Áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tòa án nhân dân

Áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp<br /> quyền sử dụng đất tại tòa án nhân dân<br /> Đỗ Duy Khoa<br /> Khoa Luật. Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Luận văn ThS. Luật: 60 38 01<br /> Người hướng dẫn : GS.TS. Phạm Hồng Thái<br /> Năm bảo vệ: 2014<br /> 101 tr .<br /> Abstract. Phân tích cơ sở lý luận của việc áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử<br /> của Tòa án đối với các tranh chấp quyền sử dụng đất. Đánh giá chất lượng áp dụng<br /> pháp luật trong quá trình giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân<br /> từ năm 2007 đến năm 2011, rút ra những ưu điểm, thành tựu đạt được, những hạn chế<br /> và nguyên nhân của những hạn chế đó. Đề xuất những quan điểm, giải pháp nhằm<br /> nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng<br /> đất tại Tòa án nhân dân.<br /> Keywords.Pháp luật Việt Nam; Luật dân sự; Quyền sử dụng đất; Tranh chấp đất đai<br /> <br /> Content.<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì<br /> nhân dân là chủ trương lớn của Đảng Cộng sản Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. Trong<br /> Nhà nước pháp quyền, các cơ quan tư pháp có vai trò đặc biệt quan trọng, hoạt động<br /> của các cơ quan tư pháp thể hiện đầy đủ và toàn diện các đặc trưng của Nhà nước pháp<br /> quyền. Vì vậy, kiện toàn và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động tư pháp được<br /> Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm.<br /> Trong công cuộc cải cách tư pháp, Tòa án được xác định là trung tâm. Hoạt<br /> động của Tòa án là nơi thể hiện rõ nhất chất lượng hoạt động và uy tín của hệ thống<br /> các cơ quan tư pháp nói riêng và toàn bộ quyền lực nhà nước nói chung. Vì vậy, để<br /> cải cách, nâng cao chất lượng hoạt động của Toà án trong đó trọng tâm là hoạt động<br /> <br /> xét xử là khâu đột phá của quá trình cải cách tư pháp nước nhà trong tiến trình xây<br /> dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.<br /> Theo thống kê của Tòa án nhân dân tối cao thì trong những năm gần đây các vụ,<br /> việc dân sự ngày một gia tăng. Số lượng đơn đề nghị Tòa án xem xét vụ án theo trình<br /> tự giám đốc thẩm, tái thẩm ngày một tăng và tính chất ngày càng phức tạp. Trong đó<br /> phần lớn là các vụ, việc liên quan đến tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử<br /> dụng đất, nhà ở chiếm tỷ lệ lớn và là loại tranh chấp phức tạp nhất trong số các tranh<br /> chấp về dân sự. Do số lượng các vụ án tăng, tính chất ngày càng phức tạp, mặt khác do<br /> nhiều nguyên nhân khác nhau mà hoạt động xét xử của Tòa án đã bộc lộ những hạn<br /> chế nhất định như để quá thời hạn chuẩn bị xét xử vụ án theo quy định của pháp luật,<br /> tỷ lệ các bản án, quyết định bị sửa, hủy do vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và do<br /> áp dụng sai pháp luật về nội dung vẫn còn nhiều. Đáng chú ý có một số vụ án tranh<br /> chấp về nhà, đất kéo dài qua nhiều năm, nhiều cấp xét xử làm ảnh hưởng đến quyền và<br /> lợi ích hợp pháp của công dân, cũng như niềm tin của nhân dân vào hệ thống các cơ<br /> quan tư pháp. Bên cạnh đó, vẫn còn tình trạng một số bản án giải quyết tranh chấp nhà,<br /> đất tuyên không rõ ràng nên không thể thi hành án được. Trong quá trình giải quyết vụ<br /> án, do việc nghiên cứu các văn bản pháp luật chưa đầy đủ dẫn đến việc đánh giá chứng<br /> cứ thiếu khách quan toàn diện, áp dụng văn bản pháp luật không đúng dẫn đến việc<br /> phán quyết sai hoặc vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng nên Tòa án cấp trên phải hủy<br /> hoặc sửa bản án, quyết định của Tòa án cấp dưới.<br /> Thực tiễn áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử của ngành Tòa án nhân dân<br /> đã và đang đặt ra những yêu cầu vừa cấp bách vừa lâu dài để không ngừng nâng cao<br /> chất lượng xét xử trong quá trình thực hiện cải cách tư pháp ở nước ta theo đúng<br /> đường lối của Đảng. Vì vậy, việc chỉ ra những tồn tại và đưa ra những giải pháp để<br /> nâng cao chất lượng việc áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử của Tòa án là một<br /> trong những yếu tố quan trọng có tính chất quyết định đến chất lượng xét xử của Tòa<br /> án nhân dân. Để đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp hiện nay, thì về mặt<br /> lý luận và thực tiễn có nhiều vấn đề đặt ra cần nghiên cứu, trong đó có vấn đề áp dụng<br /> pháp luật trong hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân nói chung và áp dụng pháp luật<br /> <br /> trong giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân nói riêng.<br /> Chính vì ý nghĩa lý luận và thực tiễn như đã nêu trên nên tác giả đã mạnh dạn<br /> lựa chọn vấn đề "Áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất<br /> tại Tòa án nhân dân" làm đề tài luận văn thạc sĩ luật.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu đề tài<br /> Áp dụng pháp luật nói chung và áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử của Tòa<br /> án nhân dân là đề tài thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học pháp lý. Đặc biệt trong<br /> tình hình hiện nay thì số lượng các bài viết, công trình nghiên cứu về cải cách tư pháp và<br /> áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử của Tòa án tăng lên rõ rệt. Nghiên cứu những<br /> vấn đề liên quan đến việc áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử đã được một số nhà<br /> khoa học, các bộ, thực tiễn ngành Tòa án thực hiện như:<br /> - Luận án tiến sĩ luật học của tác giả Lê Xuân Thân: "Áp dụng pháp luật trong<br /> hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân ở Việt Nam hiện nay", năm 2004.<br /> - Tác giả Lưu Tiến Dũng với bài "Bàn về áp dụng pháp luật trong công tác xét<br /> xử", Tạp chí Tòa án nhân dân số tháng 5 năm 2005.<br /> - Tiến sĩ Nguyễn Văn Cường với bài "Những vấn đề cần trao đổi khi áp dụng<br /> Điều 136 Luật đất đai năm 2003", Tạp chí Tòa án tháng 8 năm 2005.<br /> - Ban biên tập Tạp chí Tòa án nhân dân với bài "Những vấn đề trao đổi khi áp<br /> dụng Điều 136 Luật đất đai năm 2003", Tạp chí Tòa án nhân dân tháng 9 năm 2005.<br /> Cho đến nay, chưa có một công trình nghiên cứu nào phân tích một cách toàn<br /> diện, đầy đủ, có hệ thống dưới góc độ lý luận chung về Nhà nước và Pháp luật vấn đề<br /> áp dụng pháp luật trong quá trình giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án<br /> nhân dân - loại tranh chấp gay go nhất, phức tạp nhất trong tất cả các tranh chấp về dân<br /> sự hiện nay.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> * Về đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý<br /> luận áp dụng pháp luật vào việc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án<br /> nhân dân, nghiên cứu thực trạng áp dụng pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp<br /> quyền sử dụng đất, nguyên nhân và những bất cập trong việc áp dụng pháp luật.<br /> * Về phạm vi nghiên cứu: Trong phạm vi một luận văn Thạc sĩ luật học chuyên<br /> ngành lý luận Nhà nước và pháp luật, luận văn đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật<br /> trong việc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân trong thời gian<br /> 05 năm (từ năm 2007 đến năm 2011).<br /> 4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn<br /> * Về mục đích: Để làm rõ những vấn đề lý luận về áp dụng pháp luật của Tòa<br /> án nhân dân trong giải quyết các tranh chấp, chỉ rõ đặc thù của việc áp dụng pháp<br /> luật trong giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân.<br /> * Về nhiệm vụ của luận văn: Phân tích cơ sở lý luận của việc áp dụng pháp luật<br /> trong hoạt động xét xử của Tòa án đối với các tranh chấp quyền sử dụng đất. Đánh giá<br /> chất lượng áp dụng pháp luật trong quá trình giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất<br /> tại Tòa án nhân dân từ năm 2007 đến năm 2011, rút ra những ưu điểm, thành tựu đạt<br /> được, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế đó.<br /> Đề xuất những quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng áp dụng<br /> pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân.<br /> 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu<br /> * Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư<br /> tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, các quan điểm đường lối của Đảng<br /> Cộng sản Việt Nam về tăng cường pháp chế, xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân,<br /> do dân, vì dân đặc biệt là các quan điểm của Đảng chỉ đạo về cải cách tư pháp.<br /> * Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp của triết học<br /> duy vật biện chứng, duy vật lịch sử Mác xít, trong đó chú trọng các phương pháp kết<br /> <br /> hợp giữa lý luận và thực tiễn, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp lịch sử<br /> cụ thể. Ngoài ra còn sử dụng các phương pháp của các bộ môn khoa học khác như<br /> thống kê, so sánh.<br /> 6. Những đóng góp của luận văn<br /> Luận văn phân tích khái niệm, đặc điểm, quy trình áp dụng pháp luật, xác định<br /> tiêu chí đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng áp dụng pháp luật trong việc<br /> xét xử của Tòa án nhân dân nói chung và trong việc giải quyết tranh chấp quyền sử<br /> dụng đất tại Tòa án nhân dân nói riêng.<br /> Đánh giá thực trạng chất lượng áp dụng pháp luật trong việc giải quyết tranh<br /> chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân.<br /> Đề xuất giải pháp phù hợp thực tiễn hiện nay nhằm nâng cao chất lượng áp<br /> dụng pháp luật của Tòa án nhân dân trong việc giải quyết các tranh chấp quyền sử<br /> dụng đất.<br /> 7. Ý nghĩa của luận văn<br /> Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần bổ sung và phát triển lý luận phục vụ<br /> yêu cầu thực tiễn của việc không ngừng nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong<br /> hoạt động xét xử nói chung và trong việc giải quyết các tranh chấp quyền sử dụng đất<br /> tại Tòa án nhân dân nói riêng trong công cuộc cải cách tư pháp hiện nay. Nội dung của<br /> luận văn cũng có thể góp phần xây dựng kỹ năng nghề nghiệp của người Thẩm phán,<br /> kỹ năng nghiên cứu hồ sơ, đặc biệt là đối với các Thẩm phán chuyên giải quyết án dân<br /> sự, giải quyết các vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất và các vụ án có liên quan đến<br /> tranh chấp quyền sử dụng đất. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tư liệu tham<br /> khảo phục vụ cho công tác nghiên cứu giảng dạy khoa học pháp lý nói chung và đào<br /> tạo chức danh Tư pháp nói riêng<br /> 8. Kết cấu của luận văn<br /> Luận văn chia thành 3 chương gồm:<br /> <br />