Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 1

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

109
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 1.Gia súc nhai lại khi mới sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 1

Ch−¬ng 1 Gia sóc nhai l¹i khi míi sinh Dinh d−ìng gia sóc non thùc sù b¾t ®Çu tõ khi tÕ bµo trøng ®−îc thô tinh b¸m vµo thµnh tö cung. Tuy nhiªn, dinh d−ìng trong thêi kú mang thai sÏ ®−îc th¶o luËn ë ch−¬ng 6. Gia sóc nhai l¹i khi míi sinh ®· ë vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸ hoµn h¶o. ë ®©y ph¶i nhí r»ng gia sóc nhai l¹i ®· thuÇn ho¸ ®−îc chän läc tõ c¸c loµi ®éng vËt hoang d¹i vµ ®éng vËt ¨n thÞt chóng ®· ®−îc chän läc theo h−íng cã thÓ di chuyÓn nhanh sau khi sinh. Cõu, bª hoÆc h−¬u cã thÓ ch¹y nhanh cïng víi mÑ cña chóng. Th«ng th−êng tÊt c¶ ®éng vËt nhai l¹i kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh cã ®−îc lµ do chóng ®−îc uèng s÷a ®Çu, kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh cña chóng kh«ng ph¶i cã ®−îc nhê c¸c kh¸ng thÓ trong m¸u. V× vËy, ®iÒu quan träng lµ gia sóc non ph¶i ®−îc uèng s÷a ®Çu ngay sau khi sinh cµng sím cµng tèt. NÕu bª, cõu hoÆc dª rÊt yÕu khi sinh ra th× tèt nhÊt lµ cho chóng uèng s÷a ®Çu b»ng èng th«ng thùc qu¶n ®Ó s÷a xuèng ngay d¹ dµy. Ðp gia sóc yÕu bó hoÆc uèng s÷a ®Çu cã thÓ lµm cho mét l−îng nhá s÷a ®Çu ch¶y vµo phæi, t¨ng kh¶ n¨ng viªm phæi, ®«i khi viÖc nµy cã thÓ lµm gia sóc chÕt ngay lËp tøc. H×nh 1: S÷a ®Çu nªn ®−îc cho uèng b»ng èng th«ng thùc qu¶n tr¸nh s÷a vµo phæi H×nh 2: Cõu c¸i sinh ba s¶n xuÊt cïng mét l−îng n¨ng l−îng trong s÷a/kg khèi l−îng trao ®æi nh− nh− bß cao s¶n Dinh d−ìng cho gia sóc míi sinh 1
Sau khi ®· ®¶m b¶o r»ng gia sóc non ®· ®−îc uèng s÷a ®Çu, ng−êi ch¨n nu«i ph¶i lùa chän hoÆc lµ cai s÷a bª hoÆc ®Ó bª bó mÑ. Sù lùa chän nµy chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín bëi lo¹i h×nh s¶n suÊt. Ng−êi s¶n xuÊt s÷a cã thÓ chän c¸ch cai s÷a cho gia sóc non cµng sím cµng tèt, dï chóng lµ cõu con, dª con hoÆc bª, mÆc dï ®èi víi mét sè loµi gia sóc nhai l¹i ®· thuÇn ho¸ nh− bß, Ých lîi cña viÖc ®Ó gia sóc non ë víi mÑ chóng sÏ t¨ng xuèng s÷a ë con mÑ. Thùc tÕ, ë mét sè n−íc ®· cho thÊy r»ng ®Ó bª víi bß mÑ vµi giê sau khi v¾t s÷a ®· lµm t¨ng c¶ l−îng s÷a b¸n ra vµ tèc ®é sinh tr−ëng cña bª. NÕu quyÕt ®Þnh ®Ó gia sóc non bó mÑ kh«ng th× sÏ cã Ýt vÊn ®Ò cÇn quan t©m h¬n ngoµi viÖc lµm thÕ nµo ®Ó nu«i d−ìng con mÑ tèt. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ trong khi bß s÷a cã thÓ s¶n xuÊt ®ñ s÷a ®Ó nu«i 5 hoÆc 6 bª con, cõu c¸i nu«i c¸c cõu con sinh ®«i hoÆc sinh ba th−êng s¶n xuÊt ra cïng mét l−îng n¨ng l−îng trong s÷a/kg khèi l−îng trao ®æi nh− bß cao s¶n (h×nh 2). Tiªu thô n¨ng l−îng trong s÷a ë cõu non/kg khèi l−îng trao ®æi cao h¬n so víi bª. Nh− vËy tèc ®é t¨ng träng cña cõu non: 500 g/ngµy cã thÓ ®¹t ®−îc ®èi víi c¸c gièng cõu lín, trong khi ®èi víi bª non t¨ng träng Ýt khi cao h¬n 1 kg/ngµy. Nh÷ng ng−êi nu«i cõu v× vËy cÇn biÕt r»ng khi cõu mÑ ph¶i nu«i 2 hoÆc nhiÒu cõu non th× cõu mÑ cÇn ph¶i ®−îc nu«i d−ìng tèt nÕu muèn duy tr× tèc ®é t¨ng träng æn ®Þnh ë cõu. Thùc ra, cõu mÑ lµ con vËt ®¸ng ®−îc quan t©m nhiÒu nh− bß s÷a. Nu«i d−ìng nh©n t¹o NÕu quyÕt ®Þnh nu«i nh©n t¹o gia sóc non th× cÇn ph¶i t¸ch chóng khái mÑ 24 giê sau khi sinh. Nguyªn nh©n cña viÖc lµm nµy sÏ ®−îc bµn th¶o kü h¬n khi tËp tÝnh cña gia sóc non lóc uèng n−íc ®−îc th¶o luËn. NÕu kh«ng t¸ch gia sóc non khái mÑ v× bÊt cø lý do g×, c¸c tËp tÝnh ®−îc thiÕt lËp sÏ khã thay ®æi. Sai lÇm trong ph¸t triÓn c¸c tËp tÝnh phï hîp víi ph−¬ng ph¸p cho uèng (x«, m¸ng hoÆc nóm vó) cã thÓ sÏ ¶nh h−ëng nghiªm träng tíi dinh d−ìng cña gia sóc. §iÒu nµy sÏ trë nªn dÔ dµng h¬n nÕu gia sóc non tõ khi sinh ®−îc ¨n s÷a bét vµ uèng n−íc tù do (ad libitum). Trong khi viÖc lµm nµy cã thÓ thùc hiÖn víi lîn con cai s÷a, chóng ta sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc ®èi víi gia sóc nhai l¹i. Nguyªn nh©n lµ do sù kh¸c nhau vÒ cÊu tróc d¹ dµy vµ v× vËy trong cuèn s¸ch nµy cÊu tróc d¹ dµy cña gia sóc nhai l¹i ë giai ®o¹n cßn non lµ vÊn ®Ò ®−îc ®Æc biÖt quan t©m. D¹ dµy cña gia sóc míi sinh ®−îc ®−îc m« t¶ ë h×nh 3. D¹ cá lµ c¬ quan chÕ biÕn thøc ¨n khi tr−ëng thµnh, cã kÝch th−íc rÊt nhá vµ ch−a ho¹t ®éng. Trong khi ®ã d¹ dµy thùc (d¹ mói khÕ) ph¸t triÓn rÊt m¹nh, kÝch th−íc cña chóng cã thÓ b»ng hoÆc lín h¬n d¹ cá. ë c¸c giai ®o¹n sau, tû lÖ vÒ kÝch th−íc cña c¸c d¹ dµy thay ®æi rÊt nhanh, d¹ cá cã kÝch th−íc lín gÊp 10 lÇn d¹ dµy thùc (d¹ mói khÕ) (H×nh 4). H×nh 3: D¹ mói khÕ ph¸t triÓn m¹nh khi míi sinh 2
Khi gia sóc non bó s÷a tõ mÑ hoÆc tõ c¸c thiÕt bÞ cho uèng nh©n t¹o nh− nóm vó hoÆc x«, s÷a sÏ ch¶y trùc tiÕp xuèng d¹ mói khÕ theo c¬ chÕ hoµn chØnh th«ng qua r·nh thùc qu¶n. Thùc ra, d¹ cá ®· ®−îc ph¸t triÓn tõ phÇn ch×a ra cña thùc qu¶n hoÆc r·nh thùc qu¶n. NÕu phÇn ch×a ë r·nh thùc qu¶n ®ãng l¹i, r·nh thùc qu¶n vÉn th«ng víi d¹ mói khÕ. NÕu phÇn nµy më ra thøc ¨n gia sóc ¨n vµo sÏ ®i vµo d¹ cá. NÕu gia sóc non khi míi sinh cã thÓ ¨n ®−îc s÷a thay thÕ ë d¹ng cøng th× vÒ mÆt dinh d−ìng còng lµ kh«ng mong muèn v× sÏ cã nhiÒu a xÝt ®−îc t¹o ra trong d¹ cá, g©y ch−íng h¬i. H×nh 4: D¹ cá ë gia sóc tr−ëng thµnh lín h¬n 10 lÇn so víi d¹ mói khÕ S÷a thay thÕ ph¶i ë d¹ng láng ®Ó nu«i gia sóc non (h×nh 5) H×nh 5: S÷a thay thÓ cho gia sóc non nªn ë d¹ng láng HuÊn luyÖn gia sóc non uèng tõ thiÕt bÞ nu«i d−ìng nh©n t¹o Cã hai ph−¬ng ph¸p cung cÊp s÷a thay thÕ. Gia sóc non bó s÷a thay thÓ tõ nóm vó hoÆc uèng s÷a cã trong m¸ng hoÆc x«. Ph−¬ng ph¸p lùa chän th−êng lµ chän c¸i nµo tiÖn lîi nhÊt vµ gia sóc non ph¶i ®−îc luyÖn tËp theo ph−¬ng ph¸p Êy. §èi víi gia sóc nhai l¹i lo¹i nhá nh− cõu vµ dª, dông cô chñ yÕu lµ cho bó b»ng nóm vó nh©n t¹o trong lóc ®ã dông cô th«ng dông cho bª lµ x« hoÆc m¸ng (h×nh 6). Dùa vµo b¶n n¨ng bó cña gia sóc non, thu«ng th−êng huÊn luyÖn bª non uèng s÷a tõ x« b»ng c¸ch cho chóng mót ngãn tay trá cña ng−êi c«ng nh©n ®Æt ë phÝa ®¸y x« s÷a 3
khi cho uèng. Bª non sau ®ã sÏ nhËn thÊy r»ng kh«ng cÇn bó s÷a, s÷a cã thÓ uèng ®−îc tõng ngôm. Cã mét ®iÒu thó vÞ cÇn l−u ý: ë mét sè gièng bß, huÊn luyÖn cho bª uèng s÷a b»ng x« gÇn nh− kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc vµ cho chóng uèng b»ng nóm vó lµ rÊt cÇn thiÕt. NÕu khã kh¨n trong viÖc huÊn luyÖn ®Ó chuyÓn tõ bó sang uèng tõng ngôm th× tèt nhÊt lµ sö dông nóm vó chôp ra phÝa ngoµi cña x« cho bª uèng vµ kh«ng cÇn huÊn luyÖn kÐo dµi. Nh÷ng bª non kh«ng bao giê chÊp nhËn viÖc uèng tõng ngôm nh− lµ mét sù thay thÕ vó cña mÑ sÏ uèng s÷a kh«ng ph¶i ®Ó th¶o m·n nhu cÇu mµ ®Ó lµm võa lßng ng−êi nu«i chuèng. Nh÷ng bª nµy th−êng lµ nh÷ng bª sinh tr−ëng kÐm v× s÷a uèng vµo ®i vµo d¹ cá vµ v× thÕ hiÖu qu¶ sö dông sÏ thÊp do ho¹t ®éng ph©n huû cña vi khuÈn. H×nh 6: Cõu th−êng uèng s÷a tõ nóm vó trong khi ®ã bª ®−îc huÊn luyÖn ®Ó uèng s÷a b»ng x« Cho ®Õn tËn gÇn ®©y ng−êi ta vÉn th−êng chÊp nhËn r»ng thµnh phÇn cña s÷a sÏ thóc ®Èy viÖc ®ãng r·nh thùc qu¶n hoÆc phÇn ch×a cña r·nh thùc qu¶n, r·nh thùc qu¶n ®ãng cña tËp l¹i lµm cho s÷a ®i trùc tiÕp vµo d¹ mói khÕ. Quan niÖm nµy ®· bÞ b¸c bá vµ tÇm quan träng cña tËp tÝnh ®−îc nhÊn m¹nh. Mét hiÖn t−îng ®· ®−îc biÕt râ vµ ®−îc gi¶ng dËy trong m«n sinh häc ®ã lµ hiÖn t−îng chã sÏ tiÕt n−íc bät khi nghe thÊy tiÕng ®éng lóc cho ¨n. HiÖn t−îng nµy ®−îc gäi lµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn. ViÖc ®ãng më r·nh thùc qu¶n còng theo c¸ch t−¬ng tù nh− trªn. NÕu thøc ¨n láng ®−îc ®−a vµo r∙nh thùc qu¶n nã sÏ ®i vµo d¹ mói khÕ, nÕu gia sóc ®ang mong ®−îc uèng s÷a tõ b×nh hoÆc x« mµ gia sóc ®∙ ®−îc lµm quen tõ tr−íc, th× r∙nh thùc qu¶n sÏ ®ãng l¹i dï gia sócch−a uèng s÷a (h×nh 7). Tuy nhiªn, nÕu gia sóc kh«ng ®−îc chuÈn bÞ lµm quen víi thøc ¨n tõ tr−íc v× chóng ch−a bao giê nh×n thÊy ng−êi sÏ cho chóng ¨n hoÆc b×nh bó th× thøc ¨n láng sÏ ®i vµo d¹ cá (h×nh 8). H×nh 7: R·nh thùc qu¶n cã thÓ ®ãng l¹i nhê ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn khi gia sóc nh×n thÊy ng−êi cho ¨n 4
DÔ dµnh nhËn thÊy hiÖu qu¶ ®ãng më cña r∙nh thùc qu¶n. Mét sè tÝn hiÖu bªn ngoµi nh− vÉy ®u«i, dôi ®Çu lµ dÊu hiÖu tèt chØ ra r»ng s÷a ®∙ ®i vµo d¹ mói khÕ (h×nh 9). H×nh 8: Thøc ¨n láng cã thÓ ®i vµo d¹ cá nÕu gia sóc ch−a nh×n thÊy ng−êi cho ¨n vµ b×nh bó bao giê S÷a nguyªn chÊt HiÓn nhiªn lµ s÷a nguyªn chÊt lµ thøc ¨n tèt nhÊt cho gia sóc nhai l¹i khi cßn non; s÷a nguyªn chÊt cña cïng loµi lµ thÝch hîp nhÊt mÆc dï s÷a bß cã thÓ cho cõu hoÆc dª con uèng. §«i khi rÊt kinh tÕ ®Ó sö dông s÷a nguyªn chÊt, vÝ dô khi s÷a s¶n xuÊt nhiÒu h¬n h¹n ng¹ch cho phÐp hoÆc s÷a kh«ng b¸n ®−îc trong thêi kú ®iÒu trÞ bÖnh b»ng kh¸ng sinh hoÆc s÷a ®Çu. S÷a bß th−êng cã 4% mì, 3,4% protein vµ 4,5% ®−êng lactose. Cho bª bó 2 lÇn mét ngµy lµ c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó sö dông s÷a nguyªn 5
chÊt. Tèt nhÊt lµ cho bª uèng tr−íc khi b¶o qu¶ l¹nh, ngay sau khi v¾t s÷a cµng sím cµng tèt. H×nh 9: VÉy ®u«i lµ dÊu hiÖu tèt chØ ra s÷a ®· ®i vµo d¹ mói khÕ Thµnh phÇn cña s÷a thay thÕ Lý do chñ yÕu ®Ó nu«i nh©n t¹o lµ thu nhËp tõ viÖc b¸n s÷a lín h¬n chi phÝ mua s÷a thay thÕ. Trong khi s÷a bét nguyªn chÊt lµ thøc ¨n tèt nhÊt cho gia sóc, sö dông s÷a bét nguyªn chÊt kh«ng kinh tÕ. Nh×n chung, mì s÷a ®−îc t¸ch ra ®−îc vµ s÷a thay thÕ ®−îc s¶n xuÊt ra trªn c¬ së s÷a kh«ng kem vµ c¸c nguån mì rÎ h¬n nh− mì lîn vµ mì thu ®−îc sau khi giÕt mæ cõu, bß. Thùc tÕ, ngoµi mì ra, nhiÒu thµnh phÇn kh¸c cña s÷a thay thÕ cã thÓ thay ®æi, nh−ng th−êng lµ kh«ng kinh tÕ. Cã thÓ thay thÕ protein s÷a b»ng c¸c nguån protein kh¸c nh−ng ®iÒu nµy khã thùc hiÖn vÒ mÆt kü thuËt vµ ®ßi hái ph¶i l−u ý khi cho gia sóc ¨n. Protein s÷a tån t¹i d−íi d¹ng côc lín khi chóng t¸c ®éng víi dÞch d¹ dµy, c¸c côc protein lín nµy bÞ ¨n mßn dÇn. KÕt qu¶ lµ cho gia sóc non ¨n s÷a mét ngµy hai lÇn còng gièng nh− cho chóng ¨n liªn tôc v× côc s÷a lín bÞ tiªu ho¸ dÇn dÇn trong vßng vµi giê. NÕu protein cña s÷a ®−îc thay thÕ b»ng c¸c lo¹i protein kh¸c, chóng kh«ng tån t¹i d−íi d¹ng côc th× cÇn ph¶i cho gia sóc ¨n nhiÒu lÇn trong ngµy h¬n ®Ó tr¸nh Øa ch¶y. Th«ng th−êng s÷a bß cã hµm l−îng mì thÊp h¬n s÷a cõu vµ v× thÕ s÷a thay thÕ nu«i cõu cã hµm l−îng mì cao h¬n so víi s÷a thay thÕ dïng ®Ó nu«i bª. Tiªu thô thøc ¨n cøng Nh×n chung thøc ¨n d¹ng cøng, ngay c¶ khi cã chÊt l−îng tèt, sÏ kh«ng ®−îc bª, cõu hoÆc dª tr−íc 2 tuÇn tuæi ¨n nhiÒu. Sau 2 tuÇn tuæi gia sóc non sÏ t¨ng dÇn l−îng ¨n vµo c¸c lo¹i thøc ¨n kh¸c nhau, nh−ng l−îng ¨n vµo phô thuéc vµo l−îng s÷a gia sóc uèng. NÕu cho gia sóc uèng s÷a thay thÕ th× kinh tÕ nhÊt lµ cho gia sóc ¨n thøc ¨n d¹ng cøng cµng sím cµng tèt v× s÷a thay thÕ th−êng ®¾t h¬n thøc ¨n cøng chÊt l−îng tèt ®ång thêi tèn Ýt c«ng lao ®éng khi cho gia sóc ¨n lo¹i thøc ¨n nµy. §èi víi gia sóc non bó mÑ, nÕu cai s÷a sím lµ cã lîi, vÝ dô ®èi víi cõu cho sinh s¶n liªn tôc (kh«ng theo mïa) còng nªn sö dông thøc ¨n cøng. VÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc th¶o luËn ë Ch−¬ng 9. Thøc ¨n cøng ¨n vµo sÏ ®i vµo d¹ dµy vµ nhanh chãng ®−îc lªn men nhê c¸c vi khuÈn gÝ sóc nuèt vµo cïng víi thøc ¨n. Qu¸ tr×nh lªn men c¸c thøc ¨n d¹ng cøng s¶n sinh ra c¸c axit kÝch thÝch sù ph¸t triÓn d¹ cá, d¹ cá ph¸t triÓn gióp gia sóc non ¨n ®−îc nhiÒu thøc ¨n d¹ng cøng h¬n. §Ó lµm cho d¹ cá ph¸t triÓn nhanh vµ v× thÕ t¨ng sù phô thuéc cña gia sóc vµo thøc ¨n cóng, cÇn ph¶i t¨ng sè l−îng thøc ¨n d¹ng cøng vµ gi¶m sè l−îng s÷a thay thÕ cho gia sóc ¨n tõ lóc 2 tuÇn tuæi të ®i ®Ó kÝch thÝch gia sóc ¨n nhiÒu thøc ¨n d¹ng cøng h¬n. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gia sóc sÏ cã tèc ®é sinh tr−ëng thÊp h¬n so víi tèc ®é tèi ®a cña gièng. Víi ®iÒu kiÖn qu¶n lý tèt, sö 6
dông thøc ¨n cóng cã chÊt l−îng cao cã thÓ cai s÷a bª, cõu vµ dª non lóc 4-5 tuÇn tuæi. Tuy nhiªn, ®«i khi tèc ®é sinh tr−ëng cña gia sóc non trong vßng 1 hoÆc 2 tuÇn ®Çãnau cai s÷a cã thÓ kÐm, vµ ®iÒu cÇn thiÕt trong thêi kú nµy lµ ph¶i cho gia sóc ¨n tù do lo¹i thøc ¨n chÊt l−îng cao. Cho gia sóc ¨n s÷a thay thÕ cïng víi thøc ¨n d¹ng cøng Trong gia ®o¹n tËp ¨n thøc ¨n kh«, cho gia sóc ¨n s÷a thay thÕ hµng ngµy vÉn tiÕn hµnh b×nh th−êng mÆc dï sè l−îng s÷a thay thÕ cã thÓ gi¶m. Tuy nhiªn, lóc nµy mét khÝa c¹nh kh¸c trong qu¶n lý rÊt quan träng lµ cïng víi víi viÖc thÌm ¨n thøc ¨n cøng gia sóc còng thÌm uèng ®Ó ®ì kh¸t. §iÒu nµy rÊt quan träng v× ®éng c¬ uèng v× kh¸t hoµn toµn kh¸c víi ®éng c¬ uèng v× bÞ kÝch ®éng ë gia sóc non. §iÒu nµy còng quan träng xÐt theo quan ®iÓm dinh d−ìng v× khi gia sóc uèng v× kh¸t chÊt láng sÏ ®i vµo d¹ cá. §Æc biÖt khã kh¨n nÕu bª hoÆc cõu ®· ®−îc huÊn luyÖn uèng tõng ngôm s÷a tõ x« v× gia sóc sÏ dïng ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó uèng khi chóng kh¸t. Gia sóc cã thÓ bÞ lÉn lén. VÝ dô, nÕu kh«ng s½n cã n−íc ®Ó uèng khi cho ¨n thøc ¨n d¹ng cøng, gia sóc sÏ uèng s÷a thay thÕ ®Ó ®ì kh¸t, s÷a thay thÕ sÏ ®i vµo d¹ cá vµ hiÖu qu¶ sö dông s÷a thay thÕ sÏ rÊt kÐm. Trong tr−êng hîp nµy c¸ch qu¶n lý duy nhÊt lµ ®¶m b¶o r»ng n−íc lóc nµo còng ®−îc cung cÊp mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ s÷a thay thÕ vÉn ®−îc cho ¨n theo ®óng thêi gian nh− mäi ngµy, lµm nh− vËy gia sóc sÏ uèng s÷a thay thÕ kh«ng ph¶i v× kh¸t vµ s÷a thay thÕ sÏ vÉn ®i vµo d¹ mói khÕ (h×nh 10). H×nh 10: N−íc ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ Khi nµo th× cai s÷a dïng thøc ¨n d¹ng cøng V× gi¸ s÷a thay thÕ vµ c«ng lao ®éng cho gia sóc ¨n s÷a thay thÕ cao, th«ng th−êng ®Ó cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nªn cai s÷a sím cho gia sóc ®ang ¨n s÷a thay thÕ. Nh− ®· ®Ò cËp ë phÇn tr−íc cã thÓ cai s÷a cho gia sóc lóc 4-5 tuÇn tuæi nÕu cã thøc ¨n chÊt l−îng tèt, dÔ tiªu ho¸ cho chóng vµ nÕu s÷a thay thÕ ®· gi¶m dÇn vµo 2 tuÇn cuèi tr−íc khi cai s÷a. Thµnh phÇn cña thøc ¨n sau khi c¸i s÷a §iÒu quan träng cÇn nhí lµ d¹ cá mÆc dï ph¸t triÓn nhanh nh−ng vÉn ch−a ®¹t kÝch th−íc cña d¹ cá ë gia ®o¹n tr−ëng thµnh, khi cõu, dª vµ bª non cai s÷a lóc 4-5 tuÇn tuæi. §Ó thÝch øng víi d¹ cá cã kÝch th−íc nhá vµo lóc nµy, thøc ¨n sö dông ph¶i lµ thøc ¨n tiªu ho¸ nhanh, ®Ó l−îng thøc ¨n ¨n vµo cao h¬n. §iÒu nµy cã nghÜa ph¶i cho ¨n nhiÒu thøc ¨n tinh. PhÇn lín c¸c lo¹i thøc ¨n tinh lµ thøc ¨n hçn hîp, nh−ng c¸c gia sóc non cã thÓ tiªu ho¸ tèt c¸c lo¹i b· cñ c¶i ®−êng, b· bia vµ thËm chÝ c¸c thøc ¨n cñ, qu¶ c¾t nhá. §èi 7
víi gia sóc nhai l¹i cßn non, ngò cèc nªn nghiÒn vì hoÆc ®Ó nguyªn khi cho ¨n. Cá kh« vµ r¬m lµ lo¹i thøc ¨n cã thÓ sö dông nh−ng trong giai ®o¹n ®Çu lµ kh«ng cÇn thiÕt vµ nªn l−u ý lµ: kh«ng nªn coi c¸c thøc ¨n nµy lµ thøc ¨n sÏ cung cÊp dinh d−ìng cho gia sóc non ë giai ®o¹n nµy. VÊn ®èi víi gia sóc nhai l¹i nhá (cõu, dª) lµ phÇn kh«ng tiªu ho¸ cña thøc ¨n di chuyÓn khái d¹ cá nh− thÕ nµo? VÝ dô, vá yÕn m¹ch cã xu h−íng ë l¹i l©u trong d¹ cá cña dª vµ cõu non l©u v× kÝch th−íc chóng lín h¬n cö th«ng gi÷a d¹ cá vµ c¸c phÇn d¹ dµy d−íi. V× vËy h¹t yÕn m¹ch kh«ng nªn dïng nhiÒu cho dª vµ cõu non, tuy nhiªn h¹t yÕn m¹ch l¹i rÊt tèt ®èi víi bª con. Nhu cÇu protein cña gia sóc cai s÷a Nhu cÇu protein cho gia sóc nhai l¹i ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt ë ch−¬ng 5. ë ®©y cÇn nhÊn m¹nh lµ khi cai s÷a sím, gia sóc non kh«ng cßn ®−îc cung cÊp protein s÷a n÷a vµ nh− ®· ®Ò cËp tr−íc ®©y, protein s÷a sÏ ®i trùc tiÕp vµo d¹ dµy thùc. Nhu cÇu protein cña gia sóc non rÊt cao v× chóng tÝch luü nhiruf m« thÞt h¬n lµ mì. Trong tù nhiªn, gia sóc non ®−îc cai s÷a khi nhu cÇu protein cña chóng t−¬ng ®èi thÊp. §èi víi nh÷ng gia sóc non cai s÷a sím nhÊt thiÕt ph¶i bæ sung thªm protein vµo khÈu phÇn. Lo¹i protein bæ sung nªn lµ lo¹i protein kh«ng bÞ vi khuÈn trong d¹ cá ph¸ huû. C¸c lo¹i protein nguån gèc ®éng vËt nh− bét c¸ lµ thøc ¨n rÊt tèt. Trong sè c¸c protein thùc vËt, protein cña h¹t lanh lµ tèt nhÊt. VÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt t¹i ch−¬ng 5. Bæ sung protein cho d¹ cá qua r·nh thùc qu¶n Nh− ®· ®Ò cËp tr−íc ®©y, ®iÓm quan träng nhÊt liªn quan ®Õn chøc n¨ng cña r·nh thùc qu¶n kh«ng ph¶i lµ thµnh phÇn cña s÷a thay thÕ, ph−¬ng ph¸p cho uèng (nóm vó, m¸ng uèng vµ x«), hay chiÒu cao cña c¸c thiÕt bÞ uèng, mµ lµ tËp tÝnh cña gia sóc. Trong thùc tÕ hoµn toµn cã thÓ thay s÷a thay thÕ b»ng c¸c thøc ¨n protein bæ sung mµ vÉn ®¶m b¶o c¬ chÕ ®ãng më cña r·nh thùc qu¶n ho¹t ®éng tèt vµ protein bæ sung tho¸t qua kh«ng bÞ ph¸ huû ë d¹ cá. ë nhiÒu n−íc, th«ng th−êng ng−êi ta cho r»ng cho gia sóc non uèng s÷a thay thÕ liªn tôc ®ßi hái thªm lao ®éng vµ kh«ng kinh tÕ. Cho gia sóc non uèng s÷a thay thÕ liªn tôc ë mét sè hÖ thèng nu«i bª l¹i rÊt hîp lý, ®Æc biÖt ë nh÷ng n−íc cã nguån lao ®éng rÎ. Ph−¬ng ph¸p nu«i d−ìng bª nµy rÊt ®−îc quan t©m ë ch©u ¸. Còng cÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng hÖ thèng cung cÊp s÷a thay thÕ tù ®éng ngµy cµng ®−îc sö dông nhiÒu, hÖ thèng nµy cho phÐp chóng ta bæ sung trùc tiÕp protein vµo d¹ dµy thËt vµ gióp cho hiÖu qu¶ sö dông protein cho sinh tr−ëng ë gia sóc non tèt h¬n. Cai s÷a muén b»ng thøc ¨n cøng Trong c¸c hÖ thèng cai s÷a muén (¸p dông víi cõu con, bª vµ dª con theo mÑ) gia sóc non th−êng ®−îc cai s÷a lóc 4 hoÆc 5 th¸ng tuæi, khi kÝch th−íc d¹ cá cña chóng gÇn b»ng kÝch th−íc d¹ cá tr−ëng thµnh. §iÒu nµy cã nghÜa lµ chóng ta cã nhiÒu lùa chän h¬n, cã thÓ dïng nhiÒu lo¹i thøc ¨n h¬n vµ protein vi sinh vËt t¹o ra ë d¹ cá trong qu¸ tr×nh lªn men thøc ¨n cã thÓ cung cÊp gÇn ®ñ nhu cÇu protein cö gia sóc. 8