intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 20 phần 3

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST
Báo xấu
50
lượt xem 3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu '[triết học] triết học lenin - học thuyết marx tập 20 phần 3', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 20 phần 3

  1. V. I. Lª-nin L. N. T«n-xt«i vµ thêi ®¹i cña «ng 120 121 C¸i ®· bÞ "®¶o lén" th× bÊt cø ng−êi Nga nµo còng ®Òu biÕt râ nh©n tÝnh". T«n-xt«i kªu lªn: "Chóng ta chØ cã mét, hoµn toµn hay Ýt ra còng thÊy hoµn toµn quen thuéc. §ã lµ chÕ ®é n«ng n« chØ cã mét lùc l−îng l·nh ®¹o duy nhÊt kh«ng thÓ ph¹m sai lÇm vµ toµn bé "trËt tù cò" phï hîp víi nã. C¸i "chØ míi ®ang ®−îc ®−îc, ®ã lµ Tinh thÇn toµn thÕ giíi, nã th©m nhËp vµo chóng ta" s¾p xÕp" th× tèi qu¶ng ®¹i quÇn chóng nh©n d©n ®Òu hoµn toµn (Toµn tËp, t. II tr. 125). kh«ng biÕt, xa l¹ ®èi víi hä vµ kh«ng thÓ hiÓu ®−îc. D−íi con Trong cuèn "ChÕ ®é n« lÖ ë thêi ®¹i chóng ta" (viÕt n¨m 1900), m¾t cña T«n-xt«i, c¸i chÕ ®é t− s¶n "chØ míi ®ang ®−îc s¾p xÕp" T«n-xt«i cßn lÆp l¹i mét c¸ch sèt s¾ng h¬n n÷a nh÷ng lêi cÇu ®ã hiÖn ra lê mê d−íi bãng d¸ng mét con ngo¸o ép lµ n−íc Anh. viÖn ®Õn Tinh thÇn toµn thÕ giíi vµ tuyªn bè r»ng khoa kinh tÕ Ph¶i, d−íi bãng d¸ng mét con ngo¸o ép, v× cã thÓ nãi lµ vÒ mÆt chÝnh trÞ lµ mét "khoa häc gi¶ dèi" v× nã chän "n−íc Anh nhá bÐ nguyªn t¾c, T«n-xt«i g¹t bá mäi ý ®Þnh muèn lµm s¸ng tá nh÷ng ë vµo mét t×nh c¶nh hoµn toµn ®Æc biÖt", ®Ó lµm "mÉu mùc", chø nÐt c¬ b¶n cña chÕ ®é x· héi cña c¸i n−íc "Anh" ®ã, mèi liªn hÖ kh«ng chän "t×nh c¶nh cña con ng−êi trªn toµn thÕ giíi trong toµn gi÷a chÕ ®é ®ã víi sù thèng trÞ cña t− b¶n, víi vai trß cña ®ång bé thêi kú lÞch sö" ®Ó lµm mÉu mùc. "Toµn thÕ giíi ®ã" lµ thÕ giíi tiÒn, víi sù xuÊt hiÖn vµ sù ph¸t triÓn cña trao ®æi. Còng gièng nµo, ®ã lµ ®iÒu ®· ®−îc chØ râ trong bµi "TiÕn bé vµ ®Þnh nghÜa nh− bän d©n tuý, T«n-xt«i kh«ng muèn nh×n, «ng nh¾m m¾t häc vÊn" (1862). T«n-xt«i ®¶ ph¸ quan ®iÓm cña "c¸c nhµ sö häc" l¹i, «ng tr¸nh kh«ng muèn nghÜ r»ng c¸i "®ang ®−îc s¾p xÕp" ë cho r»ng tiÕn bé lµ"quy luËt chung cña nh©n lo¹i", ®¶ ph¸ b»ng Nga kh«ng ph¶i lµ c¸i g× kh¸c ngoµi chÕ ®é t− b¶n. c¸ch viÖn dÉn "tÊt c¶ c¸i gäi lµ ph−¬ng §«ng" (IV, 162). T«n- §óng lµ ®øng vÒ ph−¬ng diÖn nh÷ng nhiÖm vô tr−íc m¾t cña xt«i tuyªn bè r»ng: "Kh«ng cã quy luËt chung cña sù vËn ®éng toµn bé ho¹t ®éng x· héi vµ chÝnh trÞ ë Nga, ®èi víi thêi kú tõ tiÕn lªn cña nh©n lo¹i, nh÷ng d©n téc ®øng yªn mét chç ë ph−¬ng n¨m 1861 ®Õn n¨m 1905 (còng nh− ®èi víi thêi kú hiÖn nay) §«ng ®· chøng tá cho chóng ta thÊy ®iÒu ®ã". Chñ nghÜa T«n-xt«i víi néi dung lÞch sö hiÖn thùc cña nã ⎯ mµ xÐt, th× vÊn ®Ò quan träng nhÊt, nÕu kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò "duy nhÊt quan träng", lµ xÐt xem chÕ ®é ®ã, chÕ ®é t− s¶n ®ang ®ã chÝnh lµ hÖ t− t−ëng cña chÕ ®é ph−¬ng §«ng, cña chÕ ®é mang nh÷ng h×nh thøc cùc kú kh¸c nhau ë "Anh", ë §øc, ë Mü, ¸ ch©u. Do ®ã mµ sinh ra nµo lµ chñ nghÜa khæ h¹nh, nµo lµ chñ ë Ph¸p, v.v., chÕ ®é ®ã "sÏ ®−îc h×nh thµnh nh− thÕ nµo". Nh−ng tr−¬ng kh«ng dïng b¹o lùc chèng l¹i ®iÒu ¸c, nµo lµ nh÷ng ©m ®èi víi T«n-xt«i th× c¸ch ®Æt vÊn ®Ò mét c¸ch râ rµng vµ cô thÓ ®iÖu bi quan s©u s¾c, nµo lµ sù tin ch¾c r»ng "tÊt c¶ ®Òu lµ h− v«, theo quan ®iÓm lÞch sö nh− thÕ, lµ mét viÖc hoµn toµn xa l¹. ¤ng tÊt c¶ ®Òu lµ h− v« vËt chÊt" ("Nãi vÒ ý nghÜa cuéc ®êi", tr. 52), lËp luËn mét c¸ch trõu t−îng, «ng chØ chÊp nhËn quan ®iÓm nguyªn nµo lµ niÒm tin vµo "Tinh thÇn", "céi nguån cña mäi vËt", mµ ®èi t¾c "vÜnh cöu" cña ®¹o ®øc, quan ®iÓm ch©n lý vÜnh cöu cña t«n víi céi nguån ®ã th× con ng−êi chØ lµ mét "ng−êi lµm viÖc", "®−îc gi¸o, mµ kh«ng nhËn thøc ®−îc r»ng quan ®iÓm ®ã chØ ph¶n ¸nh chØ ®Þnh lµm viÖc cøu vít linh hån m×nh", v. v.. C¶ trong t¸c phÈm t− t−ëng cña chÕ ®é cò ("®· bÞ ®¶o lén"), cña chÕ ®é n«ng n«, "B¶n x«-n¸t Croi-tse" n÷a, T«n-xt«i còng vÉn tin t−ëng vµo c¸i cña ph−¬ng thøc sinh ho¹t cña c¸c d©n téc ph−¬ng hÖ t− t−ëng ®ã, «ng nãi: "sù gi¶i phãng phô n÷ kh«ng ph¶i lµ §«ng. ë c¸c líp häc, hay ë c¸c nghÞ viÖn, mµ lµ ë trong phßng ngñ"; vµ Trong t¸c phÈm "Li-u-tsÐc-n¬" (viÕt n¨m 1857), L. T«n-xt«i trong mét bµi viÕt n¨m 1862 «ng tuyªn bè r»ng c¸c tr−êng ®¹i tuyªn bè r»ng thõa nhËn "v¨n minh" lµ ®iÒu tèt, th× ®ã lµ mét "tri häc tæng hîp chØ ®µo t¹o ra "nh÷ng ng−êi tù do chñ nghÜa cau thøc t−ëng t−îng", nã "lµm tiªu huû nh÷ng nhu cÇu nguyªn cã vµ èm yÕu" mµ "nh©n d©n hoµn toµn ch¼ng cÇn ®Õn", nh÷ng thuû, cã tÝnh chÊt b¶n n¨ng, hÕt søc tèt ®Ñp vÒ ®iÒu thiÖn trong ng−êi "®· bÞ t¸ch mét c¸ch kh«ng cã môc ®Ých ra khái c¸i hoµn
  2. V. I. Lª-nin L. N. T«n-xt«i vµ thêi ®¹i cña «ng 122 123 c¶nh cò", nh÷ng ng−êi "kh«ng t×m thÊy chç cña m×nh ë trong kh«ng nªn v× thÕ mµ kÕt luËn r»ng häc thuyÕt ®ã kh«ng ph¶i lµ cuéc sèng", v. v. (IV, 136 - 137). x· héi chñ nghÜa, còng kh«ng nªn v× thÕ mµ kÕt luËn r»ng nã kh«ng Chñ nghÜa bi quan, chñ tr−¬ng kh«ng ph¶n kh¸ng, viÖc viÖn cã nh÷ng yÕu tè phª ph¸n cã thÓ cung cÊp nh÷ng tµi liÖu quý ®Õn "Tinh thÇn" lµ mét hÖ t− t−ëng xuÊt hiÖn mét c¸ch tÊt nhiªn b¸u cho viÖc gi¸o dôc c¸c giai cÊp tiªn tiÕn. trong mét thêi ®¹i mµ toµn bé chÕ ®é cò "®· bÞ ®¶o lén", mµ quÇn Cã thø chñ nghÜa x· héi thÕ nµy vµ cã thø chñ nghÜa x· héi chóng ⎯ nh÷ng ng−êi ®· tõng ®−îc nu«i d¹y d−íi chÕ ®é cò thÕ kh¸c. Trong tÊt c¶ nh÷ng n−íc cã ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− ®ã vµ ®· hÊp thô ®−îc, cïng víi s÷a mÑ, nh÷ng nguyªn t¾c, tËp b¶n chñ nghÜa, ®Òu cã hai thø chñ nghÜa x· héi: mét thø chñ nghÜa qu¸n, truyÒn thèng, tÝn ng−ìng cña chÕ ®é ®ã ⎯ kh«ng nh×n thÊy x· héi biÓu hiÖn hÖ t− t−ëng cña giai cÊp thay thÕ giai cÊp t− s¶n, vµ còng kh«ng thÓ nh×n thÊy ®−îc c¸i chÕ ®é míi "®ang ®−îc vµ mét thø chñ nghÜa x· héi phï hîp víi hÖ t− t−ëng cña nh÷ng s¾p xÕp" lµ chÕ ®é g×, nh÷ng lùc l−îng x· héi nµo "®ang s¾p xÕp" giai cÊp mµ giai cÊp t− s¶n thay thÕ. Chñ nghÜa x· héi phong kiÕn, nã vµ s¾p xÕp nh− thÕ nµo, nh÷ng lùc l−îng x· héi nµo cã thÓ ch¼ng h¹n, lµ chñ nghÜa x· héi thuéc lo¹i sau, vµ tÝnh chÊt cña mét thø chñ nghÜa x· héi nh− thÕ ®· ®−îc M¸c ®¸nh gi¸ tõ l©u, tõ gi¶i tho¸t hä khái nh÷ng ®au khæ nhiÒu kh«ng sao kÓ xiÕt vµ ®Æc biÖt s©u s¾c chØ cã ë nh÷ng thêi kú "chuyÓn biÕn d÷ déi". h¬n s¸u m−¬i n¨m nay, ®ång thêi víi c¸c lo¹i chñ nghÜa x· héi kh¸c 53. Thêi kú tõ n¨m 1862 ®Õn n¨m 1904 chÝnh lµ mét thêi kú chuyÓn biÕn d÷ déi ë Nga, khi ®ã chÕ ®é cò vÜnh viÔn ®æ sôp tr−íc m¾t Chóng ta bµn tiÕp. Häc thuyÕt kh«ng t−ëng cña L. T«n-xt«i mäi ng−êi vµ chÕ ®é míi th× chØ míi ®−îc s¾p xÕp, cßn nh÷ng còng vèn cã nh÷ng yÕu tè phª ph¸n riªng, hÖt nh− nhiÒu häc lùc l−îng x· héi tiÕn hµnh viÖc chuyÓn biÕn ®ã th× m·i ®Õn n¨m thuyÕt kh«ng t−ëng kh¸c. Tuy nhiªn, kh«ng nªn quªn lêi nhËn 1905 míi xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn trªn mét quy m« réng lín, toµn xÐt s©u s¾c cña M¸c nãi r»ng ý nghÜa cña nh÷ng yÕu tè phª ph¸n quèc, b»ng mét hµnh ®éng c«ng khai cã tÝnh chÊt quÇn chóng, trong chñ nghÜa x· héi kh«ng t−ëng "tû lÖ nghÞch víi sù ph¸t triÓn trªn c¸c lÜnh vùc hÕt søc kh¸c nhau. TiÕp sau nh÷ng sù biÕn n¨m lÞch sö". Sù ho¹t ®éng cña c¸c lùc l−îng x· héi "s¾p xÕp" n−íc 1905 ë Nga, cã nh÷ng sù biÕn t−¬ng tù diÔn ra trong mét lo¹t Nga míi vµ gi¶i tho¸t khái nh÷ng tai häa x· héi hiÖn nay, sù ho¹t quèc gia cña chÝnh ngay c¸i "ph−¬ng §«ng" mµ n¨m 1862 T«n- ®éng ®ã cµng ph¸t triÓn vµ cµng cã mét tÝnh chÊt râ rÖt, th× chñ xt«i ®· nãi ®Õn t×nh tr¹ng "®øng yªn mét chç" cña nã. N¨m 1905 nghÜa x· héi phª ph¸n - kh«ng t−ëng cµng mau chãng "mÊt hÕt ®· ®¸nh dÊu b−íc ®Çu cña viÖc chÊm døt t×nh tr¹ng ®øng yªn mäi ý nghÜa thùc tiÔn vµ mäi c¨n cø lý luËn". mét chç cña "ph−¬ng §«ng". ChÝnh v× thÕ mµ n¨m ®ã ®· chÊm C¸ch ®©y mét phÇn t− thÕ kû, c¸c yÕu tè phª ph¸n trong häc døt chñ nghÜa T«n-xt«i vÒ mÆt lÞch sö, chÊm døt tÊt c¶ c¸i thêi thuyÕt cña T«n-xt«i trong thùc tiÔn ®«i khi ®· cã thÓ cã Ých cho mét sè tÇng líp trong d©n c−, mÆc dÇu häc thuyÕt T«n-xt«i cã kú ®· cã thÓ sinh ra vµ tÊt nhiªn ph¶i sinh ra häc thuyÕt T«n-xt«i, häc thuyÕt ®ã kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× thuéc vÒ c¸ nh©n, kh«ng nh÷ng nÐt ph¶n ®éng vµ kh«ng t−ëng. Trong thêi gian m−êi n¨m ph¶i lµ mét c¸i g× ®ét ph¸t hay ®éc ®¸o, mµ lµ mét hÖ t− t−ëng qua ch¼ng h¹n th× kh«ng thÓ cã t×nh h×nh nh− thÕ, v× tõ nh÷ng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t trong ®ã hµng triÖu, hµng triÖu con n¨m 80 cho ®Õn cuèi thÕ kû tr−íc, sù ph¸t triÓn lÞch sö ®· tiÕn mét b−íc lín. Nh−ng ngµy nay, sau khi mét lo¹t sù biÕn nãi ng−êi ®· thùc sù tr¶i qua trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Häc thuyÕt cña T«n-xt«i hiÓn nhiªn lµ kh«ng t−ëng vµ, do trªn ®©y ®· chÊm døt t×nh tr¹ng ®øng yªn mét chç cña "ph−¬ng néi dung cña nã, nã lµ mét häc thuyÕt ph¶n ®éng, theo nghÜa §«ng", ngµy nay, khi mµ nh÷ng t− t−ëng ph¶n ®éng cã ý thøc cña bän thuéc ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" ⎯ ph¶n ®éng hiÓu theo chÝnh x¸c nhÊt vµ s©u s¾c nhÊt cña ch÷ ®ã. Nh−ng tuyÖt nhiªn
  3. V. I. Lª-nin 124 125 nghÜa giai cÊp chËt hÑp, giai cÊp - vô lîi ⎯ ®· lan trµn rÊt réng r·i trong giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa, ⎯ khi mµ nh÷ng t− t−ëng Êy ®· truyÒn nhiÔm vµo ngay c¶ mét bé phËn nh÷ng ng−êi cã vÎ lµ m¸c-xÝt, lµm ph¸t sinh ra trµo l−u "thñ tiªu", ⎯ th× bÊt cø m−u toan nµo muèn lý t−ëng hãa häc thuyÕt cña T«n-xt«i, muèn biÖn hé hay muèn lµm gi¶m nhÑ cho "chñ tr−¬ng kh«ng göi ban chÊp hµnh trung −¬ng ph¶n kh¸ng" cña «ng, cho viÖc «ng cÇu viÖn ®Õn "Tinh thÇn", cho nh÷ng lêi kªu gäi cña «ng vÒ sù "tù tu d−ìng ®¹o ®øc", cho VÒ lêi yªu cÇu cña chóng t«i, hiÖn ®ang cã (vµ bän thñ tiªu häc thuyÕt cña «ng vÒ "l−¬ng t©m" vµ "t×nh th−¬ng" gi÷a tÊt c¶ mäi ng−êi, cho sù thuyÕt gi¸o cña «ng vÒ chñ nghÜa khæ h¹nh vµ thuéc ph¸i "TiÕng nãi" ®ang cè ý gieo r¾c) nh÷ng lêi ®ån nh¶m, chñ nghÜa v« vi, v. v., ⎯ ®Òu lµ nguy h¹i hÕt søc trùc tiÕp vµ hÕt mµ chóng t«i thÊy cã tr¸ch nhiÖm ph¶i b¸c bá b»ng c¸ch tr×nh bµy søc s©u s¾c. s¬ l−îc vÒ thùc chÊt sù viÖc vµ quan ®iÓm cña chóng t«i. VÒ h×nh thøc th× sù viÖc nh− sau: t¹i héi nghÞ toµn thÓ th¸ng I. 1910, mét b¶n giao −íc ®· ®−îc ký kÕt gi÷a ph¸i vµ ®¶ng. Theo "Ng«i sao", sè 6, ngµy 22 th¸ng Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o b¶n giao −íc ®ã th× ph¸i chóng t«i cam kÕt tù gi¶i t¸n, nÕu nh− Giªng 1911 "Ng«i sao" c¸c ph¸i kh¸c còng tù gi¶i t¸n. §iÒu kiÖn ®ã ®· kh«ng ®−îc t«n Ký tªn: V. I - lin träng. Chóng t«i kh«i phôc quyÒn cña m×nh ®−îc tù do ®Êu tranh víi ph¸i tù do vµ bän v« chÝnh phñ, nh÷ng kÎ ®ang ®−îc T¬-rèt- xki, l·nh tô "ph¸i ®iÒu hßa", khuyÕn khÝch. VÊn ®Ò tiÒn ®ãng mét vai trß thø yÕu ®èi víi chóng t«i, mÆc dï lµ, tÊt nhiªn, chóng t«i kh«ng cã ý ®Þnh trao tiÒn cña ph¸i cho khèi thñ tiªu + v« chÝnh phñ + T¬-rèt-xki, vµ kh«ng hÒ tõ bá c¸i quyÒn cña m×nh lµ v¹ch trÇn khèi ®ã vµ "c¬ së" tµi chÝnh cña hä (nh÷ng "quü" lõng danh cña ph¸i "TiÕn lªn" mµ T¬-rèt-xki vµ ph¸i "TiÕng nãi" cè b−ng bÝt), v. v. tr−íc phong trµo d©n chñ - x· héi quèc tÕ *. * QuyÒn ®¹i biÓu cho ph¸i ®· ®−îc trao cho nhãm s¸u ng−êi chóng t«i ë plenum. Trong s¸u phiÕu, chóng t«i cã bèn: ba ë Pa-ri vµ mét theo sù ñy nhiÖm (b»ng v¨n b¶n) cña Mª-scèp-xki. NÕu Mª-scèp- xki ®Þnh tõ chèi th× chóng t«i sÏ hái ý kiÕn cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch kh¸c lµ c¸c ñy viªn chÝnh thøc vµ ñy viªn dù khuyÕt Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®−îc bÇu ë Lu©n-®«n 54, còng nh− chóng t«i sÏ hái ý kiÕn nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch cã uy tÝn trong c«ng t¸c.
  4. V. I. Lª-nin Göi Ban chÊp hµnh trung −¬ng 126 127 VÒ thùc chÊt, chóng t«i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ t¸c ®éng rµng (vÝ dô nh− viÖc T¬-rèt-xki + ph¸i "TiÕng nãi" b¶o vÖ ph¸i lµm tan r· ®¶ng, do chÝnh s¸ch "®iÒu hßa" (tøc lµ chÝnh s¸ch dung v« chÝnh phñ) th× ®· ®−îc ph¸t triÓn ®Õn cïng. Khèi liªn minh tóng ph¸i "TiÕng nãi" tù do chñ nghÜa cïng víi ph¸i "TiÕn lªn" gi÷a ph¸i tù do vµ nh÷ng ng−êi v« chÝnh phñ, ®−îc sù gióp ®ì v« chÝnh phñ chñ nghÜa) g©y ra. Chóng t«i ®· chÝnh thøc vµ c«ng cña ph¸i ®iÒu hßa, ®· tr¾ng trîn ph¸ ho¹i tõ ngoµi vµo ®èi víi khai b¸o tr−íc cho ®¶ng vÒ ©m m−u chèng l¹i ®¶ng ngay tr−íc nh÷ng phÇn cßn l¹i cña ®¶ng vµ gióp lµm tan r· ®¶ng tõ trong ra. sè 12 cña C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng, trong b¸o khæ nhá C¸i tÊn trß h×nh thøc chñ nghÜa "mêi" ph¸i "TiÕng nãi" vµ nh÷ng ""TiÕng nãi" cña ph¸i thñ tiªu chèng ®¶ng" 1). phÇn tö theo T¬-rèt-xki vµo c¸c c¬ quan trung −¬ng ®ang lµm NÕu nh− mét sè ng−êi nµo c¶m thÊy nh÷ng lêi ®ã lµ qu¸ ®¸ng, cho nh÷ng phÇn tö ñng hé ®¶ng, vèn ®· suy yÕu, trë thµnh hoµn th× c¸c sù kiÖn l¹i hoµn toµn chøng thùc tõng ch÷ mét nh÷ng ®iÒu toµn bÊt lùc. chóng t«i nãi. Ph¸i thñ tiªu tù do chñ nghÜa ®−îc cñng cè tõ bªn Kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ trß ch¬i nµy, bÊt kÓ c¸i trß Êy, chóng ngoµi ®¶ng, lËp ra mét ph¸i hoµn toµn thï ®Þch ("B×nh minh cña t«i sÏ thi hµnh ®−êng lèi ®¶ng cña chóng t«i lµ xÝch l¹i gÇn ph¸i chóng ta", "Phôc h−ng", "Sù nghiÖp cuéc sèng" 55) víi §¶ng d©n Plª-kha-nèp vµ ®Êu tranh kh«ng th−¬ng xãt chèng l¹i khèi nãi chñ - x· héi vµ s½n sµng ph¸ vì sù nghiÖp cña ®¶ng trong viÖc trªn. LÏ dÜ nhiªn lµ chóng t«i sÏ ñng hé b»ng mäi c¸ch tÊt c¶ nh÷ng bÇu cö vµo §u-ma IV. Ph¸i "TiÕng nãi" ®· gióp c¸c ngµi P«-t¬- biÖn ph¸p cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng, nÕu nh− Ban chÊp hµnh rª-xèp vµ ®ång bän lµm tan r· ®¶ng, lµm háng vµ k×m h·m c«ng trung −¬ng cã thÓ häp l¹i ë trong n−íc Nga, kh«i phôc l¹i viÖc tõ bªn trong c¸c c¬ quan trung −¬ng. Bé phËn ë n−íc ngoµi ®−îc bé m¸y trung −¬ng ë Nga, thµnh lËp ®−îc ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng ⎯ c¬ quan th−êng trùc thùc mét c¬ së tæ chøc cña ®¶ng (thay cho Bé phËn ë n−íc ngoµi cña tÕ duy nhÊt ⎯ bÞ r¬i vµo tay ph¸i thñ tiªu mét phÇn lµ do sù Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®ang bÞ ph¸i thñ tiªu lòng ®o¹n) vµ b¾t ®Çu c«ng viÖc chèng l¹i ph¸i tù do vµ bän v« chÝnh phñ. bÊt lùc cña ph¸i Bun vµ nh÷ng ®ång chÝ L¸t-vi-a, mét phÇn lµ do sù gióp ®ì trùc tiÕp cña nh÷ng phÇn tö thñ tiªu thuéc c¸c tæ chøc §Ó kÕt luËn, xin nãi vµi lêi vÒ sù chia rÏ mµ "ph¸i ®iÒu hßa" th−êng ®em ra ®Ó däa n¹t. HiÖn nay, sù chia rÏ de facto 1) lµ sù chia d©n téc nµy ®èi víi ph¸i "TiÕng nãi". Bé phËn ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng ch¼ng nh÷ng kh«ng lµm g× ®Ó tËp hîp rÏ hoµn toµn, bëi v× ph¸i P«-t¬-rª-xèp vµ ph¸i "TiÕn lªn" ®· hoµn nh÷ng phÇn tö ñng hé ®¶ng ë ngoµi n−íc, ch¼ng nh÷ng kh«ng toµn t¸ch ra vµ kh«ng mét ai cã thÓ lµm cho hä quay trë l¹i ®−êng gióp g× cho cuéc ®Êu tranh chèng ph¸i "TiÕng nãi" vµ ph¸i "TiÕn lèi cña ®¶ng. NÕu Ban chÊp hµnh trung −¬ng kiªn quyÕt lªn ¸n hä lªn", mµ cßn che giÊu c¸c "quü" chèng ®¶ng cña bän v« chÝnh phñ lµ bän theo ph¸i tù do vµ ph¸i v« chÝnh phñ, th× sÏ kh«ng cã sù vµ c¸c thñ ®o¹n cña ph¸i tù do. chia rÏ de jure 2), bëi v× hä kh«ng thÓ b¶o vÖ ®−êng lèi cña Nhê sù ñng hé cã tÝnh chÊt "®iÒu hßa chñ nghÜa" cña T¬- hä. NÕu nh− c¸c c¬ quan trung −¬ng th«i kh«ng ch¬i c¸i trß "mêi" rèt-xki vµ cña tê "TiÕng nãi", ph¸i "TiÕn lªn" ®−îc cñng cè thµnh ph¸i tù do, nh÷ng tªn ®Çy tí cña P«-t¬-rª-xèp (ph¸i "TiÕng nãi") mét ph¸i cã ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn vµ c¸c ph¸i viªn, ®−îc t¨ng vµ ph¸i "TiÕn lªn", th× sÏ kh«ng cã sù chia rÏ de jure, vµ c«ng c−êng gÊp béi sau héi nghÞ toµn thÓ th¸ng I. 1910. nh©n sÏ døt kho¸t tõ bá c¶ ph¸i "TiÕn lªn" lÉn ph¸i P«-t¬-rª-xèp. C¸i mµ trong héi nghÞ toµn thÓ ng−êi ta ®· thÊy lé ra rÊt râ Mét chÝnh s¸ch kh¸c sÏ lµm cho sù chia rÏ kÐo dµi, sÏ khuyÕn khÝch _______________________________________ _______________________________________ ⎯ vÒ thùc tÕ 1) 1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬- ⎯ vÒ ph¸p lý 2) va, t. 19, tr. 261 - 272.
  5. V. I. Lª-nin 128 129 ph¸i P«-t¬-rª-xèp vµ ph¸i "TiÕn lªn". Cßn vÒ phÝa chóng t«i, víi t− c¸ch lµ nh÷ng ®¹i biÓu toµn quyÒn cña trµo l−u b«n-sª-vÝch mµ vai trß l·nh ®¹o cña nã ®· ®−îc héi nghÞ toµn thÓ th¸ng I. 1910 thõa nhËn, th× chóng t«i hoµn toµn kh−íc tõ chÝnh s¸ch "kh¸c" ®ã. Nh÷ng ®¹i biÓu cña trµo l−u b«n-sª-vÝch ®· ký b¶n giao chñ nghÜa m¸c vµ t¹p chÝ −íc víi Ban chÊp hµnh trung −¬ng t¹i héi nghÞ toµn thÓ, "B×nh minh cña chóng ta" 56 vµ cã toµn quyÒn (theo ñy nhiÖm cña Mª-scèp-xki) hñy bá b¶n giao −íc ®ã. Trong bµi ®iÓm b¸o cña tê "Ng«i sao" 57, sè 4, cã nhËn xÐt mét c¸ch ®óng ®¾n r»ng hiÖn nay c¸c giíi m¸c-xÝt ®ang chó ý ®Õn xu h−íng thñ tiªu vµ kÌm theo víi nã lµ viÖc ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò b¸ quyÒn ViÕt sau ngµy 22 th¸ng Giªng l·nh ®¹o, r»ng cuéc bót chiÕn vÒ vÊn ®Ò quan träng ®ã, muèn cã (4 th¸ng Hai) 1911 kÕt qu¶, ph¶i lµ mét cuéc bót chiÕn cã nguyªn t¾c, "chø kh«ng Theo ®óng b¶n th¶o nªn lµ cuéc bót chiÕn mang tÝnh chÊt c¸ nh©n vµ cã ¸c ý cña tê In lÇn ®Çu n¨m 1933 trong V¨n "B×nh minh cña chóng ta". tËp Lª-nin, t. XXV Hoµn toµn t¸n thµnh ý kiÕn ®ã, t«i sÏ bá qua h¼n kh«ng nãi ®Õn nh÷ng lêi nãi x»ng bËy cña t¹p chÝ nµy cho r»ng tùa hå ng−êi ta chØ cã thÓ hiÓu lµ nãi vÒ ai, chø kh«ng ph¶i vÒ c¸i g× ("B×nh minh cña chóng ta" , sè 11 - 12, tr. 47). T«i chØ lÊy tËp t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" ra trong mét n¨m ⎯ nh− thÕ võa vÆn ®óng vµo dÞp kû niÖm mét n¨m ngµy thµnh lËp t¹p chÝ ®ã ⎯ vµ t«i sÏ cè g¾ng t×m xem trong ®ã nãi vÒ c¸i g×. Sè ®Çu tiªn cña tê "B×nh minh cña chóng ta" ra håi th¸ng Giªng 1910. Ngay trong sè 2 ra vµo th¸ng Hai, «ng P«-t¬-rª-xèp ®· tuyªn bè r»ng cuéc tranh luËn cña nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa Ma-kh¬ víi nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt vµ vÊn ®Ò xu h−íng thñ tiªu chñ nghÜa còng thuéc vµo sè "nh÷ng sù viÖc nhá män". ¤ng P«-t¬-rª-xèp viÕt: "V×, t«i xin hái ®éc gi¶, liÖu vµo n¨m 1909 cã thÓ cã mét trµo l−u thñ tiªu chñ nghÜa, kh«ng ph¶i lµ mét ¶o ¶nh trong trÝ t−ëng t−îng èm yÕu, mµ lµ mét hiÖn thùc ch©n chÝnh, mét trµo l−u ®ang thñ tiªu c¸i kh«ng cßn thñ tiªu ®−îc n÷a, thñ tiªu c¸i kh«ng cßn tån t¹i trªn thùc tÕ víi t− c¸ch lµ mét chØnh thÓ cã tæ chøc n÷a, hay kh«ng?" (tr. 61).
  6. V. I. Lª-nin Chñ nghÜa M¸c vµ t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" 130 131 Qua viÖc m−u toan lÈn tr¸nh vÊn ®Ò nh−ng kh«ng thµnh c«ng thËt thµ h¬n mét chót. VÊn ®Ò ë ®©y kh«ng ph¶i lµ con ng−êi, mµ ®ã, «ng P«-t¬-rª-xèp ®· chøng thùc cho c¸i quan ®iÓm mµ «ng lµ trµo l−u. Con ng−êi cã thÓ kh¸c nhau kh«ng ph¶i vÒ sù th¼ng ®Þnh b¸c bá, chøng thùc mét c¸ch tèt nhÊt, bÊt ngê, víi lßng dòng th¾n, mµ vÒ sù kh«n khÐo; cßn nh÷ng trµo l−u th× tù béc lé ra c¶m cña £-r«-xt¬-r¸t. ChÝnh lµ vµo th¸ng Giªng vµ th¸ng Hai qua nh÷ng tr−êng hîp, nh÷ng d¹ng, nh÷ng h×nh thøc hÕt søc 1910 «ng P«-t¬-rª-xèp kh«ng thÓ kh«ng biÕt r»ng nh÷ng ®èi thñ kh¸c nhau. cña «ng kh«ng t¸n thµnh c¸ch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tÕ cña «ng. §Êy, thÝ dô nh− «ng Ba-da-rèp ®· cã lóc lµ ng−êi b«n-sª- Cã nghÜa lµ kh«ng thÓ m−u toan l¶ng tr¸nh b»ng c¸ch nãi r»ng vÝch vµ cã lÏ vÉn tiÕp tôc coi m×nh lµ ng−êi b«n-sª-vÝch; ë thêi "kh«ng cã", "kh«ng cã th× ph¶i nhËn lµ kh«ng cã". VÊn ®Ò kh«ng ®¹i chóng ta cã ®ñ mäi thø chuyÖn kú quÆc. Trong t¹p chÝ "B×nh ph¶i lµ ë chç xÐt xem trªn thùc tÕ mét phÇn m−êi, hay mét phÇn minh cña chóng ta" sè ra th¸ng T−, «ng ta ®· b¸c «ng P«-t¬-rª- hai m−¬i, hay mét phÇn tr¨m, hay bÊt cø mét ph©n sè nµo kh¸c, xèp mét c¸ch hÕt søc ®¹t, hÕt søc may m¾n (®èi víi P«-t¬-rª-xèp) cã b»ng sè kh«ng hay kh«ng. VÊn ®Ò lµ ë chç xÐt xem liÖu cã xu ®Õn nçi tuyªn bè to¹c ra r»ng "vÊn ®Ò b¸ quyÒn l·nh ®¹o lõng h−íng cho r»ng ph©n sè ®ã lµ kh«ng cÇn thiÕt kh«ng. VÊn ®Ò lµ ë tiÕng" lµ "mét trong nh÷ng sù hiÓu lÇm to lín nhÊt, vôn vÆt nhÊt" chç xÐt xem cã sù bÊt ®ång cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c vÒ ý nghÜa (tr. 87). C¸c b¹n h·y chó ý r»ng «ng Ba-da-rèp gäi vÊn ®Ò ®ã lµ cña ph©n sè ®ã, vÒ th¸i ®é ®èi víi nã, vÒ viÖc t¨ng nã lªn, v. v. hay "lõng tiÕng", tøc lµ nãi r»ng vÊn ®Ò ®ã ®· ®−îc nªu lªn, ®· ®−îc kh«ng. Khi tr¶ lêi vÒ thùc chÊt chÝnh vÊn ®Ò ®ã b»ng c¸ch nãi mäi ng−êi biÕt vµo th¸ng T− 1910! Chóng ta nªu lªn sù thËt ®ã, r»ng "kh«ng cã", "sè kh«ng", "sè kh«ng vÉn lµ sè kh«ng", «ng P«- v× nã cùc kú quan träng. Chóng ta nªu lªn r»ng khi «ng Ba-da- t¬-rª-xèp ®· hoµn toµn ph¶n ¸nh c¸i trµo l−u thñ tiªu chñ nghÜa rèp tuyªn bè r»ng d−êng nh− "vÊn ®Ò b¸ quyÒn l·nh ®¹o sÏ kh«ng mµ «ng ta phñ nhËn. Trong nh÷ng lêi nãi x»ng bËy cña «ng ta chØ cã ai bµn ®Õn n÷a" (tr. 88) víi ®iÒu kiÖn lµ giai cÊp tiÓu t− s¶n thµnh thÊy cã nh÷ng ®iÒu cùc kú "¸c ý" (theo c¸ch nãi chÝnh x¸c cña bµi thÞ vµ n«ng th«n "sÏ cã ®ñ tinh thÇn triÖt ®Ó chèng l¹i nh÷ng ®Æc ®iÓm b¸o trong tê "Ng«i sao", sè 4), chØ thÊy thiÕu h¼n sù thµnh quyÒn ®Æc lîi vÒ chÝnh trÞ", v. v., "nh−ng thÊm s©u mét tinh thÇn d©n téc chñ nghÜa rÊt m¹nh", ⎯ nh− thÕ lµ trªn thùc tÕ «ng ta thËt, sù diÔn ®¹t s¸ng sña cña mét nhµ chÝnh luËn. Nh−ng chÝnh v× vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ nãi ®Õn con ng−êi, mµ lµ nãi ®Õn trµo l−u, tá ra hoµn toµn kh«ng hiÓu g× vÒ t− t−ëng b¸ quyÒn l·nh ®¹o vµ nªn M¸t-xc¬-va ®· ®Õn gióp Pª-tÐc-bua. Tê "Phôc h−ng" ë M¸t- ®· tõ bá t− t−ëng Êy. ChÝnh viÖc ®Êu tranh chèng "chñ nghÜa xc¬-va trong sè 5 ra ngµy 30 th¸ng Ba 1910, trong khi trÝch dÉn d©n téc", chÝnh viÖc gét röa cho chñ nghÜa Êy hÕt s¹ch c¸i "tinh mét c¸ch ®ång t×nh lêi cña «ng P«-t¬-rª-xèp, ®· viÕt: "Kh«ng thÇn" mµ Ba-da-rèp gi¶ ®Þnh, lµ c«ng viÖc cña "ng−êi n¾m b¸ cã c¸i g× ®Ó thñ tiªu c¶, vµ vÒ phÝa chóng t«i, chóng t«i sÏ nãi thªm quyÒn l·nh ®¹o". Kh«ng thÓ ®o sù thµnh c«ng cña c«ng viÖc ®ã r»ng m¬ t−ëng kh«i phôc l¹i hÖ thèng cÊp bËc ®ã trong c¸i h×nh b»ng nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc tøc kh¾c, trùc tiÕp, thÊy ngay tr−íc thøc cò cña nã", v. v. "th× chØ lµ mét ®iÒu kh«ng t−ëng ph¶n ®éng m¾t. Cã nh÷ng lóc viÖc chèng l¹i chñ nghÜa d©n téc, chèng l¹i tinh thÇn ®Çm lÇy, chèng l¹i chñ nghÜa thñ tiªu, ⎯ nh©n tiÖn nãi vµ cã h¹i" (tr. 51). Hoµn toµn râ rµng r»ng ®óng lµ kh«ng ph¶i nãi vÒ h×nh thøc thªm r»ng chñ nghÜa thñ tiªu còng lµ biÓu hiÖn cña ¶nh h−ëng cò, mµ lµ nãi vÒ b¶n chÊt cò. Còng hoµn toµn râ rµng r»ng vÊn ®Ò cña giai cÊp t− s¶n ®èi víi giai cÊp v« s¶n, còng gièng nh− chñ "thñ tiªu" cã liªn quan kh¨ng khÝt víi vÊn ®Ò "phôc håi". Tê "Phôc nghÜa d©n téc lµ chñ nghÜa ®«i khi chinh phôc ®−îc mét bé phËn giai cÊp c«ng nh©n, ⎯ ph¶i sau vµi n¨m, ®«i khi lµ sau nhiÒu n¨m, h−ng" ®· tiÕn lªn mét b−íc nhá so víi «ng P«-t¬-rª-xèp, ®· diÔn ®¹t còng c¸i ý kiÕn Êy mét c¸ch râ rµng h¬n, th¼ng th¾n h¬n vµ míi cã ®−îc kÕt qu¶. Cã khi mét ®èm löa nhá ©m Ø n¨m nµy qua
  7. V. I. Lª-nin Chñ nghÜa M¸c vµ t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" 132 133 n¨m kh¸c ⎯ ®èm löa nµy giai cÊp tiÓu t− s¶n cho r»ng, nãi r»ng, còng ®ñ ®Ó nãi lªn r»ng: kh«ng ph¶i chñ nghÜa M¸c, mµ lµ chñ nghÜa tù do ®· lËp ra c¸i ®¶ng mµ trªn thùc tÕ tê "B×nh minh cña tuyªn bè r»ng kh«ng cßn tån t¹i n÷a, ®· bÞ thñ tiªu, ®· mÊt råi, v. v., nh−ng thùc tÕ th× nã vÉn cßn, vÉn chèng l¹i tinh thÇn ch¸n chóng ta" ®i theo. ChØ cã nh÷ng nhµ lý luËn cña chñ nghÜa tù do n¶n vµ thÊt b¹i ⎯ sÏ ch¸y bïng lªn sau mét thêi kú l©u dµi. Trªn trªn toµn thÕ giíi (c¸c b¹n chØ cÇn nhí ®Õn D«m-b¸c-t¬ vµ Bren- ta-n«) míi hiÓu ®¶ng c«ng nh©n cã tÝnh chÊt giai cÊp nh− Lª-vi- ®êi nµy, bÊt kú ë ®©u chñ nghÜa c¬ héi bao giê còng b¸m lÊy tõng phót, tõng lóc, tõng ngµy, mµ kh«ng thÓ hiÓu ®−îc mèi liªn hÖ tx¬-ki "hiÓu" ®¶ng ®ã. Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c, giai gi÷a "h«m qua" vµ "ngµy mai". Chñ nghÜa M¸c ®ßi hái ph¶i nhËn cÊp nµo phñ nhËn hay kh«ng hiÓu t− t−ëng b¸ quyÒn l·nh ®¹o thøc râ rµng mèi liªn hÖ ®ã, nhËn thøc trªn thùc tÕ chø kh«ng th× kh«ng ph¶i lµ giai cÊp hay ch−a ph¶i lµ giai cÊp, mµ lµ mét ph−êng héi hay mét tæng sè nh÷ng ph−êng héi kh¸c nhau. ph¶i trªn lêi nãi. V× vËy chñ nghÜa M¸c m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®−îc víi xu h−íng thñ tiªu nãi chung, víi viÖc phñ Nh−ng trong khi kh«ng trung thµnh víi chñ nghÜa M¸c, «ng nhËn b¸ quyÒn l·nh ®¹o nãi riªng. Lª-vi-tx¬-ki l¹i hoµn toµn trung thµnh víi tê "B×nh minh cña chóng ta", tøc trµo l−u thñ tiªu. ¤ng ta ®· nãi mét ch©n lý thiªng Sau Pª-tÐc-bua vµ M¸t-xc¬-va. Sau «ng men-sª-vÝch P«-t¬- liªng vÒ thùc chÊt cña trµo l−u ®ã. Tr−íc kia (®èi víi nh÷ng rª-xèp lµ ngµi cùu b«n-sª-vÝch Ba-da-rèp. Sau Ba-da-rèp lµ «ng ng−êi ñng hé trµo l−u ®ã) cã "b¸ quyÒn l·nh ®¹o", sau nµy sÏ kh«ng V. Lª-vi-tx¬-ki, mét ®èi thñ th¼ng th¾n h¬n, thµnh thùc h¬n «ng cã n÷a, vµ còng kh«ng nªn cã; nh−ng hiÖn nay th× sao? HiÖn nay P«-t¬-rª-xèp. Trong t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" sè ra th¸ng cã mét thÓ hçn hîp kh«ng cã h×nh thï do giíi tr−íc t¸c vµ b¹n B¶y, «ng V. Lª-vi-tx¬-ki viÕt: "NÕu h×nh thøc cò (h×nh thøc ®oµn ®äc cña tê "B×nh minh cña chóng ta", tê "Phôc h−ng", tê "Sù kÕt nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé) ®· gi÷ vai trß b¸ quyÒn l·nh ®¹o nghiÖp cuéc sèng" t¹o thµnh, vµ hiÖn nay, vµo n¨m 1911, c¸i thÕ trong cuéc ®Êu tranh cña c¶ n−íc cho tù do chÝnh trÞ, th× h×nh hçn hîp Êy chÝnh ®ang tuyªn truyÒn r»ng sù qu¸ ®é tõ b¸ quyÒn thøc sau nµy sÏ lµ ®¶ng cã tÝnh chÊt giai cÊp (do «ng Lª-vi-tx¬-ki l·nh ®¹o tr−íc kia sang ®¶ng cã tÝnh chÊt giai cÊp kiÓu Bren-ta-n« viÕt ng¶) cña nh÷ng quÇn chóng ®ang ®i vµo cuéc vËn ®éng lÞch (còng cã thÓ nãi lµ: cã tÝnh chÊt giai cÊp theo kiÓu Xt¬-ru-vª hay sö cña m×nh" (tr. 103). lµ theo kiÓu I-d¬-g«-Ðp) 60 sau nµy, lµ tÊt yÕu, nhÊt thiÕt ph¶i Tinh thÇn cña tÊt c¶ nh÷ng tr−íc t¸c cña c¸c «ng Lª-vi-tx¬-ki. cã, cã Ých vµ hîp quy luËt. TÝnh kh«ng cã h×nh thï lµ mét trong P«-t¬-rª-xèp, Ba-da-rèp, cña toµn bé tê "Phôc h−ng", cña toµn nh÷ng nguyªn t¾c cña trµo l−u thñ tiªu chñ nghÜa, ⎯ nh÷ng bé t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" vµ cña toµn bé b¸o "Sù nghiÖp ®èi thñ cña trµo l−u ®ã ®· nãi th¼ng ®iÒu ®ã ngay tõ n¨m 1908, cuéc sèng", ®· ®−îc biÓu hiÖn, tËp trung vµ m« t¶ rÊt ®¹t trong mét n¨m tr−íc khi xuÊt b¶n tê "B×nh minh cña chóng ta". NÕu chØ mét c©u ®ã. Cã thÓ bæ sung, thay thÕ, ph¸t triÓn, gi¶i thÝch vµo th¸ng Ch¹p 1910 «ng Ma-Ðp-xki hái r»ng trµo l−u thñ tiªu ®o¹n trÝch dÉn V. Lª-vi-tx¬-ki trªn ®©y b»ng hµng tr¨m ®o¹n lµ c¸i g×, th× h·y b¶o «ng ta t×m c©u tr¶ lêi ®· c«ng bè chÝnh thøc trÝch dÉn kh¸c. §ã lµ mét c©u nãi còng "kinh ®iÓn" nh− c©u nãi c¸ch ®©y võa trßn hai n¨m 61. ¤ng ta sÏ thÊy trong c©u tr¶ lêi ®ã næi tiÕng cña BÐc-stanh: "phong trµo lµ tÊt c¶, cßn môc ®Ých cuèi cïng ch¼ng lµ g× c¶" 58, hoÆc nh− c©u cña Pr«-c«-p«-vÝch (trong sù nhËn ®Þnh chÝnh x¸c nhÊt vµ ®Çy ®ñ nhÊt vÒ t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" lµ t¹p chÝ m·i mét n¨m sau, kÓ tõ khi cã nhËn xÐt "Credo" n¨m 1899): viÖc cña c«ng nh©n lµ ®Êu tranh kinh tÕ, viÖc cña ph¸i tù do lµ ®Êu tranh chÝnh trÞ 59. ®ã, míi xuÊt hiÖn. Sao l¹i cã thÓ nh− vËy ®−îc? Cã thÓ nh− vËy ¤ng Lª-vi-tx¬-ki sai lÇm vÒ lý luËn khi «ng ®èi lËp b¸ quyÒn lµ v× tr−íc kia vµ hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ nãi vÒ ng−êi, mµ lµ nãi l·nh ®¹o víi ®¶ng cã tÝnh chÊt giai cÊp. ChØ riªng viÖc ®èi lËp ®ã vÒ mét trµo l−u ®· h×nh thµnh n¨m 1907 (chØ cÇn xem ®o¹n cuèi
  8. V. I. Lª-nin Chñ nghÜa M¸c vµ t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" 134 135 nh÷ng ng−êi mong muèn trë thµnh nh÷ng ng−êi ñng hé giai cÊp cuèn s¸ch cña chÝnh «ng Tsª-rª-va-nin viÕt vÒ nh÷ng sù kiÖn mïa xu©n 1907 62), ®· biÓu hiÖn ra râ rµng n¨m 1908, ®· ®−îc c¸c ®ã. Nã chØ lµ mét trong nh÷ng dßng suèi cña mét dßng n−íc ®èi thñ cña nã ®¸nh gi¸ vµo cuèi n¨m 1908, ®· lËp riªng cho m×nh "ng−îc" to réng, chung cho nhiÒu giai cÊp; nã lµ ®Æc ®iÓm riªng mét c¬ quan b¸o chÝ c«ng khai vµ c¸c c¬ quan kh¸c vµo n¨m 1910. cho c¶ thêi gian ba n¨m 1908 - 1910 , vµ cã thÓ sÏ lµ ®Æc ®iÓm Nãi: tr−íc kia lµ b¸ quyÒn l·nh ®¹o, cßn sau nµy ph¶i lµ "®¶ng riªng cho nhiÒu n¨m n÷a. Trong bµi b¸o nµy, t«i ph¶i h¹n chÕ ë cã tÝnh chÊt giai cÊp", ⎯ cã nghÜa lµ chØ ra mét c¸ch râ rµng mèi viÖc nªu lªn ®Æc ®iÓm cña dßng suèi ®ã theo nh÷ng ®o¹n trÝch liªn hÖ cña chñ nghÜa thñ tiªu víi viÖc tõ bá b¸ quyÒn l·nh ®¹o dÉn trong nh÷ng sè 2 - 7 tê "B×nh minh cña chóng ta". Trong vµ sù ®o¹n tuyÖt cña trµo l−u ®ã víi chñ nghÜa M¸c. Chñ nghÜa nh÷ng bµi b¸o sau t«i hy väng sÏ nãi vÒ c¸c sè 10, 11 vµ 12 cña t¹p M¸c nãi r»ng: v× trong qu¸ khø ®· cã "b¸ quyÒn l·nh ®¹o", cho chÝ ®ã, còng nh− sÏ chøng minh tØ mØ h¬n ý kiÕn cho r»ng c¸i dßng nªn giai cÊp nÈy sinh ra tõ tæng sè c¸c nghÒ, c¸c ngµnh chuyªn suèi chñ nghÜa thñ tiªu chØ lµ mét bé phËn cña dßng chñ nghÜa m«n, c¸c ph−êng héi, bëi v× chÝnh viÖc cã ý thøc vÒ t− t−ëng b¸ "Nh÷ng c¸i mèc". quyÒn l·nh ®¹o, chÝnh sù thùc hiÖn t− t−ëng ®ã b»ng ho¹t ®éng cña m×nh, ®· biÕn tæng sè c¸c ph−êng héi thµnh giai cÊp. Vµ mét " ViÕt sau ngµy 22 th¸ng Giªng khi ®· ph¸t triÓn thµnh "giai cÊp" råi th× kh«ng cã ®iÒu kiÖn bªn (4 th¸ng Hai) 1911 ngoµi nµo, kh«ng cã khã kh¨n nµo, kh«ng cã viÖc quy mét sè §¨ng ngµy 22 th¸ng T− 1911 trªn Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn t¹p chÝ nguyªn thµnh mét ph©n sè nµo, kh«ng cã sù h©n hoan nµo cña t¹p chÝ "§êi sèng hiÖn nay" ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc", kh«ng cã sù hÌn nh¸t nµo cña bän c¬ héi (Ba-cu), sè 3 chñ nghÜa l¹i cã thÓ bãp chÕt næi mÇm mèng ®ã ®−îc. MÆc dï Ký tªn: V. I - lin ng−êi ta kh«ng "tr«ng thÊy" nã ë ngoµi mÆt (c¸c ngµi P«-t¬-rª- xèp kh«ng tr«ng thÊy hay gi¶ vê kh«ng tr«ng thÊy nã, v× kh«ng muèn tr«ng thÊy nã), nh−ng mÇm mèng ®ã ®· sèng, ®ang sèng vµ hiÖn t¹i nã vÉn gi÷ g×n ®−îc c¸i "qu¸ khø", nã ®em c¸i qu¸ khø vµo t−¬ng lai. V× b¸ quyÒn l·nh ®¹o ®· cã trong qu¸ khø, cho nªn, bÊt chÊp tÊt c¶ bän bá cuéc ®ñ mäi lo¹i, hiÖn nay vµ sau nµy, nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt cã nghÜa vô ph¶i b¶o vÖ t− t−ëng b¸ quyÒn l·nh ®¹o, ⎯ nhiÖm vô t− t−ëng ®ã hoµn toµn phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®· tõ nh÷ng ph−êng héi t¹o ra giai cÊp, ®ang tiÕp tôc t¹o ra, më réng, cñng cè giai cÊp, ®ang t¨ng c−êng sù ph¶n kÝch cña nã chèng l¹i tÊt c¶ "c¸c biÓu hiÖn cña ¶nh h−ëng cña giai cÊp t− s¶n". Cßn t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" th× trong suèt mét n¨m trêi chÝnh lµ ®· tËp trung trong m×nh c¸i biÓu hiÖn cña ¶nh h−ëng cña giai cÊp t− s¶n ®èi víi giai cÊp v« s¶n. Chñ nghÜa thñ tiªu kh«ng nh÷ng chØ tån t¹i víi tÝnh c¸ch lµ mét trµo l−u trong sè
  9. 136 Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta (VÒ «ng P«-t¬-rª-xèp vµ V. Ba-Da-Rèp) Cã lo¹i tr−íc t¸c mµ toµn bé ý nghÜa lµ ë tÝnh chÊt £-r«-xt¬- r¸t cña nã. Mét t¸c phÈm b×nh th−êng nhÊt thuéc lo¹i nh− "Nh÷ng tiÒn ®Ò" næi tiÕng cña E. BÐc-stanh ch¼ng h¹n, cã ®−îc mét ý nghÜa chÝnh trÞ ®Æc s¾c, trë thµnh tuyªn ng«n cña mét trµo l−u trong néi bé hµng ngò m¸c-xÝt ®· hoµn toµn xa rêi chñ nghÜa M¸c. Kh«ng nghi ngê g× hÕt, bµi b¸o cña «ng P«-t¬-rª-xèp vÒ nh÷ng chuyÖn vôn vÆt trong tê ""B×nh minh cña chóng ta" sè th¸ng Hai n¨m võa qua vµ bµi tr¶ lêi cña V. Ba-da-rèp trong tËp "B×nh minh cña chóng ta" sè th¸ng T−, xÐt theo tÝnh chÊt £-r«-xt¬-r¸t cña nã mµ nãi, còng cã ý nghÜa ®Æc s¾c nh− vËy. §−¬ng nhiªn, c¸c vÊn ®Ò mµ c¸c bµi b¸o ®ã ®Ò cËp ®Õn cßn xa míi s©u s¾c, míi réng lín, míi cã ý nghÜa quèc tÕ nh− nh÷ng vÊn ®Ò do BÐc- stanh nªu lªn ( hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ: ®−a ra sau giai cÊp t− s¶n), nh−ng ®èi víi ng−êi Nga chóng ta, ë thêi kú nh÷ng n¨m 1908 - 1909 - 1910 -?, ®ã l¹i lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÇm quan träng lín lao vµ c¬ b¶n. V× vËy, nh÷ng bµi b¸o cña «ng P«-t¬-rª-xèp vµ V. Ba-da-rèp ch−a lçi thêi, vµ nãi ®Õn chóng lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt, mét ®iÒu b¾t buéc. B×a t¹p chÝ "T− t−ëng", sè 2, th¸ng Giªng 1911, I trong ®ã ®¨ng ch−¬ng II bµi cña V. I. Lª-nin "VÒ thèng kª c¸c cuéc b·i c«ng ë Nga" vµ phÇn ®Çu bµi "Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta Vèn lµ kÎ sÝnh dïng nh÷ng lêi lÏ kh«ng tù nhiªn, hoa mü, cÇu (VÒ «ng P«-t¬-rª-xèp vµ V. Ba-da-rèp)" kú, «ng P«-t¬-rª-xèp dµnh bµi b¸o cña m×nh cho "tÊn kÞch hiÖn t¹i cña nh÷ng khuynh h−íng chÝnh trÞ x· héi cña chóng ta". Thùc ¶nh thu nhá
  10. Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 137 tÕ «ng ta hoµn toµn kh«ng v¹ch ra vµ kh«ng thÓ v¹ch ra ®−îc c¸i g× cã tÝnh kÞch trong sù tiÕn ho¸, sau thêi kú c¸ch m¹ng, cña chñ nghÜa tù do, chñ nghÜa d©n tuý vµ chñ nghÜa M¸c, mµ «ng ta ®Þnh nãi. Song, tÝnh hµi h−íc trong nh÷ng lËp luËn cña «ng P«-t¬-rª- xèp th× kh«ng sao kÓ hÕt ®−îc. ¤ng P«-t¬-rª-xèp viÕt: "Víi tÝnh c¸ch lµ mét trµo l−u t− t−ëng, chÝnh chñ nghÜa tù do lµ bøc tranh vÒ sù tan r· ®Õn cùc ®iÓm vµ vÒ sù bÊt lùc tét ®é. H·y xÐt dï chØ c¸i vÕt r¹n ®ang ngµy cµng s©u thªm, gi÷a chñ nghÜa tù do thùc tiÔn vµ chñ nghÜa tù do sÝnh lý luËn", tøc lµ gi÷a "chñ nghÜa kinh nghiÖm" cña tê "Ng«n luËn" cña Mi-li-u-cèp vµ nh÷ng lý luËn cña ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc". ⎯ Xin ®ñ råi ®Êy, «ng b¹n hÕt søc th©n mÕn ¹! Gi÷a ®iÒu mµ ngµi vµ nh÷ng phÇn tö nöa tù do chñ nghÜa t−¬ng tù nh− ngµi th−êng nãi vµ nghÜ vÒ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn vµo nh÷ng n¨m 1905 - 1906 - 1907, vµ ®iÒu mµ ngµi buéc ph¶i thõa nhËn, lóng tóng vµ m©u thuÉn víi m×nh håi nh÷ng n¨m 1909 - 1910, ®· cã vÕt r¹n ®ang ngµy cµng s©u thªm. M©u thuÉn gi÷a "chñ nghÜa kinh nghiÖm" cña c¸c nhµ thùc tiÔn thuéc ph¸i tù do vµ nh÷ng lý luËn cña c¸c ngµi µ la1) Xt¬-ru-vª ®· biÓu lé hoµn toµn râ rµng, thËm chÝ tr−íc c¶ n¨m 1905: xin c¸c ngµi h·y nhí l¹i xem tê "Gi¶i phãng" 63 lóc ®ã cø mçi lÇn m−u toan "nãi lý luËn" th× l¹i bÞ lÇm l¹c thËt sù nh− thÕ nµo. NÕu hiÖn nay ngµi b¾t ®Çu nghÜ r»ng chñ nghÜa tù do "tá ra" h×nh nh− "®· bÞ ph¸ tan" (®ã vÉn l¹i lµ lèi nãi quanh co, mét c©u s¸o rçng, v× ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" ®óng lµ kh«ng hÒ c¾t ®øt quan hÖ víi tê "Ng«n luËn" vµ tê "Ng«n luËn" còng kh«ng hÒ c¾t ®øt quan hÖ víi ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc", mµ chóng ®·, ®ang vµ sÏ chung sèng víi nhau rÊt tèt ®Ñp), "v« t¸c dông", "l¬ löng trªn kh«ng", r»ng ®ã chØ lµ "bé phËn kÐm æn ®Þnh nhÊt" (Sic! 2)) "cña ph¸i d©n chñ t− s¶n", "lµ ng−êi bá phiÕu bÇu cö kh«ng ®Õn nçi tåi", v.v., ⎯ th× nh÷ng tiÕng kªu la cña ngµi vÒ "tÊn bi kÞch" cña chñ nghÜa tù do chØ nãi lªn tÊn bi hµi kÞch vÒ sù _______________________________________ ⎯ theo kiÓu 1) ⎯ nh− thÕ ®ã! 2)
  11. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 138 139 ph¸ s¶n cña nh÷ng ¶o t−ëng cña ngµi mµ th«i. Chñ nghÜa tù do chÝnh lóc Êy nã cã thÓ lîi dông ®a sè ®ã ®Ó phôc vô ph¸i d©n chñ "tá ra" lµ bé phËn kÐm æn ®Þnh nhÊt cña ph¸i d©n chñ t− s¶n ®óng hay ®Ó k×m h·m sù nghiÖp cña ph¸i d©n chñ, ®Ó gióp ®ì ph¸i d©n lµ kh«ng ph¶i vµo lóc nµy, kh«ng ph¶i vµo thêi kú ba n¨m 1908 - chñ (dï chØ lµ trong viÖc nhá, ch¼ng h¹n nh− trong viÖc tæ chøc 1910, mµ chÝnh lµ vµo ba n¨m tr−íc. "KÎ kÐm æn ®Þnh nhÊt", c¸c ñy ban ruéng ®Êt ®Þa ph−¬ng) vµ ®Ó nÖn nh÷ng ®ßn vµo l−ng ph¸i d©n chñ. §Æc ®iÓm cña thêi kú nµy chÝnh lµ: ph¸i d©n chñ - lËp ®ã lµ bän gi¶ danh x· héi chñ nghÜa, nh÷ng kÎ ®em mï-t¹t ra mêi c«ng chóng sau b÷a ¨n. §Æc ®iÓm cña ba n¨m tr−íc, vÒ vÊn ®Ò hiÕn "bÞ treo l¬ löng trªn kh«ng", "ng−êi bá phiÕu bÇu cö kh«ng mµ «ng P«-t¬-rª-xèp ®· ph©n tÝch, lµ chñ nghÜa tù do "l¬ löng ®Õn nçi tåi" lµ kÎ v¹ch ra nh÷ng huÊn thÞ cho §u-ma tiÕp sau, tøc trªn kh«ng", "ng−êi bá phiÕu bÇu cö" "v« t¸c dông", v.v.. Lóc ®ã lµ §u-ma cña ph¸i th¸ng M−êi, vµ chØ cã thÕ th«i. viÖc thõa nhËn tÝnh chÊt Êy cña chñ nghÜa tù do lµ mét nhiÖm vô Cßn trong ba n¨m tiÕp sau th× ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, tuy vÉn nguyªn nh− hiÖn nay, vÉn nguyªn nh− tr−íc ®©y, nh−ng Ýt "bÞ chÝnh trÞ tr−íc m¾t, viÖc nh¾c nhë quÇn chóng c¶nh gi¸c lµ tr¸ch treo l¬ löng trªn kh«ng" h¬n tr−íc ®©y. Ngµi P«-t¬-rª-xèp ¹, nhiÖm cÊp b¸ch kh«ng nh÷ng cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa, ngµi gièng hÖt vÞ h¶o h¸n trong b¶n anh hïng ca d©n gian, kÎ ®· mµ cña c¶ nh÷ng ng−êi d©n chñ triÖt ®Ó n÷a. Vµo th¸ng Ba 1906, gµo lªn nh÷ng nguyÖn väng vµ ý kiÕn cña m×nh mét c¸ch kh«ng chø kh«ng ph¶i vµo th¸ng Hai 1910, ®iÒu quan träng lµ ph¶i nh¾c hoµn toµn ®óng lóc. Ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" n¨m 1909 Ýt "bÞ treo l¬ nhë cho quÇn chóng thÊy r»ng chñ nghÜa tù do cña ph¸i d©n chñ - löng trªn kh«ng" h¬n Mu-r«m-txÐp n¨m 1906, bëi v× hä gióp Ých lËp hiÕn ®ang treo l¬ löng trªn kh«ng, r»ng nã lµ v« t¸c dông, r»ng thËt sù, phôc vô thiÕt thùc cho giai cÊp cã thÕ lùc lín trong nÒn nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®ang dÉn ®Õn chç ch¼ng cã gi¸ trÞ kinh tÕ quèc d©n n−íc Nga, cô thÓ lµ bän ®Þa chñ vµ bän t− b¶n. g×, ®Õn tÊn hµi kÞch cña "nh÷ng ng−êi bá phiÕu bÇu cö kh«ng ®Õn Ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" gióp nh÷ng con ng−êi ®¸ng kÝnh ®ã thu nçi tåi", r»ng nh÷ng th¾ng lîi cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn lµ con thËp kho vò khÝ dµnh cho cuéc ®Êu tranh vÒ chÝnh trÞ - t− t−ëng ®−êng khóc khuûu bÊp bªnh gi÷a chÕ ®é lËp hiÕn "thËt sù" (xin ®äc: chèng chñ nghÜa d©n chñ vµ chñ nghÜa x· héi: ®ã lµ mét viÖc lµm cã vÎ lµ chÕ ®é lËp hiÕn) cña bän Si-pèp hay bän Gu-ts¬-cèp vµ mµ bÊt kú viÖc gi¶i t¸n §u-ma nµo, bÊt kú lµn sãng bÊt b×nh vÒ cuéc ®Êu tranh v× d©n chñ cña nh÷ng phÇn tö kh«ng bÞ treo l¬ löng chÝnh trÞ nãi chung nµo trªn c¬ së kinh tÕ - x· héi lóc ®ã, còng trªn kh«ng vµ kh«ng tù h¹n chÕ ë chç chØ ng¾m nghÝa say s−a kh«ng thÓ ph¸ ho¹i ®−îc. Chõng nµo cßn giai cÊp bän ®Þa chñ nh÷ng l¸ phiÕu bÇu cö. ¤ng b¹n hÕt søc th©n mÕn ¬i, xin h·y vµ bän t− b¶n, th× chõng ®ã vÉn cßn nh÷ng ®Çy tí båi bót cña nhí l¹i xem ai lµ ng−êi ®· nãi lªn ®óng lóc sù thËt ®ã vÒ ph¸i tù chóng: bän I-d¬-g«-Ðp, Xt¬-ru-vª, Phran-c¬ vµ ®ång bän. Cßn do, håi th¸ng Ba 1906? 64 "viÖc lµm" cña bän Mu-r«m-txÐp vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn trong "TÝnh chÊt v« t¸c dông" cña ph¸i tù do "treo l¬ löng trªn §u-ma I th× nãi chung cã thÓ bÞ "ph¸ ho¹i" (v× ®Êy kh«ng ph¶i lµ kh«ng", v. v., hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ dÊu hiÖu næi bËt, lµ ®Æc ®iÓm viÖc lµm mµ chØ lµ nh÷ng lêi lÏ lµm ®åi trôy nh©n d©n, chø kh«ng cña ba n¨m (1908 - 1910) cña chóng ta. Tr¸i l¹i. Sù bÊt lùc xÐt vÒ mÆt ph¶i phôc vô nh©n d©n) bëi viÖc gi¶i t¸n §u-ma. giai cÊp cña ph¸i tù do, sù sî h·i cña nã tr−íc ph¸i d©n chñ, sù §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn trong §u-ma III th× còng vÉn lµ nghÌo nµn cña nã vÒ chÝnh trÞ, kh«ng cã g× thay ®æi, nh−ng sù bÊt c¸i ®¶ng, víi vÉn c¸i hÖ t− t−ëng, vÉn c¸i chÝnh s¸ch, vµ trªn mét lùc ®ã ®· ®¹t tíi cùc ®iÓm khi cã nh÷ng kh¶ n¨ng biÓu lé møc ®é quan träng vÉn c¸i thµnh phÇn nh− trong §u-ma I vËy. søc m¹nh, khi cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®em l¹i −u thÕ hoµn toµn cho Vµ chÝnh v× vËy bän d©n chñ - lËp hiÕn trong §u-ma III Ýt bÞ ph¸i tù do Ýt ra lµ trong mét sè lÜnh vùc ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh. Khi "treo l¬ löng trªn kh«ng" h¬n nhiÒu so víi trong §u-ma I. ¤ng ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn chiÕm ®a sè trong §u-ma I ch¼ng h¹n, th×
  12. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 140 141 P«-t¬-rª-xèp th©n mÕn, «ng kh«ng hiÓu ®iÒu ®ã −? ¤ng ®· nghÞ th¾n vµ gi¶n ®¬n thõa nhËn c¸i hiÖn t¹i hiÓn nhiªn sÏ ®Ëp th¼ng luËn mét c¸ch v« Ých vÒ "tÊn kÞch hiÖn nay cña nh÷ng khuynh vµo toµn bé triÕt häc thñ tiªu chñ nghÜa cña c¸c ngµi P«-t¬-rª-xèp. h−íng chÝnh trÞ - x· héi cña chóng ta" ®Êy! T«i thËm chÝ xin nãi Gi¶n ®¬n vµ th¼ng th¾n thõa nhËn nh− vËy mét sù thËt lÞch sö riªng víi «ng r»ng ngay c¶ tõ nay vÒ sau n÷a, trong mét thêi gian mµ hiÖn giê hoµn toµn kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc, cã nghÜa lµ thõa nhËn r»ng ë Nga bän d©n chñ - lËp hiÕn ch−a bao giê lµ ph¸i d©n cã lÏ kh¸ dµi, ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña bän d©n chñ - lËp hiÕn sÏ kh«ng ph¶i lµ "v« t¸c dông", kh«ng ph¶i chØ nhê vµo "t¸c dông chñ cã ®«i chót tÝnh chÊt quÇn chóng, ch−a bao giê thi hµnh mét chÝnh s¸ch d©n chñ, cßn n«ng d©n ⎯ chÝnh "hµng triÖu n«ng d©n" m¹nh" cã tÝnh chÊt ph¶n ®éng cña ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc", mµ cßn mµ ngay c¶ «ng P«-t¬-rª-xèp còng nãi ®Õn Êy ⎯ th× tr−íc kia nhê vµo chç chõng nµo ph¸i d©n chñ cßn cã nh÷ng con c¸ giÕc chÝnh trÞ, th× c¶ nh÷ng con c¸ m¨ng cña ph¸i tù do còng cßn cã vµ hiÖn nay vÉn lµ ph¸i d©n chñ t− s¶n ®ã (víi tÊt c¶ tÝnh chÊt h¹n c¸i mµ sèng. Chõng nµo cßn t×nh tr¹ng bÊp bªnh trong chñ nghÜa chÕ cña ph¸i d©n chñ t− s¶n). ¤ng P«-t¬-rª-xèp l¶ng tr¸nh vÊn ®Ò c¬ b¶n ®ã ®Ó cøu v·n chÝnh c¸i triÕt häc thñ tiªu chñ nghÜa. x· héi, cßn c¸i th¸i ®é −¬n hÌn trong chñ nghÜa d©n chñ, lµ nh÷ng c¸i ®−îc minh häa rÊt râ qua nh÷ng nh©n vËt µ la P«-t¬-rª-xèp, ¤ng kh«ng cøu ®−îc ®©u! th× chõng ®ã nh÷ng "nhµ kinh nghiÖm chñ nghÜa" cña ph¸i tù do Cè g¾ng l¶ng tr¸nh qu¸ khø vµ hiÖn t¹i cña ph¸i d©n chñ n«ng lu«n lu«n vÉn cßn ®ñ tµi nghÖ ®Ó c©u nh÷ng con c¸ giÕc ®ã. §õng d©n, «ng P«-t¬-rª-xèp l¹i mét lÇn n÷a tá ra vông vÒ lóng tóng khi buån, c¸c ngµi d©n chñ - lËp hiÕn ¹: chõng nµo bän P«-t¬-rª-xèp nãi mét c¸ch qu¶ quyÕt vÒ t−¬ng lai. Mét lÇn n÷a l¹i chËm ch©n ch−a chÕt th× c¸c ngµi vÉn cã c¸i ®Ó sèng ! råi, «ng b¹n hÕt søc th©n mÕn ¹! ChÝnh ngµi ®· nãi vÒ "nh÷ng hËu qu¶ cã thÓ cã cña ®¹o luËt ngµy 9 th¸ng M−êi mét", ⎯ cã nghÜa lµ chÝnh ngµi c«ng nhËn kh¶ n¨ng (®−¬ng nhiªn lµ kh¶ n¨ng II hoµn toµn trõu t−îng) thµnh c«ng cña nã 65. Nh−ng thµnh c«ng nh− vËy th× "ch−¬ng lÞch sö míi" cã thÓ kh«ng nh÷ng lµ mét Khi nãi vÒ ph¸i d©n tóy, «ng P«-t¬-rª-xèp l¹i cµng kh«ng ch−¬ng trong lÞch sö cña ph¸i d©n chñ n«ng d©n, mµ cßn lµ mét nãi ®−îc r¹ch rßi. ¤ng ta gäi bän d©n chñ - lËp hiÕn lµ "nh÷ng ch−¬ng trong lÞch sö cña nh÷ng ®iÒn chñ n«ng d©n n÷a. nhµ d©n chñ cò" vµ thËm chÝ lµ "nh÷ng phÇn tö ph¸i tù do cò" Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n«ng d©n ë Nga vµ, do ®ã, sù n÷a. VÒ n«ng d©n «ng ta nãi: "nÕu n«ng d©n ®i vµo ®êi sèng chÝnh ph¸t triÓn cña chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña n«ng d©n vµ sù trÞ («ng P«-t¬-rª-xèp cho r»ng n«ng d©n ch−a ®i vµo ®êi sèng ®ã) th× hä cã thÓ sÏ më ®Çu mét ch−¬ng lÞch sö hoµn toµn míi ⎯ lÞch ph¸t triÓn chÝnh trÞ cña n«ng d©n kh«ng thÓ ®i theo con ®−êng sö cña ph¸i d©n chñ n«ng d©n ⎯ vµ do ®ã sÏ chÊm døt lÞch sö nµo kh¸c ngoµi con ®−êng t− b¶n chñ nghÜa. VÒ thùc chÊt cña nã mµ nãi th× c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ph¸i d©n tóy, d−íi h×nh thøc cña ph¸i d©n chñ cò, d©n chñ trÝ thøc vµ d©n tóy". b¶n c−¬ng lÜnh hµnh ®éng næi tiÕng cña 104 ng−êi (cña §u-ma I Nh− vËy bän d©n chñ - lËp hiÕn lµ nh÷ng nhµ d©n chñ cò, vµ II) 66 ch¼ng h¹n, kh«ng nh÷ng kh«ng m©u thuÉn víi sù ph¸t cßn n«ng d©n lµ nh÷ng nhµ d©n chñ t−¬ng lai. ThÕ th× nh÷ng triÓn t− b¶n chñ nghÜa ®ã, mµ tr¸i l¹i cßn cã nghÜa lµ t¹o ®iÒu kiÖn nhµ d©n chñ hiÖn t¹i ®©u? Hay lµ ë n−íc Nga nh÷ng n¨m 1905 - cho sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa réng r·i nhÊt vµ nhanh chãng 1907 vµ ë n−íc Nga nh÷ng n¨m 1908 - 1910 kh«ng cã ph¸i d©n nhÊt. Ng−îc l¹i, c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt hiÖn nay cã nghÜa lµ mét chñ, kh«ng cã ph¸i d©n chñ cã tÝnh chÊt quÇn chóng? C¸i hiÖn sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa chËm ch¹p nhÊt, chËt hÑp nhÊt, bÞ t¹i th× bÞ P«-t¬-rª-xèp che giÊu b»ng nh÷ng c©u "quanh co" kh¸c rµng buéc h¬n c¶ bëi nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n«. Nh÷ng nhau nh»m l¶ng tr¸nh thùc chÊt cña vÊn ®Ò, bëi v× viÖc th¼ng
  13. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 142 143 III ®iÒu kiÖn kinh tÕ - lÞch sö kh¸ch quan ch−a gi¶i quyÕt mét ®iÒu lµ trong nh÷ng c−¬ng lÜnh Êy c−¬ng lÜnh nµo cuèi cïng sÏ quyÕt Sù biÕn chuyÓn ®ã trë nªn cµng râ rµng h¬n, khi «ng P«- ®Þnh h×nh thøc cña nh÷ng quan hÖ ruéng ®Êt t− s¶n ë n−íc Nga t¬-rª-xèp chuyÓn sang bµn luËn vÒ chñ nghÜa M¸c. ¤ng ta viÕt: giíi míi. trÝ thøc "th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c tiÓu tæ cã tÝnh chÊt Nh÷ng sù thËt ®¬n gi¶n bÞ c¸c ®¹i biÓu cña xu h−íng thñ ®¶ng cña m×nh... ®· lµm lu mê giai cÊp v« s¶n". ¤ng sÏ kh«ng thÓ tiªu chñ nghÜa lµm rèi r¾m ra, lµ nh− vËy ®ã. phñ nhËn ®−îc mét sù thËt lµ giai cÊp t− s¶n ®· th«ng qua tËp "Nh÷ng c¸i mèc" vµ toµn bé b¸o chÝ cña ph¸i tù do tung ra c¸i t− ¤ng P«-t¬-rª-xèp viÕt vÒ nh÷ng sù thay ®æi trong ph¸i d©n chñ trÝ thøc, d©n tóy nh− sau: "Trong khi mäi sù ®Òu thay ®æi th× cã mét t−ëng ®ã mét c¸ch réng r·i nhÊt, ®· sö dông nã ®Ó chèng l¹i giai ®iÒu vÉn kh«ng thay ®æi lµ: cho tíi nay (!) n«ng d©n cô thÓ vÉn ch−a ra cÊp v« s¶n. Trong chÝnh bµi tiÓu luËn ¸c-xen-rèt ®−a ra t− ®iÒu söa ®æi ®èi víi hÖ t− t−ëng trÝ thøc mµ ë d−íi nã lµ hÖ t− t−ëng t−ëng Êy, «ng ta ®· viÕt vÒ c¸i "lÞch sö o¸i o¨m" cã thÓ kiÕm cho n«ng d©n". ph¸i d©n chñ t− s¶n mét l·nh tô trong tr−êng ph¸i cña chñ nghÜa M¸c. LÞch sö o¸i o¨m ®· lîi dông c¸i hè mµ ¸c-xen-rèt cã nh· ý §ã lµ lêi lÏ thuÇn tóy cña ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" vµ hoµn toµn däa lµ ®µo cho nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, ®Ó ch«n chÝnh b¶n th©n dèi tr¸. N¨m 1905 trªn s©n khÊu lÞch sö c«ng khai ®· xuÊt hiÖn ¸c-xen-rèt ! líp n«ng d©n ®«ng ®¶o hÕt søc "cô thÓ" vµ hÕt søc b×nh th−êng, NÕu «ng chuyÓn sang nh÷ng sù thËt lÞch sö kh¸ch quan, th× hä ®· ®−a ra mét lo¹t "söa ®æi" ®èi víi "hÖ t− t−ëng trÝ thøc" cña tÊt c¶ nh÷ng sù thËt ®ã, toµn bé thêi kú nh÷ng n¨m 1905 - 1907, ph¸i d©n tóy vµ c¸c ®¶ng d©n tóy. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng söa ngay c¶ cuéc bÇu cö vµo §u-ma II n÷a (nÕu lÊy vÝ dô mét trong ®æi ®ã ph¸i d©n tóy ®Òu hiÓu c¶, nh−ng n«ng d©n ®· ®−a ra. N¨m nh÷ng sù kiÖn gi¶n ®¬n nhÊt chø kh«ng ph¶i mét trong nh÷ng sù 1906 vµ 1907 chÝnh tÇng líp n«ng d©n hÕt søc "cô thÓ" ®· t¹o ra kiÖn lín nhÊt) ®Òu ®· chøng minh mét c¸ch døt kho¸t r»ng c¸c nhãm lao ®éng vµ dù ¸n cña 104 ng−êi, qua ®ã ®−a ra mét "viÖc x©y dùng c¸c tiÓu tæ cã tÝnh chÊt ®¶ng" kh«ng "lµm lu mê" lo¹t söa ®æi mµ ngay c¶ ph¸i d©n tóy còng ph¶i ghi nhËn mét ng−êi v« s¶n, mµ lµ ®· trùc tiÕp chuyÓn sang viÖc x©y dùng ®¶ng phÇn. Ch¼ng h¹n, mäi ng−êi ®Òu thõa nhËn r»ng tÇng líp n«ng vµ c«ng ®oµn cña qu¶ng ®¹i quÇn chóng giai cÊp v« s¶n. d©n "cô thÓ" ®· biÓu lé kh¸t väng lµm chñ cña m×nh vµ ®¸ng lÏ Nh−ng chóng ta h·y chuyÓn sang c¸i chñ yÕu, c¸i "chèt" cña t¸n thµnh "c«ng x·" th× hä l¹i t¸n thµnh chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng bµi ph¸t biÓu cã tÝnh chÊt £-r«-xt¬-r¸t cña «ng P«-t¬-rª-xèp. ¤ng ®Êt cña c¸ nh©n vµ cña tæ cµy chung. ta qu¶ quyÕt r»ng t− t−ëng m¸c-xÝt "say s−a v× thø thuèc mª Ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc", trong lóc thanh trõng ph¸i d©n chñ nh÷ng chuyÖn vôn vÆt" ⎯ cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa Ma- ra khái ph¸i tù do vµ biÕn mét c¸ch cã hÖ thèng ph¸i tù do thµnh kh¬ vµ cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thñ tiªu ⎯ "tranh c·i vÒ kÎ phôc vô cho tói tiÒn, ®· thùc hiÖn ®óng sø mÖnh lÞch sö cña ®ñ mäi chuyÖn, chØ trõ vÊn ®Ò xem c¸i g× lµ d©y thÇn kinh cña m×nh khi hä tuyªn bè phong trµo nh÷ng n¨m 1905 - 1907 lµ phong mét trµo l−u x· héi - chÝnh trÞ nh− trµo l−u m¸c-xÝt, chØ trõ nh÷ng trµo trÝ thøc vµ qu¶ quyÕt r»ng tÇng líp n«ng d©n cô thÓ ®· kh«ng vÊn ®Ò kinh tÕ vµ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ". ¤ng P«-t¬-rª-xèp ®−a ra ®iÒu söa ®æi g× ®èi víi hÖ t− t−ëng trÝ thøc c¶. TÊn bi hµi thèt lªn r»ng nh÷ng vÊn ®Ò ®ã nhiÒu kh«ng biÕt bao nhiªu mµ kÓ. kÞch cña xu h−íng thñ tiªu chÝnh lµ ë chç nã kh«ng nhËn thÊy "Sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n−íc Nga ra sao, nã g©y ra nh÷ng sù r»ng nh÷ng ®iÒu qu¶ quyÕt cña nã ®· biÕn thµnh sù l¾p l¹i ®¬n chuyÓn biÕn lùc l−îng nh− thÕ nµo sau l−ng thÕ lùc ph¶n ®éng, thuÇn nh÷ng t− t−ëng cña ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc".
  14. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 144 145 Nh÷ng ai phñ nhËn (hay kh«ng hiÓu) nh÷ng biÖn ph¸p chuÈn bÞ c¸i g× ®· x¶y ra ë n«ng th«n vµ ë thµnh phè, sù ph¸t triÓn ®ã ®· míi, hoÆc phñ nhËn sù thËt lµ tr−íc mÆt chóng ta cßn cã nh÷ng ®em l¹i nh÷ng thay ®æi g× trong thµnh phÇn x· héi cña giai cÊp vÊn ®Ò cò vµ chóng ta h−ëng øng c¸ch gi¶i quyÕt nh− cò nh÷ng c«ng nh©n Nga, v. v. vµ v. v. ? §©u lµ nh÷ng c©u tr¶ lêi hay lµ vÊn ®Ò ®ã, ⎯ nh÷ng kÎ ®ã thùc tÕ xa rêi c¬ së cña chñ nghÜa nh÷ng c©u tr¶ lêi s¬ bé vÒ nh÷ng c©u hái ®ã, ®©u lµ tr−êng ph¸i M¸c, nh÷ng kÎ ®ã thùc tÕ lµ tï nh©n cña ph¸i tù do (nh− P«-t¬-rª- kinh tÕ cña chñ nghÜa M¸c ë Nga?" xèp, Lª-vi-tx¬-ki, v. v.) hay cña bän duy t©m chñ nghÜa vµ ChÝnh b¶n th©n c¸i "hÖ thèng cÊp bËc" mµ sù tån t¹i ®· bÞ «ng bän c«ng ®oµn chñ nghÜa (nh− V. Ba-da-rèp vµ nh÷ng kÎ P«-t¬-rª-xèp phñ nhËn mét c¸ch gi¶ dèi vµ cã ¸c ý, ®· ®−a ra kh¸c). c©u tr¶ lêi, hay Ýt ra còng lµ c©u tr¶ lêi s¬ bé. Sù ph¸t triÓn cña Lµ tï nh©n cña nh÷ng ng−êi xa l¹ vµ nh÷ng t− t−ëng xa l¹, chÕ ®é nhµ n−íc ë Nga trong suèt ba thÕ kû võa qua chØ cho ta c¶ P«-t¬-rª-xèp lÉn Ba-da-rèp cïng víi nh÷ng kÎ cïng t− t−ëng thÊy r»ng chÕ ®é ®ã ®· thay ®æi tÝnh chÊt giai cÊp cña nã theo mét víi hä ®Òu kh«ng tr¸nh khái rèi bêi lªn vµ r¬i vµo t×nh tr¹ng hµi ph−¬ng h−íng nhÊt ®Þnh. ChÕ ®é qu©n chñ thÕ kû XVII víi h−íc nhÊt, gi¶ dèi nhÊt. ¤ng P«-t¬-rª-xèp tù ®Êm vµo ngùc vµ §u-ma cña bän l·nh chóa kh«ng gièng chÕ ®é qu©n chñ thÕ kû la lªn: "®©u lµ c©u tr¶ lêi s¬ bé ®ã vµ c©u tr¶ lêi Êy thÕ nµo?". Tuy XVIII cña bän quan l¹i vµ quý téc. ChÕ ®é qu©n chñ nöa ®Çu còng biÕt rÊt râ c©u tr¶ lêi ®ã, nh−ng M¸c-tèp l¹i t×m c¸ch lµm cho thÕ kû XIX kh¸c víi chÕ ®é qu©n chñ nh÷ng n¨m 1861 - 1904. c«ng chóng tin r»ng c©u tr¶ lêi ®ã thõa nhËn "giai cÊp t− s¶n chÊp Trong nh÷ng n¨m 1908 - 1910 xuÊt hiÖn râ rµng mét giai ®o¹n míi, nã ®¸nh dÊu thªm mét b−íc còng theo c¸i h−íng mµ ng−êi ta chÝnh": thñ ®o¹n th«ng th−êng cña ph¸i tù do lîi dông sù im lÆng b¾t buéc vµ t¹m thêi cña ®èi ph−¬ng! Vµ hä hái chóng ta cã thÓ gäi lµ c¸i h−íng dÉn ®Õn chÕ ®é qu©n chñ t− s¶n. §u-ma III víi mét vÎ bÞ xóc ph¹m: trµo l−u thñ tiªu lµ c¸i g×? Nh−ng th−a vµ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt hiÖn nay cña chóng ta cã liªn hÖ chÆt chÏ víi b−íc ®ã. Nh− vËy, thêi kú míi kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn, c¸c ngµi ®¸ng kÝnh, cã nh÷ng ng−êi tù nhËn m×nh thuéc vÒ mét mµ lµ mét giai ®o¹n ®éc ®¸o trong sù tiÕn triÓn t− b¶n chñ nghÜa "chØnh thÓ", lîi dông sù suy yÕu cña c¸i chØnh thÓ ®ã lµm cho c«ng cña ®Êt n−íc. Kh«ng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cò, kh«ng cã kh¶ chóng tin r»ng kh«ng cã "c©u tr¶ lêi" (trong lóc ®ã th× chÝnh c¸i "chØnh thÓ" ®· ®−a ra "c©u tr¶ lêi", ⎯ chÝnh c¸i thñ ®o¹n Êy lµ n¨ng gi¶i quyÕt chóng, vµ do ®ã kh«ng thñ tiªu chóng, thêi kú míi ®ã ®ßi hái ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p míi trong viÖc mét trong nh÷ng thñ ®o¹n cña ph¸i thñ tiªu (nÕu kh«ng ph¶i lµ chuÈn bÞ gi¶i quyÕt nh− cò nh÷ng vÊn ®Ò cò. §ã lµ tÝnh chÊt ®éc cña sù ph¶n béi). ®¸o cña thêi kú buån tÎ, x¸m ng¾t, nÆng nÒ, nh−ng kh«ng tr¸nh ¤ng P«-t¬-rª-xèp viÕt: trµo l−u thñ tiªu lµ "¶o ¶nh trong trÝ khái ®ã. Tõ tÝnh chÊt ®éc ®¸o cña nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ vµ chÝnh t−ëng t−îng èm yÕu", v× kh«ng thÓ thñ tiªu "c¸i kh«ng cßn thñ trÞ cña thêi kú Êy sinh ra tÝnh chÊt ®éc ®¸o cña nh÷ng trµo l−u t− tiªu ®−îc n÷a, thñ tiªu c¸i kh«ng cßn tån t¹i trªn thùc tÕ víi t− c¸ch t−ëng bªn trong chñ nghÜa M¸c. Nh÷ng ai thõa nhËn lµ mét chØnh thÓ cã tæ chøc n÷a". nh÷ng biÖn ph¸p míi trong viÖc chuÈn bÞ gi¶i quyÕt nh− cò nh÷ng T«i kh«ng cã kh¶ n¨ng tr×nh bµy víi b¹n ®äc ®Çy ®ñ quan vÊn ®Ò cò, th× sÏ xÝch l¹i gÇn nhau trªn c¬ së hµnh ®éng chung, ®iÓm cña t«i vÒ nh÷ng dßng ch÷ ®ã; ®Ó cã thÓ tr×nh bµy ®¹i l−îc trªn c¬ së nhiÖm vô chung cña thêi kú nãi trªn, mÆc dï hä vÉn quan ®iÓm ®ã, t«i xin hái ®éc gi¶: vÝ thö cã mét ng−êi mµ nh÷ng tiÕp tôc cã sù bÊt ®ång ý kiÕn trong vÊn ®Ò xem xÐt trong thêi kú kÎ cïng t− t−ëng hay ®ång nghiÖp gÇn gòi nhÊt cña h¾n nhËn tr−íc ®©y, vµo lóc nµy hay lóc kh¸c nªn ¸p dông c¸ch gi¶i quyÕt nh÷ng ®Ò nghÞ cña mét "chØnh thÓ" (®óng lµ "chØnh thÓ") ®−a ra cò nh− thÕ nµo hay lµ nªn ®Èy c¸ch gi¶i quyÕt cò lªn nh− thÕ nµo. cã lîi cho chóng vµ còng ng−êi ®ã h«m sau l¹i tuyªn bè trªn b¸o
  15. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 146 147 chÝ r»ng: lµm g× cã c¸i "chØnh thÓ" Êy, ⎯ mét con ng−êi nh− thÕ th× ®· næi lªn râ nÐt. Nh÷ng ng−êi ®ã ®· biÕn viÖc c«ng nhËn lèi gi¶i ta nªn gäi lµ g×? quyÕt cò thµnh mét c©u nãi häc thuéc lßng, nh−ng kh«ng hiÓu ®−îc, l¾p ®i l¾p l¹i theo thãi quen, chø kh«ng ¸p dông mét c¸ch VÒ ®iÓm nµy, nãi ®Õn ®©y th«i. Mét vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c ®−îc nªu ra: quan ®iÓm cã ý thøc, cã suy nghÜ vµo t×nh h×nh ®· biÕn ®æi (biÕn ®æi dï chØ cho r»ng cÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt nh− cò nh÷ng vÊn ®Ò cò, quan lµ trong lÜnh vùc c«ng viÖc trong §u-ma, nh−ng tÊt nhiªn kh«ng ®iÓm ®ã cã thÓ thay ®æi tïy theo møc ®é tan r· ⎯ thËm chÝ cã ph¶i chØ trong lÜnh vùc nµy). thÓ nãi lµ tïy theo sù biÕn ®i ⎯ cña "chØnh thÓ", ®−îc kh«ng? Mèi liªn hÖ cña trµo l−u thñ tiªu víi t©m tr¹ng "mÖt mái" Mäi ng−êi ®Òu hiÓu r»ng kh«ng thÓ ®−îc. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn phæ biÕn cña ng−êi phi-li-xtanh thËt lµ râ rµng. Nh÷ng "kÎ mÖt kh¸ch quan, nÕu nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña thêi mái" (®Æc biÖt lµ nh÷ng kÎ mÖt mái v× v« c«ng råi nghÒ) kh«ng ®¹i hiÖn nay ®ßi hái lèi gi¶i quyÕt cò, th× sù tan r· cµng m¹nh, quan t©m ®Õn viÖc v¹ch ra cho m×nh mét c©u tr¶ lêi chÝnh x¸c vÒ phÇn cßn l¹i cña "chØnh thÓ" cµng Ýt ®i, th× ng−êi ta cµng ph¶i quan vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ thêi cuéc hiÖn nay vÒ mÆt kinh tÕ vµ vÒ mÆt chÝnh t©m nhiÒu h¬n ®Õn "chØnh thÓ", nhµ chÝnh luËn cµng ph¶i nãi ®Õn trÞ: tÊt c¶ bän hä ®Òu kh«ng ®ång ý víi sù ®¸nh gi¸ ®· nªu ra ë trªn vµ ®· ®−îc mäi ng−êi chÝnh thøc c«ng nhËn, nh− lµ sù ®¸nh tÝnh tÊt yÕu cña "chØnh thÓ" mét c¸ch h¨ng h¸i h¬n. Nªn thõa nhËn nh÷ng biÖn ph¸p chuÈn bÞ míi nh− chóng ta ®· v¹ch ra, gi¸ nh©n danh mét chØnh thÓ, nh−ng tÊt c¶ bän hä l¹i ®Òu sî kh«ng d¸m nghÜ ®Õn chuyÖn ®em sù ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c cña chÝnh hä, nh−ng ai sÏ lµ ng−êi ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p ®ã? Râ rµng lµ "chØnh thÓ". Râ rµng lµ ®èi víi nh÷ng ai ®· hiÓu ý nghÜa cña thêi dï chØ lµ sù ®¸nh gi¸ cña nh÷ng ng−êi céng t¸c cña c¸c t¹p chÝ kú hiÖn nay, ®· hiÓu nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ chÝnh trÞ cña thêi cã xu h−íng thñ tiªu "B×nh minh cña chóng ta", "§êi sèng", v. v., kú hiÖn nay, th× ®Òu thÊy r»ng nhiÖm vô cña nhµ chÝnh luËn lµ ®èi lËp l¹i. Nh÷ng "kÎ mÖt mái" lÆp ®i lÆp l¹i r»ng: c¸i cò kh«ng cã tr¸i ng−îc h¼n víi toµn bé ®−êng lèi cña c¸c ngµi P«-t¬-rª-xèp. n÷a, c¸i cò kh«ng cã søc sèng, ®· chÕt cøng råi, v. v. vµ v. v., Kh«ng thÓ cã vÊn ®Ò lµ ng−êi nµo ®ã thËt sù cã ý ®Þnh phñ nhËn nh−ng hä kh«ng cã ý ®Þnh chuèc lÊy c¸i phiÒn lµ ®−a ra mét c©u tr¶ mèi liªn hÖ gi÷a "c©u tr¶ lêi" mµ t«i nªu ra ë trªn (vÒ vÊn ®Ò kinh lêi hoµn toµn cã tÝnh chÊt chÝnh trÞ, mét c©u tr¶ lêi chÝnh x¸c cho tÕ vµ chÝnh trÞ lóc ®ã) víi cuéc ®Êu tranh chèng l¹i trµo l−u thñ mét c©u hái b¾t buéc ph¶i tr¶ lêi (bÊt kú mét nhµ chÝnh luËn trung tiªu. thùc nµo còng ®Òu b¾t buéc ph¶i tr¶ lêi): thÕ th× cÇn ph¶i kh«i phôc B©y giê ta chuyÓn tõ c¸ch ®Æt vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn "c¸i (h×nh nh−) kh«ng cßn thñ tiªu ®−îc, ®−îc coi nh− ®· bÞ thñ t¾c chung sang c¸ch ®Æt vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt lÞch sö cô thÓ. Vµo tiªu råi" (theo P«-t¬-rª-xèp). Ba n¨m trêi hä chöi rña, phØ b¸ng thêi kú nh÷ng n¨m 1908 - 1910 trong chñ nghÜa M¸c ®· næi lªn c¸i cò, ®Æc biÖt lµ tõ trªn nh÷ng diÔn ®µn mµ nh÷ng kÎ b¶o vÖ hoµn toµn râ nÐt mét trµo l−u tuyªn truyÒn cho sù cÇn thiÕt cña c¸i cò bÞ cÊm kh«ng ®−îc vµo, vµ trong khi ©u yÕm «m lÊy bän lèi gi¶i quyÕt cò, tiÕn hµnh mét ®−êng lèi t−¬ng øng. Mét trµo I-d¬-g«-Ðp*, hä ®· thèt lªn: thËt lµ nh÷ng chuyÖn vôn vÆt lµm l−u kh¸c suèt c¶ ba n¨m ®ã ®· ho¹t ®éng chèng l¹i viÖc thõa nhËn sao, nh÷ng cuéc bµn luËn vÒ chñ nghÜa thñ tiªu thËt chØ lµ nh÷ng "lèi gi¶i quyÕt cò" vµ chèng l¹i viÖc x©y dùng nh÷ng h×nh thøc c¬ ¶o ¶nh! b¶n cò cña chØnh thÓ, còng ®· næi lªn râ nÐt. Phñ nhËn sù thËt ®ã * Xem bµi b¸o cña «ng ta trong tê " t − t − ë n g N g a " 67, n¨m th× thËt lµ nùc c−êi. Mét trµo l−u thø ba suèt c¶ ba n¨m ®ã ®· 1910, nãi vÒ P«-t¬-rª-xèp theo ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc". Ngµi P«-t¬-rª-xèp sÏ kh«ng hiÓu ®−îc nh÷ng h×nh thøc chuÈn bÞ míi, kh«ng hiÓu kh«ng bao giê tÈy röa ®−îc nh÷ng c¸i «m ®ã. ®−îc ý nghÜa cña ho¹t ®éng tõ bªn trong §u-ma III, v. v., còng
  16. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 148 149 §èi víi nh÷ng "kÎ mÖt mái" nh− vËy, ®èi víi «ng P«-t¬-rª- nhµ chÝnh trÞ ngµy h«m qua chÝnh lµ theo ý nghÜa: ®èi víi chóng xèp vµ ®ång bän, th× kh«ng thÓ nh¾c l¹i c©u th¬ næi tiÕng: t«i th× c¸i tæ chøc ngµy h«m qua, víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc cña "hä ch¸n ®eo th¸nh gi¸ råi, chø cã ph¶n phóc chi; nçi c¨m hên phong trµo ngµy h«m qua (nãi ngµy h«m qua, ®ã lµ c¨n cø theo buån n¶n ®· nöa ®−êng rêi hä bá ®i" 68. nh÷ng c¬ së cña nã) vÉn lµ ®iÒu b¾t buéc cho c¶ ngµy h«m nay Nh÷ng "kÎ mÖt mái" leo lªn diÔn ®µn cña nhµ chÝnh luËn n÷a. Gi÷a chóng t«i vµ Plª-kha-nèp ®· cã sù bÊt ®ång ý kiÕn s©u vµ tõ trªn ®ã biÖn hé cho sù "ch¸n n¶n" cña hä ®èi víi c¸i cò, s¾c vµ hiÖn vÉn cßn cã sù bÊt ®ång ý kiÕn trong vÊn ®Ò xÐt xem trªn cho viÖc hä kh«ng muèn lµm viÖc cò, ®ã chÝnh lµ nh÷ng kÎ kh«ng c¬ së phong trµo ngµy h«m qua ®ã, c¸i tæ chøc ngµy h«m qua ®ã, nh÷ng chØ "mÖt mái", mµ lµ ®· ph¶n béi. nªn cã nh÷ng b−íc ®i nh− thÕ nµo, vµo lóc nµy hay lóc kh¸c; nh−ng ®iÒu lµm cho chóng t«i xÝch gÇn l¹i nhau, ®ã lµ cuéc ®Êu IV tranh víi nh÷ng ng−êi h«m nay phñ nhËn chÝnh nh÷ng c¬ së cña phong trµo ngµy h«m qua (ë ®©y cã c¶ vÊn ®Ò vÒ b¸ quyÒn l·nh ¤ng P«-t¬-rª-xèp còng liÖt cuéc ®Êu tranh vÒ triÕt häc cña ®¹o mµ b©y giê t«i sÏ ®Ò cËp ®Õn), chÝnh nh÷ng c¬ së cña tæ chøc nh÷ng nhµ duy vËt, cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt chèng l¹i bän theo ngµy h«m qua. chñ nghÜa Ma-kh¬, tøc lµ chèng nh÷ng nhµ duy t©m, vµo sè ThÕ nµo, ¸c-ca-®i Ni-c«-la-ª-vÝch, c¶ ®Õn b©y giê n÷a «ng "nh÷ng chuyÖn vôn vÆt". ¤ng P«-t¬-rª-xèp rÊt bùc tøc vÒ c¸i còng vÉn kh«ng hiÓu thÕ nµo lµ chñ nghÜa thñ tiªu −? C¶ ®Õn b©y "triÕt lý hçn lo¹n cùc ®é Êy" (⎯ "b¹n ¸c-ca-®i Ni-c«-la-ª-vÝch giê «ng còng vÉn nghÜ r»ng ®iÒu lµm cho chóng t«i vµ Plª-kha-nèp cña t«i ¬i, ®õng cã nãi v¨n vÎ n÷a!" 69), vµ trong khi xÕp Plª-kha- xÝch l¹i gÇn nhau, ®ã lµ mét c¸i kÕ ho¹ch theo kiÓu Ma-ki-a-ven- nèp vµ t«i vµo sè nh÷ng ng−êi duy vËt, «ng ta ®· coi chóng t«i li 70 nµo ®ã hay lµ mét sù mong −íc cã ¸c ý nµo ®ã ®Þnh thay thÕ lµ "nh÷ng nhµ chÝnh trÞ ngµy h«m qua". T«i cø buån c−êi m·i vÒ "viÖc kh¾c phôc" chñ nghÜa thñ tiªu b»ng "mét cuéc ®Êu tranh c¸ch diÔn t¶ nh− thÕ. Nãi thËt ra, sù kho¸c l¸c ®ã hÕt søc râ rµng trªn hai mÆt trËn", hay sao? vµ ngé nghÜnh ®Õn nçi cã lÏ nªn cho con thá cña chóng ta mét Nh−ng chóng ta h·y trë l¹i c¸i "triÕt lý hçn lo¹n cùc mÈu tai gÊu. Plª-kha-nèp, v. v. lµ nh÷ng "nhµ chÝnh trÞ ngµy h«m ®é". qua"! Nhµ chÝnh trÞ ngµy h«m nay, hiÓn nhiªn ®ã lµ P«-t¬-rª-xèp ¤ng P«-t¬-rª-xèp viÕt: "Chóng ta biÕt r»ng cuéc ®Êu tranh vµ nh÷ng tay "anh chÞ" cña «ng ta. ThËt lµ dÔ nghe vµ th¼ng th¾n. cña ¡ng-ghen chèng §uy-rinh ë thêi ®ã ®· ®Ó l¹i trong ý thøc cña Khi ¸c-ca-®i Ni-c«-la-ª-vÝch cã dÞp, vµ ®©y lµ mét tr−êng §¶ng d©n chñ - x· héi §øc mét vÕt h»n s©u nh− thÕ nµo, vµ nh÷ng hîp ngo¹i lÖ, nãi ®«i lêi mµ kh«ng cÇn quanh co, l¾t lÐo, th× «ng luËn ®iÓm h×nh nh− trõu t−îng nhÊt trªn thùc tÕ l¹i cã mét ý ta l¹i tù v¶ vµo m×nh rÊt lµ m¹nh. H·y cè g¾ng mét chót, ¸c-ca- nghÜa cô thÓ, sinh ®éng ®èi víi phong trµo cña giai cÊp c«ng nh©n ®i Ni-c«-la-ª-vÝch, thö suy nghÜ xem: «ng phñ nhËn chñ nghÜa §øc..." Nh÷ng luËn ®iÓm trõu t−îng nhÊt l¹i cã mét ý nghÜa thñ tiªu lµ mét khuynh h−íng chÝnh trÞ ph©n biÖt chñ nghÜa phi cô thÓ, sinh ®éng! L¹i mét c©u nãi trèng rçng vµ chØ lµ mét c©u nãi trèng rçng. NÕu "«ng biÕt", vËy th× «ng h·y thö gi¶i thÝch xem men-sª-vÝch víi chñ nghÜa b«n-sª-vÝch, ph©n biÖt P«-t¬-rª-xèp luËn ®iÓm cña ¡ng-ghen cho r»ng nh÷ng nghÞ luËn triÕt häc cña vµ ®ång bän víi Plª-kha-nèp vµ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch tÝnh §uy-rinh vÒ thêi gian vµ kh«ng gian lµ sai lÇm, cã mét "ý nghÜa cô gép l¹i. Vµ ®ång thêi «ng l¹i gäi Plª-kha-nèp vµ t«i lµ "nh÷ng thÓ, sinh ®éng" nh− thÕ nµo! §iÒu bÊt h¹nh cho «ng chÝnh lµ ë nhµ chÝnh trÞ ngµy h«m qua". ¤ng h·y thö xÐt xem, «ng vông chç «ng ®· häc thuéc lßng nh− mét cËu häc trß: "cuéc tranh luËn vÒ ®Õn møc nµo: t«i cïng víi Plª-kha-nèp cã thÓ bÞ gäi lµ nh÷ng
  17. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 150 151 tranh luËn chèng nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa Ma-kh¬ ⎯ sÏ cña ¡ng-ghen víi §uy-rinh cã mét ý nghÜa vÜ ®¹i", nh−ng «ng l¹i kh«ng suy nghÜ kü xem nh− thÕ cã nghÜa lµ thÕ nµo, vµ v× vËy b¸c l¹i «ng P«-t¬-rª-xèp. «ng lÆp l¹i ®iÒu ®· häc thuéc d−íi mét h×nh thøc kh«ng ®óng, "... Nh−ng chÝnh v× chóng ta biÕt tÊt c¶ ®iÒu ®ã" (å, tÊt nhiªn! kh«ng ®óng mét c¸ch qu¸i gë. Kh«ng thÓ nãi r»ng "nh÷ng luËn b©y giê chóng ta ®· thÊy ®−îc ®iÒu ®ã cã nghÜa nh− thÕ nµo khi ®iÓm trõu t−îng nhÊt (cña ¡ng-ghen chèng §uy-rinh) trªn thùc mµ «ng P«-t¬-rª-xèp viÕt: "chóng ta biÕt tÊt c¶ ®iÒu ®ã") "nªn tÕ l¹i cã mét ý nghÜa cô thÓ, sinh ®éng ®èi víi phong trµo cña giai chóng ta còng muèn lµm sao cuèi cïng sÏ cã mét mèi liªn hÖ sinh cÊp c«ng nh©n §øc". ý nghÜa cña nh÷ng luËn ®iÓm trõu t−îng ®éng, hiÖn thùc, ®−îc thiÕt lËp gi÷a cuéc tranh luËn vÒ triÕt häc nhÊt cña ¡ng-ghen lµ ®· gi¶i thÝch cho c¸c nhµ t− t−ëng cña giai mµ chóng ta ®ang tiÕn hµnh vµ trµo l−u chÝnh trÞ - x· héi m¸c-xÝt, nh÷ng nhiÖm vô vµ yªu cÇu cña nã. Cßn t¹m thêi th×..." ⎯ tiÕp cÊp c«ng nh©n biÕt r»ng xa rêi chñ nghÜa duy vËt ®Ó chuyÓn sang chñ nghÜa thùc chøng vµ chñ nghÜa duy t©m, th× sai lÇm ë chç theo lµ sù viÖn dÉn bøc th− cña Cau-xky nãi r»ng chñ nghÜa Ma- nµo. §Êy, nÕu «ng cã thÓ tr×nh bµy quan ®iÓm cña ¡ng-ghen theo kh¬ lµ mét Privatsache (viÖc riªng), r»ng tranh luËn vÒ nã lµ mét kiÓu nh− vËy, ⎯ mét sù tr×nh bµy râ rµng ®«i chót vÒ mÆt triÕt "sù h·o huyÒn", v. v.. häc, ⎯ chø kh«ng ®−a ra nh÷ng c©u rÊt kªu nh−ng rçng tuÕch ViÖc viÖn dÉn Cau-xky lµ mét kiÓu mÉu cña sù ph¸n ®o¸n vÒ "vÕt h»n s©u", "ý nghÜa cô thÓ, sinh ®éng cña nh÷ng luËn ®iÓm phi-li-xtanh. VÊn ®Ò kh«ng ph¶i ë chç Cau-xky lµ ng−êi "v« nguyªn trõu t−îng nhÊt", th× «ng cã thÓ thÊy ngay ®−îc r»ng viÖc viÖn t¾c", nh− «ng P«-t¬-rª-xèp nªu lªn mét c¸ch hãm hØnh (hãm hØnh dÉn cuéc tranh luËn cña ¡ng-ghen chèng §uy-rinh l¹i b¸c l¹i theo kiÓu I-d¬-g«-Ðp), mµ lµ ë chç Cau-xky kh«ng biÕt t×nh h×nh «ng 71. cña chñ nghÜa Ma-kh¬ ë Nga nh− thÕ nµo vµ còng kh«ng muèn ¤ng P«-t¬-rª-xèp viÕt tiÕp: "... Chóng ta biÕt vai trß cña cuéc biÕt ®iÒu ®ã. Trong th− cña m×nh, Cau-xky thõa nhËn Plª-kha-nèp ®Êu tranh chèng x· héi häc chñ quan trong lÞch sö h×nh thµnh chñ lµ ng−êi tinh th«ng chñ nghÜa M¸c, tá lßng tin ch¾c r»ng chñ nghÜa nghÜa M¸c ë Nga..." duy t©m vµ chñ nghÜa M¸c kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®−îc víi Chø kh«ng ph¶i vai trß cña c¸c häc thuyÕt thùc chøng chñ nhau, vµ nªu ý kiÕn cho r»ng chñ nghÜa Ma-kh¬ kh«ng ph¶i lµ nghÜa vµ duy t©m chñ nghÜa cña La-vrèp vµ Mi-khai-lèp-xki chñ nghÜa duy t©m (hay lµ: kh«ng ph¶i bÊt cø chñ nghÜa Ma-kh¬ trong nh÷ng sai lÇm cña x· héi häc chñ quan −? ¸c-ca-®i Ni- nµo còng ®Òu lµ chñ nghÜa duy t©m c¶). Kh«ng nghi ngê g× c¶, Cau-xky sai lÇm ë ®iÓm cuèi cïng vµ ®Æc biÖt ë ®iÓm nãi vÒ chñ c«-la-ª-vÝch ¹, «ng b¾n ph¸t nµo còng tr−ît c¶. NÕu lµm mét sù ®èi chiÕu lÞch sö, th× cÇn ph¶i nªu bËt vµ chØ ra mét c¸ch chÝnh nghÜa Ma-kh¬ ë Nga. Sai lÇm cña «ng ta hoµn toµn cã thÓ tha thø ®−îc, v× «ng ta ch−a nghiªn cøu toµn bé chñ nghÜa Ma-kh¬; «ng x¸c ®iÓm gièng nhau trong c¸c sù kiÖn kh¸c nhau, v× nÕu kh«ng th× sù so s¸nh lÞch sö chØ cßn lµ nh÷ng lêi nãi vu v¬. NÕu lÊy sù ta viÕt th− riªng nh»m môc ®Ých râ rÖt lµ ng¨n ngõa viÖc thæi ®èi chiÕu lÞch sö do «ng v¹ch ra, th× cÇn ph¶i hái: nÕu Ben-tèp phång nh÷ng sù bÊt ®ång ý kiÕn. §èi víi nhµ tr−íc t¸c m¸c-xÝt kh«ng lµm s¸ng tá nh÷ng nguyªn lý cña chñ nghÜa duy vËt triÕt Nga th× viÖn dÉn Cau-xky trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− thÕ cã häc vµ ý nghÜa cña nh÷ng nguyªn lý Êy ®èi víi viÖc b¸c bá quan nghÜa lµ biÓu lé mét sù l−êi biÕng hoµn toµn phi-li-xtanh vÒ t− ®iÓm cña La-vrèp vµ Mi-khai-lèp-xki, th× liÖu chñ nghÜa M¸c ë t−ëng vµ mét sù hÌn nh¸t hoµn toµn phi-li-xtanh trong ®Êu tranh. Nga cã thÓ "h×nh thµnh" ®−îc kh«ng? 72 ChØ cã thÓ cã mét c©u N¨m 1908, khi viÕt th− cña m×nh, Cau-xky cã thÓ hy väng tr¶ lêi duy nhÊt cho c©u hái ®ã, vµ c©u tr¶ lêi ®ã ⎯ nÕu nh− lÊy r»ng chñ nghÜa Ma-kh¬, trªn mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh, cã thÓ "®iÒu hßa" ®−îc víi chñ nghÜa duy vËt, nh−ng ë Nga n¨m 1909 - 1910 c¸i kÕt luËn rót ra tõ sù ®èi chiÕu lÞch sö ®em ¸p dông vµo cuéc
  18. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 152 153 mµ l¹i viÖn dÉn Cau-xky trªn vÊn ®Ò ®ã th× cã nghÜa lµ b¾t tay vµo thêi kú lÞch sö kh¸c nhau ®· lµm næi bËt h¼n lªn, lóc th× mÆt nµy, viÖc ®iÒu hßa bän theo chñ nghÜa Ma-kh¬ ë Nga víi c¸c nhµ duy lóc th× mÆt kh¸c cña chñ nghÜa M¸c. ë §øc tr−íc n¨m 1848 c¸i vËt. Cã ph¶i «ng P«-t¬-rª-xèp hay mét ng−êi nµo kh¸c thùc sù ®Æc biÖt næi bËt h¼n lªn lµ sù h×nh thµnh vÒ mÆt triÕt häc cña chñ b¾t tay vµo viÖc ®ã, hay kh«ng? nghÜa M¸c, n¨m 1848 lµ c¸c t− t−ëng chÝnh trÞ cña chñ nghÜa Cau-xky kh«ng ph¶i lµ ng−êi v« nguyªn t¾c, mµ chÝnh P«- M¸c, trong nh÷ng n¨m 50 vµ 60 lµ häc thuyÕt kinh tÕ cña M¸c. ë t¬-rª-xèp vµ ®ång bän, nh÷ng kÎ muèn nãi chñ nghÜa Ma-kh¬ lµ Nga tr−íc c¸ch m¹ng c¸i ®Æc biÖt næi bËt lªn lµ viÖc vËn dông häc mét "viÖc riªng", míi lµ ®iÓn h×nh cña tÝnh v« nguyªn t¾c trong thuyÕt kinh tÕ cña M¸c vµo thùc tÕ n−íc ta, trong thêi kú c¸ch chñ nghÜa M¸c hiÖn ®¹i ë Nga. Cau-xky ®· hoµn toµn ch©n thµnh m¹ng lµ chÝnh trÞ m¸c-xÝt, sau c¸ch m¹ng lµ triÕt häc m¸c-xÝt. §iÒu vµ kh«ng cã mét chót nµo lµ v« nguyªn t¾c c¶ khi mµ, n¨m 1908, ®ã kh«ng cã nghÜa lµ lóc nµo ®ã cã thÓ xem th−êng mét trong c¸c mÆt cña chñ nghÜa M¸c; ®iÒu ®ã chØ cã nghÜa lµ sù quan tuy ch−a ®äc c¸c t¸c phÈm cña nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa Ma- kh¬ ë Nga, nh−ng «ng ®· khuyªn hä h·y gi¶ng hßa víi Plª-kha- t©m nhiÒu h¬n ®Õn mÆt nµy hay mÆt kia phô thuéc kh«ng ph¶i vµo nèp, mét ng−êi tinh th«ng chñ nghÜa M¸c, mét nhµ duy vËt, v× nh÷ng mong muèn chñ quan, mµ lµ vµo toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn Cau-xky lu«n lu«n t¸n thµnh chñ nghÜa duy vËt vµ lu«n lu«n chèng lÞch sö. 3) Thêi kú ph¶n ®éng vÒ x· héi vµ chÝnh trÞ, thêi kú l¹i chñ nghÜa duy t©m, c¶ trong bøc th− nµy còng nh− thÕ. Cßn "nghiÒn ngÉm" nh÷ng bµi häc phong phó cña c¸ch m¹ng kh«ng khi c¸c «ng P«-t¬-rª-xèp vµ ®ång bän nÊp sau l−ng Cau-xky trong ph¶i ngÉu nhiªn lµ mét thêi kú mµ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n, nh÷ng n¨m 1909 - 1910 th× kh«ng cã mét chót g× lµ ch©n trong ®ã cã c¶ nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc, ®èi víi bÊt cø mét trµo l−u thµnh, kh«ng cã mét chót g× lµ t«n träng tÝnh nguyªn t¾c c¶. sinh ®éng nµo còng ®Òu ®−îc ®Èy lªn mét trong nh÷ng vÞ trÝ hµng ¤ng P«-t¬-rª-xèp ¹, «ng kh«ng nh×n thÊy mèi liªn hÖ sinh ®éng, ®Çu. 4) Trong c¸c trµo l−u t− t−ëng tiªn tiÕn ë Nga kh«ng cã mét hiÖn thùc gi÷a cuéc tranh luËn vÒ triÕt häc vµ trµo l−u m¸c-xÝt hay truyÒn thèng triÕt häc vÜ ®¹i nh− truyÒn thèng triÕt häc g¾n liÒn sao? VËy «ng h·y cho t«i, mét nhµ chÝnh trÞ cña ngµy h«m qua, víi ph¸i b¸ch khoa toµn th− vµo thÕ kû XVIII ë Ph¸p, nh− truyÒn ®−îc phÐp hÕt søc cung kÝnh chØ cho «ng râ Ýt ra lµ nh÷ng hoµn thèng triÕt häc g¾n liÒn víi thêi ®¹i triÕt häc cæ ®iÓn tõ Can-t¬ c¶nh vµ lý do nh− sau: 1) Cuéc tranh luËn ®Ó lµm râ thÕ nµo lµ chñ ®Õn Hª-ghen vµ Ph¬-b¸ch ë §øc. V× vËy giai cÊp tiªn tiÕn ë Nga nghÜa duy vËt triÕt häc, t¹i sao nh÷ng khuynh h−íng xa rêi chñ chÝnh cÇn ph¶i "nghiªn cøu" vÒ triÕt häc, vµ kh«ng cã g× l¹ lµ viÖc nghÜa duy vËt l¹i lµ sai lÇm, nh÷ng khuynh h−íng Êy "nghiªn cøu" muén mµng Êy b¾t ®Çu sau khi giai cÊp tiªn tiÕn ®ã, nguy hiÓm vµ ph¶n ®éng ë chç nµo, ⎯ cuéc tranh luËn Êy lu«n trong thêi ®¹i cã nh÷ng sù kiÖn vÜ ®¹i míi ®©y, ®· hoµn toµn lu«n g¾n liÒn víi "trµo l−u chÝnh trÞ - x· héi m¸c-xÝt" bëi "mét tr−ëng thµnh ®Ó ®ãng vai trß lÞch sö ®éc lËp cña nã. 5) ViÖc "nghiªn mèi liªn hÖ sinh ®éng, hiÖn thùc", nÕu kh«ng th× c¸i trµo l−u cøu" vÒ triÕt häc ®ã ®· ®−îc chuÈn bÞ tõ l©u ë c¶ c¸c n−íc kh¸c chÝnh trÞ - x· héi m¸c-xÝt ®ã sÏ kh«ng cßn m¸c-xÝt n÷a, kh«ng cßn lµ trªn thÕ giíi trong chõng mùc mµ ngµnh vËt lý häc hiÖn ®¹i ch¼ng chÝnh trÞ - x· héi n÷a vµ kh«ng cßn lµ mét trµo l−u n÷a. ChØ cã h¹n ®· ®Ò ra mét lo¹t vÊn ®Ò míi mµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng nh÷ng "nhµ chÝnh trÞ hiÖn thùc" thiÓn cËn cña chñ nghÜa ph¶i "gi¶i quyÕt". VÒ mÆt nµy cuéc tranh luËn triÕt häc cña "chóng c¶i l−¬ng hoÆc cña chñ nghÜa v« chÝnh phñ míi cã thÓ phñ nhËn ta" (theo lèi nãi cña P«-t¬-rª-xèp) kh«ng nh÷ng chØ cã mét ý nghÜa "tÝnh hiÖn thùc" cña mèi liªn hÖ ®ã. 2) Víi tÝnh chÊt phong phó vµ nhÊt ®Þnh, tøc lµ ý nghÜa ë Nga mµ th«i. Ch©u ¢u ®· cung cÊp nhiÒu mÆt cña néi dung t− t−ëng cña chñ nghÜa M¸c th× kh«ng cã tµi liÖu ®Ó "lµm t−¬i l¹i" t− t−ëng triÕt häc, cßn n−íc Nga l¹c hËu g× ®¸ng ng¹c nhiªn lµ ë Nga, còng nh− ë c¸c n−íc kh¸c, c¸c trong thêi gian bÞ buéc ph¶i trÇm lÆng vµo nh÷ng n¨m 1908 - 1910
  19. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 154 155 th× ®· vå lÊy c¸i tµi liÖu ®ã mét c¸ch "thÌm thuång" ®Æc biÖt. 6) Bª- V l«-u-xèp míi ®©y ®· gäi §u-ma III lµ §u-ma sïng ®¹o. ¤ng ta ChuyÓn tõ «ng P«-t¬-rª-xèp sang Ba-da-rèp, tr−íc hÕt chóng ta ®· n¾m rÊt ®óng ®Æc ®iÓm giai cÊp cña §u-ma III vÒ mÆt ®ã vµ ®· ph¶i nªu lªn r»ng, vÒ vÊn ®Ò cuéc tranh luËn vÒ triÕt häc, khi phØ b¸ng mét c¸ch chÝnh ®¸ng tÝnh gi¶ dèi cña bän d©n chñ - lËp ph¶n ®èi ng−êi thø nhÊt th× ®ång thêi qua ®ã chóng ta còng ®· hiÕn. tr¶ lêi c¶ ng−êi thø hai. ChØ cÇn thªm mét ®iÓm: th¸i ®é khoan Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn, mµ v× cÇn thiÕt, nªn toµn bé thÕ lùc dung cña V. Ba-da-rèp ®èi víi «ng P«-t¬-rª-xèp, nguyÖn väng ph¶n ®éng ë n−íc ta nãi chung vµ thÕ lùc ph¶n ®éng cña ph¸i tù cña y ®Þnh t×m ë P«-t¬-rª-xèp "mét phÇn sù thËt" , lµ ®iÒu hoµn do (ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn) nãi riªng toµn cã thÓ hiÓu ®−îc, v× «ng P«-t¬-rª-xèp (còng nh− tÊt c¶ nh÷ng ®· "vå lÊy" t«n gi¸o. Mét c¸i gËy, mét c¸i roi th× ch−a ®ñ; dï sao phÇn tö thñ tiªu), trong khi ly khai ⎯ trªn lêi nãi vµ trªn h×nh c¸i gËy còng ®· bÞ gÉy råi. Ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" gióp cho giai cÊp thøc ⎯ víi chñ nghÜa Ma-kh¬ th× vÒ thùc chÊt ®· nh−îng bé nã t− s¶n tiªn tiÕn s¾m mét c¸i gËy t− t−ëng, mét c¸i gËy tinh thÇn ®iÒu c¨n b¶n nhÊt. Chñ nghÜa Ma-kh¬ víi tÝnh c¸ch lµ mét trµo míi nhÊt. Chñ nghÜa Ma-kh¬, mét biÕn t−íng cña chñ nghÜa duy l−u vµ mét nhãm cã "c−¬ng lÜnh hµnh ®éng", kh«ng d¸m yªu t©m, vÒ kh¸ch quan, lµ c«ng cô cña thÕ lùc ph¶n ®éng, lµ kÎ truyÒn cÇu mét c¸i g× kh¸c ngoµi viÖc thõa nhËn sù ®o¹n tuyÖt cña nã víi dÉn ®−êng lèi cña thÕ lùc ph¶n ®éng. V× vËy, trong thêi kú lÞch chñ nghÜa M¸c lµ "viÖc riªng"! V× vËy kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ sö (1908 - 1910) khi mµ "ë trªn" chóng ta nh×n thÊy ch¼ng nh÷ng P«-t¬-rª-xèp vµ Ba-da-rèp liÕc m¾t ®−a t×nh víi nhau. Nhãm c¸c cã "§u-ma sïng ®¹o" cña ph¸i th¸ng M−êi vµ ph¸i Pu-ri-skª-vÝch, nhµ tr−íc t¸c theo chñ nghÜa thñ tiªu vµ nhãm c¸c nhµ tr−íc t¸c mµ cßn cã c¶ bän d©n chñ - lËp hiÕn sïng ®¹o, giai cÊp t− s¶n tù theo chñ nghÜa Ma-kh¬ thùc sù ®oµn kÕt víi nhau ®Ó, trong thêi kú do chñ nghÜa sïng ®¹o n÷a, th× cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa tan r· hiÖn nay, b¶o vÖ "sù tù do tan r·" chèng l¹i nh÷ng ng−êi ñng Ma-kh¬ "ë d−íi" kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn, mµ lµ mét ®iÒu kh«ng hé chñ nghÜa M¸c, chèng l¹i nh÷ng ng−êi b¶o vÖ nh÷ng c¬ së lý sao tr¸nh khái. luËn cña chñ nghÜa M¸c. Vµ sù ®oµn kÕt Êy kh«ng chØ giíi Ngµi P«-t¬-rª-xèp ®· "rµo ®ãn tr−íc" r»ng «ng ta "hiÖn nay h¹n ë nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc, mµ ngay c¶ V. Ba-da-rèp còng chØ kh«ng ®Ò cËp" ®Õn thuyÕt "t¹o thÇn". Nhµ chÝnh luËn P«-t¬-rª-xèp râ nh− thÕ trong bµi b¸o cña m×nh. v« nguyªn t¾c vµ phi-li-xtanh kh¸c víi Cau-xky chÝnh lµ ë chç ®ã. T«i nãi: ngay c¶, bëi v× chÝnh Ba-da-rèp bao giê còng cã ®Æc Cau-xky kh«ng biÕt c¶ thuyÕt t¹o thÇn cña bän theo chñ nghÜa ®iÓm lµ hÕt søc thËn träng ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ quan Ma-kh¬, lÉn ph¸i "Nh÷ng c¸i mèc" sïng ®¹o, vµ chÝnh v× thÕ «ng träng. CÇn nh¾c ®Õn ®iÒu nµy ®Ó ®¸nh gi¸ ý nghÜa cña sù dao ®éng ta ®· cã thÓ nãi r»ng kh«ng ph¶i bÊt kú chñ nghÜa Ma-kh¬ nµo kh«ng thÓ t−ëng t−îng ®−îc cña con ng−êi nh− vËy, chø kh«ng còng lµ chñ nghÜa duy t©m. P«-t¬-rª-xèp biÕt ®iÒu ®ã, «ng ta ph¶i chØ ®Ó nhÊn m¹nh sù ho¹t ®éng v« cïng bæ Ých trong qu¸ khø "kh«ng ®Ò cËp" ®Õn c¸i chñ yÕu (chñ yÕu ®èi víi ai cã c¸ch nh×n cña mét nhµ tr−íc t¸c ®· tõng ch¹y theo nh÷ng vßng nguyÖt quÕ hÑp hßi "theo kiÓu nhµ chÝnh luËn"), nh− thÕ lµ gi¶ nh©n gi¶ nghÜa. cña £-r«-xt¬-r¸t. Tuyªn bè cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa Ma-kh¬ lµ "viÖc riªng", VÝ dô lêi tuyªn bè sau ®©y cña Ba-da-rèp lµ mét lêi tuyªn «ng P«-t¬-rª-xèp vµ phe c¸nh cña «ng, vÒ mÆt "chÝnh trÞ - x· héi" bè theo kiÓu £-r«-xt¬-r¸t: "T«i coi vÊn ®Ò lõng tiÕng vÒ "b¸ quyÒn mµ nãi, ®· trë thµnh nh÷ng kÎ tßng ph¹m víi ph¸i "Nh÷ng c¸i l·nh ®¹o" lµ mét trong nh÷ng sù hiÓu lÇm lín nhÊt, vôn vÆt nhÊt mèc". cña thêi ®¹i chóng ta". §óng lµ cã mét ®Þnh mÖnh nµo ®ã ®ang
  20. V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta 156 157 ®Ì nÆng lªn nh÷ng kÎ theo chñ nghÜa Ma-kh¬ n»m trong hµng r»ng ngay c¶ hiÖn nay n÷a b¸ quyÒn l·nh ®¹o còng lµ mét sù thËt. B¸ quyÒn l·nh ®¹o cña giai cÊp c«ng nh©n lµ t¸c ®éng chÝnh trÞ ngò chóng ta: nh÷ng kÎ nµy th× b¶o vÖ "sù tù do tan r·", tuyªn cña nã (vµ cña nh÷ng ®¹i biÓu cña nã) ®èi víi nh÷ng thµnh phÇn bè chñ nghÜa triÖu håi lµ khuynh h−íng hîp ph¸p; nh÷ng kÎ kh¸c trong d©n c−, hiÓu theo nghÜa thanh trõ nh÷ng t¹p chÊt kh¸c, nh÷ng kÎ hiÓu r»ng chñ nghÜa triÖu håi lµ ngu xuÈn vµ cã kh«ng d©n chñ ra khái chñ nghÜa d©n chñ cña hä (khi cã chñ nghÜa h¹i, th× trùc tiÕp ®−a tay gióp ®ì ph¸i thñ tiªu trong chÝnh trÞ. d©n chñ), theo nghÜa phª b×nh tÝnh chÊt h¹n chÕ vµ thiÓn cËn cña ChÝnh ph¸i thñ tiªu, c¶ trong tê "B×nh minh cña chóng ta" lÉn mäi chÕ ®é d©n chñ t− s¶n, theo nghÜa ®Êu tranh chèng "tinh thÇn trong tê "§êi sèng", còng nh− trong t¸c phÈm "Phong trµo x· héi" 73, ®· tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp víi d©n chñ - lËp hiÕn" (nÕu lÊy danh tõ nµy ®Ó gäi c¸i néi dung lµm hñ b¹i vÒ t− t−ëng trong nh÷ng bµi ph¸t biÓu vµ chÝnh s¸ch cña t− t−ëng b¸ quyÒn l·nh ®¹o. Chóng ta lÊy lµm tiÕc nhËn thÊy ph¸i tù do), v. v. vµ v. v.. §èi víi thêi ®¹i chóng ta kh«ng cã g× r»ng Ba-da-rèp ®· ch¹y sang phe hä. næi bËt h¬n lµ viÖc Ba-da-rèp cã thÓ viÕt nh÷ng ®iÒu kh«ng thÓ B¶n chÊt cña nh÷ng lý lÏ mµ y ®−a ra nh− thÕ nµo? N¨m n¨m t−ëng t−îng ®−îc nh− thÕ, vµ mét nhãm nh÷ng nhµ b¸o, còng tr−íc ®©y, b¸ quyÒn l·nh ®¹o lµ mét sù thËt. "HiÖn nay, do nh÷ng tù nhËn m×nh lµ nh÷ng ng−êi b¹n cña c«ng nh©n vµ nh÷ng ng−êi nguyªn nh©n hoµn toµn cã thÓ hiÓu ®−îc, b¸ quyÒn l·nh ®¹o ®ã ñng hé chñ nghÜa M¸c, l¹i vç vai khen ngîi h¾n vÒ viÖc ®ã! kh«ng nh÷ng ®· mÊt ®i, mµ cßn biÕn thµnh mÆt ®èi lËp hoµn toµn víi m×nh". B»ng chøng lµ: "trong thêi ®¹i chóng ta, ®¸ hËu chñ Ba-da-rèp qu¶ quyÕt víi c¸c b¹n ®äc cña tê t¹p chÝ cã khuynh nghÜa M¸c lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó cã tiÕng t¨m trong c¸c giíi d©n h−íng thñ tiªu: "Hoµn toµn kh«ng thÓ ®o¸n tr−íc ®−îc khi cã cao chñ trong x· héi". VÝ dô: Tsu-cèp-xki. trµo t−¬ng lai th× t×nh h×nh sÏ ra sao. NÕu bé mÆt tinh thÇn cña ph¸i Ng−êi ta ®äc mµ kh«ng tin vµo m¾t m×nh: muèn thµnh ng−êi d©n chñ thµnh thÞ vµ n«ng th«n gÇn gièng nh− 5 n¨m tr−íc ®©y, th× b¸ quyÒn l·nh ®¹o cña chñ nghÜa M¸c sÏ l¹i trë thµnh mét sù thËt... Song m¸c-xÝt, Ba-da-rèp l¹i trë thµnh mét con ng−êi bá ®i, cã kh¶ hoµn toµn ch¼ng cã g× kh«ng cho phÐp gi¶ thiÕt r»ng bé mÆt cña ph¸i n¨ng kho¸c tay cïng ®i víi c¸c ngµi P«-t¬-rª-xèp. d©n chñ sÏ thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n. Ch¼ng h¹n, chóng ta h·y t−ëng Anh kh«ng sî th−îng ®Õ, V. A. Ba-da-rèp ¹. Bän Tsu-cèp- t−îng lµ giai cÊp tiÓu t− s¶n thµnh thÞ vµ n«ng th«n Nga sÏ cã mét t©m xki vµ nh÷ng phÇn tö kh¸c theo ph¸i tù do, còng nh− v« sè nh÷ng tr¹ng kh¸ kiªn quyÕt chèng l¹i nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi vÒ chÝnh trÞ cña phÇn tö d©n chñ thuéc ph¸i lao ®éng, lu«n lu«n "®¸ hËu" chñ c¸c giai cÊp thèng trÞ, sÏ kh¸ ®oµn kÕt vµ tÝch cùc, nh−ng l¹i tiªm nghÜa M¸c, ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 1906, thÕ mµ "b¸ quyÒn l·nh ®¹o" nhiÔm mét tinh thÇn d©n téc s©u s¾c. V× nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt kh«ng ch¼ng ph¶i ®· lµ "mét sù thËt" n¨m 1906 ®Êy −? H·y ra khái c¸i thÓ cã bÊt kú mét sù tháa hiÖp nµo víi chñ nghÜa d©n téc hay chñ nghÜa bµi Do-th¸i, nªn râ rµng lµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kÓ trªn sÏ tuyÖt nhiªn g¸c xÐp cña c¸c nhµ tr−íc t¸c thuéc ph¸i tù do, h·y nh×n xem dï kh«ng thÓ cã b¸ quyÒn l·nh ®¹o". chØ lµ th¸i ®é cña c¸c ®¹i biÓu n«ng d©n ®èi víi c¸c ®¹i biÓu c«ng nh©n ë §u-ma III. ChØ cÇn ®èi chiÕu nh÷ng sù thËt kh«ng thÓ §iÒu ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng ®óng, mµ cßn v« lý mét c¸ch chèi c·i ®−îc vÒ th¸i ®é chÝnh trÞ cña hä trong ba n¨m, thËm chÝ kú qu¸i n÷a. NÕu ë mét sè tÇng líp nµo ®ã th¸i ®é thï ®Þch ®èi chØ cÇn so s¸nh nh÷ng c«ng thøc qu¸ ®é cña hä vµ nh÷ng c«ng víi nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi l¹i ®−îc kÕt hîp víi chñ nghÜa d©n thøc cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, chø ch−a nãi ®Õn viÖc ®èi chiÕu téc, th× ph¶i ch¨ng viÖc gi¶i thÝch r»ng sù kÕt hîp nh− vËy c¶n nh÷ng b¶n tuyªn bè chÝnh trÞ t¹i §u-ma víi nh÷ng ®iÒu kiÖn trë viÖc xãa bá nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi, sÏ kh«ng ph¶i lµ c«ng sinh ho¹t cña c¸c tÇng líp d©n c− ®«ng ®¶o trong thêi gian ®ã, viÖc cña nh÷ng ng−êi n¾m b¸ quyÒn l·nh ®¹o? Ph¶i ch¨ng cuéc lµ ng−êi ta cã thÓ chøng minh mét c¸ch kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc ®Êu tranh víi nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi cã thÓ kh«ng kÕt hîp víi
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2