intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

TRANH DÂN GIAN

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

216
lượt xem
61
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nền văn minh của nước Việt Nam hiện nay là sự kế tục một truyền thống văn hiến trải gần năm ngàn năm lịch sử. Đây là niềm tự hào chính đáng của dân tộc Việt. Mặc dù trải bao thăng trầm trong lịch sử giống nòi, nhưng chính bề dày của một truyền thống văn hóa đầy tự hào ấy đã khiến người Việt không bị đồng hóa trong hơn 1000 năm Bắc thuộc và góp phần quan trọng tạo nên những kỳ tích lịch sử của dân tộc Việt. ...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: TRANH DÂN GIAN

  1. MUÏC LUÏC ***** Lôøi noùi ñaàu ............................................................................ 5 Phaàn daãn nhaäp ..................................................................... 7 Phaàn I: Thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø tranh daân gian Vieät Nam ..... 9 Phaàn II: Nhaân sinh quan Laïc Vieät & tính nhaân baûn trong tranh daân gian Vieät Nam ....................................................................... 77 Phaàn III: Tranh daân gian Vieät Nam vôùi lòch söû & huyeàn thoaïi ............. 89 Phaàn IV: Thôøi ñieåm ra ñôøi cuûa tranh daân gian Vieät Nam .................... 99 Keát luaän ............................................................................. 107 SAÙCH THAM KHAÛO Baùo Tia Saùng thaùng 4/2002 Nguyeãn Caåm Vaân: Tranh daân gian Vieät Nam - Nxb VHDT 1995 Nguyeãn Caåm Vaân & Chu Quang Tröù: Tranh daân gian Vieät Nam - Nxb VH 1984 Nhieàu taùc giaû: Amanach Maäu Daàn - Nxb Phuï nöõ 1998 Thieäu Vó Hoa: Chu dòch vaø döï ñoaùn hoïc - Nxb VHTT 1995 Vöông Ngoïc Ñöùc, Dieâu Vó Quaân, Trònh Vónh Töôøng Bí aån cuûa Baùt Quaùi - Nxb VHTT 1993 Haûi AÂn bieân soaïn: Kinh Dòch vaø ñôøi soáng - Nxb VHDT 1996 Kieàu Lieân bieân soaïn: Tranh Caùt töôøng Trung Hoa - Nxb VHTT 2002 4
  2. LÔØI NOÙI ÑAÀU N eàn vaên minh cuûa nöôùc Vieät Nam hieän nay laø söï keá tuïc moät truyeàn thoáng vaên hieán traûi gaàn naêm ngaøn naêm lòch söû. Ñaây laø nieàm töï haøo chính ñaùng cuûa daân toäc Vieät. Maëc duø traûi bao thaêng traàm trong lòch söû gioáng noøi, nhöng chính beà daøy cuûa moät truyeàn thoáng vaên hoùa ñaày töï haøo aáy ñaõ khieán ngöôøi Vieät khoâng bò ñoàng hoùa trong hôn 1000 naêm Baéc thuoäc vaø goùp phaàn quan troïng taïo neân nhöõng kyø tích lòch söû cuûa daân toäc Vieät. Lôùp buïi thôøi gian phuû daøy leân lòch söû daân toäc qua hôn 1000 naêm Baéc thuoäc, ñaõ khieán cho bao di saûn vaên hoùa bò xoùi moøn, thaát laïc. Truyeàn thoáng vaên hieán aáy chæ coøn ñoïng laïi trong taâm linh ngöôøi Vieät vôùi nhöõng di saûn vaên hoùa coøn laïi coù veû nhö mô hoà, döôøng nhö khoâng ñuû söùc chöùng minh cho moät thöïc teá bò khuaát laáp haøng thieân nieân kyû. Nhöõng yeâu caàu do söï nhaän thöùc cuûa khoa hoïc hieän ñaïi ñaõ ñaët laïi vaán ñeà veà coäi nguoàn lòch söû daân toäc. Haàu heát nhöõng nhaø nghieân cöùu hieän nay, caû trong vaø ngoaøi nöôùc ñeàu cho raèng: Thôøi ñaïi Huøng Vöông – coäi nguoàn cuûa neàn vaên hieán Vieät Nam – chæ toàn taïi töø khoaûng nöûa thieân nieân kyû thöù nhaát vaø laø moät lieân minh boä laïc laïc haäu hoaëc chæ laø moät nhaø nöôùc sô khai. Seõ laø moät söï thaát voïng cho nhöõng giaù trò truyeàn thoáng, neáu nhö khoâng theå minh chöùng ñöôïc coäi nguoàn ñaày töï haøo cuûa neàn vaên minh Laïc Vieät. Nhöng may maén thay, chính töø beà daøy cuûa neàn vaên hieán aáy, cho neân chæ nhöõng maûnh vuïn ít oûi coøn laïi cuõng ñuû söùc chöùng toû moät neàn vaên minh kyø vó ñaõ toàn taïi treân thöïc teá: Ñoù laø neàn vaên minh Vaên Lang döôùi trieàu ñaïi cuûa caùc vua Huøng. Nhöõng di saûn vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa daân toäc Vieät vaø coäng ñoàng caùc daân toäc anh em nhö: ca dao, tuïc ngöõ, truyeàn thuyeát, coå tích huyeàn thoaïi vv… ñeàu coù khaû naêng chöùng toû tính thuyeát phuïc treân cô sôû nhöõng tieâu chí khoa hoïc hieän ñaïi, 5
  3. chöùng minh cho giaù trò ñích thöïc cuûa neàn vaên hieán Vieät Nam. Trong cuoán saùch nhoû naøy, ngöôøi vieát xin ñöôïc tieáp tuïc trình baøy quan ñieåm cho raèng: neàn vaên minh Laïc Vieät, coäi nguoàn cuûa neàn vaên hieán traûi gaàn 5000 naêm, chính laø neàn taûng cuûa vaên hoùa Ñoâng Phöông kyø vó, qua moät maûng trong di saûn vaên hoùa Vieät Nam. Ñoù laø nhöõng böùc tranh daân gian cuûa caùc daân toäc Vieät Nam hieän nay. Noäi dung cuûa cuoán saùch naøy phaân tích noäi dung nhöõng böùc tranh daân gian caùc daân toäc Vieät Nam. Qua ñoù, so saùnh, ñoái chieáu vôùi nhöõng vaán ñeà lieân quan trong lòch söû vaên hoùa coå Ñoâng phöông nhaèm minh chöùng cho neàn vaên minh kyø vó cuûa daân toäc Vieät. Ñaây laø moät coâng vieäc heát söùc khoù khaên, vì söï vieäc ñaõ bò khuaát laáp haøng thieân nieân kyû, khaû naêng cuûa ngöôøi vieát chæ coù giôùi haïn, cho neân maëc duø heát söùc coá gaéng, nhöng chaéc chaén khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt vaø baát caäp. Cho duø nhö vaäy, ngöôøi vieát vaãn hy voïng goùp phaàn coâng söùc cuûa mình vaøo vieäc laøm saùng toû coäi nguoàn gaàn 5000 vaên hieán cuûa daân toäc. Ngöôøi vieát mong ñöôïc söï löôïng thöù tröôùc nhöõng sai soùt vaø coù nhöõng yù kieán ñoùng goùp quí baùu töø baïn ñoïc. Chaân thaønh caûm ôn söï quan taâm cuûa baïn ñoïc. 6
  4. PHAÀN DAÃN NHAÄP N göôøi vieát ñaõ haân haïnh trình baày vôùi baïn ñoïc ba cuoán saùch (Nxb VHTT taùi baûn 2002, coù söûa chöõa vaø boå sung) laø:”Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi”; “Thôøi Huøng Vöông vaø bí aån Luïc thaäp hoa giaùp”; “Tìm veà coäi nguoàn Kinh Dòch” theå hieän moät quan ñieåm xuyeân suoát vaø nhaát quaùn cho raèng: Thôøi ñaïi Huøng Vöông, coäi nguoàn lòch söû cuûa daân toäc Vieät Nam ñaõ toàn taïi töø thieân nieân kyû thöù III tr.CN vaø laø moät quoác gia vaên hieán, neàn taûng cuûa neàn vaên hoùa Ñoâng phöông kyø vó. Quan ñieåm ñöôïc trình baøy trong caùc saùch ñaõ xuaát baûn tröôùc, döïa treân neàn taûng caên baûn laø nhöõng di saûn vaên hoùa phi vaät theå coøn löu truyeàn trong daân gian, ñeå ñaët laïi nhöõng vaán ñeà veà coäi nguoàn vaên hoùa Ñoâng phöông. Söï phaân tích, dieãn giaûi, minh chöùng treân cô sôû cuûa tieâu chí khoa hoïc hieän ñaïi laø: “Moät giaû thuyeát khoa hoïc chæ ñöôïc coi laø ñuùng, neáu noù giaûi thích haàu heát caùc vaán ñeà lieân quan ñeán noù”. Do ñoù, tranh daân gian Vieät Nam – laø di saûn cuûa neàn vaên hieán traûi gaàn 5000 naêm cuûa ngöôøi Laïc Vieät – thì tính taát yeáu theo tieâu chí khoa hoïc treân laø: phaûi coù nhöõng böùc tranh chöùng toû tính truøng khôùp hôïp lyù vaø laø söï tieáp tuïc cuûa söï minh chöùng ñaõ trình baøy tröôùc ñoù trong nhöõng saùch ñaõ xuaát baûn cuûa ngöôøi vieát. Moät hình töôïng theå hieän trong di saûn vaên hoùa (noùi chung goàm ca dao, tuïc ngöõ, vaên chöông truyeàn mieäng, söï tích, truyeàn thuyeát, huyeàn thoaïi, tranh daân gian v.v...) coù theå coù nhieàu caùch nhìn vaø caùch hieåu khaùc nhau. Coù nhöõng böùc tranh hình töôïng theå hieän tröïc tieáp noäi dung. Cuõng coù nhöõng böùc tranh hình töôïng laø bieåu töôïng, ñoøi hoûi phaûi suy lyù vaø hoaøn toaøn mang tính chuû quan. Ñaây laø söï khoù khaên lôùn nhaát cho vieäc phaân tích vaø minh chöùng cho caùi nhìn cuûa ngöôøi vieát veà coäi nguoàn lòch söû vaø vaên hoùa daân toäc. Bôûi vaäy söï hôïp lyù trong vieäc lyù giaûi nhöõng vaán ñeà lieân quan chính laø ñieàu kieän caàn ñeå theå hieän tính khaùch quan cho vaán ñeà ñöôïc ñaët ra. 7
  5. Vì cuoán saùch naøy laø söï tieáp tuïc theå hieän tính phaùt trieån trong söï töông quan cuûa nhöõng vaán ñeà ñaõ minh chöùng, trình baøy tröôùc ñoù. Bôûi vaäy, trong saùch naøy seõ khoâng laëp laïi nhöõng vaán ñeà ñaõ trình baøy. Do ñoù, raát mong baïn ñoïc caàn coù ít nhaát moät trong hai cuoán ñaõ xuaát baûn laø “Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi” hoaëc “Tìm veà coäi nguoàn Kinh Dòch” ñeå tieän tham khaûo ñoái chieáu. Trong saùch naøy seõ khoâng phaân loaïi tranh theo töøng doøng tranh ñang löu truyeàn trong daân gian, maø phaân loaïi theo chuû ñeà noäi dung nhöõng böùc tranh ñoù theå hieän – theo caùi nhìn cuûa ngöôøi vieát. Phaàn chính vaên cuûa ngöôøi vieát ñöôïc theå hieän baèng kieåu chöõ “VNI-Centur 12”; chöõ trích daãn ñöôïc theå hieän baèng kieåu chöõ “VNI-Helve 10”. Trong cuoán saùch naøy, ngöôøi vieát chæ trình baøy moät soá tranh trong ñieàu kieän söu taàm ñöôïc. Bôûi vaäy, coøn khaù nhieàu nhöõng böùc tranh khaùc, coù theå coøn mang trong hình thöùc vaø noäi dung cuûa noù nhöõng di saûn vaên hoùa to lôùn cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Hy voïng raèng caùc ñoäc giaû seõ quan taâm xem xeùt. Maëc duø ñaõ heát söùc coá gaéng, nhöng chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Ngöôøi vieát raát mong söï löôïng thöù cuûa quí ñoäc giaû. 8
  6. PHAÀN I THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH & TRANH DAÂN GIAN VIEÄT NAM 9
  7. LÖÔÕNG NGHI SINH TÖÙ TÖÔÏNG Tranh daân gian Haøng Troáng 10
  8. LÖÔÕNG NGHI SINH TÖÙ TÖÔÏNG B öùc tranh naøy töï noù ñaõ khaúng ñònh noäi dung trieát hoïc veà söï khôûi nguyeân cuûa vuõ truï qua ngay haøng chöõ ñöôïc ghi treân böùc tranh. Nhöng coù veû nhö noù chæ nhaèm noùi laïi moät caâu trong Heä töø cuûa kinh Dòch: “Thò coá Dòch höõu Thaùi Cöïc, thò sinh löôõng nghi, löôõng nghi sinh töù töôïng, töù töôïng sinh baùt quaùi”.Thöïc ra böùc tranh naøy mang moät noäi dung minh trieát saâu saéc.Ñaây chính laø böùc tranh minh hoïa vaø lyù giaûi yù nghóa ñích thöïc noäi dung cuûa caâu treân trong Heä töø, khaùc haún söï lyù giaûi cuûa caùc nhaø lyù hoïc Ñoâng phöông töø thôøi Haùn ñeán nay. Traûi haøng ngaøn naêm qua – keå töø ñôøi Haùn – caùc nhaø lyù hoïc phöông Ñoâng ñaõ coù raát nhieàu coá gaéng lyù giaûi yù nghóa cuûa caâu “Thaùi cöïc sinh Löôõng nghi, Löôõng nghi sinh Töù töôïng, Töù töôïng sinh Baùt quaùi”. Coù ngöôøi cho raèng: Thaùi cöïc laø Thaùi nhaát, laø thaùi Hö. Coù ngöôøi cho raèng: Thaùi cöïc coù nguoàn goác töø Voâ cöïc, Thaùi cöïc ñoäng sinh Döông, Döông tònh sinh AÂm, AÂm Döông sinh ra Nguõ haønh (Chu Hy – Dòch hoïc khôûi moâng). Coù ngöôøi cho raèng: Töù töôïng töùc laø Thaùi AÂm, Thaùi Döông, thieáu AÂm, thieáu Döông… Nhöng taát caû caùc caùch giaûi thích cuûa hoï ñeàu mô hoà vaø maâu thuaãn. Khieán cho ñeán nay neàn vaên hoùa coå Ñoâng phöông vaãn laø moät söï huyeàn bí, khoù hieåu ngay töø nguyeân lyù khôûi nguyeân cuûa noù (*). Treân cô sôû söï nhaän ñònh sai laàm veà baûn chaát cuûa söï khôûi nguyeân cuûa vuõ truï ñöôïc ghi nhaän trong Heä töø, nhöõng nhaø nghieân cöùu Haùn Nho ñaõ ñöa ra nhöõng bieåu töôïng cho söï vaän ñoäng khôûi nguyeân cuûa vuõ truï: Thaùi cöïc – AÂm Döông – Töù töôïng vaø Baùt quaùi nhö sau: * Chuù thích: Xin xem “Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn 11
  9. Qua ñoà hình cuûa Lai Trí Ñöùc vaø Chu Ñoân Di chuùng ta thaáy roõ neùt söï phaân bieät giöõa Thaùi cöïc (bieåu töôïng baèng voøng troøn ôû giöõa) vaø AÂm Döông (caùc phaàn ñen traéng xung quanh). Ñaây laø moät sai laàm, vì AÂm Döông luùc naøy laø moät veá cuûa chính noù. Hay dieãn taû moät caùch cuï theå hôn, neáu chuùng ta laáy voøng troøn theå hieän Thaùi cöïc cuûa hai ñoà hình naøy vaø so vôùi moät trong Hình Thaùi Cöïc xöa nhaát hai phaàn AÂm hoaëc Döông thì töï chuùng cuûa Lai Trí Ñöùc seõ laø AÂm Döông, phaàn coøn laïi seõ khoâng bieát goïi laø gì. Trong bieåu töôïng AÂm Döông hieän nay tuy coù thay ñoåi vaø mang tính minh trieát hôn: Khoâng dieãn taû Thaùi cöïc nhö moät thöïc teá toàn taïi ngoaøi AÂm Döông, thay vaøo ñaáy laø moät voøng troøn bao quanh AÂm Döông. Nhöng ôû ñoà hình naøy thuaàn tuùy chæ laø moät bieåu töôïng; khoâng heà coù moät cô sôû lyù luaän hôïp lyù chöùng toû yù nghóa cuûa noù – cho ñeán taän ngaøy hoâm nay, khi baïn ñang Hình Thaùi Cöïc cuûa ñoïc cuoán saùch naøy. Sai laàm cuûa bieåu Chu Ñoân Di töôïng naøy – laø söï theå hieän tieáp tuïc nhaän thöùc sai laàm traûi haøng ngaøn naêm tröôùc ñoù trong coå thö chöõ Haùn – laø coù theâm hai voøng troøn nhoû bieåu töôïng cuûa thieáu AÂm, thieáu Döông. Nhö vaäy, giöõa Thaùi AÂm vôùi thieáu Döông (hoaëc Thaùi Döông vôùi thieáu AÂm) töï noù ñaõ coù söï phaân bieät; töùc laø ñaõ trôû thaønh AÂm Döông. Hay noùi moät caùch khaùc: Söï nhaän thöùc veà töù töôïng trong coå thö chöõ Haùn ñöôïc coi laø moät traïng Hình Thaùi Cöïc hieän ñaïi traùi toàn taïi trong söï chuyeån hoùa töø AÂm Döông ñeán Baùt quaùi. Ñaây laø söï 12
  10. voâ lyù. Ngöôïc laïi vôùi nhöõng nhaän thöùc cuûa taát caû caùc nhaø lyù hoïc Haùn nho töø tröôùc ñeán taän ngaøy hoâm nay; böùc tranh daân gian Vieät Nam “Löôõng nghi sinh töù töôïng” mang moät noäi dung khaùc haún veà söï nhaän thöùc söï hình thaønh vuõ truï trong caâu trong Heä töø cuûa kinh Dòch: ‘Thaùi cöïc sinh löôõng nghi, löôõng nghi sinh töù töôïng, töù töôïng sinh baùt quaùi”. Chuùng ta baét ñaàu töø ba hình töôïng chính cuûa böùc tranh naøy laø 1) Ñoà hình Thaùi cöïc, AÂm Döông vaø Baùt quaùi (do moät chuù beù caàm treân tay). 2) Hai chuù beù vôùi boán thaân hình gaén keát vôùi nhau: bieåu töôïng cuûa “töù töôïng”. 3) Hình con ruøa (moät chuù beù ñöùng treân löng). Nhöõng hình töôïng trong böùc tranh daân daõ Laïc Vieät naøy, laïi laø moät söï lyù giaûi raát hôïp lyù veà yù nghóa cuûa vuõ truï quan coå Ñoâng phöông theå hieän trong Heä töø cuûa kinh Dòch vôùi moïi hieän töôïng lieân quan ñeán noù. Tröôùc heát laø ñoà hình hình “Thaùi cöïc sinh löôõng nghi” Hình Thaùi Cöïc Hình Thaùi Cöïc phuïc cheá trong tranh daân gian Vieät Nam töø tranh daân gian Vieät Nam 13
  11. cuûa böùc tranh naøy. Xin baïn ñoïc xem hình döôùi ñaây: Ñaây laø bieåu töôïng cuûa Thaùi cöïc sinh Löôõng nghi. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi söï giaûi maõ caâu “Meï troøn, con vuoâng” trong tuïc ngöõ Vieät Nam (Tröôùc ñaây voán ñöôïc söû duïng nhö laø moät thaønh ngöõ). Meï troøn – caùi coù tröôùc – bieåu töôïng cuûa Thaùi cöïc, cuûa söï chí tònh, sinh con vuoâng – caùi coù sau – thuoäc AÂm ñoäng. Khi AÂm sinh thì môùi coù söï phaân bieät AÂm Döông; coøn baûn theå khôûi nguyeân cuûa vuõ truï chæ laø Thaùi cöïc. Ñoà hình naøy veà hình thöùc gioáng ñoà hình Thaùi cöïc hieän ñaïi, nhöng khaùc haún ôû choã khoâng coù bieåu töôïng töù töôïng trong ñoà hình naøy. Vaø moät ñieàu caên baûn nöõa laø bieåu töôïng trong tranh daân gian Vieät Nam coù moät cô sôû lyù luaän hôïp lyù chöùng minh cho noäi dung cuûa noù. Ñoù chính laø caâu tuïc ngöõ Vieät Nam: “Meï troøn con vuoâng”. Bieåu töôïng cuûa “Töù töôïng” trong tranh daân gian Vieät Nam, khaùc haún yù nieäm naøy trong caùc coå thö chöõ Haùn laø noù ñöôïc theå hieän taùch rôøi ñoà hình Thaùi cöïc – AÂm Döông vaø Baùt quaùi. Ñieàu naøy chöùng toû trong nhaän thöùc vuõ truï theo thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh cuûa ngöôøi Laïc Vieät ñaõ coi “Töù töôïng” laø moät chuû theå töông taùc trong quaù trình vaän ñoäng cuûa AÂm Döông & baùt quaùi vaø khoâng phaûi AÂm Döông & Baùt quaùi. Hai chuù beù naøy coù 4 thaân hình bieåu töôïng cuûa “Töù töôïng”.Boán thaân hình cuûa ñöùa beù keát thaønh hình vuoâng laø bieåu töôïng cuûa AÂm. Coù nghóa “Töù töôïng” laø thuoäc tính cuûa AÂm, töùc laø thuoäc tính cuûa söï vaän ñoäng. Trong “Tìm veà coäi nguoàn Kinh Dòch” (Nxb VHTT 2002) ngöôøi vieát ñaõ chöùng toû vôùi baïn ñoïc laø: Döông tònh, AÂm ñoäng vaø töù töôïng chính laø 4 traïng thaùi töông taùc coù ngay töø söï khôûi nguyeân cuûa vuõ truï theo quan nieäm cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, goàm töông sinh, töông khaéc, töông thöøa, töông vuõ. Vì söï vaän ñoäng vaø traïng thaùi töông taùc khoâng ngöøng nghæ, neân khoâng theå coù traïng thaùi phaân bieät roõ reät. Nhö khoâng theå phaân bieät giöõa “chieàu tím” vaø “hoaøng hoân”. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän baèng 4 thaân hình gaén keát vôùi nhau trong böùc tranh treân. Nhöng AÂm Döông veà nguyeân taéc vaãn laø traïng thaùi phaân bieät, nhö ban ngaøy vôùi ban ñeâm. Do ñoù, hình aûnh hai ñöùa beù (söï phaân bieät) 14
  12. cho thaáy AÂm Döông chi phoái “Töù töôïng”. Böùc tranh treân coøn moät hình töôïng quan troïng, ñoù laø con ruøa. Con ruøa laø bieåu töôïng moät neàn vaên minh coù chöõ vieát cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Baûn vaên coå chöõ Haùn ghi nhaän “Vaøo ñôøi Ñaøo Nghieâu, coù söù Vieät Thöôøng daâng con ruøa lôùn, treân mai coù vaên Khoa Ñaåu, ghi vieäc trôøi ñaát môû mang” (saùch Thoâng Chí cuûa Trònh Tieàu). Nhö vaäy, con ruøa chính laø phöông tieän ghi nhaän neàn vaên minh coù chöõ vieát cuûa ngöôøi Laïc Vieät töø thôøi coå xöa khi chöa laøm ra giaáy. Thaùi Cöïc, Löôõng nghi, töù töôïng chính laø giai ñoaïn vaän ñoäng ñaàu tieân cuûa vuõ truï; hay noùi moät caùc khaùc: Chính laø vieäc “trôøi ñaát môû mang”. Chuù beù “Töù Töôïng” daãm treân mai con ruøa laø hình töôïng saéc saûo chöùng toû noù thuoäc veà vaên minh Laïc Vieät vaø ñaõ ñöôïc ghi nhaän töø thôøi toái coå; khi maø toå tieân ngöôøi Laïc Vieät duøng mai ruøa ñeå ghi laïi nhöõng tri thöùc cuûa mình. Ñaây cuõng laø moät bieåu töôïng coù noäi dung saâu saéc cuûa böùc tranh naøy. Nhö vaäy, vôùi nhöõng hình töôïng trong böùc tranh treân theå hieän moät noäi dung veà söï khôûi nguyeân cuûa vuõ truï qua caâu trong Heä töø: “Thaùi cöïc sinh löôõng nghi, löôõng nghi sinh töù töôïng”, khaùc haún taát caû nhöõng quan nieäm traûi haøng ngaøn naêm nay veà caâu naøy trong caùc baûn vaên chöõ Haùn. Böùc tranh tö lieäu trình baøy trong saùch naøy coù theå chæ ñöôïc thöïc hieän khoaûng vaøi chuïc naêm trôû laïi ñaây. Nhöng qua noäi dung cuûa noù thì hoaøn toaøn coù cô sôû ñeå khaúng ñònh raèng: noù ñaõ coù töø thôøi raát xa xöa, tröôùc caû nhöõng baûn vaên chöõ Haùn coå nhaát noùi veà kinh Dòch. Bôûi vì ngay töø nhöõng baûn vaên chöõ Haùn coå nhaát cho ñeán ngaøy nay, cuõng khoâng heà dieãn ñaït moät yù nieäm veà töù töôïng nhö hình töôïng ñaõ dieãn ñaït trong böùc tranh daãn gian Vieät Nam. Veà söï hieän dieän cuûa nhöõng chöõ Haùn treân böùc tranh, coù theå daãn tôùi moät yù nieäm cho raèng noù laø saûn phaåm cuûa vaên minh Haùn. Nhöng chính noäi dung böùc tranh – qua bieåu töôïng raát cuï theå cuûa noù ñöôïc dieãn giaûi – laïi cho thaáy noù khoâng thuoäc veà neàn vaên minh Hoa Haï, nhöng ñaõ bò Haùn hoùa veà chöõ vieát. Ñieàu naøy cuõng chaúng coù gì laø laï, vì duø cho ngöôøi Vieät ñaõ coù chöõ vieát tröôùc khi bò ñoâ hoä, thì noù vaãn bò thay ñoåi do nhu caàu taát yeáu vaø caàn thieát laø söï thoáng nhaát chöõ vieát trong moät ñeá cheá. Söï ñoâ hoä cuûa ñeá cheá Haùn ñaõ traûi hôn 1000 naêm. Ñaây khoâng phaûi laø thôøi gian ñeå 15
  13. noùi trong moät giaây. Ñieàu naøy cuõng giaûi thích raèng: maëc duø böùc tranh coù noäi dung raát coå nhö ñaõ trình baøy ôû treân; nhöng nhöõng chöõ Haùn laïi laø loaïi chöõ thaûo thuoäc veà thôøi caän ñaïi hoaëc trung coå. Böùc tranh daân gian Haøng Troáng “Löôõng nghi sinh töù töôïng” theå hieän moät caùch coâ ñoïng vaø hôïp lyù yù nghóa cuûa “Thaùi cöïc sinh Löôõng nghi, löôõng nghi sinh töù töôïng”. Tính minh trieát trong böùc tranh daân gian naøy ñaõ goùp phaàn chöùng toû moät caùch saéc saûo veà coäi nguoàn cuûa neàn vaên hoùa Ñoâng phöông thuoäc veà vaên minh Laïc Vieät, khôûi nguoàn cuûa ñaát nöôùc Vieät Nam traûi gaàn 5000 naêm vaên hieán. TÖÙ HYÛ HÔÏP CUÏC Tranh caùt töôøng Trung Hoa Chuù thích treân tranh: Boán chöõ Hyû hôïp laïi vôùi nhau. Boán ñieàu möøng vui cuøng keùo ñeán, thöôøng laø chuùc möøng sinh nhaät con treû; mong coù cuoäc soáng nhieàu may maén, möøng vui... 16
  14. B PHUÏ BAÛN öùc tranh treân ñöôïc trích daãn töø cuoán “Tranh veõ caùt töôøng Trung Hoa”, Kieàu Lieân bieân soaïn vaø giôùi thieäu, Nxb VHTT III 2002. Baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy boá cuïc hai ñöùa beù trong tranh naøy gioáng heät tranh “Löôõng Nghi sinh Töù Töôïng” cuûa Vieät Nam. Neáu coù khaùc thì chæ laø vaøi chi tieát. Tính ñaëc thuø cuûa hình töôïng hai ñöùa beù trong hai tranh, cho thaáy ñaây khoâng theå coi laø söï truøng hôïp ngaãu nhieân veà yù töôûng dieãn ñaït. Vôùi noäi dung cuûa böùc tranh Trung Quoác, khoâng theå vaø khoâng caàn phaûi dieãn ñaït baèng hình töôïng raát kieâng cöû trong vaên minh Ñoâng phöông naøy (hai chuù beù thaân hình dính nhau). Ñieàu naøy chæ coù theå giaûi thích raèng chuùng coù chung moät coäi nguoàn vaên hoùa vaø xuaát xöù duy nhaát. Khoâng theå cho raèng böùc tranh daân gian Vieät Nam laø aûnh höôûng vaên hoùa Haùn, vì noäi dung cuûa noù dieãn ñaït khaùc haún taát caû baûn vaên chöõ Haùn noùi veà thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Nhö vaäy, chæ coù theå giaûi thích raèng: Böùc tranh “Löôõng Nghi sinh Töù Töôïng” ñaõ löu truyeàn töø raát laâu trong coäng ñoàng Baùch Vieät vaø qua hôn 1000 naêm Baéc thuoäc ôû Nam soâng Döông Töû. Khi nöôùc Vieät höng quoác (theá kyû thöù X sau CN), nhöõng di saûn cuûa ngöôøi Vieät ôû Nam soâng Döông Töû tieáp tuïc bò Haùn hoùa. Vôùi caùch hieåu sai leäch veà thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, nhöng ñöôïc coi laø yù töôûng chính thoáng cuûa caùc nhaø lyù hoïc Haùn nho - ñaëc bieät phaùt trieån töø thôøi Toáng (theá kyû X, XI) - ñaõ khieán böùc tranh maát ñi noäi dung ban ñaàu cuûa noù vaø chæ coøn laø moät hình töôïng minh hoïa cho ñieàm laønh: “Töù hyû hôïp cuïc”. 17
  15. TRANH THÔØ NGUÕ HOÅ Tranh daân gian Haøng Troáng 18
  16. TRANH THÔØ NGUÕ HOÅ Tranh daân gian Ñoâng Hoà 19
  17. HAØ ÑOÀ LAÏC THÖ & TRANH THÔØ NGUÕ HOÅ B öùc tranh daân gian ñöôïc trình baøy ôû trang beân chaéc khoâng xa laï vôùi caùc baäc huynh tröôûng. Ñoù laø böùc tranh theå hieän tín ngöôõng cuûa ngöôøi Laïc Vieät veà moät söùc maïnh thieân nhieân huyeàn bí. Nhöõng gia ñình coù thôø “OÂng Ba möôi” thöôøng ñaët böùc tranh naøy döôùi tranh töôïng thôø thaàn thaùnh hoaëc thôø Phaät. Baûn thaân trong nhaø ngöôøi vieát, tröôùc ñaây cuõng coù moät am hai taàng: taàng treân thôø Phaät, taàng döôùi thôø Nguõ hoå. Vaøo nhöõng ngaøy raèm, muøng moät hoaëc leã chaïp, ngoaøi höông hoa, oaûn chuoái, caùc cuï coøn cuùng moät mieáng thòt heo soáng treân ban thôø “OÂng Ba möôi” moät caùch raát toân kính. Hoài coøn nhoû, ngöôøi vieát ñaõ bò baäc sinh thaønh raày la, chæ vì tröôùc ban thôø caùc ngaøi daùm phaïm huùy goïi ngaøi laø “con hoå”. Trong tuïc thôø, coù gia ñình thôø tranh Nguõ oâng; coù gia ñình chæ thôø moät oâng. Trong tröôøng hôïp naøy, tuøy theo maïng vaän cuûa gia chuû thuoäc haønh naøo trong Nguõ haønh maø thôø “OÂng Ba möôi” coù maøu saéc cuûa haønh ñoù, hoaëc haønh töông sinh vôùi baûn meänh cuûa gia chuû. Thí duï: gia chuû maïng Hoûa, coù theå thôø OÂng maàu ñoû hoaëc xanh… Taát nhieân, taát caû nhöõng ngöôøi thôø phöôïng Ngaøi ñeàu tin raèng ñöôïc moät söùc maïnh sieâu nhieân phuø hoä cho gia traïch bình an, loaïi tröø tai naïn. Ñaõ coù nhieàu nhaø nghieân cöùu vaên hoùa daân gian cho raèng: tuïc thôø naøy baét nguoàn töø moät cuoäc soáng nguyeân thuûy, khi con ngöôøi coøn soáng trong ñieàu kieän saên baét, haùi löôïm hoaëc giai ñoaïn ñaàu cuûa cuoäc soáng noâng nghieäp, thì hoå chính laø söùc maïnh thieân nhieân gaàn guõi vaø laø tai hoïa ñoái vôùi con ngöôøi. Do ñoù, con ngöôøi thôø hoå. Coù ngöôøi giaûi thích töø “OÂng Ba möôi” vì phaùt hieän ra ôû moät vuøng mieàn nuùi ngaøy xöa coù hoå hay laøm haïi ngöôøi. Quan huyeän sôû taïi treo giaûi ba möôi quan tieàn cho ai gieát ñöôïc moät con hoå. Vì vaäy hoå ñöôïc goïi laø “OÂng Ba möôi”. Töø 20
  18. nhöõng nhaän ñònh naøy, ñeå giaûi thích maøu saéc cuûa caùc “OÂng Ba möôi” ngöôøi ta cho raèng: trong thieân nhieân hoå vaøng ñoâng hôn caû neân ñöôïc veõ to vaø ôû giöõa tranh; hoå ñen vaø hoå traéng laø söï taû thöïc hai loaïi hoå hieám voán coù treân thöïc teá do bieán dò saéc toá; coøn hoå ñoû vaø xanh laù caây thì ñöôïc giaûi thích laø veõ cho ñeïp vaø caân ñoái böùc tranh (?)(*). Vôùi caùch giaûi thích nhö treân seõ khoâng lyù giaûi ñöôïc moät soá vaán ñeà lieân quan tröïc tieáp trong ngay noäi dung böùc tranh, chöa noùi ñeán nhöõng vaán ñeà lieân quan khaùc trong ñôøi soáng vaên hoùa coøn löu truyeàn trong daân gian. Thöïc ra böùc tranh thôø Nguõ hoå coù xuaát xöù töø moät neàn minh trieát coù neàn taûng laø hoïc thuyeát vuõ truï quan coå laø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Hoå laø moät bieåu töôïng ñöôïc löïa choïn theå hieän cho söï vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh, chöù khoâng phaûi laø nguyeân nhaân cuûa tuïc thôø Nguõ hoå. Theo thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh thì: Nguõ haønh chính laø moät daïng toàn taïi, vaø laø söï vaän ñoäng vaät chaát töø baûn nguyeân cuûa vuõ truï sau AÂm Döông. Chính söï töông taùc vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh trong söï chi phoái cuûa AÂm Döông taïo neân söï hieän höõu cuûa vuõ truï hieän nay. Moãi haønh coù moät maøu ñaëc tröng: haønh Hoûa maøu ñoû; haønh Thuûy maøu ñen; haønh Thoå maøu Vaøng; haønh Kim maøu traéng; haønh Moäc maøu xanh laù caây. Cuõng theo thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh thì haønh Thoå laø söï qui taøng cuûa boán haønh kia trong chu kyø vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh. Ñoù laø nguyeân nhaân ñeå taïo maøu trong tranh thôø Nguõ hoå vaø laø nguyeân nhaân ñeå Hoå Vaøng ñöùng giöõa vaø lôùn hôn caû. Nhöng hình töôïng trong tranh thôø Nguõ hoå cuõng khoâng chæ döøng taïi ñaây, maø noù chính laø söï theå hieän cho noäi dung cuûa hai ñoà hình bí aån nhaát trong vaên hoùa Ñoâng phöông coå. Ñoù laø ñoà hình Laïc thö & Haø ñoà. Trong nhöõng baûn vaên coå nhaát maø nhaân loaïi bieát ñöôïc vieát baèng chöõ Haùn löu truyeàn haøng ngaøn naêm nay vieát veà hai ñoà hình naøy nhö sau: Vaøo thôøi vua Phuïc Hy (moät vò vua huyeàn thoaïi, ñöôïc coi * Chuù thích: Baïn ñoïc coù theå tham khaûo nhöõng nhaän ñònh veà tranh Nguõ 21
  19. laø cuûa Trung Hoa coå, coù nieân ñaïi öôùc tính 4000 naêm tr.CN), coù moät con Long Maõ xuaát hieän ôû soâng Hoaøng Haø, treân löng noù coù nhöõng voøng xoaùy. Nhaø vua beøn cheùp laïi nhöõng voøng xoaùy ñoù vaø taïo ra Haø ñoà. Nghóa chöõ Haø ñoà theo caùch hieåu trong baûn vaên coå chöõ Haùn coù nghóa laø ñoà hình treân soâng Hoaøng Haø. Caên cöù treân ñoà hình Haø ñoà, vua Phuïc Hy ñaõ saùng taïo ra ñoà hình Tieân thieân Baùt quaùi. ÑOÀ HÌNH HAØ ÑOÀ HÌNH HAØ ÑOÀ CÖÛU CUNG Coøn Laïc thö – cuõng theo baûn vaên coå chöõ Haùn – thì xuaát hieän treân löng con ruøa thaàn ôû soâng Laïc thuûy vaøo thôøi vua Ñaïi Vuõ (vò vua huyeàn thoaïi ñöôïc coi laø cuûa Trung Hoa coù nieân ñaïi 22
  20. 2205 tröôùc CN). Caên cöù vaøo nhöõng voøng troøn treân mình ruøa vua Ñaïi Vuõ veõ laïi thaønh moät ñoà hình goïi laø Laïc thö. ÑOÀ HÌNH LAÏC THÖ LAÏC THÖ CÖÛU CUNG Treân cô sôû ñoà hình Laïc thö, vua Ñaïi Vuõ ñaõ laøm ra Hoàng Phaïm cöûu truø. Trong Hoàng phaïm cöûu truø thì truø thöù nhaát noùi veà Nguõ haønh. Nhö vaäy, theo baûn vaên coå chöõ Haùn thì thuyeát Nguõ haønh xuaát hieän sôùm nhaát vaøo thôøi vua Ñaïi Vuõ (2205 tr.CN). Ñeán ñôøi Chu Vaên Vöông – cuõng theo thö tòch coå chöõ 23
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2