5 loài giun tròn (Nematoda: Thelastomatoidea) ký sinh ở dế dũi (Gryllotalpa Africana) Việt Nam

31(1): 21-26 T¹p chÝ Sinh häc 3-2009<br /> <br /> <br /> <br /> 5 loµi giun trßn (Nematoda: Thelastomatoidea) ký sinh ë<br /> DÕ dòi (Gryllotalpa africana) ViÖt Nam<br /> <br /> Ph¹m V¨n Lùc<br /> <br /> B¶o tµng Thiªn nhiªn ViÖt Nam<br /> <br /> Nghiªn cøu giun trßn ký sinh ë c«n trïng Protrelloididae, Hystrignathidae, Travassosi-<br /> nãi riªng vµ ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng nãi nematidae vµ Pseudonymidae. 3 hä ®Çu ®−îc x¸c<br /> chung ë ViÖt Nam chØ míi ®−îc tiÕn hµnh trong ®Þnh vÒ c¬ b¶n gièng víi ®Ò xuÊt cña Chitwood<br /> kho¶ng hai chôc n¨m trë l¹i ®©y. Trong sè c¸c (1932). Hä Travassosinematidae t−¬ng ®−¬ng<br /> loµi c«n trïng ®= ®−îc nghiªn cøu, loµi dÕ dòi - víi hä Chitwoodiellidae cña Spiridonov (1984a)<br /> Gryllotalpa africana lµ loµi ®−îc nghiªn cøu víi vµ hä Pseudonymidae ®¹i thÓ t−¬ng ®−¬ng víi<br /> sè l−îng c¸ thÓ nhiÒu h¬n c¶. §= tiÕn hµnh thu ph©n hä Gyoeryiinae cña Poinar (1977).<br /> thËp, mæ kh¸m gÇn 200 c¸ thÓ dÕ dòi thu b¾t tõ<br /> c¸c ®Þa ph−¬ng mét sè tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU<br /> ®Ó nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn loµi giun trßn ký<br /> sinh cña chóng. D−íi ®©y xin giíi thiÖu 5 loµi DÕ dòi ®−îc thu b¾t t¹i c¸c khu trång lóa,<br /> trong sè nh÷ng giun trßn ký sinh thuéc liªn hä hoa mµu cña c¸c ®Þa ph−¬ng: Hµ Néi, H¶i<br /> Thelastomatoidea ®= ph¸t hiÖn ®−îc ë dÕ dòi D−¬ng, H−ng Yªn, Th¸i B×nh, VÜnh Phóc vµ<br /> ViÖt Nam. ®−îc c¸c chuyªn gia c«n trïng cña ViÖn §éng<br /> Giun trßn liªn hä Thelastomatoidea lµ mét vËt häc, Sand Peterburg gióp ®Þnh lo¹i. C¸c ký<br /> trong hai liªn hä cña Bé Oxyurida, th−êng ®−îc sinh trïng ®−îc thu thËp b»ng ph−¬ng ph¸p mæ<br /> gäi lµ giun kim. Giai ®o¹n tr−ëng thµnh, giun ký kh¸m trùc tiÕp d−íi kÝnh hiÓn vi soi næi theo<br /> sinh trong c¬ thÓ vËt chñ lµ nh÷ng ®éng vËt ph−¬ng ph¸p mæ kh¸m toµn diÖn cña Skrjabin.<br /> kh«ng x−¬ng sèng mµ chñ yÕu lµ ®éng vËt ch©n Giun trßn ®−îc b¶o qu¶n trong dung dÞch<br /> khíp. Nhãm giun trßn nµy ®−îc coi nh− kh«ng formalin 4-6%. MÉu vËt nghiªn cøu ®−îc tiÕn<br /> liªn quan g× ®Õn c¸c giun trßn liªn hä hµnh ph©n tÝch trªn c¸c tiªu b¶n t¹m thêi, mét<br /> Oxyuroidea ký sinh ë ®éng vËt cã x−¬ng sèng. sè ®−îc lµm vµ l−u gi÷ d−íi d¹ng tiªu b¶n cè<br /> VÒ ph©n lo¹i c¸c hä, ph©n hä, gièng cña liªn hä ®Þnh.<br /> Thelastomatoidea c¸c nhµ ph©n lo¹i giun trßn C¸c c¸ thÓ giun trßn ®−îc ®o, vÏ, m« t¶ trªn<br /> thÕ giíi cã mét sè ý kiÕn kh¸ kh¸c nhau nh−: kÝnh hiÓn vi nghiªn cøu Zeiss Axyolab cña §øc<br /> Kloss (1960), Skrjabin và cs. (1966), Poinar vµ Olimpus CH40 cña NhËt. MÉu vËt nghiªn<br /> (1977), Adamson & Van Waerebeke (1985), cøu ®−îc b¶o qu¶n t¹i Phßng Ký sinh trïng häc,<br /> Adamson (1989). Tuy nhiªn, theo Adamson & ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt, mét sè<br /> Van Waerebeke (1992) m« t¶ c¬ së cña nhiÒu tiªu b¶n cè ®Þnh ®−îc l−u gi÷ t¹i ViÖn Ký sinh<br /> gièng giun trßn thuéc liªn hä Thelastomatoidea trïng, ViÖn Hµn l©m khoa häc Nga, Matxc¬va.<br /> tr−íc ®= sö dông nh÷ng dÉn liÖu cò vµ nhiÒu sù VÒ vÞ trÝ ph©n lo¹i c¸c giun trßn nµy chóng<br /> ®iÒu chØnh ®= ®−îc tiÕn hµnh thiÕu sù kiÓm tra t«i theo s¾p xÕp míi cña Adamson M. L. & Van<br /> c¸c mÉu chuÈn; nh÷ng thay ®æi vÒ vÞ trÝ ph©n Waerebeke D. (1992).<br /> lo¹i häc cña giun trßn ®= kh«ng th−êng xuyªn<br /> cã ®−îc sù thËn träng. Do vËy, trong c«ng tr×nh I. KÕT QU¶ NGHI£N CøU<br /> cña m×nh hai t¸c gi¶ ®= ®−a ra ý kiÕn xem xÐt l¹i<br /> nh÷ng loµi vµ gièng trong liªn hä KÕt qu¶ mæ kh¸m trªn gÇn 200 c¸ thÓ dÕ dòi<br /> Thelastomatoidea. Theo ®ã, c¸c t¸c gi¶ ®= thõa (Gryllotalpa africana) ®= thu ®−îc kh¸ nhiÒu<br /> nhËn s¾p xÕp cña Adamson n¨m 1989, chia liªn mÉu giun trßn ký sinh thuéc bé Oxyurida. D−íi<br /> hä Thelastomatoidea gåm 5 hä: Thelastomatidae, ®©y lµ m« t¶ 5 trong sè nh÷ng loµi giun trßn thu<br /> 21<br /> ®−îc thuéc liªn hä Thelastomatoidea, bao gåm: kho¶ng c¸ch ph©n chia lín h¬n vµ cã sè l−îng<br /> Chitwoodiella ovofilamenta, Singhiella singhi, v¹ch Ýt h¬n. ChiÒu réng xoang miÖng 0,01-0,018<br /> Mirzaiella asiatica, Indiana coimbutoriensi vµ mm. Thùc qu¶n h×nh trô víi diÒu thùc qu¶n h×nh<br /> Gryllophila skrjabini. §©y lµ nh÷ng loµi giun trßn, dµi 0,3-0,475 mm, bao gåm th©n dµi<br /> trßn ký sinh lÇn ®Çu tiªn ®−îc ph¸t hiÖn vµ m« 0,022-0,037 mm, chç réng nhÊt 0,030 mm, eo<br /> t¶ trªn ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng ViÖt Nam. dµi 0,022-0,025 mm, réng 0,020 mm. PhÝa cuèi<br /> diÒu (hµnh) thùc qu¶n cã van dµi 0,060-0,080<br /> Hä TRAVASSOSINEMATIDAE Rao, 1958 mm, réng 0,06-0,085 mm. Vßng thÇn kinh n»m<br /> 1. Loµi Chitwoodiella ovofilamenta Basir, c¸ch mót ®Çu 0,105-0,18 mm. Ruét ë phÝa tr−íc<br /> 1948 (h×nh 1) më réng cã d¹ng mét c¸i tói. HËu m«n ë c¸ch<br /> mót ®u«i 0,15-0,29 mm. §u«i d¹ng chãp víi<br /> VËt chñ: DÕ dòi (Gryllotalpa africana). mót ®u«i ng¾n vµ nhän. Lç sinh dôc (vulva) h¬i<br /> N¬i ký sinh: Ruét. låi lªn, n»m c¸ch mót ®Çu 1,25 mm. C¬ quan<br /> N¬i ph¸t hiÖn: Hµ Néi (Th−êng TÝn, Hµ sinh s¶n kÐp, víi ©m ®¹o ng¾n h−íng vÒ phÝa<br /> §«ng), Lai Ch©u (S×n Hå). tr−íc, c¶ hai buång trøng n»m trong vïng thùc<br /> qu¶n, phÝa sau vßng thÇn kinh. Trøng h×nh elip,<br /> kÝch th−íc 0,08 × 0,04 mm, ®= ph©n chia tr−íc<br /> khi th¶i ra. Trøng ®−îc th¶i ra d−íi d¹ng chuçi,<br /> hîp nhÊt víi nhau tõng ®«i nhê nh÷ng sîi t¬<br /> xuÊt ph¸t tõ c¶ hai cùc.<br /> Con ®ùc: KÝch th−íc c¬ thÓ nhá h¬n con c¸i,<br /> dµi 1,300-1,480 mm, chç réng nhÊt 0,11-0,12<br /> mm. C¬ thÓ hÇu nh− h×nh trô, phÝa tr−íc thu hÑp<br /> ë vïng thùc qu¶n vµ phÝa sau ë vïng ®u«i.<br /> Xoang miÖng h×nh tam gi¸c. Vïng m«i phñ 4<br /> nhó rÊt nhá. Amphid quan s¸t thÊy. Xoang<br /> miÖng dµi 0,302 mm (gÇn b»ng 1/4 chiÒu dµi c¬<br /> thÓ), gåm th©n trô dµi 0,23 mm vµ réng 0,02<br /> mm, isthmus dµi 0,02 mm, réng 0,01 mm vµ<br /> hµnh thùc qu¶n cã van, dµi 0,05 mm, réng 0,045<br /> mm. Xoang miÖng gièng ë con c¸i, cã hÖ v¹ch,<br /> chiÒu dµi ®¹t 0,03 mm, réng nhÊt 0,01 mm.<br /> Vßng thÇn kinh n»m ë kho¶ng gi÷a thùc qu¶n,<br /> c¸ch mót ®Çu 0,145 mm. Lç bµi tiÕt n»m h¬i<br /> dÞch xuèng d−íi gèc thùc qu¶n. Ruét phÝa tr−íc<br /> më réng cã d¹ng mét mét c¸i tói hÑp. HËu m«n<br /> n»m c¸ch mót ®u«i 0,034 mm. Cã mét tinh hoµn<br /> n»m c¸ch gèc thùc qu¶n 0,23 mm. §u«i trßn tï,<br /> H×nh 1. Chitwoodiella ovofilamenta Basir, 1948 h×nh ngãn tay, c¸nh ®u«i thÓ hiÖn râ. Cã 5 ®«i<br /> 1. H×nh d¹ng chung cña con c¸i; 2. PhÇn ®Çu; nhó sinh dôc (nóm ®u«i), trong sè ®ã cã 3 ®«i<br /> 3. CÊu tróc xoang miÖng; 4. PhÇn ®u«i vµ gai sinh tr−íc lç huyÖt, vµ 2 ®«i sau huyÖt. Hai ®«i sau<br /> dôc cña con ®ùc. cïng thÊy râ cuèng; ®«i nhó tr−íc huyÖt tr−íc<br /> M« t¶: Con c¸i: C¬ thÓ dµi 1,11-2,15 mm, n»m ë mÆt bông c¸ch lç huyÖt 0,07 mm vÒ phÝa<br /> chç réng nhÊt 0,2 mm. Cã hÖ thèng gåm 10 tr−íc, cÆp sau ë mÆt bªn, c¸ch lç huyÖt 0,05 mm<br /> v¹ch (v©n) ngang ë vïng ®Çu-cæ. Vßng cutin vÒ phÝa tr−íc, cÆp thø ba còng n»m ë phÝa bông,<br /> ®Çu tiªn réng 0,01 mm, chiÒu réng nh÷ng vßng c¸ch lç huyÖt 0,01 mm vÒ phÝa tr−íc. Cuèng cña<br /> cutin cßn l¹i 0,053 mm. Lç miÖng trßn, vïng c¸c nhó tr−íc huyÖt rÊt ng¾n. Ngoµi c¸c nhó<br /> m«i nh« vµ ®−îc phñ bëi 8 nhó ®¬n gi¶n, cã sinh dôc ®u«i nµy ra, gai sinh dôc lµ mét c¸i<br /> Amphid. Khoang miÖng h×nh trô, dµi 0,053 mm, mÊu h×nh que t−¬ng ®èi tï, n»m ë gi÷a phÝa mÆt<br /> cã hÖ v¹ch trong toµn bé chiÒu dµi, nöa tr−íc bông, nh« lªn tõ ®u«i ngay sau hËu m«n, chiÒu<br /> c¸c v¹ch nµy rÊt m¶nh, nöa sau ®Ëm h¬n, dµi mÊu 0,018 mm.<br /> 22<br /> 2. Loµi Singhiella singhi Rao, 1958 (h×nh 2) phÇn. Thùc qu¶n dµi, th©n thùc qu¶n h×nh trô,<br /> VËt chñ: DÕ dòi (Gryllotalpa africana). víi eo thÓ hiÖn râ vµ hµnh h×nh qu¶ lª. ChiÒu dµi<br /> chung cña thùc qu¶n 0,320-0,352 mm, kÝch<br /> N¬i ký sinh: ruét. th−íc th©n thùc qu¶n 0,247 × 0,019 mm; eo 0,11<br /> N¬i ph¸t hiÖn: Hµ Néi (Tõ Liªm, Hµ §«ng, mm, ®−êng kÝnh hµnh thùc qu¶n 0,045 mm.<br /> Th−êng TÝn). Ruét th¼ng. Vßng thÇn kinh n»m ë gÇn chÝnh<br /> M« t¶: Con c¸i: C¬ thÓ h×nh thoi, kÝch th−íc gi÷a th©n thùc qu¶n, c¸ch mót ®Çu 0,162 mm.<br /> nhá. ChiÒu dµi c¬ thÓ 1,590-2,006 mm, chiÒu Lç bµi tiÕt kh«ng quan s¸t thÊy. Mót ®u«i côt,<br /> réng 0,034-0,038 mm. Cutin nh½n vµ kh«ng cã cã mét khoang réng ë chãp, lç huyÖt më ra ë<br /> gai. Xoang miÖng víi vïng m«i kháe, cao 0,022 ®¸y khoang nµy. gai sinh dôc kh«ng cã. Trªn bÒ<br /> mm. MiÖng réng, dµi 0,045 mm, bao gåm 2 mÆt bông cña mét phÇn ba c¬ thÓ ë phÝa sau,<br /> phÇn: phÇn tr−íc nh½n, h×nh trô vµ phÇn trung c¸ch mót ®u«i 0,536 mm xuÊt hiÖn nh÷ng säc<br /> gian réng h¬n, h×nh tr¸i tim. Thùc qu¶n rÊt hÑp, ngang, nh×n nghiªng cã d¹ng nh− nh÷ng nhó rÊt<br /> dµi 0,061-0,069 mm, phÇn th©n dµi víi isthmus nhá. Däc hai bªn mót ®u«i cã 2 nhó lín, tõ 2<br /> (eo) nhá vµ hÇu nh− réng b»ng phÇn th©n. DiÒu nhó nµy h×nh thµnh 2 c¸nh nhá, kÐo dµi ®Õn<br /> (hµnh) thùc qu¶n trßn, nhá kÝch th−íc khoang hËu m«n. ë bÒ mÆt bông, tr−íc nhó bªn<br /> 0,071 mm. Vßng thÇn kinh ë kho¶ng c¸ch 1/3 mét chót cã mét cÆp nhó nhá, nhó tr−íc hËu<br /> vÒ phÝa tr−íc th©n thùc qu¶n vµ c¸ch mót ®Çu m«n n»m c¸ch mót ®u«i 0,065 mm. Tinh hoµn<br /> 0,221 mm. C¬ quan sinh dôc c¸i (vulva) n»m dÉn ®Õn gi÷a c¬ thÓ vµ gËp ng−îc l¹i ë vÞ trÝ<br /> c¸ch mót ®Çu 1,256 mm. Trøng h×nh elip, kÝch c¸ch mót ®Çu 0,53 mm.<br /> th−íc 0,036-0,065 mm. §u«i h×nh c¸i tr©m víi 3. Loµi Mirzaiella asiatica Basir, 1942 (h×nh 3)<br /> mót ®u«i nhän, dµi 0,113-0,243 mm.<br /> VËt chñ: DÕ dòi - Gryllotalpa africana.<br /> N¬i ký sinh: Ruét.<br /> N¬i ph¸t hiÖn: Hµ Néi (Tõ Liªm, Th−êng<br /> TÝn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 2. Singhiella singhi Rao,1958<br /> 1. H×nh d¹ng chung con c¸i; 2. PhÇn ®Çu;<br /> 3. H×nh d¹ng trøng; 4. PhÇn ®u«i con c¸i;<br /> 5. PhÇn ®u«i con ®ùc.<br /> Con ®ùc: C¬ thÓ cã chiÒu dµi 1,105-<br /> H×nh 3. Mirzaiella asiatica Basir,1942<br /> 1,45mm, réng 0,07mm, víi mót ®u«i cong.<br /> Cutin nh½n, kh«ng cã c¸nh bªn. M«i kh«ng thÓ 1. H×nh d¹ng chung cña con c¸i; 2. PhÇn ®Çu;<br /> hiÖn râ. MiÖng réng, dµi 0,03mm, bao gåm 3 3. CÊu tróc xoang miÖng; 4. PhÇn ®u«i con ®ùc.<br /> <br /> 23<br />  M« t¶: Con c¸i: C¬ thÓ dµi 2,53(2,091- cã chiÒu réng ®Õn 0,060-0,065 mm. ChiÕc “«”<br /> 2,809) mm, chç réng nhÊt 0,375(0,254-0,451) nµy ®−îc kÕt thóc ë ®óng chç th¾t cña thùc<br /> mm. Cuticun chØ ph©n ®èt ë ®o¹n c¬ thÓ tr−íc qu¶n. PhÇn lín c¬ thÓ ®−îc bao phñ bëi nh÷ng<br /> vßng thÇn kinh. Lç miÖng gÇn nh− cã h×nh tam gai cutin cao 0,004-0,006 mm, ë phÝa bªn trªn<br /> gi¸c, n»m gi÷a 3 m«i kh¸ ph¸t triÓn: 1 m«i l−ng mót ®u«i nh÷ng gai nµy thÓ hiÖn râ víi chiÒu<br /> vµ 2 m«i d−íi bông. M«i l−ng mang 2 nóm rÊt cao 0,010-0,014 mm. Sè l−îng chÝnh x¸c cña<br /> nhá n»m gÇn bê ngoµi cña m«i. Mçi m«i d−íi c¸c hµng gai nµy rÊt khã x¸c ®Þnh bëi v× trËt tù<br /> bông mang mét nóm ë mÆt d−íi bông vµ mét c¬ ®Æc biÖt cña chóng kh«ng thÓ quan s¸t ®−îc.<br /> quan ®−êng bªn. Lç cña c¬ quan ®−êng bªn rÊt Thùc qu¶n ng¾n, dµi 0,250 mm, phÇn th©n h¬i<br /> nhá vµ khã ph©n biÖt. Khoang miÖng ®−îc cÊu cã d¹ng h×nh thoi, cã chiÒu dµi 0,143 mm vµ<br /> t¹o tõ hai phÇn ®éc lËp nhau hÇu nh− b»ng nhau diÒu (hµnh) thùc qu¶n dµi 0,071 mm, réng<br /> vÒ kÝch th−íc. Thùc qu¶n dµi 0,654(0,566- 0,0725 mm. h×nh trßn trong cã van tiªu hãa (tÊm<br /> 0,746) mm, chiÕm gÇn 1/4 chiÒu dµi c¬ thÓ, gåm nhai), eo (isthmus) thÓ hiÖn râ. §u«i dµi 0,210<br /> phÇn th©n, h¬i më réng ë phÝa tr−íc vµ thu hÑp mm. HÖ sinh dôc c¸i l−ìng tÝnh. Tö cung chøa<br /> dÇn vÒ phÝa sau ®Õn hµnh. Eo dµi 0,01 mm, réng ®Çy trøng. Trøng ®−îc hîp l¹i thµnh chuçi nh−<br /> 0,03 mm, hµnh thùc qu¶n dµi 0,11 mm, réng nh÷ng m¾t xÝch nhê hÖ thèng nh÷ng sîi t¬ ®Æc<br /> 0,12 mm. Vßng thÇn kinh c¸ch mót ®Çu biÖt xuÊt ph¸t tõ hai cùc. Trøng h×nh «van, kÝch<br /> 0,298(0,254-0,353) mm. Lç bµi tiÕt ®æ ra ë vÞ trÝ th−íc 0,076-0,083 × 0,043-0,045 mm.<br /> h¬i cao h¬n hµnh thùc qu¶n mét chót, c¸ch mót Con ®ùc: Ch−a ph¸t hiÖn.<br /> ®Çu c¬ thÓ 0,565 mm. Ruét ®−îc më réng ë<br /> phÇn tr−íc h×nh thµnh mét hang vÞ rÊt râ . HËu<br /> m«n c¸ch mót ®u«i 0,212 mm. Lç sinh dôc n»m<br /> c¸ch mót Çu 1,708(1,640-1,743) mm. Hai buång<br /> trøng, buång tr−íc xuÊt ph¸t ë vïng thùc qu¶n<br /> phÝa sau vßng thÇn kinh, buång sau ch¹y ®Õn s¸t<br /> hËu m«n, cã con v−ît qua hËu m«n. Trøng h×nh<br /> ovan, kÝch th−íc 0,067(0,062-0,072) × 0,040<br /> (0,037-0,043) mm. Trøng cã bã t¬ ë hai cùc,<br /> ®−îc th¶i ra ngoµi trong nh÷ng bäc chøa dÞch<br /> nhÇy. Mçi bäc chøa tõ 1 ®Õn 3 trøng. §u«i tï,<br /> dµi 0,230(0,139-0,303) mm, gèc ®u«i réng<br /> 0,131(0,082-0,156) mm.<br /> Con ®ùc: Ch−a ph¸t hiÖn.<br /> 4. Loµi Indiana coimbutoriensis Latheef &<br /> Seshadri, 1972 (h×nh 4)<br /> VËt chñ: DÕ dòi (Gryllotalpa africana).<br /> N¬i ký sinh: Ruét.<br /> N¬i ph¸t hiÖn: Hµ Néi (Th−êng TÝn).<br /> M« t¶: Con c¸i: C¬ thÓ ng¾n, mËp cã h×nh<br /> ®iÕu x× gµ vµ dµi 1,900-2,215 mm, bÒ mÆt cutin H×nh 4. Indiana coimbutoriensis Latheef &<br /> ®−îc phñ toµn gai nhän, chç réng nhÊt cña c¬ Seshadri, 1972<br /> 1. H×nh d¹ng chung cña con c¸i; 2, 3. PhÇn ®Çu con<br /> thÓ 0,030 mm. Vïng ®Çu ®−îc bao phñ bëi 12<br /> c¸i; 4. PhÇn ®u«i con ®ùc.<br /> c¸nh cuticun ®Æc tr−ng t¹o thµnh h×nh nh− mét<br /> c¸i «. §é lín cña c¸c c¸nh nµy kh¸c nhau, 6 Hä THELASTOMATIDAE Travassos, 1929<br /> c¸nh dµi vµ 6 c¸nh ng¾n h¬n, chiÒu dµi chung<br /> 5. Loµi Gryllophila skrjabini (Sergiev, 1923)<br /> cña c¸c c¸nh lµ 0,205 mm. ë mót ®Çu c¸c c¸nh<br /> nµy chuyÓn thµnh phÇn låi cuticun bao phñ lç Basir, 1956 (h×nh 5)<br /> miÖng. BiÓu b× sau phÇn c¸nh cã nh÷ng hµng Synonyms: Thelastoma skrjabini Sergiev;<br /> mãc ngang, cutin ho¸ m¹nh. PhÝa sau c¸c c¸nh Gryllophyla skrjabini (Sergiev) Basir, 1956;<br /> 24<br /> G. gryllophila Basir, 1942; Neyraiella neyrae mót ®u«i 0,789 mm, kÝch th−íc trøng 0,074 ×<br /> Serrano Sanchez, 1947; G. neyrai (Serrano 0,056 mm. ¢m ®¹o gÇn nh− n»m ngang, låi ra ë<br /> Sanchez) Jarry, 1964; G. skrjabini oviopolita mÆt bông chia c¬ thÓ giun theo tû lÖ 4:1. Lç<br /> Theodorides, 1953; G. khehariae Singh & huyÖt ë mÆt bông c¸ch mót ®u«i 0,31 mm. §u«i<br /> Singh, 1955. ng¾n h×nh chãp víi mót ®u«i nhän.<br /> VËt chñ: DÕ dòi (Gryllotalpa africana). Con ®ùc: C¬ thÓ cã cÊu t¹o h×nh th¸i t−¬ng<br /> N¬i ký sinh: ruét. tù nh− ë con c¸i, trõ c¸c ®Æc ®iÓm vÒ giíi tÝnh.<br /> C¬ thÓ nhá, ph©n ®èt, dµi 0,967-1,312 mm, chç<br /> N¬i ph¸t hiÖn: Lai Ch©u (Sing Hå), Hµ Néi<br /> réng nhÊt cña c¬ thÓ 0,149 mm.Vßng cutin ®Çu<br /> (Th−êng TÝn).<br /> réng 0,017-0,02 mm. Xoang miÖng víi lç miÖng<br /> Vµo n¨m 1923 Sergiev ®= m« t¶ loµi trßn, xoang h×nh trô, kÝch th−íc 0,024-0,042<br /> Thelastoma skrjabini trªn nh÷ng c¸ thÓ giun c¸i mm. Thµnh miÖng ho¸ kitin m¹nh, phÇn tr−íc<br /> thu ®−îc tõ dÕ dòi. N¨m 1942, còng tõ dÕ dòi vµ sau dµy lªn, phÇn tiÕp sau máng ®i. Vßng<br /> nh−ng thu ®−îc ë Ên §é, Basir ®= m« t¶ gièng thÇn kinh vµ lç bµi tiÕt (khã quan s¸t) n»m c¸ch<br /> míi Gryllophyla víi loµi ®iÓn h×nh lµ mót ®Çu c¬ thÓ lÇn l−ît lµ 0,137 mm vµ 0,44<br /> Gryllophila gryllophila. Cßn vµo n¨m 1953, mm. Thùc qu¶n dµi 0,164-0,209 mm, réng<br /> Theodorides ®= xÕp loµi G. gryllophila t−¬ng 0,045 mm, eo th¾t 0,033 mm. DiÒu (hµnh) thùc<br /> ®ång víi loµi Thelastoma skrjabini. §Õn n¨m qu¶n dµy, thµnh trong ho¸ kitin m¹nh, dµi<br /> 1956, Basir t¸ch loµi Thelastoma skrjabini tõ 0,0542 mm, réng 0,052 mm. PhÇn trªn ruét<br /> gièng Thelastoma vµ coi lµ loµi chuÈn cña gièng ph×nh ra h×nh qu¶ lª vµ chiÕm hÇu nh− hÕt chiÒu<br /> Gryllophyla. Chóng t«i theo c¸ch s¾p xÕp cña réng c¬ thÓ. Gai sinh dôc ®¬n, dµi 0,0624 mm.<br /> Adamson vµ Waerebeke (1992), ®ång ý víi tªn Nãn sinh dôc mang mét ®«i nhó rÊt ph¸t triÓn.<br /> gäi trªn cña Basir (1956) cho loµi nµy. §u«i h×nh chãp, uèn cong vÒ phÝa mÆt bông, dµi<br /> 0,1373 mm víi mucro dµi vµ nhän.<br /> Ngoµi ra, Basir cßn nhËp loµi Neyraiella<br /> neyrae Serrano Sanchez, 1947 thµnh synonym<br /> cña loµi G. gryllophila, lo¹i bá chÝnh gièng<br /> Neyraiella vµ ph©n hä Neyraiellinae Sanchez,<br /> 1947. Tuy nhiªn, n¨m 1966, Skrjabin vµ céng sù<br /> ®= kh«ng nhÊt trÝ víi sù s¾p xÕp nµy v× theo hä,<br /> gièng Neyraiella thuéc liªn hä<br /> Rhigonematoidea chø kh«ng ph¶i thuéc liªn hä<br /> Thelastomatoidea, v× thÕ ®= xÕp loµi nµy lµ<br /> Thelastoma skrjabini vµ sö dông m« t¶ cña c¶<br /> hai t¸c gi¶ tr−íc lµ Sergiev vµ Basir.<br /> M« t¶: Con c¸i: C¬ thÓ dµi 3,005(2,009-<br /> 3,6490) mm, chç réng nhÊt 0,395 (0,336-<br /> 0,4920) mm. Vßng thÇn kinh c¸ch mót ®Çu<br /> 0,236(0,1927-0,2747) mm. Xoang miÖng víi lç<br /> miÖng trßn, thµnh miÖng h×nh trô, kitin ho¸,<br /> phÇn tr−íc vµ sau cña thµnh miÖng dµy lªn, phÇn<br /> tiÕp sau máng ®i. Lç bµi tiÕt n»m phÝa sau thùc<br /> qu¶n, c¸ch mót ®Çu 0,79-0,95 mm. Thùc qu¶n<br /> dµi 0,4814(0,3854-0,6314) mm, phÇn c¬ thùc<br /> qu¶n dµi 0,29 mm, réng 0,035 mm. Hµnh thùc<br /> qu¶n dµy, thµnh trong ho¸ kitin m¹nh, dµi<br /> 0,1mm, réng 0,095 mm. PhÇn ruét giµ rectum H×nh 5. Gryllophila skrjabini (Basir, 1956)<br /> t−¬ng ®èi ng¾n. §o¹n trªn cña ruét ph×nh réng Adamson and Waerebeke, 1921<br /> h×nh qu¶ lª vµ chiÕm hÇu hÕt chiÒu réng c¬ thÓ. 1. H×nh d¹ng chung cña con ®ùc; 2. PhÇn ®Çu<br /> §é dµi phÇn ph×nh cña ruét 0,42-0,54 mm, réng cña con ®ùc; 3. H×nh d¹ng chung cña con c¸i;<br /> 0,34-0,36 mm. Lç sinh dôc (vulva) n»m c¸ch 4. §u«i cña con ®ùc.<br /> <br /> 25<br />  TµI LIÖU THAM KH¶O de Parasitologie (Paris), 40(6): 659-676.<br /> 8. Skrjabin K. I., Schikhobalova N. P. &<br /> 1. Farooqui M. N., 1970: Rivista di Lagodovskaya E. A., 1966: Moscow:<br /> parassitologia, XXXI(3): 195-214. Settembre. Nauka, 538(in Russian).<br /> 2. Latheef M. A., Seshadri A. R., 1972: 9. Spiridonov S. E., 1984a: Byulletin<br /> Canadian Journal of Zoology, 50: 1457- Vsesoyuznogo Instituta Gel’minthologii im.<br /> 1462. Skrjabina, 39: 80-81 (in Russian).<br /> 3. Ph¹m V¨n Lùc, Spiridonov S. E., 1993: 10. Secgei E. Spiridonov, Pham Van Luc,<br /> TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu Sinh 1994: Russian Journal of Nematology, 2(1):<br /> th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt 1990-1992. Nxb. 55-59.<br /> Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 11. E. S. Ivanova, Pham Van Luc, 1997:<br /> 4. Martin L. Adamson, Daniel van Intenational journal of Nematology, 7(2):<br /> Waerebeke, 1987: Canadian Journal of 170-173.<br /> Zoology, 65(11): 2755-2759.<br /> 12. Pham Van Luc, Nguyen Vu Thanh,<br /> 5. Martin L. Adamson, Daniel van Spiridonov S. E., 2008: Asean Journal on<br /> Waerebeke, 1992: Systematic Parasitology, Science & Technology for Development,<br /> 21: 21-63. 25(2): 347-354<br /> 6. Martin L., Daniel van Waerebeke, 1992: 13. David J. Hunt, Pham Van Luc and Sergei<br /> Systematic Parasitology, 21: 169-188. E. Spiridonov, 2002: Nematology, 4(7):<br /> 7. Odile Bain, 1965: µ Madagascar Annales 829-843.<br /> <br /> 5 parasitic nematodes species (Nematoda: Oxyurida,<br /> Thelastomatoidea) in the mole-criket<br /> (Gryllotalpa africana) of VietNam<br /> Pham Van Luc<br /> <br /> SUMMARY<br /> Studying of parasitc nematodes on invertebrate animals, also including insects has been made for about 20<br /> years ago in Vietnam, such as mole-criket, earthworm, myriapod, cockroach, etc. In this study, total about 200<br /> individuals of mole-criket (Gryllotalpa africana) were examined for nematodes parasitic. The mole-criket<br /> were catched from ricefield in some provinces of the Northern Vietnam (Hanoi and Lai Chau). Using the<br /> Skrjabin’s method to collect parastic nematodes. Preservation of nematodes specimens in 4-6% formaline<br /> solution. The nematode specimens were described and measured with a Zeiss Axyolab Microscope (Germany)<br /> and Olympus CH40 Microscope (Japan). Preserving this specimens in Institude of Parasitology, Russian<br /> Academy of Science, Matxcova.<br /> Thelastomatoidea, usually is called pinworm, is one of two superfamily belonging to Oxyurida order.<br /> Their adult stage live in invertebrate animals, mainly arthropod. This nematodes group is not related with the<br /> Oxyuroidea which parasiting on vertebrate animals. The superfamily has received little attention from<br /> different systematic researchers in the world, for example Kloss (1960), Skrjabin et al. (1966), Poinar (1977),<br /> Adamson & Van Waerebeke (1985), Adamson (1989). Therefore Adamson & Van Waerebeke (1992) has<br /> divided this superfamily into 5 family Thelastomatidae, Protrelloididae, Hystrignathidae, Travassosinematidae<br /> and Pseudonymidae then considered the systematics before. The results of this article are based on Adamson<br /> M.L. & Van Waerebeke D.’s taxonomic system.<br /> 5 parasitic nematodes were found from the mole-criket’s intestine and described in this article, including<br /> Chitwoodiella ovofilamenta Basir, 1948; Singhiella singhi Rao, 1958; Mirzaiella asiatica Basir, 1942; Indiana<br /> coimbutoriensis Latheef & Seshadri, 1972 (Family: Travassosinematidae) and Gryllophila skrjabini (Sergiev,<br /> 1923) Basir, 1956 (Family: Thelastomatidae). That is the first time 5 parasitic nematodes species parasiting on<br /> invertebrate animals in Vietnam are described.<br /> Ngày nhËn bµi: 10-2-2009<br /> 26<br />