaø boäc loä söï choáng vôùi ñoái cha meï. Noùi toùm laïi, söï phaùt trieån veà tri thöùc, yù thöùc xaõ hoäi, tinh thaàn vaø taâm hoàn cuûa treû vò thaønh nieân seõ ñöôïc naâng cao moät caùch ñaùng keå neáu giai ñoaïn naøy treû nhaän ñöôïc nhieàu tình yeâu thöông. Ngöôïc laïi, treû vò thaønh nieân seõ trôû neân hö hoûng vaø khoâ khan veà maët caûm xuùc neáu nhöõng nhu caàu yeâu thöông cuûa treû khoâng ñöôïc ñaùp öùng. Nhu caàu cô baûn nhaát: Caûm nhaän ñöôïc yeâu thöông Theo caùc nhaø xaõ hoäi hoïc, taâm lyù hoïc, nhu caàu cô baûn cuûa treû vò thaønh nieân chính laø caûm nhaän ñöôïc yeâu thöông töø nhöõng ngöôøi coù yù nghóa quan troïng trong cuoäc ñôøi chuùng. David Popenoe, giaùo sö xaõ hoäi hoïc Ñaïi hoïc Rutgers vaø laø coäng taùc vieân cuûa Hoäi Gia ñình ôû Myõ, ñaõ cho bieát: “Treû em ñöôïc phaùt trieån toát nhaát khi chuùng coù ñöôïc nhöõng moái quan heä aám aùp, thaân maät, lieân tuïc vaø daøi laâu vôùi caû cha vaø meï chuùng”. Nhaø taâm lyù hoïc Henry Cloud vaø John Townsend boå sung: “Khoâng coù gì tuyeät vôøi ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa treû vò thaønh nieân hôn laø tình yeâu thöông”. Tìm kieám tình yeâu thöông sai choã Coù moät söï thaät raèng neáu cha meï hoaëc nhöõng ngöôøi lôùn quan troïng trong cuoäc ñôøi treû vò thaønh nieân khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu yeâu thöông cuûa chuùng, chuùng seõ tìm kieám tình yeâu ôû nhöõng nôi khaùc. Ñieàu naøy ñaëc bieät nguy hieåm khi treû tìm ñeán nhöõng ngöôøi xaáu. Sau khi phaïm toäi, Luke Woodham – moät caäu beù 16 tuoåi – ñaõ cho bieát caäu bò coâ laäp vaø ngöôïc ñaõi trong gia ñình vaø tröôøng hoïc. Sau ñoù, caäu beù ñaõ deã daøng bò loâi keùo vaøo moät nhoùm treû hö hoûng trong khu phoá. Caäu cho bieát: “Toâi ñaõ bò boû rôi vaø luoân caûm thaáy coâ ñôn. Nhöng duø sao thì cuoái cuøng toâi cuõng ñaõ tìm ñöôïc moät vaøi ngöôøi muoán trôû thaønh baïn toâi”. Garbarino ñaõ keát luaän: “Nhöõng ñöùa treû thieáu thoán tình yeâu thöông vaø bò ngöôïc ñaõi luoân laø muïc tieâu ñaàu tieân cuûa nhöõng thaønh phaàn baát haûo trong xaõ hoäi”. Sau nhieàu naêm tìm hieåu veà treû vò thaønh nieân baïo haønh vaø laàm loãi, Garbarino keát luaän: “Khoâng coù gì ñe doïa taâm hoàn cuûa con ngöôøi hôn söï ngöôïc ñaõi vaø thieáu thoán tình yeâu thöông”. Nhieäâm vuï quan troïng cuûa caùc baäc phuï huynh laø hoïc caùch ñaùp öùng nhu caàu yeâu thöông cuûa con treû moät caùch hieäu quaû. Trong naêm chöông keá tieáp, toâi seõ laàn löôït giôùi thieäu naêm ngoân ngöõ yeâu thöông cô baûn – naêm caùch thöùc hieäu quaû nhaát ñeå giöõ ñaày chieác bình caûm xuùc cuûa treû vò thaønh nieân. Tröôùc ñaây, toâi ñaõ nhieàu laàn chia seû kinh nghieäm naøy trong caùc baøi dieãn thuyeát veà caùch daïy doã treû vaø nhaän ñöôïc phaûn öùng tích cöïc töø nhieàu phuï huynh. Vaø toâi mong baïn seõ ñaït ñöôïc keát quaû nhö mong muoán sau khi aùp duïng chuùng.
  17. Chöông 3 Ngoân ngöõ yeâu thöông thöù 1: LÔØI KHEN NGÔÏI Caäu beù Brad ñaõ ôû laïi vaên phoøng cuûa toâi nhö yeâu caàu cuûa cha meï caäu. Brad ñi ñoâi giaày xaêng ñan maøu ñaát, maëc moät chieác quaàn nhieàu tuùi vaø chieác aùo thun cuûa caäu in doøng chöõ: “Töï do laø coù taát caû keïo haït ñaäu maø baïn muoán”. Toâi thaät söï baát ngôø khi thaáy caäu beù chaêm chuù laéng nghe nhöõng caâu hoûi cuûa toâi vaø thoaûi maùi chia seû suy nghó vaø caûm giaùc cuûa caäu. Tröôùc ñoù, cha meï cuûa Brad phaøn naøn vôùi toâi raèng caäu beù ñaõ trôû neân baát trò vaø laùo xöôïc. Brad ñaõ doïa seõ boû nhaø ra ñi vaø chính lôøi ñe doïa ñoù ñaõ khieán cha meï caäu nhaát quyeát ñöa caäu ñeán vaên phoøng cuûa toâi. Cha caäu taâm söï: “Raát coù theå thaèng beù seõ laøm vieäc ñoù. Thaèng beù chöa bao giôø tieáp xuùc ngöôøi laï neân chuùng toâi lo laø noù seõ gaëp phaûi boïn löøa gaït”. “Vôï choàng toâi ñaõ coá gaéng noùi chuyeän vôùi Brad,” – Meï caäu beù tieáp lôøi. – “nhöng coù veû nhö chuùng toâi luoân baát hoøa vôùi nhau, ñeå roài khi khoâng giöõ ñöôïc bình tónh, chuùng toâi ñaõ noùi ra nhöõng ñieàu khoâng neân noùi. Duø sau ñoù chuùng toâi ñaõ xin loãi Brad vaø coá gaéng giuùp ñôõ chaùu nhöng Brad laïi toû ra raát quaù quaét moãi khi chuùng toâi khoâng ñoàng yù vôùi noù”. Sau phaàn giôùi thieäu ngaén goïn, toâi quaû quyeát vôùi Brad raèng vai troø cuûa toâi khoâng phaûi laø noùi cho caäu bieát vieäc caäu neân laøm maø chæ coù theå giuùp caäu vaø cha meï hieåu nhau hôn maø thoâi. Vì muoán keát baïn vôùi Brad, toâi quyeát ñònh baét ñaàu caâu chuyeän töø nhöõng vaán ñeà hieän taïi thay vì luïc loïi quaù khöù. Toâi noùi vôùi Brad: - Cha meï chaùu noùi raèng chaùu ñang nghó ñeán chuyeän boû nhaø ñi. Lieäu chaùu coù theå noùi cho chuù bieát veà chuyeän ñoù khoâng? - Chaùu khoâng coù yù ñònh boû nhaø ñi ngay baây giôø. - Brad noùi, laéc ñaàu nguaày nguaäy. - Chaùu chæ boû nhaø ñi khi khoâng ai chòu laéng nghe chaùu nöõa thoâi. - Chaùu nghó chaùu seõ theá naøo khi boû nhaø ñi? - Toâi hoûi. - Chaùu coù töôûng töôïng cuoäc soáng cuûa mình seõ nhö theá naøo neáu khoâng soáng chung vôùi cha meï khoâng? - Chaùu seõ ñöôïc töï do laøm nhöõng ñieàu chaùu muoán. - Brad noùi. - Chaùu seõ khoâng phaûi tranh caõi vôùi cha meï veà nhöõng ñieàu nhoû nhaët nöõa. Ñoù laø lyù do khieán chaùu khoâng muoán soáng ôû nhaø. Toâi bieát Brad ñaõ bò toån thöông vì nhöõng töø ngöõ tieâu cöïc vaø ñieàu ñoù chöùùng toû ngoân ngöõ yeâu thöông cô baûn cuûa caäu beù laø lôøi khen ngôïi. Ñaây laø ñieàu thöôøng thaáy ôû haàu heát treû vò thaønh nieân. - Chaùu coù cho raèng cha meï chaùu yeâu thöông chaùu khoâng? - Toâi hoûi. Brad döøng laïi moät chuùt vaø noùi: - Chaùu bieát laø cha meï yeâu thöông chaùu nhöng khoâng hieåu sao thænh thoaûng chaùu khoâng caûm nhaän ñöôïc ñieàu ñoù, nhaát laø trong nhöõng naêm gaàn ñaây. - Khi chaùu coøn nhoû, cha meï ñaõ theå hieän tình yeâu thöông vôùi chaùu nhö theá naøo? - Hoï ñaõ noùi raèng chaùu thaät tuyeät vôøi. - Caäu beù noùi vôùi nuï cöôøi haõnh dieän. - Nhöng chaùu nghó haún baây giôø hoï ñaõ thay ñoåi suy nghó roài. - Theá chaùu coù nhôù moät vaøi ñieàu toát ñeïp maø cha meï noùi vôùi chaùu khoâng? - Coù aï. Moät laàn, khi ñeán xem chaùu thi ñaáu cho moät ñoäi boùng treû, cha chaùu ñaõ noùi raèng chaùu laø caàu thuû tuyeät vôøi nhaát maø oâng töøng bieát. Vaø oâng coøn noùi moät ngaøy naøo ñoù chaùu coù theå chôi boùng chuyeân nghieäp neáu chaùu muoán.
  18. - Chaùu coù chôi boùng ôû tröôøng trung hoïc khoâng? Brad ñaùp lôøi toâi baèng moät caùi gaät ñaàu. - Chaùu chôi ñöôïc nhöng chaùu khoâng nghó mình chôi gioûi ñeán möùc ñoä nhö vaäy. Khi toâi yeâu caàu Brad nhôù laïi nhöõng ñieàu tích cöïc maø meï caäu ñaõ noùi vôùi caäu khi coøn nhoû, Brad ñaõ traû lôøi: - Meï luoân noùi raèng “Meï yeâu con, meï yeâu con raát nhieàu”. Duø ñoâi luùc chaùu nghó meï khoâng thaønh thaät nhöng noù vaãn khieán chaùu caûm thaáy haïnh phuùc. - Meï vaãn coøn noùi nhöõng töø ñoù vôùi chaùu chöù? - Gaàn ñaây thì khoâng. Ñieàu duy nhaát maø meï laøm baây giôø laø pheâ phaùn chaùu. - Vaäy meï noùi gì khi pheâ phaùn chaùu? - Toái hoâm qua, meï chaùu ñaõ noùi raèng chaùu voâ traùch nhieäm. Meï coøn noùi raèng chaùu caåu thaû vaø khoâng bieát leã pheùp. - Vaäy chaùu coù theá khoâng? - Toâi doø hoûi. - Chaùu nghó laø chaùu coù caåu thaû. - Caäu beù chaàm chaäm traû lôøi. - Nhöng chaùu ñaõ khoâng voâ leã neáu cha meï khoâng theo doõi chaùu suoát ngaøy nhö vaäy. - Cha meï coøn pheâ phaùn chaùu ñieàu gì nöõa khoâng? - Moïi thöù. Hoï noùi chaùu daønh quaù nhieàu thôøi gian ñeå noùi chuyeän ñieän thoaïi vôùi baïn beø; khoâng veà nhaø ñuùng giôø; khoâng goïi ñieän thoaïi baùo khi veà treã; khoâng daønh ñuû thôøi gian ñeå laøm baøi taäp veà nhaø; khoâng hoïc haønh nghieâm tuùc ôû tröôøng… Nhö chaùu noùi ñaáy, moïi thöù chaùu laøm ñeàu khieán hoï phieàn loøng. - Vôùi taát caû nhöõng phaùn xeùt ñoù, chaùu caûm thaáy nhö theá naøo veà cha meï cuûa mình? - Coù leõ chaùu seõ tìm caùch thoaùt khoûi hoï vaøo moät ngaøy naøo ñoù. - Brad noùi. - Chaùu ñaõ quaù meät moûi vôùi nhöõng cuoäc caõi vaõ thöôøng xuyeân vaø keùo daøi naøy. Sao cha meï khoâng ñeå chaùu ñöôïc laø chính chaùu cô chöù? Chaùu khoâng nghó mình toài teä ñeán vaäy. Chaùu chæ mong hoï ñeå chaùu ñöôïc töï do thoâi. - Chaùu seõ laøm gì neáu ñieàu ñoù xaûy ra? - Chaùu khoâng bieát. - Brad noùi. - Coù theå chaùu seõ haønh ñoäng nhö nhöõng ñöùa khaùc. Nhöng chaùu seõ khoâng laøm nhöõng vieäc ngu ngoác nhö nghieän huùt hay tham gia caùc troø baïo löïc. Chaùu bieát cha meï luoân lo laéng veà nhöõng ñieàu naøy vaø cho raèng taát caû treû vò thaønh nieân ñeàu nhö vaäy. Nhöng chaùu khoâng ngoác ñeán möùc ñoù. Sao hoï khoâng theå tin chaùu cô chöù? Caûm giaùc troáng roãng Sau ba buoåi troø chuyeän vôùi Brad, toâi keát luaän raèng caäu beù hoaøn toaøn bình thöôøng veà taâm lyù. Vaán ñeà maø caäu ñang ñoái maët chính laø vieäc caäu thieáu thoán tình caûm, xuaát phaùt töø vieäc cha meï caäu ñaõ ngöøng noùi vôùi caäu baèng ngoân ngöõ yeâu thöông. Tröôùc ñaây, khi coøn beù, Brad thöôøng nhaän ñöôïc nhöõng lôøi khen ngôïi vaø yeâu thöông cuûa cha meï vaø chuùng ñaõ trôû thaønh nhöõng kyù öùc toát ñeïp trong loøng caäu beù. Nhöng giôø ñaây, trong suy nghó cuûa caäu, taát caû ñaõ thay ñoåi bôûi vì ñieàu caäu nghe ñöôïc chæ laø nhöõng lôøi noùi caám ñoaùn. Nhöõng gì caäu caûm nhaän ñöôïc luùc naøy laø söï haét huûi. Chieác bình chöùa tình caûm yeâu thöông cuûa Brad ñaày traøn khi caäu coøn nhoû vaø ñaõ troáng roãng khi caäu böôùc sang tuoåi vò thaønh nieân. Toâi chia seû vôùi Brad nhöõng suy nghó cuûa toâi veà vaán ñeà cuûa caäu. Toâi giaûi thích vôùi caäu raèng taát caû chuùng ta ñeàu coù moät bình chöùa tình caûm yeâu thöông. Khi chieác bình ñoù ñaày – töùc laø khi ta caûm thaáy mình ñöôïc nhöõng ngöôøi quan troïng trong cuoäc ñôøi mình yeâu thöông – thì cuoäc soáng cuûa ta luoân trôû neân töôi ñeïp. Khi ñoù, ta coù theå thaûo luaän nhöõng khaùc bieät cuûa mình theo höôùng tích cöïc. Nhöng khi chieác bình yeâu thöông
  19. cuûa ta troáng roãng, nghóa laø khi ta caûm thaáy mình bò haét huûi, thì vieäc thaûo luaän nhöõng khaùc bieät maø khoâng caõi vaõ hay noùi xaáu nhau laø ñieàu raát khoù. Toâi noùi vôùi Brad raèng cha meï cuûa caäu cuõng coù bình chöùa tình caûm yeâu thöông cuûa rieâng hoï vaø cuõng nhö caäu, giôø ñaây, chieác bình tình caûm cuûa hoï ñaõ caïn kieät. Toâi noùi vôùi Brad: “Khi tình caûm trong chieác bình yeâu thöông cuûa cha meï chaùu caïn ñi, hoï seõ coù nhöõng lôøi noùi hoaëc haønh ñoäng khoâng toát ñoái vôùi chaùu”. Toâi quaû quyeát vôùi Brad raèng taát caû ñieàu ñoù coù theå thay ñoåi ñöôïc vaø moái quan heä giöõa caäu vaø cha meï coù theå tích cöïc nhö tröôùc. Toâi coøn khaúng ñònh vôùi Brad raèng ba naêm tieáp theo seõ laø ba naêm ñeïp nhaát cuoäc ñôøi caäu, vaø khi caäu ñaõ vaøo ñaïi hoïc vaø soáng xa nhaø thì coù theå caäu seõ thaáy nhôù cha meï raát nhieàu. Brad cöôøi ñaùp: “Chaùu seõ thích ñieàu ñoù!”. Toâi höùa vôùi Brad seõ tìm caùch giuùp cha meï caäu hieåu ñöôïc nhöõng ñieàu toâi ñaõ noùi vôùi caäu ñoàng thôøi “khích” caäu baøy toû tình yeâu cuûa caäu vôùi cha meï, baát keå caûm giaùc teä haïi maø caäu caûm thaáy veà hoï luùc naøy. - Tình yeâu luoân laø moät löïa choïn ñuùng. - Toâi noùi. - Vaø chuù nghóa raèng neáu choïn noù, chaùu seõ tìm ra caùch giaûi quyeát hôïp lyù nhaát cho vaán ñeà cuûa mình. Haõy nhôù raèng tình yeâu, chöù khoâng phaûi loøng caêm gheùt, laø baïn ñoàng haønh vôùi hoøa bình. Brad gaät ñaàu, mæm cöôøi vaø noùi: - Vaâng! - Sau saùu tuaàn, töùc laø khoaûng thôøi gian chuù duøng ñeå noùi chuyeän vôùi cha meï chaùu, hai chuù chaùu ta seõ gaëp nhau laàn nöõa vaø xem moïi vieäc tieán trieån theá naøo. - Toâi ñeà nghò. - Vaâng! Brad traû lôøi vaø chaøo taïm bieät toâi. Nhöõng ñieàu toâi trao ñoåi vôùi cha meï cuûa Brad cuõng laø ñieàu toâi muoán truyeàn ñaït ñeán caùc baïn trong phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy. Cuõng gioáng nhö caùc baïn, cha meï cuûa Brad laø nhöõng baäc cha meï raát taän taâm. Hoï ñaõ hoaøn thaønh xuaát saéc vai troø cuûa mình trong suoát möôøi hai naêm ñaàu ñôøi cuûa con trai mình. Nhöng khi con hoï böôùc vaøo giai ñoaïn tuoåi vò thaønh nieân, hoï ñaõ khoâng ñeå yù ñeán nhöõng thay ñoåi cuûa noù. Hoï caûm thaáy heát söùc khoù khaên trong vieäc giöõ con thuyeàn laøm cha meï cuûa mình khoâng bò chìm khi va vaøo nhöõng taûng ñaù xuaát hieän trong doøng chaûy taâm hoàn treû vò thaønh nieân. Ñoái xöû vôùi treû vò thaønh nieân ñuùng vôùi taâm lyù löùa tuoåi Nhieàu baäc cha meï tieáp tuïc duy trì phöông phaùp nuoâi daïy con maø hoï ñaõ aùp duïng thaønh coâng tröôùc ñaây, baát chaáp vieäc con caùi hoï ñaõ trôû thaønh treû vò thaønh nieân. Ñaây laø moät sai laàm raát nghieâm troïng bôûi luùc naøy, con caùi cuûa hoï khoâng coøn laø treû con nöõa. Chuùng ñang trong thôøi kyø quaù ñoä thaønh ngöôøi lôùn. Luùc naøy, giai ñieäu quan troïng nhaát vang leân trong suy nghó cuûa treû chính laø söï ñoäc laäp vaø ñònh hình ñöôïc caù tính cuûa baûn thaân. Giai ñieäu naøy phaûi ñöôïc hoøa aâm vôùi taát caû nhöõng thay ñoåi sinh lyù, tình caûm vaø tinh thaàn dieãn ra beân trong treû. Khi caùc baäc cha meï khoâng hieåu ñöôïc nhöõng giai ñieäu naøy, maâu thuaãn naûy sinh giöõa hai theá heä laø ñieàu khoâng theå khoâng traùnh khoûi. Xung ñoät taát yeáu seõ xaûy ra khi caû hai khoâng tìm ñöôïc tieáng noùi chung. Ñieàu naøy thöôøng taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán ñôøi soáng tinh thaàn, tình caûm cuûa treû vò thaønh nieân. Keát quaû cuûa nhöõng cuoäc tranh caõi naøy laø khoaûng caùch giöõa cha meï vaø con caùi ngaøy caøng xa. Vì theá, lôøi khuyeân maø toâi daønh cho caùc baäc phuï huynh laø haõy thay ñoåi caùch nhìn nhaän veà con caùi cuûa baïn. Coù theå khi coøn nhoû, con baïn caûm thaáy an toaøn trong tình yeâu thöông noàng aám cuûa baïn nhöng giôø ñaây, taâm hoàn chuùng ñang coù nhöõng bieán ñoäng lôùn vaø chieác bình yeâu thöông cuûa chuùng ñang coù nguy cô bò ñoå vôõ. Coù theå yù ñònh nuoâi daïy cuûa baïn laø toát ñeïp nhöng keát quaû maø baïn thu ñöôïc laïi khoâng nhö mong muoán. Vì theá, baïn haõy thay ñoåi höôùng ñi, neáu khoâng, moïi chuyeän seõ caøng trôû neân toài teä.
  20. Thaät may, raát nhieàu baäc cha meï ñaõ laøm ñöôïc ñieàu maø cha meï cuûa Brad ñaõ laøm – nhaän ra sai laàm vaø kòp thôøi söûa chöõa. Toâi ñaõ giaûi thích vôùi cha meï Brad veà ngoân ngöõ yeâu thöông chính cuûa caäu beù cuõng nhö ñieàu maø hoï ñaõ laøm ñöôïc tröôùc ñaây. Tuy nhieân, trong thôøi gian gaàn ñaây, khi Brad böôùc vaøo giai ñoaïn tuoåi vò thaønh nieân, hoï ñaõ thay nhöõng lôøi khaúng ñònh yeâu thöông baèng nhöõng lôøi keát toäi, thay nhöõng lôøi chaáp nhaän baèng nhöõng lôøi töø choái. Theo ñoù, hoï khoâng chæ laøm caïn kieät chieác bình yeâu thöông cuûa Brad maø hoï coøn ñoå ñaày noù baèng söï oaùn giaän. Sau khi moïi vieäc ñaõ ñöôïc saùng toû, cha cuûa Brad noùi vôùi toâi: “Giôø thì toâi hieåu ñieàu gì ñaõ xaûy ra roài. Nhöng chuùng toâi phaûi söûa chöõa nhö theá naøo ñaây?”. Toâi thaät söï vui möøng tröôùc caâu hoûi naøy cuûa oâng, bôûi vì moät khi ñaõ muoán hoïc hoûi thì con ngöôøi nhaát ñònh seõ laøm ñöôïc! Haõy yeâu thöông vaø chaáp nhaän con treû Böôùc ñaàu tieân maø toâi ñeà nghò vôùi cha meï Brad laø hay daäp taét ngoïn löûa keát toäi. Keá tieáp, haõy toå chöùc moät buoåi hoïp maët gia ñình vaø côûi môû chia seû vôùi Brad noãi loøng cuûa mình. Treân heát, toâi khuyeân hoï haõy noùi vôùi Brad veà tình yeâu thöông maø hoï daønh cho caäu beù cuõng nhö vieäc hoï seõ luoân yeâu thöông chaùu, baát keå nhöõng gì chaùu ñaõ laøm. Tieáp theo, toâi khuyeân cha meï cuûa Brad haõy caån thaän tröôùc khi ñöa ra caùc chæ daãn. - Haõy ñeå chaùu bieát raèng anh chò muoán hoïc caùch laøm vieäc vôùi chaùu qua nhöõng cuoäc troø chuyeän côûi môû. Haõy noùi vôùi chaùu raèng: “Brad! Cha meï muoán ñoái xöû vôùi con nhö moät ngöôøi ñaøn oâng; toân troïng yù kieán vaø caûm xuùc cuûa con. Nhöng ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy ñoøi hoûi raát nhieàu thôøi gian vaø ñoâi luùc chuùng ta seõ maéc phaûi sai laàm trong quaù trình thöïc hieän noù. Tuy vaäy, cha meï muoán noùi vôùi con raèng, cha meï ñang coá gaéng trôû thaønh nhöõng baäc cha meï toát nhaát cuûa con”. Cha meï cuûa Brad ñaõ laøm theo lôøi khuyeân cuûa toâi. Moät thôøi gian sau, hoï ñaõ keå vôùi toâi veà cuoäc hoïp gia ñình laàn ñoù vaø cho bieát noù ñaõ taïo neân moät böôùc ngoaët quan troïng trong moái quan heä giöõa hoï vaø Brad. Duø khoâng quaù laïc quan veà khaû naêng thay ñoåi cuûa hoï nhöng Brad ñaõ bieát tha thöù cho nhöõng sai laàm maø hoï ñaõ phaïm phaûi. Toâi bieát haún khoâng ít baïn seõ phaûn ñoái raèng: “Neáu khoâng chæ ra nhöõng haønh vi sai traùi cuûa con em chuùng ta thì laøm sao ta daïy doã chuùng ñöôïc?”. Moät baø meï ñaõ noùi vôùi toâi: “Tieán só Chapman, coù phaûi oâng ñeà nghò chuùng toâi neân ñeå cho con chuùng toâi laøm baát kyø ñieàu gì maø chuùng muoán?”. Toâi traû lôøi: “Dó nhieân laø khoâng”. Treû vò thaønh nieân luoân caàn nhöõng giôùi haïn vaø caùc baäc cha meï neân ñaët ra cho chuùng nhöõng giôùi haïn caàn thieát. Nhöng beân caïnh vieäc ra leänh, chuùng ta coøn coù moät caùch hay hôn ñeå thuùc ñaåy treû vò thaønh nieân töï nguyeän laøm vieäc. Chuùng ta seõ thaûo luaän vieäc naøy chi tieát hôn ôû Chöông 12, khi thaûo luaän veà moái quan heä giöõa tình yeâu vaø traùch nhieäm. Ñieàu chuùng ta noùi ñeán ôû ñaây laø laøm theá naøo ñeå giöõ chieác bình yeâu thöông luoân traøn ñaày. Nhöõng lôøi noùi coäc caèn, söï keát aùn, tranh caõi roõ raøng khoâng phaûi laø caùch ñeå duy trì tình caûm. Nhöõng haønh ñoäng naøy khoâng chæ taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán treû vò thaønh nieân maø coøn phaù huûy ngoân ngöõ yeâu thöông caên baûn cuûa treû. Haàu heát treû vò thaønh nieân ñeàu vaät loän vôùi yù thöùc veà caù tính cuûa baûn thaân. Chuùng so saùnh baûn thaân vôùi nhöõng ñöùa treû cuøng trang löùa veà maët cô theå, trí oùc, vaø xaõ hoäi. Nhieàu treû vò thaønh nieân ñaõ keát luaän raèng chuùng khoâng theå “ñaït tôùi chuaån” nhö nhöõng ñöùa treû khaùc. Theo ñoù, chuùng thöôøng caûm thaáy töï ti vaø luoân töï traùch baûn thaân mình. Coù theå noùi, ñaây laø giai ñoaïn maø con ngöôøi caàn nhieàu lôøi noùi yeâu thöông vaø khaúng ñònh nhaát. Ñeán ñaây, toâi nhôù ñeán moät caâu tuïc ngöõ Do Thaùi coå: “Caùi cheát vaø söï soáng ñeàu naèm ôû söùc maïnh cuûa chieác löôõi”. Laøm caùch naøo ñeå chaáp nhaän con treû? Vaäy chuùng ta neân noùi gì vôùi nhöõng ñöùa con tuoåi vò thaønh nieân cuûa mình? Toâi xin ñeà xuaát moät soá caùch laáp ñaày taâm hoàn cuûa con baïn nhö sau:
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2