07/01/2016
1
DẤU ẤN BIỆT HÓA
CỦA TẾ BÀO MÁU
I. ĐẠI CƯƠNG
1. Khái niệm
Cụm biệt hoá (Cluster of Differentiation - CD) là
những dấu ấn của tế bào, xuất hiện và mất đi
trong các giai đoạn biệt hoá và thực hiện chức
năng của tế bào. Các dấu ấn này thường nằm
trên màng tế bào; tuy nhiên trong bào tương
cũng chứa một số dấu ấn, nhất là ở các giai
đoạn non của tế bào, khi các dấu ấn mới chỉ
được tạo ra ở bào tương chưa kịp vận chuyển ra
gắn trên màng tế bào. Sử dụng các kháng thể
đơn dòng kháng các dấu ấn tế bào giúp xác
định tế bào ở các giai đoạn biệt hoá khác nhau.
07/01/2016
2
2. Phbiệt cụm bhoá và các KN màng TB khác
1. Cụm biệt hoá xuất hiện và mất đi trong qtrình
biệt hoá chức năng của TB. Các hệ thống kháng
nguyên khác xuất hiện và tồn tại suốt đời sống TB
2. Cùng 1 cá thể, cụm biệt hoá của các TB và các
gđoạn biệt hoá rất khác nhau. Các knguyên HLA
trên mọi tế bào của cơ thể đều giống nhau
3. Cụm biệt hoá của từng dòng TB không khác nhau
giữa các cá thể trong cùng một loài. Ngược lại,
các kháng nguyên HLA hoặc kháng nguyên hồng
cầu có thể rất khác nhau giữa các cá thể.
4. Phần lớn cụm biệt hoá tham gia vào hoạt động
chức năng của tế bào, các hệ thống KN khác chủ
yếu giữ vai trò kháng nguyên.
07/01/2016
3
07/01/2016
4
3. Vai trò sinh lý
Cụm biệt hoá xuất hiện đặc hiệu tương đối theo
dòng tế bào và giai đoạn biệt hoá, phần lớn có
vai trò sinh lý nhất định. Một số cụm biệt hoá
tham gia truyền dẫn thông tin từ màng tế bào,
hoặc là thụ thể cho các yếu tố đặc hiệu, hoặc
tham gia vào hoạt động chức năng của tế bào
như thực bào, tiêu tế bào đích... Một số cụm
biệt hoá khác chưa xác định được rõ vai trò sinh
lý.
4. Đặc điểm phân bố cụm biệt hoá
1. Cụm biệt hoá là những protein màng, do tế bào
tạo ra theo từng giai đoạn biệt hoá. Vì vậy,
chúng không phải là bất biến trên từng tế bào.
2. Các cụm biệt hoá có xu hướng đặc trưng theo
dòng tế bào. Tuy nhiên, một cụm biệt hoá có
thể xuất hiện trên nhiều dòng tế bào, tuy rằng
mật độ trên mỗi tế bào nhiều ít có khác nhau.
Ngược lại, một dòng tế bào ở một giai đoạn biệt
hoá cũng có thể có nhiều cụm biệt hoá khác
nhau.
07/01/2016
5
3. Để xác định chính xác một loại tế bào, cần dựa
trên cụm biệt hoá đặc trưng cho tế bào đó và
cụm biệt hoá mà tế bào khác không có (điều
kiện cần và đủ).
Ví dụ:
CD3 đặc trưng cho dòng lympho T, CD4 có
trên cả lympho Th lẫn monocyte. Vậy xác định
chính xác là lympho Th khi CD3(+)CD4(+).
4. Phần lớn cụm biệt hoá được phát hiện trên
màng tế bào. Tuy nhiên ở một vài giai đoạn biệt
hoá, có thể phát hiện cụm biệt hoá trong bào
tương (ví dụ lympho tiền B có Ig trong bào
tương).
II. CỤM BIỆT HOÁ CHÍNH CỦA TẾ BÀO MÁU
1. Tế bào gốc
- CD đặc trưng của tế bào gốc là CD34. Các CD
khác hầu như chưa có.
- Khi mật độ CD34 giảm dần và xuất hiện thêm
một vài CD khác (như CD38, HLA-DR) là dấu
hiệu tế bào đang chuyển hướng biệt hóa thành
các dòng tế bào con (tế bào gốc đa năng định
hướng).
2. Tế bào dòng tuỷ
Các CD đặc trưng của mọi tế bào dòng tuỷ là
CD13 và CD33. Các CD này tồn tại trong phần
lớn các giai đoạn biệt hoá của các tế bào dòng
tuỷ. Dòng lympho không có các CD này.