Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : BỆNH HẠI CÂY LÚA part 8

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vi khuẩn rất khó tách ròng đơn bào vì chúng khó phát triển từ một tế bào, nhưng trên môi trường Wakimoto có sắt (không có khoai tây), huyền phù phân lập sẽ cho số khuẩn lạc cao nhất, chứng tỏ tách ròng trên môi trường này thuận hợp hơn. Pha vi khuẩn trong nước có 1% pepton hay trong huyền phù đất sét, vi khuẩn cũng dễ tách biệt thành những khuẩn lạc riêng biệt hơn. d. Tính kháng streptomycine: Vi khuẩn rất dễ kháng với streptomycine, trong khi đối với các chất kháng sinh khác thì ít hơn....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : BỆNH HẠI CÂY LÚA part 8

Vi khuaån raát khoù taùch roøng ñôn baøo vì chuùng khoù phaùt trieån töø moät teá baøo, nhöng treân moâi tröôøng Wakimoto coù saét (khoâng coù khoai taây), huyeàn phuø phaân laäp seõ cho soá khuaån laïc cao nhaát, chöùng toû taùch roøng treân moâi tröôøng naøy thuaän hôïp hôn. Pha vi khuaån trong nöôùc coù 1% pepton hay trong huyeàn phuø ñaát seùt, vi khuaån cuõng deã taùch bieät thaønh nhöõng khuaån laïc rieâng bieät hôn. d. Tính khaùng streptomycine: Vi khuaån raát deã khaùng vôùi streptomycine, trong khi ñoái vôùi caùc chaát khaùng sinh khaùc thì ít hôn. Do ñoù, lôïi duïng ñaëc ñieåm naøy, ngöôøi ta coù theå taïo ra moâi tröôøng chuyeân bieät cho vi khuaån hay ñeã theo doûi söï phaùt trieån cuûa vi khuaån treân caây troàng hay trong ñaát. e. Phage kyù sinh: Bacteriophage cuûa vi khuaån gaây beänh chaùy bìa laù ñöôïc goïi teân laø Xanthomonas campestris pv. oryzae OP1, OP2 ... Phage cuõng coù nhieàu doøng coù hình daùng, caùc ñaëc ñieåm sinh lyù, huyeát thanh hoïc cuõng khaùc nhau, kyù chuû cuõng khaùc nhau. Phage coù theå ñöôïc phaân laäp töø laù beänh, trong nöôùc, trong ñaát vaø coù theå ñöôïc duøng ñeå öôùc ñoaùn maät soá cuûa vi khuaån, tuy nhieân; caàn caån thaän, vì chæ phaùt hieän ñöôïc phage khi maät soá vi khuaån töø 10!S4!s trong moät ml nöôùc ruoäng trôû leân vaø phage trong nöôùc ruoäng raát deã bò baát hoaït bôûi aùnh saùng maët trôøi vaø phage laïi thöôøng soáng laâu hôn vi khuaån, nhaát laø khi nhieät ñoä cao. f. Ñoäc tính gaây beänh: Ñoäc tính gaây beänh treân caây luùa cuûa vi khuaån, cuõng khaùc nhau giöõa caùc chuûng phaân laäp ôû nhöõng nôi khaùc nhau, trong cuøng moät quoác gia hay giöõa caùc quoác gia. Do ñoù tính khaùng hay nhieãm beänh cuûa moät gioáng cuõng coøn tuøy theo doøng gaây beänh cuûa vi khuaån. Ngöôøi ta cuõng thaáy tính ñoäc cuûa moät doøng vi khuaån gaây haïi cuõng taêng daàn khi cho chuùng tieáp xuùc vaø gaây beänh nhieàu laàn treân gioáng khaùng. III. CHU TRÌNH BEÄNH: 1. Löu toàn: a) Trong ñaát: Vi khuaån coù theå soáng trong ñaát töø 1-3 thaùng, tuøy aåm ñoä ñaát vaø tính acid cuûa ñaát. b) Trong haït: Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 69
Vi khuaån coù theå löu toàn trong haït sau thu hoaïch cho ñeán 3 thaùng sau. Vi khuaån khoâng nhöõng coù beân trong voû traáu maø coøn coù caû trong phoâi nhuû. Tuy nhieân, neáu haït ñöôïc phôi naéng khoâ thì vi khuaån soáng khoâng quaù 40 ngaøy vaø khi ngaâm haït vaøo nöôùc sau 24 giôø thì maät soá bò giaûm 99% vaø hoaøn toaøn bò cheát haún sau 5 ngaøy ngaâm. Do ñoù haït khoâng phaûi laø nguoàn laây beänh quan troïng. c) Coû daïi: Caùc loaøi coû thuoäc gioáng Lersia coù theå laø nguoàn beänh. d) Goác raï: Chaân raï vaø reã luùa laø nguoàn beänh, nhaát laø ñoái vôùi tröôøng hôïp beänh phaùt trieån vaø theå hieän trieäu chöùng daïng heùo xanh (kresek). Vi khuaån coù hai daïng, vôùi khaû naêng löu toàn khaùc nhau, daïng vi khuaån khoâ keát hôïp thaønh khoái trong moâ moäc cuûa nhu moâ thì coù kích thöôùc nhoû hôn, nhöng löu toàn laâu hôn trong ñieàu kieän baát lôïi. ÔÛ caùc nöôùc nhieät ñôùi, do nhieät ñoä töông ñoái cao, thuaän hôïp cho vi khuaån gaây beänh phaùt trieån quanh naêm, nhieàu coû daïi vaø goác raï, giuùp vi khuaån löu toàn töø vuï naøy qua vuï khaùc. Trong nöôùc kinh raïch, nöôùc ruoäng, maät soá vi khuaån haàu nhö cao quanh naêm. Caùc yeáu toá naøy coù leõ ñaõ goùp phaàn laøm cho beänh cuûa caùc nöôùc nhieät ñôùi khaù nghieâm troïng. 2. Xaâm nhieãm vaø phaùt trieån cuûa vi khuaån: Vi khuaån coù theå xaâm nhieãm vaøo moâ caây qua caùc cöûa ngoû, nhö: thuûy khoång, caùc veát nöùt do reã môùi phaùt trieån ôû chaân maï hay caùc veát thöông do caùc nguyeân nhaân khaùc. Treân laù, veát thöông caøng môùi thì caøng deã bò nhieãm beänh, nhöõng veát thöông cuû sau 21 giôø, thì tyû leä veát thöông bò nhieãm haàu nhö khoâng ñaùng keå (0,4%). Beänh coù phaùt trieån ñöôïc hay khoâng coøn tuøy thuoäc vaøo maät soá vi khuaån, toái thieåu phaûi 103 teá baøo/ml. Sau 1-2 ngaøy xaâm nhieãm (lag phage), vi khuaån seõ phaùt trieån tích cöïc treân caùc gioáng nhieãm (log phage) vaø lan vaøo caùc maïch daãn nhöïa, töø ñoù lan ñi trong caây. Caùc thuûy khoång doïc theo maët treân ôû bìa laù cuõng laø con ñöôøng xaâm nhieãm. Vi khuaån xaâm nhieãm , nhaân maät soá trong moâ cuûa bieåu bì vaø khi ñuû maät soá, vi khuaån cuõng lan vaøo boù maïch vaø öùa gioït ra ngoaøi. Soá löôïng thuûy khoång treân laù cuõng thay ñoåi theo tuoåi laù, vaø coù aûnh höôûng ñeán tính nhieãm cuûa gioáng; thöôøng caùc laù non beân treân vaø ôû gioáng nhieãm , soá löôïng thuûy khoång seõ nhieàu hôn. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 70
Veát thöông ôû reã do bò ñöùt khi nhoå maï hay veát caét choùp laù khi caáy, cuõng laø nhöõng cuûa ngoõ xaâm nhieãm vaø vi khuaån thöôøng gaây trieäu chöùng kresek. Trieäu chöùng kresek leä thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá, nhö: söï phuø hôïp giöõa doøng ñoäc vaø gioáng nhieãm, soá löôïng veát thöông coøn môùi, nhieät ñoä cao (28-34oC). Ngöôøi ta thaáy, neáu tieâm chuûng vi khuaån vaøo laù, vi khuaån seõ lan ñeán caùc ñieåm taêng tröôûng trong voøng 10 ngaøy vaø trong voøng 17 ngaøy thì caùc boù maïch trong moâ phaân sinh seõ daøy ñaëc vi khuaån vaø caây baét ñaàu heùo vaø ngöôøi ta cho raèng laø do maïch moäc bò ngheõn nöôùc, bôûi söï taäp trung nhieàu polysaacharide (voû nhaày) cuûa vi khuaån. Ngoaøi ñoàng beänh thöôøng loä trieäu chöùng ôû giai ñoaïn nhaûy choài toái ña trôû veà sau, nhaát laø ôû giai ñoaïn troå. Tuy nhieân beänh ñaõ nhieãm vaøo caây ôû cuoái giai ñoaïn maï, lan daàn töø laù döôùi leân laù treân, tröôùc khi trieäu chöùng loä ra moät thôøi gian khaù laâu. Vi khuaån laây lan chuû yeáu do möa, baõo. Möa baõo coøn taïo veát thöông treân laù, giuùp vi khuaån deã xaâm nhieãm. Vi khuaån cuõng laây lan theo nöôùc ruoäng vì caùc gioït vi khuaån öùa treân laù seõ rôi vaøo nöôùc, roài traøn lan töø ruoäng naøy sang ruoäng khaùc. III. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA ÑIEÀU KIEÄN MOÂI TRÖÔØNG ÑEÁN SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA BEÄNH: Caùc khu vöïc doïc theo soâng, caùc vuøng truûng hay bò ngaäp luït vaø coù nhieàu coû daïi thöôøng deã bò nhieãm beänh. Beänh thöôøng coù lieân quan vôùi möa to, baõo luït, nöôùc saâu, gioù maïnh. Nhieät ñoä khoâng khí töông ñoái cao (25-30oC) thì thuaän hôïp cho söï phaùt trieån cuûa beänh. Thôøi gian uû beänh trong caây cuõng ngaén hôn; ôû 31oC, trieäu chöùng kresek boäc loä vaøo 20 ngaøy sau khi chuûng beänh, trong khi ôû 40oC phaûi maát ñeán 40 ngaøy. Boùn quaù thöøa phaân ñaïm, nhaát laø phun leân laù ôû giai ñoaïn sau, hay boùn thöøa silicate, magnesium hay thieáu laân vaø kali ñeàu laøm gia taêng beänh. Phaân ñaïm khoâng aûnh höôûng treân söï phaùt trieån cuûa töøng veát beänh, do ñoù, aûnh höôûng cuûa chaát ñaïm ñeán beänh coù leõ laø aûnh höôûng giaùn tieáp, laøm gia taêng söï phaùt trieån dinh döôõng cuûa caây neân laøm gia taêng aåm ñoä vaø taêng söï laây lan cuûa beänh. IV. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: 1. Gioáng khaùng: Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 71
a) Phöông phaùp traéc nghieäm: Traéc nghieäm ñeå tuyeån choïn gioáng khaùng coù theå thöïc hieän trong ñieàu kieän töï nhieân ngoaøi ñoàng, nhöng caàn phaûi ñöôïc thöïc hieän trong nhieàu muøa vuï, ñeå coù keát quaû oån ñònh. Cuõng coù theå traéc nghieäm baèng phöông phaùp tieâm chuûng nhaân taïo, vôùi nhieàu caùch tieâm chuûng khaùc nhau, nhö: chaâm kim leân laù, coù keøm goøn taãm vi khuaån (4-6 kim, boù thaønh boù); caét choùp laù baèng keùo coù noái vôùi bình coù chöùa vi khuaån; caét choùp reã ngaâm vaøo huyeàn phuø vi khuaån , hay caét choùp laù vaø phun huyeàn phuø vi khuaån. Huyeàn phuø vi khuaån thöôøng ñöôïc söû duïng ôû maät soá 108 teá baøo/ml vaø vi khuaån ôû 1-2 ngaøy tuoåi. b) Caùch ñaùnh giaù: Duøng thang ñaùnh giaù S.E.S (Standard Evaluation System For Rice) cuûa IRRI, 1988 . - Ñeå ñaùnh giaù trieäu chöùng kresek hay chaùy bìa laù ôû traéc nghieäm trong nhaø löôùi, duøng thang 9 caáp sau ñeå ñaùnh gía, khi luùa ôû giai ñoaïn nhaûy choài vaø vöôn daøi loùng. _________________________________________________ Caáp Dieän tích veát beänh treân laù (%) _________________________________________________ 1 0-3 2 4-6 3 7-12 4 13-25 5 26-50 6 51-75 7 76-87 8 88-94 9 95-100 _______________________________________________ - Ñeå ñaùnh giaù cho traéc nghieäm ngoaøi ñoàng, töø giai ñoaïn luùa laøm ñoàng ñeán chín saùp, duøng thang ñaùnh giaù 5 caáp sau: _________________________________________________ Caáp Dieän tích veát beänh treân laù (%) _________________________________________________ Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 72
1 1-5 2 6-12 3 13-25 4 26-50 5 51-100 __________________________________________________ Ñeå tieát kieäm thôøi gian, coù theå traéc nnghieäm ôû giai ñoaïn maï, thay vì phaûi chuûng treân laù côø. Tính khaùng cuûa gioáng ôû hai giai ñoaïn naøy coù töông quan khaù chaëc (r = 0,85). Tuy vaäy, chuûng vaøo giöõa laù côø, ôû giai ñoaïn luùa ngaäm söõa, laø cho keát quaû tin caäy nhaát. c) Cô cheá khaùng beänh: - Khaùng do ngoaïi hình vaø caáu truùc: Gioáng naøo coù laù ngaén, heïp, moïc thaúng thì khaùng beänh hôn nhöõng gioáng coù laù moïc xoøe; do nhöõng gioáng coù laù moïc xoøe laøm taêng aåm ñoä vaø taêng cô hoäi laây lan bôûi caùc laù deã tieáp xuùc nhau. Soá löôïng thuûy khoång cuûa töøng gioáng cuõng coù vai troø quan troïng trong vieäc khaùng beänh. - Khaùng do haøm löôïng dinh döôõng trong caây: Gioáng naøo coù tyû leä ñöôøng ôû daïng khöû treân ñaïm toång soá cao, thì khaùng beänh hôn. Gioáng naøo chöùa nhieàu polyphenol cuõng khaùng beänh hôn. - Khaùng do phytoalexin: Gioáng naøo coù nhieàu phytoalexin thì khaùng beänh hôn. - Khaùng do khaùng sinh taïo ra chuû ñoäng: Khi bò nhieãm vôùi doøng vi khuaån ít ñoäc, caây coù theå taïo ra chaát choáng vi khuaån, chaát naøy coù troïng löôïng phaân töû nhoû vaø goàm 3 thaønh phaàn coù khaû naêng choáng vi khuaån gaây beänh. 2. Döï baùo beänh: Coù theå döï baùo beänh baèng nhieàu caùch: a) Döïa vaøo tính khaùng cuûa gioáng: Troàng gioáng nhieãm vaø khaùng trong ruoäng döï baùo, caùc gioáng naøy ñöôïc gaây thöông toån nhaân taïo baèng caùch ghim kim vaø ñöôïc quan saùt ñònh kyø töø giai ñoaïn maï cho ñeán giai ñoaïn sau. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 73
b) Döïa vaøo yeáu toá khí haäu: Beänh coù töông quan thuaän raát chaëc vôùi soá löôïng ngaøy möa vaø vuõ löôïng. c) Döïa vaøo maät soá vi khuaån: Laáy laù luùa, röõa saïch, nghieàn vaø chuûng vaøo gioáng nhieãm ôû giai ñoaïn maï, giai ñoaïn nhaûy choài toái ña vaø giai ñoaïn taïo ñoàng ñeå xem maät soá vi khuaån trong caây ñuû ñeå gaây beänh chöa. d) Döïa vaøo maät soá phage: Laáy 1-2 ml nöôùc ruoäng, troän vôùi 1-2ml huyeàn phuø vi khuaån, theâm 5-6ml moâi tröôøng khoai taây (45oC), ñoå ra dóa petri, sau 10-15 giôø uû ôû 20-25oC, ñeám maät soá phage, giaùn tieáp qua soá khuaån laïc vi khuaån bò tan (lysogeny). 3. Phoøng trò baèng thuoác hoùa hoïc: - Coù theå phun hoãn hôïp Bordeaux coù troän theâm ñöôøng ñeå giaõm ngoä ñoäc cho caây. - Phun caùc khaùng sinh nhö Chloramphenicol, Cellocidin vaø caùc hôïp chaát toång hôïp nhö Dithianon, Dimethyl - nickel carbamate, Fertiazon, Phenazine vöøa coù hieäu quaû vaø ít ñoäc hôn so vôùi caùc khaùng sinh khaùc. Caùc hôïp chaát ñoàng chuû yeáu laø coù taùc duïng ngöøa beänh, caùc khaùng sinh coù theå haïn cheá söï phaùt trieån cuûa veát beänh. Tuy nhieân, hieäu quaû cuûa caùc hôïp chaát naøy khoâng keùo daøi neân phaûi phun thöôøng kyø nhieàu laàn vaø chuû yeáu laø phun ngöøa. Hieän nay coù theå phun ngöøa baèng Copper Zinc hay Kasuran, ôû noàng ñoä 0,2-0,3% Ñeå taêng hieäu quaû phoøng trò, caàn phoái hôïp nhieàu bieän phaùp, nhö söû duïng gioáng khaùng, traùnh ruoäng bò ngaäp uùng, dieät caùc nguoàn beänh löu toàn nhö luùa raøi, luùa cheùt, goác raï..., khoâng boùn thöøa phaân ñaïm nhaát laø khi boùn nuoâi ñoàng, keát hôïp vieäc phun ngöøa baèng caùc loaïi thuoác treân. BEÄNH SOÏC TRONG (Bacterial Streak) Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 74
I. LÒCH SÖÛ, PHAÂN BOÁ VAØ THIEÄT HAÏI: Beänh ñaõ ñöôïc Reinking baùo caùo vaøo naêm 1918 ôû Philippines. Ñeán naêm 1957, Fang et al. ôû Trung Quoác, ñaõ phaân bieät beänh naøy vôùi beänh chaùy bìa laù vaø ñaët teân beänh nhö teân goïi hieän nay. Beänh phoå bieán ôû nhieàu nöôùc AÙ chaâu nhieät ñôùi, ngoaøi Philippines vaø Nam Trung Quoác, beänh cuõng coù ôû Thaùi Lan, Maõ Lai, AÁn Ñoä, Vieät Nam, Kampuchia vaø ôû caùc nöôùc taây Phi chaâu. Thieät haïi do beänh nhieàu hay ít coøn tuøy gioáng, treân caùc gioáng nhieãm, naêng suaát coù theå thaát thu töø 8,3-17,1% trong muøa möa vaø 1,5-2,5% trong muøa khoâ. Troïng löôïng 100 haït treân gioáng nhieãm coù theå giaûm töø 28,6-32,3% . II. TRIEÄU CHÖÙNG: Treân laù, veát beänh luùc ñaàu laø nhöõng soïc naèm giöõa caùc gaân laù, soïc coù maøu xanh uùng , heïp 0,5-1,0mm. Caùc soïc sau ñoù lôùn daàn ra. Khi trôøi aåm, treân beà maët veát beänh coù nhöõng gioït vi khuaån öùa ra vaø seõ khoâ laïi taïo caùc gai vaøng nhoû treân caùc soïc beänh. Khi coù aåm ñoä do möa hay söông, vi khuaån trong caùc gai naøy seõ phaân taùn laây lan. Caùc soïc beänh cuõ seõ bieán maøu naâu nhaït vaø treân caùc gioáng nhieãm thì moâ xunh quanh vuøng beänh seõ bò bieán vaøng. Laù beänh sau cuøng seõ bò naâu khoâ ñi vaø ñoåi maøu xaùm traéng, do coù nhieàu vi sinh vaät hoaïi sinh vaø ôû giai ñoaïn naøy raát khoù phaân bieät vôùi beänh chaùy bìa laù. III. TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH: Do vi khuaån Xanthomonas campestris pv. oryzicola. Vi khuaån coù hình que, 1,2 x 0,3- 0,5 micron, khoâng coù baøo töû, khoâng coù capsule, coù 1 chieân mao ôû 1 cöïc. Gram aâm, haùo khí, phaùt trieån thích hôïp ôû 28!So!sC. Khuaån laïc troøn, boùng, vieàn ñeàu, coù maøu vaøng nhaït, nhaày. Vi khuaån coù khaû naêng hoùa loûng gelatine, söõa khoâng bò keát tuûa nhöng bò bieán thaønh pepton, khoâng thuûy giaûi tinh boät, taïo acide treân ñöôøng destrose, sucrose, xylose, mannose nhöng khoâng taïo gas. Vi khuaån cuõng coù theå coù nhieàu doøng vôùi ñoäc tính gaây beänh khaùc nhau vaø moät gioáng khaùng ôû nôi naøy laïi coù theå bò nhieãm nôi khaùc. IV. CHU TRÌNH BEÄNH: 1. Löu toàn: Vi khuaån coù theå löu toàn trong xaùc laù caây beänh, trong haït gioáng. Nhieàu loaïi coû daïi thuoäc nhoùm ñôn töû dieäp vaø caùc loaïi caây troàng nhö sorgho, baép, luùa mì, luùa maïch... ñeàu coù khaû naêng bò nhieãm vôùi vi khuaån naøy. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 75
. Xaâm nhieãm: Vi khuaån nhieãm vaøo laù theo caùc khí khoång vaø luùc ñaàu chæ phaùt trieån trong nhu moâ giöõa caùc gaân laù. Sau khi xaâm nhaäp, vi khuaån seõ phaùt trieån ôû khoaõng troáng beân döôùi khí khoång vaø lan ñi theo caùc khoaõng troáng giöûa caùc teá baøo nhu moâ vaø bò caùc gaân laù haïn cheá, neân taïo veát beänh ôû daïng soïc. Vi khuaån coù theå tieát phaân hoùa toá phaân giaûi pectin vaø cellulose. Vi khuaån cuõng coù theå nhieãm vaøo haït, naèm beân döôùi lôùp voû traáu, töø ñoù nhieãm vaøo phoâi, vaøo laù maàm, beï vaø phieán laù khi haït naåy maàm. . Laây lan: Sau khi veát beänh loä ra, vaøo ban ñeâm, neáu trôøi aåm, vi huaån seõ öùa thaønh gioït treân beà maët veát beänh. Caùc gioït vi khuaån naøy seõ rôi xuoáng nöôùc ruoäng hay bò khoâ ñi taïo thaønh nhieàu gai vi khuaån vaøng treân caùc veát beänh môùi. Khi laù luùa bò öôùt do söông hay möa vaø coù gioù, vi khuaån seõ lan nhanh choùng. Möa baõo laøm cho beänh trôû neân nghieâm troïng. Nhöõng vuøng coù nhieät ñoä töông ñoái cao cuõng laøm cho vi khuaån coù theå phaùt trieån quanh naêm. AÅm ñoä cao cuõng caàn cho beänh laây lan vaø xaâm nhieãm. Phaân ñaïm cuõng coù ñoâi chuùt aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa veát beänh. V. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: 1. Gioáng khaùng : Ñeå traéc nghieäm gioáng khaùng, ngöôøi ta thöôøng chuûng beänh ôû giai ñoaïn maï 3 tuaàn tuoåi vaø huyeàn phuø vi khuaån ñöôïc phun leân maï, sau ñoù giöû aåm trong 15 giôø sau khi chuûng. Chæ tieâu ñöôïc ñaùnh giaù vaøo 2 tuaàn sau khi tieâm chuûng. Caùc traéc nghieäm cho thaáy coù nhieàu gioáng coù tính khaùng cao vôùi nhieàu doøng vi khuaån ñoäc, do ñoù; coù theå traéc nghieäm ñeå choïn gioáng vaø söû duïng. 2. Duøng gioáng khoâng mang maàm beänh: Duøng gioáng khoâng coù maàm beänh hoaëc phaûi xöû lyù gioáng, coù theå xöû lyù baèng caùc hôïp chaát thuûy ngaân höõu cô. 3. AÙp duïng caùc bieän phaùp khaùc: Coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp khaùc gioáng nhö ñoái vôùi beänh chaùy bìa laù. Coù theå duøng thang ñaùnh giaù 10 caáp sau: (IRRI, 1968): Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 76
Caáp Chuûng beänh Quan saùt ngoaøi ñoàng trong nhaø löôùi 0 Khoâng coù veát beänh Khoâng coù veát beänh. 1 Veát beänh döôùi 1mm Coù moät soá veát beänh. 2 " 1-2 mm Coù moät ít veát beänh treân moãi caây. 3 " 2-5 mm Beänh phaân boá ñeàu khaép ruoäng, nhöng chæ moät ít veát treân moãi caây. 4 " 6-10mm Nhieàu caây coù ít veát beänh vaø coù moät soá caây bò nhieãm naëng. 5 " 11-20mm Haàu heát caùc caây coù nhieàu veát beänh. 6 " 21-30mm Haàu heát caùc caây coù nhieàu veát beänh, vaø treân caây coù moät soá choùp laù bò vaøng. 7 " 31-40mm Caùc choùp laù cuûa caùc caây ñeàu bò vaøng. 8 " 41-60mm Caùc laù coù phaàn lôùn dieän tích bò vaøng, laù bò khoâ. 9 " treân 60mm Caùc laù ñeàu bò khoâ. Töø caáp 0-5, ruoäng luùa troâng vaån coøn xanh. Töø caáp 6 trôû leân, ruoäng luùa troâng coù maøu vaøng. BEÄNH SOÏC VI KHUAÅN (Bacterial Stripe) Beänh xuaát hieän ôû Nhaät, Ñaøi Loan, Philippines vaø thöôøng xuaát hieän ôû nöông maï khoâ, gaây thieät haïi nheï. I. TRIEÄU CHÖÙNG: Veát beänh thöôøng xuaát hieän ôû beï laù, ngang möïc nöôùc ruoäng, taïo neân caùc soïc doïc, maøu xanh ñaäm, uùng nöôùc. Neáu trôøi aåm, veát beänh phaùt trieån daøi ra, coù khi keùo daøi caû chieàu daøi beï laù, bieán thaønh soïc naâu ñoû hay naâu saäm, ñoâi khi coù ñoùng vaåy do vi khuaån öùa ra bò khoâ laïi. Veát beänh thöôøng heïp, roäng 0,5-1mm, daøi khoaûng 10mm, coù khi veát beänh lieân keát taïo thaønh veát roäng hôn. Neáu nhieãm nheï, caây coù theå soáng vaø phaùt trieån haàu nhö bình thöôøng. Neáu nhieãm naëng, caây maï seõ bò luøn vaø cheát. Laù ñoït cuõng coù theå bò nhieãm vaø choài luùa bò thoái ñoït, caây seõ bò cheát. II. TAÙC NHAÂN: Do vi khuaån Pseudomonas syringae pv. panici. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 77
Vi khuaån coù hình que, 1,5 - 2,5 x 0,5 - 0,8 micron , kh oâng coù capsule vaø noäi baøo töû. Gram aâm. Khuaån laïc nhoâ, troøn, vieàn ñeàu, maøu traéng. Khuaån laïc con thöôøng phaùt trieån chung quanh khuaån laïc meï, neân bìa khuaån laïc sau ñoù troâng nhö coù nhieàu gôø gôïn soùng. Vi khuaån haùo khí, hoùa loûng gelatin chaäm, khöû nitrate vaø taïo ammonia, khoâng taïo H2S, phaân giaûi cellulose vaø tinh boät, taïo acide töø caùc loaïi ñöôøng nhöng khoâng taïo gas. Nhieät ñoä thích hôïp cho vi khuaån phaùt trieån töø 26-30oC; vi khuaån bò cheát ôû 51-53oC. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: Chöa ñöôïc nghieân cöùu nhieàu, coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp chung nhö ñoái vôùi caùc beänh do vi khuaån khaùc. BEÄNH THOÁI NHUÛN GOÁC DO VI KHUAÅN (Bacterial Foot Rot) Beänh do Goto phaùt hieän vaøo naêm 1979, treân loâ ruoäng thí nghieäm cuûa Vieän Nghieân cöùu Di truyeàn Quoác gia Nhaät, sau ñoù beänh lan roäng ra. Beänh cuõng ñaõ ñöôïc quan saùt ôû Indonesia vaøo naêm 1965. I. TRIEÄU CHÖÙNG: Ngoaøi ñoàng beänh thöôøng phaùt trieån ôû coå laù, nôi phieán laù ñính vaøo beï. Trieäu chöùng ñaëc tröng laø beï bò thoái coù maøu naâu saäm, veát beänh phaùt trieån ra, phieán laù seõ bò vaøng, khoâ vaø ruõ ñi. Daàn daàn ñoát thaân, coïng thaân vaø reã cuõng bò nhieãm vaø thoái ñi. Duøng tay keùo, choài beänh deã bò tuoät ra khoûi ñaát deå daøng. Ñoát nhieãm beänh coù maøu ñen. Caét doïc coïng thaân bò nhieãm seõ thaáy beân trong bò thoái naâu saäm, coù muøi raát khoù chòu vaø öùa caùc gioït vi khuaån ôû maët trong. Moâ cuûa caùc ñoát treân vaø laù ñoït bò thoái nhuûn. Laù ñoït bò heùo vaø hôi ñoåi maøu, reã ôû caùc ñoát beänh cuõng bò thoái vaø ñoåi maøu naâu saäm. Khi tieâm chuûng nhaân taïo vaøo beï laù, veát uùng nöôùc seõ xuaát hieän sau 20 giôø, laù ñoït non seõ bò heùo trong voøng 2 ngaøy. Trong voøng 3-4 ngaøy sau, veát beänh seõ lan toaøn beï, laøm cho moät soá laù non bò heùo, thoái naâu vaø thoái nhuûn ôû chaân beï. Sau ñoù ñoát, thaân seõ bò nhieãm. II. TAÙC NHAÂN: Do vi khuaån Erwina chrysanthemi. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 78