1
ĐT V N ĐẶ Ấ Ề
B nh đái tháo đng, là m t trong 3 căn b nh có t c đệ ườ ộ ệ ố ộ
phát tri n nhanh nh t Th gi i. Theo thông báo c a T ch cể ấ ế ớ ủ ổ ứ
y t Th gi i (WHO), năm 2014 trên toàn th gi i có 422ế ế ớ ế ớ
tri u ng i m c b nh đái tháo đng, chi m kho ng 8,5%ệ ườ ắ ệ ườ ế ả
dân s , t l b nh đái tháo đng gia tăng trong 3 th p kố ỷ ệ ệ ườ ậ ỷ
qua đc bi t là các n c có thu nh p v a và th p. ặ ệ ở ướ ậ ừ ấ
B nh ĐTĐ gia tăng kèm theo đó là s gia tăng bi nệ ự ế
ch ng c a b nh. B nh ĐTĐ là nguyên nhân gây ra bi n cứ ủ ệ ệ ế ố
tim m ch, mù lòa, suy th n, c t c t chi và nh ng h u qu lâuạ ậ ắ ụ ữ ậ ả
dài khác nh h ng đn ch t l ng cu c s ng. Năm 2015 Tả ưở ế ấ ượ ộ ố ổ
ch c v t th ng bàn chân do ĐTĐ thông báo b nh lý bànứ ế ươ ệ
chân ĐTĐ nh h ng nghiêm tr ng đn n n kinh t , xã h iả ưở ọ ế ề ế ộ
c a qu c gia và t l hi n m c hàng năm 2 % đn 4 % cácủ ố ỷ ệ ệ ắ ế ở
n c phát tri n và t l này cao h n các n c đang phátướ ể ỷ ệ ơ ở ướ
tri n. T l loét chân do ĐTĐ trên toàn c u là 6,3%, nam caoể ỷ ệ ầ
h n n , b nh ĐTĐ týp 2 cao h n ĐTĐ týp 1. Khu v c b cơ ữ ở ệ ơ ự ắ
M chi m t l cao nh t 13,0% và th p nh t là châu Điỹ ế ỷ ệ ấ ấ ấ ạ
d ng 3,0%; châu Á 5,5%; châu Âu 5,1%; châu Phi 7,2%. T iươ ạ
n đ có kho ng 10% b nh nhân có t n th ng b nh lý bàn chân.Ấ ộ ả ệ ổ ươ ệ
T l c t c t nh ng b nh nhân có bi n ch ng bàn chân chi mỷ ệ ắ ụ ở ữ ệ ế ứ ế
kho ng 40%. các n c phát tri n nh n c Anh thì 50% b nhả Ở ướ ể ư ướ ệ
nhân ĐTĐ vào vi n vì b nh lý bàn chân. M t nghiên c u trên 6000ệ ệ ộ ứ
ng i b nh ĐTĐ đn khám cho th y: t l có loét bàn chân: 20%,ườ ệ ế ấ ỷ ệ
c t c t chi: 2,5%. ắ ụ
Vi t Nam, B nh vi n N i ti t Trung ng đã cóỞ ệ ệ ệ ộ ế Ươ
nh ng nghiên c u cho th y t l b nh nhân ĐTĐ có bi nữ ứ ấ ỷ ệ ệ ế
ch ng bàn chân vào vi n đu giai đo n mu n và t l c tứ ệ ề ở ạ ộ ỷ ệ ắ
c t chi cũng r t cao kho ng 40% trong s ng i b nh ĐTĐụ ấ ả ố ườ ệ
có b nh lý bàn chân.ệ
Tn th ng bàn chân ng i ĐTĐ là h u qu c a nhi uổ ươ ở ườ ậ ả ủ ề
nguyên nhân nh : t n th ng th n kinh, t n th ng m chư ổ ươ ầ ổ ươ ạ
máu, ch n th ng và nhi m trùng. Trong b nh lý bàn chân 3ấ ươ ễ ệ
2
y u t : t n th ng m ch máu, th n kinh và nhi m trùng luônế ố ổ ươ ạ ầ ễ
k t h p v i nhau m t cách ch t ch , đôi khi chúng cũng cóế ợ ớ ộ ặ ẽ
th là các t n th ng đc l p. M t s nghiên c u cho th yể ổ ươ ộ ậ ộ ố ứ ấ
nh ng đi m ch u áp l c cao bàn chân có m i liên quan ch tữ ể ị ự ở ố ặ
ch v i các t n th ng loét bàn chân. Vì v y, áp l c gan bànẽ ớ ổ ươ ậ ự
chân là y u t đc đa ra đ d đoán nh ng t n th ng bànế ố ượ ư ể ự ữ ổ ươ
chân s m ng i b nh ĐTĐ.ớ ở ườ ệ
Tuy nhiên Vi t Nam cũng ch a có nghiên c u nào đánhở ệ ư ứ
giá s thay đi áp l c gan bàn chân nh m phát hi n, ngănự ổ ự ằ ệ
ch n s m và làm gi m t l nh ng t n th ng b nh lý bànặ ớ ả ỷ ệ ữ ổ ươ ệ
chân ng i ĐTĐ. ở ườ
Đ tài: ề“Nghiên c u áp l c bàn chân, m i liên quan v iứ ự ố ớ
d n truy n th n kinh, ch s c chân – cánh tay b nhẫ ề ầ ỉ ố ổ ở ệ
nhân đái tháo đng týp 2” ườ v i m c tiêu:ớ ụ
1. Kh o sát áp l c gan bàn chân, m t s ch s d n truy nả ự ộ ố ỉ ố ẫ ề
th n kinh, ch s ABI ng i ĐTĐ týp 2ầ ỉ ố ở ườ .
2. Đánh giá m i liên quan gi a áp l c gan bàn chân v i m tố ữ ự ớ ộ
s ch s d n truy n th n kinh, ch s ABI và m t s đcố ỉ ố ẫ ề ầ ỉ ố ộ ố ặ
đi m ng i b nh ĐTĐ týp 2ể ở ườ ệ .
Đóng góp m i c a lu n ánớ ủ ậ
- Nghiên c u c a chúng tôi đã ch ra tứ ủ ỉ l b nh nhân ĐTĐ cóỷ ệ ệ
tăng áp l c gan bàn chân v trí n n ngón cái là 79,4% và n nự ở ị ề ề
ngón gi a là 44,4 %. ữ
- Áp l c gan bàn chân c a BN ĐTĐ tăng lên theo m c đ t nự ủ ứ ộ ổ
th ng dây th n kinh ngo i vi, có t ng quan thu n có ý nghĩaươ ầ ạ ươ ậ
gi a áp l c gan bàn chân v i th i gian ti m tàng c a dây th nữ ự ớ ờ ề ủ ầ
kinh ngo i vi. ạ
- Áp l c gan bàn chân c a BN ĐTĐ tăng lênự ủ theo m c đ t nứ ộ ổ
th ng đng m ch ngo i vi thông qua ch s ABI, có t ng quanươ ộ ạ ạ ỉ ố ươ
thu n có ý nghĩa gi a áp l c gan bàn chân vùng n n x ng ngónậ ữ ự ề ươ
2, 3 và 5 v i ch s ABI.ớ ỉ ố
C u trúc lu n ánấ ậ
3
Lu n án g m 123 trang: Đt v n đ 2 trang; T ng quanậ ồ ặ ấ ề ổ
tài li u 36 trang; Đi t ng ph ng pháp nghiên c u 21ệ ố ượ ươ ứ
trang; K t qu nghiên c u 30 trang; Bàn lu n 32 trang; K tế ả ứ ậ ế
lu n 1 trang; Ki n ngh 1 trang; 52 b ng; 5 bi u đ; 1 s đ;ậ ế ị ả ể ồ ơ ồ
13 hình; 122 tài li u tham kh o v i 35 tài li u ti ng Vi t vàệ ả ớ ệ ế ệ
87 tài li u ti ng Anh.ệ ế
Ch ng 1: T NG QUAN TÀI LI Uươ Ổ Ệ
1.1. Đái tháo đngườ
1.1.1. Khái ni mệ
Đái tháo đng là b nh r i lo n chuy n hóa không đngườ ệ ố ạ ể ồ
nh t, có đc đi m tăng glucose huy t do khi m khuy t vấ ặ ể ế ế ế ề
ti t insulin, v tác đng insulin ho c c hai. Tăng glucoseế ề ộ ặ ả
m n tính trong th i gian dài gây nên nh ng r i lo n chuy nạ ờ ữ ố ạ ể
hóa carbonhydrate, protid, lipid, gây t n th ng nhi u cổ ươ ở ề ơ
quan khác nhau, đc bi t tim và m ch máu, th n, m t, th nặ ệ ở ạ ậ ắ ầ
kinh.
1.1.2. Các y u t nguy cế ố ơ
Các y u t nguy c gây b nh ĐTĐ týp 2 đc nhóm vàoế ố ơ ệ ượ
trong 4 nhóm có nguy c l n nh : nhóm di truy n, nhânơ ớ ư ề
ch ng, hành vi l i s ng và nhóm nguy c chuy n ti p (nguyủ ố ố ơ ể ế
c trung gian).ơ
Các y u t genế ố
Các y u t nhân ch ng h c (gi i, tu i, ch ng t c)ế ố ủ ọ ớ ổ ủ ộ
Các y u t nguy c liên quan đn hành vi và l i s ngế ố ơ ế ố ố
* Béo phì (phân b và các y u t liên quan)ố ế ố
* Ít ho t đng th l cạ ộ ể ự
* Ch đ ăn.ế ộ
* Các y u t khácế ố
- Stress
- L i s ng ph ng Tây hoá, thành th hoá, hi n đi hoá.ố ố ươ ị ệ ạ
4
- Các y u t liên quan đn thai nghén (tình tr ng sinh,ế ố ế ạ
ĐTĐ thai k , ĐTĐ, con cháu c a nh ng ph n ĐTĐ khiỳ ủ ữ ụ ữ
mang thai, môi tr ng trong t cung).ườ ử
1.1.3 Tiêu chu n ch n đoán b nh đái tháo đngẩ ẩ ệ ườ
- Glucose máu lúc đói (FPG) ≥ 7mmol/l (126mg/dl). Đói khi
ng i b nh nh n ăn ít nh t 8 gi . Ho cườ ệ ị ấ ờ ặ
- Glucose máu huy t t ng sau 2 gi ≥ 11,1 mmol/l (≥ế ươ ờ
200mg/dl) khi làm nghi m pháp dung n p glucose đng u ngệ ạ ườ ố
đc ti n hành theo WHO, s d ng t ng đng 75g glucoseượ ế ử ụ ươ ươ
khan (anhydrous glucose) hòa tan trong 200ml n c. Ho cướ ặ
- HbA1c ≥ 6,5 % (48mmol/mol), xét nghi m làm theoệ
ph ng pháp đc NGSP c p ch ng nh n và đc ch n hóa ápươ ượ ấ ứ ậ ượ ẩ
d ng trong nghiên c u DCCT. ụ ứ
Ho cặ
- Nh ng b nh nhân có tri u ch ng tăng đng huy t kinhữ ệ ệ ứ ườ ế
đi n, ho c có c n tăng đng huy t kèm theo đng máu ng uể ặ ơ ườ ế ườ ẫ
nhiên ≥ 11,1 mmol/l (200mg/dl).
Ghi chú: N u b nh nhân có tri u ch ng kinh đi n c aế ệ ệ ứ ể ủ
tăng đng huy t (baoườ ế g m ti u nhi u, u ng nhi u, ăn nhi u,ồ ể ề ố ề ề
sút cân không rõ nguyên nhân), ngoài HbA1c, các xét nghi mệ
khác c n đc làm l i l n 2 đ xác đnh ch n đoán. Th i gianầ ượ ạ ầ ể ị ẩ ờ
th c hi n xét nghi m l n 2 sau l n 1 có th t 1 đn 7 ngày.ự ệ ệ ầ ầ ể ừ ế
1.2. Áp l c gan bàn chânự
1.2.1. Khái ni mệ
- L c t i đa là l c ti p đt là t ng l c tác đng lên bànự ố ự ế ấ ổ ự ộ
chân khi đng trên m t m t ph ng. ứ ộ ặ ẳ
- Áp l c đnh đc đo b ng t ng s l c đè lên m t đnự ỉ ượ ằ ổ ố ự ộ ơ
v di n tích và đc tính b ng cách chia t ng s l c cho sị ệ ượ ằ ổ ố ự ố
di n tích mà nó tác đng lên.ệ ộ
1.2.2. Các y u t làm tăng áp l c gan bàn chân ĐTĐ ế ố ự
* Y u t th n kinh:ế ố ầ
5
- Th n ầkinh v n ậđngộ: Th n kinh v n đng d ng nhầ ậ ộ ườ ư
là y u t quan tr ng nh t trong quá trình làm tăng áp l c ganế ố ọ ấ ự
bàn chân.
- Th n kinh ầtự đngộ: R i lo n th n kinh t đng th ngố ạ ầ ự ộ ườ
đi kèm v i s thoái hóa th n kinh c m giác. ớ ự ầ ả
* Y u t m ch máu ngo i vi: ế ố ạ ạ T n th ng m ch máu ngo i viổ ươ ạ ạ
cũng là y u t quan tr ng làm thay đi áp l c gan bàn chân.ế ố ọ ổ ự
* Nh ng h n ch v n đng c a kh p:ữ ạ ế ậ ộ ủ ớ
* Các y u t khác: ế ố Tu i, gi i tính; Cân n ngổ ớ ặ ; C t c t chi; Ch ng t cắ ụ ủ ộ
1.2.3. H u qu do tăng áp l c gan bàn chân: ậ ả ự
- Chai chân.
- Bi n d ng bàn chân.ế ạ
- Loét bàn chân.
- C t c t chân.ắ ụ
1.2.4. Các bi n pháp làm gi m áp l c gan bàn chân ệ ả ự
Làm gi m áp l c gan bàn chân là bi n pháp r t quan tr ngả ự ệ ấ ọ
trong đi u tr b nh lý bàn chân đái tháo đng. ề ị ệ ườ
- Ngh ỉng iơ t i gi ngạ ườ
- Ng i xe lăn.ồ
- Dùng n ng khi đi l i.ạ ạ
- Khung c đnh ngo i vi toàn b (b ng b t ho c khung). ố ị ạ ộ ằ ộ ặ
- Các mi ng đm đ..ế ệ ỡ
- S d ng các lo i giày dép đc bi t.ử ụ ạ ặ ệ
1.3. Các t n th ng th n kinh trong b nh đái tháo đng ổ ươ ầ ệ ườ
- B nh lý th n kinh ĐTĐ đc đc tr ng b ng s suy gi mệ ầ ượ ặ ư ằ ự ả
ch c năng s i th n kinh có tri u ch ng (nh đau, c m giác kimứ ợ ầ ệ ứ ư ả
châm, tê bì …) ho c không tri u ch ng (sau khi đã lo i tr cácặ ệ ứ ạ ừ
nguyên nhân khác).
1.3.1. Phân lo i b nh th n kinh do đái tháo đng:ạ ệ ầ ườ
- B nh lý th n kinh ngo i biên là m t bi n ch ng quan tr ngệ ầ ạ ộ ế ứ ọ
c a b nh ĐTĐ. T l b nh ngày càng tăng theo th i gian phát hi n.ủ ệ ỉ ệ ệ ờ ệ
Đi v i b nh ĐTĐ týp 2 th ng có bi u hi n ngay t i th i đi mố ớ ệ ườ ể ệ ạ ờ ể
b nh đc ch n đoán, đôi khi còn có tr c đó nhi u năm.ệ ượ ẩ ướ ề