7 đặc điểm sử dụng sữa và chế phẩm sữa ở trẻ mầm non nội Thành phố Hồ Chí Minh và các yếu tố liên quan

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 7 ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG SỮA VÀ CHẾ PHẨM SỮA Ở TRẺ MẦM NON NỘI<br /> THÀNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> Nguyễn Hoàng Nhựt Hoa*, Phạm Thị Mãnh*, Nguyễn Hữu Lộc*, Phạm Văn Hậu*,<br /> Lê Thị Hồng Hạnh*, Nguyễn Thị Thu Hậu*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định loại sữa và chế phẩm sữa, số lượng sử dụng trung bình mỗi ngày của trẻ lứa tuổi mầm<br /> non ở nội thành thành phố Hồ Chí Minh và các yếu tố liên quan đến thói quen sử dụng sữa của trẻ.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang phân tích.<br /> Kết quả: Không có khác biệt về tỉ lệ suy dinh dưỡng (SDD) cấp và mạn ở các nhóm quận, tỉ lệ béo phì ><br /> 60%. Hơn 50% sử dụng đa dạng sữa và chế phẩm sữa. Nhóm 24 ≤ 36 tháng (th) sử dụng sữa nước + sữa bột<br /> 24,5%. Nhóm 36 ≤ 48 th sử dụng sữa nước + sữa bột là 16,7% và sữa nước là 15,6%. Nhóm > 48 tháng sử<br /> dụng sữa nước là 28,1%. Tỉ lệ sử dụng lượng sữa phù hợp theo khuyến nghị dành cho trẻ (450 – 600 ml) là cao<br /> nhất (41,1% - 44,3% - 37,5%). Tỉ lệ sử dụng lượng sữa từ 700 ml trở lên nhiều nhất ở trẻ nhỏ từ 24-36 th<br /> (29,2%) và giảm dần khi trẻ càng lớn (19,8%). Thói quen dùng sữa bột và chế phẩm sữa ở quận trung tâm cao<br /> hơn, khác biệt có ý nghĩa thống kê . Thói quen dùng sữa nước và nơi ở không có sự khác biệt. Trẻ 24-36 th dùng<br /> 200 ml sữa mỗi ngày có chiều cao kém hơn, p=0,021. Trẻ 24-36 th có sử dụng sữa bột có chiều cao tốt hơn, p=<br /> 0,005. Trẻ > 48 tháng có sử dụng sữa bột có chiều cao kém hơn, p= 0,036.<br /> Kết luận: Trẻ mầm non nội thành thành phố Hồ Chí Minh sử dụng sữa khá hợp lý. Trẻ có xu hướng sử<br /> dụng sữa nước và chế phẩm sữa nhiều hơn khi lớn hơn. Trẻ 24-36th uống 60%. More than 50% of children used many kinds of milk and dairy<br /> products. The 24 ≤ 36 months age group consumed instant milk and powder milk together in 24.5%, while the 36<br /> ≤ 48 months age group consumed instant milk and powder milk together in 16.7%, and only instant milk in<br /> 15.6%. The > 48 months age consumed instant milk in 28.1%. The rate of children recommended adequate<br /> quantity dairy intake group (450-600 ml) were highest (41.1% - 44.3% - 37.5%). The rate of dairy intake > 700<br /> * Bệnh viện Nhi Đồng 2.<br /> Tác giả liên lạc: KTV Nguyễn Hoàng Nhựt Hoa, ĐT: 0838295723,<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa<br /> <br /> Email: thuhaunt@gmail.com<br /> <br /> 49<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> ml was highest in 24-36 months age group (29.2%) and reduced in older group( 19.8%). Children living in<br /> central areas consumed more powder milk and milk- origine products, the difference were mean. There weren’t<br /> different in instant milk consumption habit among areas. The 24-< 36 months age children consuming < 200 ml<br /> of milk were shorter, p=0.021. The 24-< 36 months age children still drinking powder milk had better height,<br /> p=0.005. The > 48 months age children with powder milk consumption habit had worse height, p=0.036.<br /> Conclusions: The intake of milk products in urban preschool children in HCM city were rather reasonable.<br /> There was a trend of instant milk and dairy products intake when the child growing up. The ≤ 36 months age<br /> children consuming < 200 ml of milk were shorter, they need more dairy products. Appropriate public health<br /> policies are needed to deal with dramatic overweight and obesity trend of urban preschool children in Ho Chi<br /> Minh city.<br /> Key words: Milk, dairy products.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Thói quen sử dụng sữa ở người Việt nam<br /> nói riêng và các nước châu Á nói chung không<br /> phổ biến như các nước Âu Mỹ. Để cải thiện tầm<br /> vóc cho thế hệ sau, một trong những biện pháp<br /> có hiệu quả cao là cung cấp đủ nhu cầu canxi<br /> thông qua cung cấp sữa cho trẻ nhỏ. Việt nam<br /> hiện nay được xếp trong nhóm 36 nước có tỉ lệ<br /> thấp còi cao nhất thế giới cho dù tỉ lệ suy dinh<br /> dưỡng cấp đã giảm đáng kể. Thành phố Hồ Chí<br /> Minh hiện nay có tỉ lệ trẻ suy dinh dưỡng và<br /> béo phì ngang bằng với các nước phát triển (suy<br /> dinh dưỡng trẻ dưới 5 tuổi là 5,9% năm 2010,<br /> thừa cân béo bì ở trẻ vị thànnh niên là 14% năm<br /> 2004), tuy nhiên tỉ lệ trẻ thấp còi vẫn còn khá cao<br /> (khoảng gần 7%). Trước đây, đó là hậu quả của<br /> tình trạng đói ăn, suy dinh dưỡng kéo dài,<br /> nhưng ngày nay, khi điều kiện kinh tế khá hơn,<br /> đó còn là hậu quả của nuôi dưỡng trẻ chưa hợp<br /> lý.<br /> Cho tới nay các nghiên cứu về sử dụng sữa<br /> ở lứa tuổi mầm non chưa nhiều. Có 2 nghiên<br /> cứu tại Hà nội và thành phố Hồ Chí Minh về<br /> khẩu phần ăn của các lứa tuổi. Trong đó, số liệu<br /> lượng sữa trung bình trẻ lứa tuổi tiền học đường<br /> Hà nội nhận được mỗi ngày là 93,2g ở thời điểm<br /> 2004. Do đó, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này<br /> để đánh giá việc sử dụng sữa ở trẻ em tuổi mầm<br /> non tại thành phố Hồ Chí Minh, một số yếu tố<br /> liên quan với việc sử dụng sữa, từ đó có một cái<br /> nhìn tổng quát về kiến thức chăm sóc trẻ của<br /> người dân và có thể sử dụng kết quả nghiên cứu<br /> <br /> 50<br /> <br /> để định hướng một số chương trình sức khỏe<br /> nhằm giúp phát triển tốt thể lực của trẻ em.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Xác định loại sữa và chế phẩm sữa, số lượng<br /> sử dụng trung bình mỗi ngày của trẻ lứa tuổi<br /> mầm non ở nội thành TP Hồ Chí Minh và các<br /> yếu tố liên quan đến thói quen sử dụng sữa của<br /> trẻ.<br /> Mục tiêu chuyên biệt<br /> Xác định loại sữa và chế phẩm sữa trẻ sử<br /> dụng theo từng nhóm tuổi:<br /> Xác định số lượng trung bình sữa và chế<br /> phẩm sữa trẻ sử dụng theo từng nhóm tuổi.<br /> Xác định các yếu tố liên quan đến thói quen<br /> sử dụng sữa và chế phẩm sữa ở trẻ.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Cắt ngang phân tích<br /> Cỡ mẫu<br /> Theo công thức Kiểm định một trung bình<br /> của 1 dân số<br /> <br /> Trong đó:<br /> : trị số trung bình cần kiểm định, theo NC<br /> tại HN là 93,2g sữa/ngày<br /> : trị số trung bình thật trong dân<br /> số, mong muốn đạt 200g sữa/ ngày<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> : độ lệch chuẩn, chênh lệch so với ước<br /> muốn khảng 180g<br /> α: mức ý nghĩa, sác xuất sai lầm loại 1, α=<br /> 0,05, Z 1- α= 1,64<br /> β: sác xuất sai lầm loại 2, β = 0,1.<br /> 1- β: sức mạnh kiểm định, 1- β =0,90 , Z<br /> =1,28<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm của dân số nghiên cứu<br /> Bảng 1. Tình trạng dinh dưỡng cấp theo nơi ở<br /> Tình trạng DD<br /> <br /> 1- β<br /> <br /> n: số mẫu cần lấy<br /> Z: trị số từ phân phối chuẩn<br /> n= 24. Như vậy mỗi trường khảo sát sẽ lấy<br /> 24 bé.<br /> <br /> Phương pháp chọn mẫu<br /> Theo kết quả điều tra dân số 2009, chia vùng<br /> dân số nội thành TPHCM thành 3 khu vực:<br /> Khu vực trung tâm: quận 1,3,5,10,11, Phú<br /> Nhuận . Tổng số dân 1173964, chiếm 16%.<br /> Khu vực gần trung tâm: quận 4, 7, 6, 8, Bình<br /> thạnh, Tân Bình. Tổng số dân 1962443, chiếm<br /> 27%.<br /> Khu vực gần ngoại thành: quận 2, 9, 12, Tân<br /> Phú, Bình Tân, Gò Vấp, Thủ Đức . Tổng số dân<br /> 2744168, chiếm 38%.<br /> Chọn trẻ theo 3 nhóm tuổi: 24-36th, 37-48th,<br /> 49-60th tại các trường mầm non của các quận<br /> trong thành phố, lấy 24 trường với nhóm 1: 5<br /> trường, nhóm 2: 9 trường và nhóm 3: 10 trường,<br /> mỗi trường 24 bé/3 nhóm (576 bé).<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> SDD cấp<br /> Dọa SDD cân<br /> nặng<br /> Bình thường<br /> Béo phì<br /> Béo phì nặng<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Q. trung<br /> Q. gần<br /> tâm (%) Trung tâm<br /> n= 120 (%) n= 216<br /> 2,5<br /> 2,0<br /> <br /> Q. gần ngoại<br /> thành (%)<br /> n= 240<br /> 2,1<br /> <br /> 4,2<br /> <br /> 4,0<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 15,0<br /> 63,3<br /> 15,0<br /> 100,0<br /> <br /> 14,4<br /> 61,6<br /> 18,1<br /> 100,0<br /> <br /> 14,5<br /> 62,9<br /> 17,1<br /> 100,0<br /> <br /> Bảng 2. Tình trạng suy dinh dưỡng mạn theo nơi ở<br /> Tình trạng Q.trung tâm Q. gần Trung<br /> SDD mạn (%) n=120 tâm (%) n=216<br /> SDD mạn<br /> Dọa SDD<br /> Bình thường<br /> Tổng cộng<br /> <br /> 1,7<br /> 5,8<br /> 92,5<br /> 100,0<br /> <br /> 5,1<br /> 6,5<br /> 88,0<br /> 100,0<br /> <br /> Q. gần ngoại<br /> thành (%)<br /> n=240<br /> 4,2<br /> 18,8<br /> 75,8<br /> 100,0<br /> <br /> Thay đổi cân nặng theo nơi ở<br /> Nhóm 24 - 36th: không có sự khác biệt,<br /> p=0,328.<br /> Nhóm 36 - 48th: không có sự khác biệt,<br /> p=0,570.<br /> Nhóm > 48th: không có sự khác biệt, p=0,716.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Trong chương trình khám sức khỏe, chọn 8<br /> bé cho mỗi nhóm đến khám đầu tiên trong ngày<br /> để đưa vào nghiên cứu<br /> <br /> Thu thập và xử lý số liệu<br /> - Thu thập bằng bảng câu hỏi, do bà mẹ tự<br /> điền, sau đó nhân viên khoa dinh dưỡng đã<br /> được huấn luyện trực tiếp phỏng vấn kiểm tra<br /> thông tin.<br /> - Số liệu được mã hóa và xử lý bằng phần<br /> mềm SPSS 16.0 for windows.<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa<br /> <br /> Biểu đồ 1. Cân nặng trung bình theo từng lứa tuổi ở<br /> các nhóm quận<br /> <br /> *Nhận xét<br /> Không có sự khác biệt nhiều về cân nặng ở<br /> các nhóm tuổi đối với các khu vực khác nhau.<br /> <br /> 51<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> Nhóm 24 – 36th cân nặng trung bình hơn 14<br /> kg, ở giới hạn cao so với chuẩn tăng trưởng<br /> WHO 2007 (12 – 14,3kg).<br /> <br /> Loại sữa và chế phẩm sữa sử dụng theo lứa<br /> tuổi<br /> <br /> Nhóm 36 – 48th cân nặng trung bình 17 kg<br /> cao hơn so với chuẩn tăng trưởng WHO 2007<br /> (14,3 - 16,3kg).<br /> Nhóm >48 cân nặng trung bình 21 kg cao<br /> hơn nhiều so với chuẩn tăng trưởng WHO 2007<br /> (16,3 - 18,3kg).<br /> <br /> Thay đổi chiều cao theo nơi ở<br /> Nhóm 24 - 36th: không có sự khác biệt,<br /> p=0,174<br /> <br /> Biểu đồ 4. Loại sữa và chế phẩm sữa sử dụng theo<br /> lứa tuổi<br /> <br /> Nhóm 36 - 48th: không có sự khác biệt,<br /> p=0,095<br /> <br /> Các yếu tố liên quan đến sử dụng sữa<br /> <br /> Nhóm > 48 : : không có sự khác biệt, p=0,537<br /> th<br /> <br /> Loại sữa và nơi ở<br /> Thói quen dùng sữa bột và nơi ở: khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê, p=0,026.<br /> Thói quen dùng sữa nước và nơi ở: không<br /> khác biệt p=0,787.<br /> Chế phẩm sữa và nơi ở: Khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê, p=0.002.<br /> <br /> Biểu đồ 2. Chiều cao trung bình theo lứa tuổi<br /> <br /> Lượng sữa và chiều cao<br /> Nhóm sử dụng tương đương < 200 ml/ngày:<br /> tỉ lệ SDD mạn khác biệt không có ý nghĩa thống<br /> kê, p= 0,081.<br /> <br /> Số lượng sữa và chế phẩm sữa sử dụng<br /> trung bình<br /> <br /> Chiều cao trung bình và lượng sữa sử dụng<br /> < 200 ml và ≥ 200 ml:<br /> <br /> Bảng 3. Lượng sữa và chiều cao<br /> Nhóm tuổi<br /> th<br /> <br /> 24 – 36<br /> <br /> th<br /> <br /> 36 – 48<br /> th<br /> <br /> Biểu đồ 3: Số lượng sữa và chế phẩm sữa sử dụng<br /> trung bình theo lứa tuổi<br /> *Nhận xét: Chúng ta có thể nhận thấy ở cả<br /> ba nhóm tuổi tỉ lệ sử dụng lượng sữa cao nhất là<br /> 450 – 600 ml phù hợp với khuyến nghị dinh<br /> dưỡng theo độ tuổi của bé. Tỉ lệ sử dụng lượng<br /> sữa từ 700ml trở lên nhiều nhất ở trẻ nhỏ từ 2436th (29,2%) và giảm dần khi trẻ càng lớn (19,8%).<br /> <br /> >48<br /> <br />