Tóm tắt luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về vận tải ô tô tại tỉnh Ninh Bình

1<br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án<br /> <br /> Vận tải ô tô (VTÔT) là loại phương thức vận tải tham gia vào các quá trình<br /> trực tiếp và gián tiếp trong hoạt động vận tải và đã góp phần quan trọng vào phát triển<br /> kinh tế xã hội và an ninh quốc phòng của địa phương và cả nước. Trong những năm<br /> qua cùng với sự phát triển của đất nước, vận tải ô tô phát triển nhanh chóng cả về số<br /> lượng và chất lượng, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu đi lại của người dân.<br /> Vai trò của quản lý nhà nước (QLNN) là tạo ra được môi trường lành mạnh để<br /> các đối tượng quản lý và cụ thể nghiên cứu ở đây là vận tải ô tô hoạt động. Tuy<br /> nhiên, phải nhìn nhận rằng, QLNN về VTÔT đã đư ợc quan tâm và có biến chuyển tốt<br /> nhưng chưa thật sự được đổi mới, chưa theo kịp với sự phát triển và những diễn biến<br /> của hoạt động vận tải đặc biệt là vận tải hàng hóa; QLNN đối với hoạt động VTÔT<br /> còn nhiều hạn chế, chưa đạt được mục tiêu, yêu cầu của quản lý; vai trò QLNN đối<br /> với các đơn vị vận tải hàng hóa còn nhiều yếu kém; tình trạng xe quá khổ quá tải mặc<br /> dù đã triển khai nhiều biện pháp xử lý nhưng vẫn tiếp diễn phức tạp; là nguy cơ tiềm<br /> ẩn mất an toàn giao thông và phá hoại kết cấu mặt đường. Để theo kịp sự phát triển<br /> của lực lượng vận tải và đáp ứng vai trò chủ đạo của vận tải ô tô, QLNN về VTÔT<br /> cần được quan tâm xây dựng hoàn thiện.<br /> Tại Ninh Bình, tuy đã có nhi ều cố gắng trong tổ chức quản lý vận tải nói chung<br /> và VTÔT nói riêng nhưng QLNN về VTÔT còn nhiều hạn chế; hiệu lực, hiệu quả<br /> quản lý chưa cao, chất lượng phục vụ còn thấp, quan trọng nhất là còn tiềm ẩn nguy cơ<br /> mất an toàn giao thông cao. Đến nay, chưa có một luận án nào nghiên cứu chi tiết trên<br /> góc độ khoa học về vấn đề QLNN về VTÔT và đưa ra những giải pháp thực tế gắn liền<br /> với đặc điểm của từng địa phương. Hoàn thiện QLNN là một yêu cầu cấp bách tạo nền<br /> móng vững chắc cho sự phát triển ổn định và bền vững của vận tải nói chung và VTÔT<br /> nói riêng. Do vậy, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài nghiên cứu: “Nghiên cứu các giải<br /> pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về vận tải ô tô tại tỉnh Ninh Bình”.<br /> 2. Mục đích nghiên cứu<br /> Làm rõ cơ sở lý luận của công tác QLNN về VTÔT, và đánh giá thực hiện<br /> mục tiêu và các hoạt động QLNN về VTÔT tại tỉnh Ninh Bình; làm rõ điểm mạnh,<br /> điểm yếu của các hoạt động này và tìm ra nguyên nhân của các điểm yếu để đề xuất<br /> các quan điểm, phương thức và mô hình tổ chức QLNN về VTÔT trên địa bàn tỉnh<br /> Ninh Bình.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu: hoạt động QLNN về VTÔT tại tỉnh Ninh Bình, với đối<br /> tượng là vận tải hành khách (VTHH) và vận tải hàng hoá (VTHH).<br /> Phạm vi nghiên cứu<br /> Phạm vi về nội dung: Các hoạt động QLNN về VTÔT trên các khâu của quá<br /> trình quản lý hoạch định, tổ chức điều hành, kiểm tra kiểm soát, chính sách, QLNN<br /> đối với hoạt động kinh doanh VTHH và VTHK.<br /> Phạm vi về không gian: Hoạt động VTÔT trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Phạm vi về thời gian: Các số liệu điều tra, thống kê trong giai đoạn 2012-2016;<br /> các số liệu dự báo đến năm 2020 và 2025. Hoàn thiện các giải pháp đến năm 2025.<br /> 4. Ý nghĩa khoa học và thực hiễn của luận án<br /> Giá trị khoa học: Luận án làm rõ và hệ thống hóa và làm phong phú hơn cơ sở<br /> lý luận thực tiễn QLNN về VTÔT trên địa bàn tỉnh, đảm bảo tính hệ thống trong mối<br /> quan hệ giữa quản lý theo ngành và quản lý theo lãnh thổ đối với hoạt động vận tải ô<br /> tô. Trên cơ sở đó, đề xuất công cụ quản lý nhà nước bằng các ứng dụng khoa học,<br /> công nghệ trong QLNN trong bối cảnh và điều kiện phát triển về khoa học kỹ thuật<br /> và các công nghệ quản lý tiên tiến, tiếp cận với xu hướng của cách mạng khoa học<br /> công nghệ 4.0.<br /> Giá trị thực tiễn: Đề xuất được các giải pháp nhằm hoàn thiện QLNN về<br /> VTÔT trên địa bàn tỉnh Ninh Bình đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của tỉnh<br /> và yêu cầu phát triển của ngành.<br /> Chương 1<br /> TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài<br /> Các công trình nghiên cứu về QLNN về VTÔT cũng như đánh giá hiệu quả<br /> của nó nói chung là khá phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu<br /> tập trung chủ yếu giải quyết các vấn đề của loại hình VTHK, VTHH chưa có những<br /> công trình nghiên cứu chuyên sâu.<br /> Đối với QLNN trên thế giới có các công trình nghiên cứu đặc trưng sau:<br /> - J.B Nugent (1991), “Lý thuyết phát triển và các giải pháp trong nền kinh tế<br /> thị trường”. Trong đó tác giả đã tổng quan các lý thuyết phát triển và đi sâu vào vai<br /> trò QLNN trong quá trình phát triển.<br /> - Adrienne Curry (1999), “Sáng tạo quản lý dịch vụ công” đã đ ề cập đến việc<br /> quản lý và cung cấp cơ sở hạ tầng giao thông nhưng chỉ dừng lại QLNN đối với các<br /> dịch vụ công trong đó có cơ sở hạ tầng GTVT, chưa làm rõ QLNN đối với VTÔT.<br /> - Hamid Saeedia, Bart Wiegmansa, Behzad Behdanib, Rob Zuidwijkc (2017),<br /> “Phân tích cạnh tranh trong mạng lưới vận tải hàng hóa đa phương thức: Ý nghĩa thị<br /> trường của các chiến lược kinh doanh bền vững” đã đề cập đến môi trường cạnh tranh<br /> trong vận tải đa phương thức trong xu hướng hội nhập quốc tế, phân tích các yếu tố<br /> ảnh hưởng cạnh tranh, đề xuất các chiến lược phù hợp với từng cấu trúc thị trường.<br /> - James J. Winebrakea, Erin H. Greenb, “Chính sách môi trường, ra quyết<br /> định, và ảnh hưởng trong ngành vận tải đường bộ của Mỹ” viết về các công nghệ và<br /> chính sách mới đã nâng cao hiệu quả của các loại xe tải hoạt động tại Hoa Kỳ, giúp<br /> làm giảm chi phí vận chuyển cho các doanh nghiệp vận tải và đặt câu hỏi về phản<br /> ứng ở cấp độ công ty với những chi phí thấp hơn này.<br /> - Stefan Jacobsson, Per Olof Arnäs, Gunnar Stefansson“Access management in<br /> intermodal freight transportation: An explorative study of information attributes,<br /> actors, resources and activities” xác định các thuộc tính thông tin hiện có và bắt<br /> <br /> 3<br /> <br /> buộc cần được trao đổi giữa các trung tâm nghiên cứu và các nhà vận chuyển để cải<br /> thiện việc quản lý truy cập của họ.<br /> - Liu, Jie. Carrier Managed Transportation in Supply Chain Management.<br /> Quản lý vận tải trong quản lý chuỗi cung ứng. Logistics Vận chuyển là một bước<br /> không thể thiếu được kết nối sản xuất, lưu trữ và khách hàng cuối cùng. Tuy nhiên,<br /> hầu hết những cải tiến này đều ở mức hoạt động. Có rất ít hợp tác trong chuỗi cung<br /> ứng cố gắng tối ưu hóa việc vận chuyển hậu cần từ cấp độ chiến lược.<br /> 1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước<br /> Nghiên cứu về QLNN về VTÔT nói riêng và vận tải nói chung đã được các<br /> nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đề cập và thực hiện khá nhiều.<br /> Các luận án tiến sĩ và các bài báo như: Trần Thị Lan Hương (chủ biên),<br /> Nguyễn Thị Hồng Mai (2006), “Tổ chức quản lý vận tải ô tô”; Bài báo “Chất lượng<br /> khai thác – giao thông và vấn đề bảo đảm an toàn giao thông trên đường ô tô” của<br /> TS. Dương Tất Sinh; Bài báo “Nghiên cứu mô hình SWOT khi kinh doanh vận tải<br /> hành khách bằng xe buýt theo Nghị định 86/2014/NĐ-CP” của PGS.TS. Từ Sỹ Sùa;<br /> Bài báo “ Giải pháp hợp lý hóa mạng lưới tuyến vận tải hành khách công cộng bằng<br /> xe buýt ở Hà Nội đáp ứng nâng cao năng lực vận chuyển” của TS. Nguyễn Thanh<br /> Chương; Luận án tiến sĩ kinh tế: “Phương hướng biện pháp hoàn thiện QLNN đối với<br /> xây dựng giao thông” của tác giả Bùi Minh Huấn (1996); Luận án tiến sĩ kinh tế:<br /> “Quản lý nhà nước đối với dự án đầu tư xây dựng từ ngân sách nhà nước ở Việt<br /> Nam” của tác giả Tạ Văn Khoái (2009); Luận án tiến sĩ kinh tế: “Hoàn thiện quản lý<br /> nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ vốn ngân sách trong ngành giao thông<br /> vận tải Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thị Bình (2012); Luận án tiến sĩ kinh tế:<br /> “Quản lý nhà nước về thu và sử dụng phí đường bộ ở Việt Nam” của tác giả Phan<br /> Huy Lệ (2012) ... đều hệ thống hóa về QLNN trong lĩnh vực và đối tượng của đề tài<br /> nhưng phần QLNN các tác giả đã chỉ ra được nhiều hạn chế, bất cập trên nhiều mặt<br /> như: khung pháp luật chưa đồng bộ, chưa thống nhất, cơ chế quản lý lạc hậu, năng<br /> lực quản lý chưa đáp ứng yêu cầu.<br /> 1.3. Khoảng trống khoa học và nhiệm vụ nghiêm cứu của đề tài<br /> 1.3.1. Khoảng trống khoa học<br /> Hiện nay chưa có luận án nghiên cứu cụ thể khoa học và có cơ sở lý luận khoa<br /> học đối với QLNN về VTÔT trên địa bàn của một tỉnh nói chung và của tỉnh Ninh<br /> Bình nói riêng. Ngoài ra, luận án sẽ tập trung vào sự kết hợp có nguyên tắc trong<br /> công tác QLNN kết hợp giữa ngành và đơn vị hành chính (lãnh thổ), đây được coi là<br /> điểm mới, những khoảng trống mà các kết quả nghiên cứu trước để lại.<br /> 1.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án<br /> - Làm sâu sắc hơn lý luận về công tác QLNN về VTÔT ở Việt Nam.<br /> - Phân tích làm rõ nội dung QLNN về VTÔT trên địa bàn tỉnh. Nhận diện đầy<br /> đủ và phân tích, đánh giá những thành tựu và những hạn chế trong QLNN về VTÔT<br /> ở một tỉnh ở Việt Nam.<br /> - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đối với quản lý nhà nước VTÔT .<br /> - Đánh giá đúng thực trạng và hiệu quả QLNN về VTÔT ở Việt Nam và trên<br /> <br /> 4<br /> <br /> địa bàn tỉnh Ninh Bình.<br /> - Đề xuất quan điểm định hướng và các giải pháp hoàn thiện QLNN về VTÔT<br /> ở Việt Nam và áp dụng trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.<br /> 1.4. Phương pháp nghiên cứu<br /> - Phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh dựa trên các tài liệu thứ cấp được<br /> thu thập từ số liệu thống kê, các báo cáo của UBND các huyện, thành phố, các Sở, ban,<br /> ngành, các cơ quan, đơn vị QLNN, các doanh nghiệp kinh doanh VTÔT để phân tích,<br /> làm rõ những thành tựu và hạn chế của QLNN về VTÔT.<br /> - Phương pháp thu thập số liệu qua khảo sát thực tế điều tra kinh tế: Thu thập<br /> số liệu sơ cấp, thứ cấp, tiến hành điều tra, khảo sát số liệu thực tế trên các tuyến<br /> đường bộ, các công trình hạ tầng giao thông, phát phiếu điều tra xã hội học, Tổ chức<br /> đếm xe.<br /> - Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến đánh giá, nhận xét của những cá nhân đã<br /> và đang công tác trong lĩnh vực QLNN về VTÔT.<br /> Ngoài ra, nghiên cứu sinh đã sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp lý<br /> thuyết kết hợp với việc so sánh, mô phỏng mô hình thực tế để tạo ra sản phẩm có tính<br /> vận dụng thực tế cao.<br /> CHƯƠNG 2.<br /> CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰ C TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VẬN TẢI Ô<br /> TÔ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH<br /> 2.1. Những vấn đề chung về hoạt động vận tải ô tô<br /> 2.1.1. Khái niệm về vận tải ô tô<br /> VTÔT là một phương thức vận tải trong hệ thống vận tải của nền kinh tế quốc<br /> dân. VTÔT cũng như các phương th ức vận tải khác đó là sự kết hợp của các yếu tố<br /> như phương tiện vận tải, đối tượng vận chuyển và người điều khiển, tổ chức sản xuất<br /> làm dịch chuyển của hàng hóa, hành khách theo không gian theo mục đích và yêu cầu<br /> của khách hàng.<br /> 2.1.2. Khái niệm về phương tiện vận tải ô tô<br /> Phương tiện VTÔT là loại phương tiện giao thông đường bộ bằng động cơ từ<br /> bốn bánh trở lên, không chạy trên đường ray, thường dùng để chở người hoặc hàng<br /> hóa, kéo mooc, sơmi romooc hoặc thực hiện các chức năng, công dụng đặc biệt.<br /> 2.1.3. Đặc điểm của vận tải ô tô<br /> - Ô tô là phương tiện vận tải phổ biến nhất.<br /> - Phương tiện VTÔT rất đa dạng và nhiều chủng loại khác nhau.<br /> - Ô tô có trọng lượng và kích thước phương tiện tương đối nhỏ.<br /> - Năng suất lao động và năng suất phương tiện của ô tô thấp.<br /> - Mỗi phương tiện ôtô không có đường riêng, hoạt động hỗn hợp.<br /> 2.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động vận tải ô tô<br /> - Nhu cầu vận tải<br /> - Điều kiện tự nhiên<br /> - Môi trường hoạt động<br /> <br /> 5<br /> <br /> - Các chủ thể tổ chức vận tải<br /> 2.1.5. Năng lực, vai trò của vận tải ô tô<br /> 2.1.5.1. Năng lực vận chuyển của vận tải ô tô<br /> Năng lực vận chuyển của phương tiện là khối lượng hàng hóa hoặc hành khách<br /> tối đa mà nó vận chuyển được trong một thời gian, tại một mặt cắt theo một chiều một<br /> đoạn đường khi sử dụng đầy đủ các tính năng kỹ thuật của xe.<br /> 2.1.5.2. Vai trò của vận tải ô tô<br /> Vai trò của vận tải ô tô là loại hình vận tải triệt để từ cửa đến cửa, điều kiện<br /> thực hiện trên mọi địa hình, chính vì vậy nó có vai trò quan trọng trong nền kinh tế<br /> quốc dân. Vận tải ô tô là phương thức vận tải triệt để duy nhất nên đóng vai trò là<br /> phương thức tiếp chuyển cho các phương thức vận tải khác.<br /> 2.2. Tổng quan quản lý nhà nước về vận tải ô tô<br /> 2.2.1. Những vấn đề chung về quản lý nhà nước<br /> 2.2.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước<br /> QLNN chính là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước do các cơ quan QLNN<br /> tiến hành đối với tất cả mọi cá nhân và tổ chức trong xã hội, trên tất cả các mặt của đời<br /> sống xã hội bằng cách sử dụng quyền lực nhà nước có tính cưỡng chế đơn phương<br /> nhằm mục tiêu phục vụ lợi ích chung của cả cộng đồng, duy trì ổn định, an ninh trật tự<br /> và thúc đẩy xã hội phát triển theo một định hướng thống nhất của nhà nước.<br /> 2.2.1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước<br /> - Chủ thể QLNN là các cơ quan trong bộ máy Nhà nước thực hiện chức năng<br /> lập pháp, hành pháp, tư pháp.<br /> - Đối tượng QLNN là toàn bộ dân cư và các tổ chức trong phạm vi tác động<br /> quyền lực nhà nước.<br /> - Mục tiêu QLNN là phục vụ lợi ích chung của cả cộng đồng, duy trì ổn định,<br /> an ninh trật tự và thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng thống nhất.<br /> - QLNN mang tính quyền lực của nhà nước, lấy pháp luật làm công cụ quản lý<br /> chủ yếu và có tính chất cưỡng chế đơn phương đối với xã hội.<br /> - Trong QLNN, quản lý hành chính là hoạt động trung tâm, chủ yếu gắn liền<br /> với việc thực hiện một bộ phận quan trọng của quyền lực nhà nước là quyền hành<br /> pháp – thực thi phát luật.<br /> 2.1.1.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước<br /> - Quản lý theo phân cấp.<br /> - Quản lý theo ngành kết hợp với quản lý theo địa giới hành chính<br /> 2.2.2. Quản lý nhà nước về vận tải ô tô<br /> 2.2.2.1. Khái niệm và mục tiêu của quản lý nhà nước về vận tải ô tô<br /> Quản lý nhà nước đối với các hoạt động vận tải ô tô là sự tác động có tổ chức<br /> và bằng pháp quyền của Nhà nước các đối tượng cụ thể trong hoạt động vận tải như<br /> tuyến vận chuyển, phương tiện, người lái, tổ chức vận tải nhằm đảm bảo cho các<br /> hoạt động vận tải trong xã hội được phát triển theo đúng định hướng trong sử dụng,<br /> kinh doanh mang lại hiệu quả, an toàn trong mục đích chung về kinh tế xã hội của<br /> đất nước.<br /> <br />