intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bài giảng Giải phẫu thú y- ChươngIII: Hệ tiêu hóa (Nguyễn Bá Tiếp)

Chia sẻ: Than Con | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST
Báo xấu
319
lượt xem 73
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các động vật dị dưỡng muốn tồn tại, sinh trưởng và sinh sản phải đảm bảo cung cấp cho các tế bào của mình các nguyên liệu và nguồn năng lượng để tổng hợp các thành phần trong chất nguyên sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Giải phẫu thú y- ChươngIII: Hệ tiêu hóa (Nguyễn Bá Tiếp)

  1. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Ch−¬ng III : hÖ tiªu ho¸ Deleted: Anatomie-Histologie Deleted: ¶ Systema digestorium; Digestive system Formatted: German (Germany) §¹i c−¬ng vÒ bé m¸y tiªu ho¸: C¸c ®éng vËt dÞ d−ìng muèn tån t¹i, sinh tr−ëng vµ sinh s¶n ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp cho c¸c tÕ bµo cña m×nh c¸c nguyªn liÖu vµ nguån n¨ng l−îng ®Ó tæng hîp c¸c thµnh phÇn trong chÊt nguyªn sinh. Thøc ¨n ®−îc thu nhËn d−ãi d¹ng c¸c pr«tit, lipit, gluxit vµ ®−îc biÕn ®æi thµnh c¸c amin axit, axit bÐo, glyxerin, gluco vµ ®−îc c¬ thÓ hÊp thu, sö dông. Qu¸ tr×nh thu nhËn, tiªu ho¸, hÊp thu vµ bµi tiÕt chÊt cÆn b· gäi lµ qu¸ tr×nh tiªu ho¸ bao gåm: + Tiªu ho¸ c¬ häc + Tiªu ho¸ ho¸ häc d−íi t¸c dông cña c¸c men tiªu ho¸ (enzymes) Hai qu¸ tr×nh nµy g¾n bã mËt thiÕt víi nhau vµ hç trî cho nhau vµ do c¸c c¬ quan thuéc bé m¸y tiªu ho¸ ®¶m nhiÖm. - èng tiªu ho¸ chia lµm ba phÇn: Tr−íc, Gi÷a vµ Sau. + PhÇn tr−íc gåm xoang miÖng vµ phô cËn; hÇu; thùc qu¶n + PhÇn gi÷a gåm d¹ dµy, ruét non, c¸c tuyÕn tiªu ho¸ lín + PhÇn sau: ruét giµ vµ trùc trµng. Bé m¸y tiªu ho¸ ë ®éng vËt cã x−¬ng sèng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng: (1) thu nhËn thøc ¨n (2) tiªu ho¸, hÊp thu c¸c chÊt dinh d−ìng tõ thøc ¨n (3) bµi tiÕt c¸c chÊt cÆn b· ra ngoµi. C¸c phÇn trong bé m¸y tiªu ho¸ gåm cã miÖng, hÇu, thùc qu¶n, d¹ dµy, ruét non, ruét giµ vµ c¸c tuyÕn n−íc bät, gan, tuþ. C¸c ®o¹n cña èng tiªu ho¸ ®Òu cã tiÕt diÖn trßn bao gåm: (1) Líp ¸o ngoµi (serosa; adventitia): máng, cã cÊu t¹o tæ chøc liªn kÕt. (2) Líp ¸o c¬ (muscularis externa): chñ yÕu cã cÊu t¹o c¬ tr¬n, cã ®o¹n lµ c¬ v©n, cã c¸c líp c¬ vßng vµ líp c¬ däc (3) Líp h¹ niªm m¹c (submucosa): lµ líp tæ chøc liªn kÕt dµy chøa thÇn kinh, m¹ch qu¶n vµ c¸c tuyÕn n»m d−íi líp niªm m¹c. (4) Líp niªm m¹c (mucosa) lµ líp trong cïng cña èng tiªu ho¸ ®−îc chia thµnh: + líp c¬ niªm (muscularis mucosa) + h¹ niªm m¹c (lamina propria) + líp biÓu m« niªm m¹c (mucous epithelium) 1. C¸c khÝ quan tiªu ho¸ tr−íc c¬ hoμnh 1.1. Xoang miÖng (vavumozis; oral cavity) Giíi h¹n xoang miÖng: PhÝa tr−íc lµ m«i, 2 bªn cã m¸, phÝa trªn lµ vßm khÈu c¸i, phÝa sau lµ mµng khÈu c¸i. Trong miÖng cã l−ìi vµ r¨ng. HÖ tiªu ho¸ 19
  2. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left 1.1.1.M«i (labia; lips) Deleted: Anatomie-Histologie MiÖng cña ®éng vËt cã vó cã 2 m«i gåm m«i trªn vµ m«i d−íi. Hai m«i gÆp nhau ë mÐp. Gi÷a mÆt ngoµi m«i trªn cã r·nh nh©n trung. CÊu t¹o: M«i ®−îc cÊu t¹o 4 líp: - Líp da do biÓu m« kÐp l¸t sõng ho¸ t¹o thµnh, máng, mÒm , dÔ cö ®éng, trªn m«i cã c¸c l«ng sóc gi¸c. - Líp c¬ vßng m«i cã c¬ thæi, c¬ vËn ®éng m«i. - Líp h¹ niªm m¹c cã c¸c tuyÕn m«i tiÕt chÊt nhên vµ ®Çu mót TK c¶m gi¸c. - Líp niªm m¹c ë trong cïng th−êng cã mµu hång cña c¸c mao m¹ch. Formatted: Portuguese (Brazil) §éng m¹ch ph©n ®Õn m«i: mét nh¸nh tõ ®éng m¹ch mÆt ThÇn kinh ph©n ®Õn: tõ d©y sè V (lµm nhiÖm vô c¶m gi¸c); d©y sè VII (d©y TK mÆt, vËn ®éng c¬ vßng m«i) So s¸nh gi÷a c¸c loµi: Ngùa: m«i máng, dÔ cö ®éng, cã thÓ dïng ®Ó lÊy thøc ¨n, trªn m«i cã nhiÒu l«ng xóc gi¸c. Tr©u, bß: m«i dµy, cøng, kÐm linh ho¹t h¬n, kh«ng dïng ®Ó lÊy thøc ¨n, mÆt trªn m«i réng, cã nhiÒu s¾c tè ®en vµ lu«n Èm −ít. Lîn: m«i d−íi nhá, m«i trªn ph¸t triÓn trµn ra ngoµi m«i d−íi h×nh thµnh mâm. Dª cõu: m«i máng, ho¹t ®éng linh ho¹t dïng ®Ó lÊy thøc ¨n. Chã: m«i cã nhiÒu l«ng xóc gi¸c, r·nh nh©n trung s©u. Hai bªn mÐp gÊp nÕp s©u vµo trong do ®ã miÖng réng. 1.1. 2. M¸ (bucca; cheeks) VÞ trÝ: giíi h¹n hai thµnh bªn xoang miÖng, kÐo dµi tõ mÐp ®Õn mµng khÈu c¸i, tõ hµm r¨ng trªn ®Õn hµm r¨ng d−íi. CÊu t¹o: tõ ngoµi vµo trong gåm: - Líp da. - Líp c¬ gåm: c¬ thæi ; c¬ gß m¸; c¬ nanh; c¬ h¹ m«i d−íi. - Líp h¹ niªm m¹c cã c¸c tuyÕn m¸. - Niªm m¹c máng tiÕp gi¸p nèi tiÕp niªm m¹c xoang miÖng, cã lç ®æ ra cña tuyÕn n−íc bät d−íi tai - M¹ch qu¶n thÇn kinh gièng nh− ë m«i. T¸c dông: ®Èy thøc ¨n lªn mÆt bµn nhai cña r¨ng, kh«ng cho r¬i ra ngoµi. Bß: mÆt trong m¸ cã nhiÒu gai thÞt h×nh nãn h−íng vÒ sau gäi lµ r¨ng gi¶ cã t¸c dông h−íng thøc ¨n vÒ sau. Chã: trªn m¸ tËp trung c¸c tÕ bµo s¾c tè ®en. 1.1.3. Lîi (gingivae) : Lµ phÇn niªm m¹c sõng ho¸, cøng, b¸m s¸t trªn mÆt c¸c x−¬ng liªn hµm, x−¬ng hµm trªn, x−¬ng hµm d−íi vµ xung quanh cæ r¨ng cã t¸c dông chªm chÆt r¨ng. Lîi cã mµu hång vµ kh«ng cã tuyÕn. Tr©u, bß: cã phÇn lîi t¹o thµnh gê dµy, cøng øng víi r¨ng cöa hµm trªn. 1.1.4. Vßm khÈu c¸i (khÈu c¸i cøng: platum durum; hard plate) - Giíi h¹n thµnh trªn cña xoang miÖng, phÝa tr−íc lµ x−¬ng liªn hµm, 2 bªn lµ x−¬ng hµm trªn, phÝa sau tiÕp nèi víi mµng khÈu c¸i. (trang ®Ó tr¾ng cã chñ ®Þnh) HÖ tiªu ho¸ 20
  3. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Deleted: Anatomie-Histologie Deleted: ¶ - CÊu t¹o: Vßm khÈu c¸i cÊu t¹o bëi mét khung x−¬ng gåm 2 tÊm khÈu c¸i cña x−¬ng hµm trªn ë phÝa tr−íc vµ nh¸nh n»m ngang x−¬ng khÈu c¸i ë phÝa sau. HÖ tiªu ho¸ 21
  4. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left - Niªm m¹c cã biÓu m« kÐp l¸t sõng ho¸ dµy t¹o thµnh 16-18 gê ngang xÕp hai Deleted: Anatomie-Histologie bªn ®−êng trung tuyÕn ch¹y däc tr−íc sau trªn vßm khÈu c¸i vµ h−íng xiªn vÒ phÝa sau. - Líp h¹ niªm m¹c cã tæ chøc liªn kÕt, c¸c sîi chun, cã nhiÒu tuyÕn khÈu c¸i tiÕt chÊt nhÇy vµ c¸c ®¸m rèi m¹ch qu¶n cã kh¶ n¨ng tr−¬ng në. - M¹ch qu¶n: §éng m¹ch khÈu c¸i lín lµ nh¸nh cña ®éng m¹ch hµm trong. ThÇn kinh khÈu c¸i tõ nh¸nh hµm trªn cña d©y TK sè V. Vßm khÈu c¸i lµm ®iÓm tùa cho l−ìi vµ cã t¸c dông h−êng thøc ¨n vÒ sau. Bß: 2/3 phÝa tr−íc vßm khÈu c¸i cã c¸c gê ngang. 1/3 phÝa sau nh½n. Lîn: khÈu c¸i hÑp vµ dµi. Chã: vßm khÈu c¸i gièng ë lîn, trªn bÒ mÆt cã c¸c ®¸m tÕ bµo s¾c tè ®en. 1.1.5. Mµng khÈu c¸i : palatum molle; soft plate - VÞ trÝ, h×nh th¸i: Lµ mét gÊp nÕp niªm m¹c, ng¨n c¸ch gi÷a miÖng vµ yÕt hÇu. + C¹nh tr−íc (c¹nh trªn) nèi tiÕp víi niªm m¹c vßm khÈu c¸i + C¹nh sau (hay c¹nh d−íi) tù do + MÆt tr−íc h−íng vÒ xoang miÖng + MÆt sau h−íng vÒ yÕt hÇu. + Hai bªn c¹nh tr−íc cã 2 gÊp nÕp tõ niªm m¹c l−ìi kÐo lªn lµ gÊp nÕp l−ìi- khÈu c¸i (cßn gäi lµ ch©n cÇu tr−íc cña mµng khÈu c¸i) cïng víi ®¸y l−ìi giíi h¹n phÇn tr−íc vµ trªn cña yÕt hÇu. - CÊu t¹o: + Cèt cña mµng khÈu c¸i lµ c¬ v©n cã t¸c dông vËn ®éng. + Niªm m¹c vÒ phÝa miÖng cã cÊu t¹o gièng niªm m¹c miÖng (biÓu m« kÐp l¸t, tæ chøc liªn kÕt, nhiÒu tuyÕn nhên). Hai bªn ch©n cÇu tr−íc mµng khÈu c¸i cã c¸c nang kÝn l©m ba tËp trung thµnh 2 phiÕn h×nh bÇu dôc gäi lµ hè amidan. + Niªm m¹c phÝa yÕt hÇu gièng biÓu m« xoang mòi (biÓu m« trô cã l«ng rung) + Líp h¹ niªm m¹c cã tuyÕn nhÇy. + M¹ch qu¶n lµ ®éng m¹ch khÈu c¸i d−íi. +ThÇn kinh : nh¸nh hµm trªn cña TK sè V vµ nh¸nh cña TK sè IX ph©n vµo niªm m¹c; nh¸nh hµm d−íi TK V ph©n vµo líp c¬. - T¸c dông: khi nuèt, mµng khÈu c¸i ®−îc n©ng lªn ®Ëy lç mòi sau lµm cho thøc ¨n kh«ng lät vµo ®−îc xoang mòi. Ngùa: Mµng khÈu c¸i dµi, che kÝn phÝa sau xoang miÖng nªn ngùa kh«ng thë b»ng miÖng ®−îc. Bß: Mµng khÈu c¸i ng¾n h¬n, bß thë b»ng miÖng ®−îc. Lîn: BÒ mÆt mµng réng, amidan næi râ, trªn bÒ mÆt amidan cã nhiÒu lç. 1.1.6. L−ìi : lingua; tongue - VÞ trÝ, h×nh th¸i : Lµ khèi h×nh th¸p n»m trong xoang miÖng, tùa lªn lßng m¸ng do hai nh¸nh n»m ngang cña x−¬ng hµm d−íi t¹o thµnh. L−ìi cã 3 mÆt, 1 ®¸y, 1 ®Ønh. + MÆt trªn hay mÆt l−ng, cong låi theo suèt chiÒu dµi cña l−ìi t−¬ng øng víi vßm khÈu c¸i. + 2 mÆt bªn tr¬n, nh½n. HÖ tiªu ho¸ 22
  5. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left + §¸y l−ìi g¾n vµo mám l−ìi cña x−¬ng thiÖt cèt vµ cïng víi mµng khÈu c¸i Deleted: Anatomie-Histologie giíi h¹n tr−íc cña yÕt hÇu, kÐo dµi ®Õn tr−íc sôn tiÓu thiÖt cña thanh qu¶n t¹o thµnh 3 gÊp nÕp: gÊp nÕp l−ìi tiÓu thiÖt gi÷a vµ 2 gÊp nÕp l−ìi tiÓu thiÖt bªn hay ch©n cÇu sau cña mµng khÈu c¸i. + §Ønh l−ìi: H×nh th¸p, cã thÓ vËn ®éng; duíi ®Ønh cã d©y h·m l−ìi ( lµ gÊp nÕp niªm m¹c g¾n vµo mÆt trªn cña lßng m¸ng xoang miÖng); hai bªn d©y h·m l−ìi cã nh÷ng lç ®æ ra cña c¸c èng tiÕt cña tuyÕn d−íi l−ìi. - CÊu t¹o: L−ìi ®−îc cÊu t¹o bëi niªm m¹c, c¬, m¹ch qu¶n vµ thÇn kinh. + Niªm m¹c phñ mÆt l−ng l−ìi lµ biÓu m« kÐp l¸t sõng ho¸. 3/4 phÝa tr−íc lµ phÇn gai ®−îc bao phñ bëi c¸c gai l−ìi,. 1/4 phÝa sau thuéc ®¸y l−ìi lµ phÇn nang (cã nhiÒu nang kÝn l©m ba). Cã 4 lo¹i gai (papillae) mäc trªn mÆt l−ng l−ìi: * Gai h×nh chØ (filiform papilla) nhá, mÒm, låi, dµy ®Æc trªn mÆt l−ìi cã vai trß c¬ häc (gi÷ thøc ¨n khái tr−ît nhanh vÒ phÝa sau) vµ chøc n¨ng xóc gi¸c. * Gai h×nh nÊm (fungiform papilla) r¶i r¸c gi÷a c¸c gai chØ vµ gièng nh− ®Çu ®anh ghim chøa ®Çu mót thÇn kinh c¶m gi¸c lµm nhiÖm vô vÞ gi¸c, xóc gi¸c vµ nhËn c¶m nhiÖt ®é. * Gai h×nh ®µi(circumvallate) gièng nh− gai h×nh nÊm nh−ng to h¬n vµ lµm nhiÖm vô vÞ gi¸c. * Gai h×nh l¸ (foliate papilla) (4-6 gai ë hai bªn, h×nh l¸ c©y; n»m bªn c¹nh gai h×nh ®µi) lµm nhiÖm vô vÞ gi¸c. B¶n chÊt cña c¸c gai lµ ®Çu mót cña c¸c gi©y thÇn kinh *TuyÕn l−ìi: Trong biÓu m« niªm m¹c cã rÊt nhiÒu tuyÕn l−ìi cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n; èng tiÕt ®æ ra xung quanh c¸c gai h×nh nÊm, h×nh ®µi. + C¬ l−ìi gåm c¬ néi bé vµ c¬ ngo¹i lai, ®Òu lµ c¬ v©n. C¬ néi bé(intrinsic muscles) lµ c¸c bã sîi xÕp däc, xÕp ngang vµ xÕp ®øng: * C¬ däc ch¹y tõ gèc ®Õn ®Ønh l−ìi. * C¬ ngang ch¹y tõ mÆt bªn nµy sang mÆt bªn kia cña l−ìi. * C¬ th¼ng ch¹y tõ mÆt trªn xuèng mÆt d−íi l−ìi. C¸c sîi c¬ néi bé cã rÊt Ýt hoÆc kh«ng cã vá bäc. C¬ ngo¹i lai (extrinsic muscles) b¸m vµo l−ìi vµ c¬ quan xung quanh ®Ó vËn ®éng l−ìi gåm: *C¬ tr©m l−ìi * C¬ nÒn l−ìi,* C¬ thiÖt l−ìi, * C¬ c»m l−ìi. Ngoµi ra cßn cã c¸c c¬ b¸m tõ x−¬ng l−ìi ®Õn c¸c bé phËn vïng ®Çu vµ x−¬ng øc cã t¸c dông vËn ®éng l−ìi, mµng khÈu c¸i vµ thanh qu¶n. + M¹ch qu¶n: §éng m¹ch l−ìi lµ mét nh¸nh cña th©n ®éng m¹ch l−ìi mÆt. TÜnh m¹ch ®æ vÒ tÜnh m¹ch d−íi l−ìi sau ®ã ®æ vÒ tÜnh m¹ch hµm ngoµi. + ThÇn kinh gåm: TK vËn ®éng bao gåm: D©y TK XII (TK h¹ thiÖt) vËn ®éng l−ìi. Nh¸nh cña d©y TKV, d©y TKVII lµm nhiÖm vô c¶m gi¸c ë 2/3 tr−íc l−ìi. Nh¸nh cña d©y TK IX lµm nhiÖm vô c¶m gi¸c ë 1/3 phÝa sau cña l−ìi. Formatted: Portuguese (Brazil) Ngùa: L−ìi dµi, mÒm, ®Ønh nhän, gai h×nh chØ ph©n bè ë 3/4 tr−íc l−ìi, gai l−ìi kh«ng bÞ sõng ho¸. Gai nÊm ë 1/4 phÝa sau vµ hai mÆt bªn. GÇn gèc l−ìi cã hai gai h×nh ®µi lín. Hai bªn gai h×nh ®µi cã hai gai h×nh l¸ h×nh bÇu dôc. HÖ tiªu ho¸ 23
  6. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Bß: §Çu l−ìi tï, gai h×nh chØ ë toµn bé bÒ mÆt l−ìi. Gai l−ìi ho¸ sõng do ®ã Deleted: Anatomie-Histologie mÆt l−ìi r¸p. Gai h×nh nÊm n»m xen kÏ gi÷a c¸c gai chØ. 1/3 phÝa sau cã u l−ìi (øng víi phÇn nh½n 1/3 sau cña niªm m¹c vßm khÈu c¸i). Hai bªn gèc l−ìi cã hai hµng gai h×nh ®µi vµ kh«ng cã gai h×nh l¸. Lîn: L−ìi cã thiÕt diÖn réng, kh«ng r¸p. C¸c gai nÊm vµ gai chØ n»m xen kÏ nhau trªn bÒ mÆt. Gèc l−ìi cã c¸c gai sîi h−íng vµo phÝa trong. PhÝa tr−íc gai sîi cã hai gai h×nh ®µi; hai bªn cã hai gai h×nh l¸. Chã: L−ìi dÑp, máng, mÆt l−ìi cã r·nh s©u ch¹y tõ tr−íc ra sau. Gai chØ mÒm. Gèc l−ìi cã gai sîi (gièng ë lîn). Cã 2-3 gai h×nh ®µi tr−íc gai sîi; 2 gai h×nh l¸ kh«ng râ. 1.1.7. R¨ng (dentes; teeth): Do niªm m¹c miÖng biÖt ho¸ t¹o thµnh. Gia sóc cã hµm r¨ng trªn vµ hµm d−íi. R¨ng c¾m vµo lç ch©n r¨ng cña x−¬ng hµm trªn, x−¬ng hµm d−íi vµ x−¬ng liªn hµm.. R¨ng s÷a mäc tõ tr−íc hoÆc trong vµi th¸ng sau khi con vËt ®Î ra. R¨ng s÷a ng¾n, yÕu h¬n vµ nhanh bÞ mßn sau vµi th¸ng ®Õn vµi n¨m (tuú loµi) r¨ng s÷a ®−îc thay thÕ b»ng r¨ng vÜnh cöu, qu¸ tr×nh nµy gäi lµ sù thay r¨ng. Tuú theo vÞ trÝ, chøc n¨ng, r¨ng ®−îc chia lµm 3 lo¹i: + R¨ng cöa (dentes incisivi) ë phÝa tr−íc, c¾m vµo th©n x−¬ng hµm d−íi, x−¬ng liªn hµm, ®Ó lÊy& c¾t thøc ¨n. + R¨ng nanh (dentes canini) (mçi hµm cã 2 c¸i) n»m sau r¨ng cöa dïng ®Ó xÐ thøc ¨n. + R¨ng hµm gåm r¨ng hµm tr−íc (dentes praemolares) vµ r¨ng hµm sau (dentes molares) cã t¸c dông nghiÒn thøc ¨n. H×nh th¸i r¨ng: R¨ng chia lµm 3 phÇn: Vµnh r¨ng, cæ r¨ng, ch©n r¨ng. - Vµnh r¨ng (tooth crown): lµ phÇn nh« lªn khái lîi; mÆt trªn vµnh r¨ng gäi lµ mÆt bµn nhai - Cæ r¨ng (tooth neck) ®−îc lîi bao bäc - Ch©n r¨ng (rÔ r¨ng: root) lµ phÇn c¾m s©u vµo lç ch©n r¨ng cña x−¬ng hµm. Ch©n r¨ng ®−îc bäc bëi 1 líp mµng giµu m¹ch qu¶n & thÇn kinh gièng mµng x−¬ng cã t¸c dông gi÷a chÆt ch©n r¨ng. R¨ng cã thÓ cã 1 hay nhiÒu ch©n . Trong xoang r¨ng chøa tuû r¨ng . C«ng thøc r¨ng: BiÓu diÔn mét nöa sè r¨ng d−íi d¹ng ph©n sè. Tö sè lµ r¨ng hµm trªn, mÉu lµ hµm d−íi. Loµi R¨ng cöa R¨ng nanh R hµm R hµm sau Tæng tr−íc Ngùa ®ùc 3/3 1/1 3/3 3/3 40 Ngùa c¸i 3/3 0/0 3/3 3/3 36 Bß, tr©u 0/4 0/0 3/3 3/3 32 Lîn 3/3 1/1 4/4 3/3 44 Chã 3/3 1/1 4/4 2/3 42 R¨ng ë chã, mÌo rÊt ph¸t triÓn, r¨ng nanh nhän, s¾c, khoÎ. MÆt bµn nhai h×nh r¨ng c−a nghiÒn thøc ¨n rÊt khoÎ. CÊu t¹o: R¨ng ®−îc cÊu t¹o bëi chÊt c¬ b¶n cã thµnh phÇn ho¸ häc gièng nh− x−¬ng. Quan s¸t tiÕt diÖn c¾t däc cã 4 líp: HÖ tiªu ho¸ 24
  7. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left - Tuû r¨ng : lµ chÊt keo mÒm trong xoang r¨ng, chøa c¸c mao m¹ch vµ ®Çu mót Deleted: Anatomie-Histologie thÇn kinh - Ngµ r¨ng : bao bäc ngoµi tuû r¨ng, lµ bé phËn cÊu t¹o chñ yÕu cña r¨ng, thµnh phÇn ho¸ häc gièng nh− x−¬ng (nh−ng kh«ng cã tÕ bµo x−¬ng) gåm 28% lµ chÊt h÷u c¬, 72% chÊt v« c¬. - Líp men r¨ng : lµ tæ chøc cøng nhÊt trong c¬ thÓ phñ ngoµi líp ngµ, dµy ë trªn mÆt bµn nhai vµ bê r¨ng, ®Õn cæ r¨ng th× máng dÇn ; líp men chøa 97% chÊt kho¸ng, 3% chÊt h÷u c¬. - Vá r¨ng (xØ r¨ng) mµu vµng nh¹t phñ bªn ngoµi líp ngµ r¨ng ë vïng cæ r¨ng, vµnh r¨ng vµ èng r¨ng ngoµi. CÊu t¹o gièng x−¬ng t−¬i. * M¹ch qu¶n vµ thÇn kinh: Ph©n cho r¨ng hµm trªn: §éng m¹ch hµm vµ ®éng m¹ch d−íi hè m¾t. ThÇn kinh tõ nh¸nh hµm trªn cña d©y sè V. Ph©n cho r¨ng hµm d−íi: §éng m¹ch hµm d−íi vµ thÇn kinh hµm d−íi cña TKV 1. 2. YÕt hÇu (pharynx) Lµ xoang ng¾n, hÑp, sau mµng khÈu c¸i & l−ìi, xoang mòi ; tr−íc thùc qu¶n vµ thanh qu¶n ; lµ n¬i giao nhau gi÷a ®−êng tiªu ho¸ vµ ®−êng h« hÊp. Trªn v¸ch yÕt hÇu cã 7 lç th«ng. - 2 lç th«ng víi xoang mòi ë phÝa trªn, tr−íc. - 2 lç th«ng víi tai gi÷a (vßi Eustache: ¬x-ta-s¬ ë 2 v¸ch bªn cña yÕt hÇu) cã t¸c dông c©n b»ng ¸p lùc ë hai bªn mµng nhÜ cña tai. - 1 lç th«ng víi xoang miÖng ë phÝa tr−íc gäi lµ cöa vµo yÕt hÇu. - 1 lç th«ng víi thanh qu¶n ë phÝa sau & bªn d−íi. - 1lç th«ng víi thùc qu¶n ë phÝa sau& bªn trªn. CÊu t¹o: v¸ch yÕt hÇu cã 3 líp: - Líp niªm m¹c lãt mÆt d−íi yÕt hÇu lµ biÓu m« kÐp l¸t t−¬ng tù xoang mòi, cã c¸c l«ng rung vµ chøa nhiÒu tuyÕn nhên, nang kÝn l©m ba. - Líp mµng b»ng tæ chøc liªn kÕt cã c¸c sîi ®µn håi lµm chç b¸m cho c¸c c¬ yÕt hÇu lµm gi·n më réng vµ lµm hÑp yÕt hÇu. - M¹ch qu¶n: c¸c nh¸nh cña ®éng m¹ch trªn yÕt hÇu, ®éng m¹ch trªn khÈu c¸i, ®éng m¹ch gi¸p tr¹ng tr−íc. - ThÇn kinh IX (thÇn kinh l−ìi hÇu) vËn ®éng yÕt hÇu. ThÇn kinh giao c¶m tõ d©y giao c¶m cæ; Tkinh phã giao c¶m ®Õn tõ d©y X. 1.3. Thùc qu¶n (esophagus) Lµ èng dµi b¾t ®Çu b»ng mét lç th«ng víi yÕt hÇu, sau në réng ra t¹o thµnh ph×nh thùc qu¶n (h×nh phÔu), tiÕp ®ã lµ thùc qu¶n chÝnh thøc nèi víi d¹ dµy. Thùc qu¶n chia lµm 3 phÇn: - PhÇn cæ: tõ sau yÕu hÇu ®Õn cña vµo lång ngùc, n»m trong r·nh cæ, d−íi th©n c¸c ®èt sèng cæ, ®i trªn khÝ qu¶n, kho¶ng 1/3 phÝa sau th× ®i bªn tr¸i vµ song song víi khÝ qu¶n ®Õn cöa vµo lång ngùc. (chó ý khi th«ng hoÆc kh¸m thùc qu¶n khi con vËt bÞ t¾c, nghÏn thøc ¨n). - PhÇn ngùc kÐo dµi tõ cöa vµo lång ngùc ®Õn c¬ hoµnh, ®i trªn khÝ qu¶n, gi÷a 2 l¸ phÕ m¹c gi÷a. §o¹n cuèi bÎ cong xuèng d−íi, xuyªn qua c¬ hoµnh. HÖ tiªu ho¸ 25
  8. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left - PhÇn bông lµ ®o¹n ng¾n ®i tõ sau c¬ hoµnh qua c¹nh trªn gan ®Õn lç th−îng Deleted: Anatomie-Histologie vÞ cña d¹ dµy. CÊu t¹o: gåm 3 líp tõ trong ra ngoµi. - Líp niªm m¹c (mucosa) mµu tr¾ng, cã nhiÒu gÊp nÕp däc, biÓu m« kÐp l¸t sõng ho¸. Líp h¹ niªm m¹c cã nhiÒu tuyÕn thùc qu¶n tiÕt dÞch nhên vµ nang kÝn l©m ba. - Líp c¬ (muscularis): gåm 2 líp c¬ v©n: líp vßng ë trong, líp c¬ däc ë ngoµi (cã khi cã ®Õn 3-4 líp tuú loµi). ë bß, thùc qu¶n hoµn toµn lµ c¬ v©n. ë ngùa vµ lîn phÇn cæ vµ 1/2 phÇn ngùc lµ c¬ v©n, phÇn sau lµ c¬ tr¬n. - Líp mµng (adventitia): ë ®o¹n cæ líp nµy lµ tæ chøc liªn kÕt; ®o¹n ngùc lµ l¸ thµnh xoang phÕ m¹c; ®o¹n bông lµ l¸ t¹ng xoang phóc m¹c. *M¹ch qu¶n: C¸c nh¸nh bªn cña ®éng m¹ch cæ ph©n ®Õn phÇn cæ. Nh¸nh cña ®éng m¹ch th©n khÝ thùc qu¶n ph©n ®Õn phÇn ngùc. §éng m¹ch d¹ dµy tr¸i ph©n cho phÇn bông. *ThÇn kinh X vµ d©y giao c¶m cæ tõ c¸c h¹nh giao c¶m cæ tr−íc, gi÷a vµ sau. 2. C¸c khÝ quan tiªu ho¸ sau c¬ hoμnh 2.1. Xoang bông vµ xoang phóc m¹c: 2.1.1. Xoang bông (cavum abdominis; abdominal cavity): Giíi h¹n: Tr−íc lµ c¬ hoµnh PhÝa trªn lµ c¸c ®èt sèng vïng h«ng Hai bªn vµ phÝa d−íi lµ c¸c c¬ vïng bông PhÝa sau lµ cöa vµo xoang chËu 2.1.2. Xoang phóc m¹c ((cavum peritoneum; peritonium) Lµ hÖ thèng c¸c khe hÑp th«ng víi nhau ®−îc giíi h¹n bëi líp mµng thanh m¹c gåm l¸ thµnh vµ l¸ t¹ng: - L¸ thµnh (parietal membrane) ¸p s¸t mÆt trong c¸c c¬ vµ c¸c x−ong giíi h¹n nªn xoang bông. - L¸ t¹ng (visceral peritoneum): lµ phÇn l¸ thµnh phñ trªn c¸c khÝ quan trong xoang bông. C¸c líp mµng nµy rÊt tr¬n vµ cã kh¶ n¨ng tiÕt dÞch phóc m¹c lµm cho c¸c néi quan cã thÓ dÞch chuyÓn trong xoang bông dÔ dµng. Do sù dÞch chuyÓn tõ l¸ thµnh vµo l¸ t¹ng ®· h×nh thµnh nªn hÖ thèng c¸c d©y ch»ng, c¸c mµng treo cã t¸c dông cè ®Þnh c¸c khÝ quan trong xoang bông vµo thµnh c¬ thÓ. C¸c hÖ thèng nµy cßn liªn kÕt c¸c khÝ quan víi nhau nh− mµng treo ruét, d¹ dµy, d©y ch»ng gan. .. . Tuú theo tÝnh chÊt ®−îc bao phñ cña l¸ thµnh lªn c¸c c¬ quan néi t¹ng mµ chia ra: - T¹ng trong mµng lãt ®−îc phóc m¹c bao phñ c¶ 4 mÆt nh− d¹ dµy, kh«ng trµng, håi trµng, manh trµng, kÕt trµng, ®o¹n tr−íc trùc tµng, l¸ch, èng dÉn trøng. - T¹ng gian mµng lãt ®−îc phóc m¹c bao phñ ba mÆt nh− gan, bãng ®¸i. . . - T¹ng ngoµi mµng lãt ®−îc phóc m¹c bao phñ mét mÆt nh− t¸ trµng, tuþ, thËn. . HÖ tiªu ho¸ 26
  9. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Deleted: Anatomie-Histologie (trang ®Ó tr¾ng cã chñ ®Þnh) Formatted: Left Deleted: ¶ (trang ®Ó tr¾ng cã chñ ®Þnh) Formatted: Portuguese (Brazil) Formatted: Font: 14 pt, Portuguese (Brazil) Formatted: Normal Formatted: Portuguese (Brazil) (trang ®Ó tr¾ng cã chñ ®Þnh) Formatted: Font: 14 pt, Portuguese (Brazil) Formatted: Normal HÖ tiªu ho¸ 27
  10. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Deleted: Anatomie-Histologie Formatted: Portuguese (Brazil) HÖ tiªu ho¸ 28
  11. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left 2.2. D¹ dµy (ventriculus; gaster; stomach) Deleted: Anatomie-Histologie D¹ dµy lµ ®o¹n ph×nh to h×nh tói cña èng tiªu ho¸ n»m ë sau c¬ hoµnh vµ gan, lµ Formatted: Portuguese (Brazil) n¬i chøa thøc ¨n vµ diÔn ra tr×nh tiªu ho¸ c¬ häc & ho¸ häc: Tiªu ho¸ c¬ häc: nghiÒn, nhµo trén thøc ¨n (do c¸c c¬ co bãp) Tiªu ho¸ ho¸ häc: d−íi t¸c ®éng cña c¸c men tiªu ho¸. ë ®éng vËt cã vó d¹ dµy chia lµm 2 lo¹i: D¹ dµy ®¬n vµ d¹ dµy kÐp D¹ dµy ®¬n chia lµm 3 lo¹i: - D¹ dµy ®¬n kh«ng tuyÕn: ChØ lµ ®o¹n ph×nh cña thùc qu¶n. Líp biÓu m« niªm m¹c lµ biÓu m« phñ ®¬n l¸t, kh«ng cã tuyÕn. - D¹ dµy ®¬n cã tuyÕn: Toµn bé niªm m¹c d¹ dµy t¹o thµnh tuyÕn ®−îc phñ bëi líp biÓu m« ®¬n trô ph©n tiÕt niªm dÞch vµ dÞch vÞ (d¹ dµy ng−êi, chã, mÌo). - D¹ dµy ®¬n hçn hîp: Niªm m¹c chia lµm 2 vïng: Vïng kh«ng tuyÕn, niªm m¹c gièng niªm m¹c thùc qu¶n, biÓu m« kÐp l¸t kh«ng tuyÕn. Vïng cã tuyÕn, niªm m¹c phñ bëi líp biÓu m« ®¬n trô cã tuyÕn (d¹ dµy ngùa, lîn.) 2.2.1. §Æc ®iÓm cña d¹ dµy ®¬n: Lµ ®o¹n ph×nh h×nh tói, cã h×nh l−ìi liÒm. VÞ trÝ: N»m lÖch sang tr¸i xoang bông, phÝa tr−íc gi¸p gan, chÐo tõ trªn xuèng d−íi vµ ®−îc cè ®Þnh nhê hÖ thèng d©y ch»ng: H×nh th¸i : D¹ dµy cã hai lç th«ng: - lç thuîng vÞ th«ng víi thùc qu¶n hay cßn gäi lµ lç t©m vÞ (gastroesophageal opening). - lç h¹ vÞ th«ng víi t¸ trµng ( lç m«n vÞ): pyrolic opening Hai ®−êng cong: ®−êng cong nhá vµ ®−êng cong lín. CÊu t¹o: Thµnh d¹ dµy cã cÊu t¹o 3 líp: - Líp niªm m¹c (mucosa): Chia thµnh niªm m¹c vïng kh«ng tuyÕn vµ vïng cã tuyÕn: + Vïng kh«ng tuyÕn (nonglandular region): Vïng gÇn lè th−îng vÞ. Niªm m¹c th−êng cã mµu tr¾ng th« gièng niªm m¹c thùc qu¶n. + Vïng cã tuyÕn (glandular region): Cã c¸c tuyÕn tiÕt men tiªu ho¸ Protein, Gluxit, vµ HCl. Vïng nµy ®−îc chia ra: *Khu tuyÕn th−îng vÞ (cardiac rgion) *Khu tuyÕn th©n vÞ (fundus region) *Khu tuyÕn h¹ vÞ (pyloric region) C¸c khu tuyÕn cã mµu s¾c niªm m¹c kh¸c nhau do sù kh¸c nhau vÒ ph©n bè cña hÖ thèng m¹ch qu¶n. T−¬ng quan vÒ diÖn tÝch c¸c vïng tuyÕn kh¸c nhau ë tong loµi gia sóc. - Tæ chøc c¬ (stomach muscles): Gåm ba líp ®an vµo nhau lµm cho thµnh d¹ dµy ch¾c, khoÎ: + Líp c¬ däc ë ngoµi(longitudinal layer): ch¹y theo chiÒu dµi d¹ dµy + Líp c¬ vßng ë gi÷a (circular layer): Ch¹y nèi vßng hai ®−êng cong + Líp c¬ chÐo ë trong (oblique layer): Ch¹y tõ lç th−îng vÞ ®Õn hai ®−êng cong - Líp mµng bao phñ: máng do l¸ t¹ng xoang phóc m¹c t¹o thµnh, mµng nµy tr¬n, nh½n. HÖ tiªu ho¸ 29
  12. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left - §éng m¹ch: Tõ ®éng m¹ch th©n t¹ng vµ mét sè nh¸nh tõ ®éng m¹ch l¸ch Deleted: Anatomie-Histologie - TÜnh m¹ch: §æ vÒ tÜnh m¹ch cöa vµo gan - ThÇn kinh: Ph©n ®Õn tõ d©y X vµ ®¸m rèi mÆt trêi. So s¸nh d¹ dµy c¸c loµi Loµi VÞ trÝ Hinh th¸i ngoµi ®Æc ®iÓm c©ó t¹o Ngùa HÇu nh− n»m toµn Lç th−îng vÞ cã c¬ vßng *Khu niªm m¹c vïng kh«ng tuyÕn bé ë vßng cung s−ên th−îng vÞ ch¾c. Hai lç chiÕm 1/3 phÝa tr−íc. tr¸i; ®iÓm cao nhÊt th−äng vÞ vµ lç h¹ vÞ gÇn * Khu tuyÕn th−îng vÞ hÑp n»m men n»m ë vïng s−ên 14, nhau do ®ã ®−êng cong theo vïng kh«ng tuyÕn. 15. lín lín h¬n rÊt nhiÒu so víi ®−êng cong nhá. Lîn N»m phÝa tr¸i xoang Lç h¹ vÞ vµ th−îng vÞ *Vïng kh«ng tuyÕn nhá (chØ bao bông, ®−êng cong c¸ch xa nhau, gÇn lç quanh lç th−îng vÞ). lín tùa lªn mám th−îng vÞ cã manh nang *Khu tuyÕn th−îng vÞ réng (chiÕm kiÕm x−¬ng øc. Lç (hay tói mï). 1/2 tr−íc d¹ dµy gåm c¶ niªm m¹c th−îng vÞ h−íng vÒ tói mï). vßng cung sôn s−ên * Khu tuyÕn th©n vÞ chñ yÕu trªn tr¸i. Lç h¹ vÞ dèc ®−êng cong lín xuèng vÒ phÝa vßng * Khu h¹ vÞ chiÕm mét phÇn nhá. cung sôn s−ên ph¶i. Chã N»m bªn tr¸i xoang Toµn bé niªm m¹c d¹ dµy ®Òu cã bông, tõ sôn s−ên sè tuyÕn. 12, 13 ®Õn mám kiÕm x−¬ng øc. 2.2.2. D¹ dµy kÐp Gåm 4 tói: 3 tói ®Çu lµm nhiÖm vô tiªu ho¸ c¬ häc; 1 tói sau tiªu ho¸ ho¸ häc. Trong d¹ dµy 4 tói cã qu¸ tr×nh lªn men vi sinh vËt, ph©n gi¶i c¸c chÊt x¬ thµnh axit bÐo bay h¬i cã thÓ qua ®−îc thµnh d¹ dµy vµo m¸u. Vi sinh vËt d¹ cá chÕt ®i lµ mét nguån cung cÊp chÊt dinh d−ìng cho c¬ thÓ. Formatted: Portuguese (Brazil) Tói VÞ trÝ H×nh th¸i-CÊu t¹o Chøc n¨ng N»m ë thµnh bông D¹ cá cã lç th−îng vÞ th«ng víi thùc qu¶n; c¹nh lç Chøa thøc D¹ cá rumen bªn tr¸i, mÆt tr¸i ¸p th−îng vÞ cã lç th«ng víi d¹ tæ ong. ¨n vµ lªn s¸t thµnh bông, MÆt trong: Cã mét gÊp nÕp ph©n c¸ch d¹ cá thµnh men vi phÝa trªn cña mÆt hai nöa tr¸i vµ ph¶i. Toµn bé niªm m¹c d¹ cá cã sinh vËt. ngoµi cã mét r·nh c¸c gai h×nh l¸, h×nh sîi (mµu n©u). Khi gia sóc ph©n d¹ cá thµnh giµ, sè l−îng gai gi¶m dÇn. Niªm m¹c d¹ cá kh«ng hai tói tr¸i vµ ph¶i. cã tuyÕn. Thµnh d¹ cá cÊu t¹o bëi c¸c líp c¬ ®an vµo nhau. PhÝa ngoµi ®−îc l¸ t¹ng xoang phóc m¹c bao phñ Formatted: Portuguese (Brazil) D¹ tæ Tói nhá nhÊt ¸p s¸t Niªm m¹c cã nh÷ng gÊp nÕp t¹o thµnh c¸c « nh− tæ KiÓm tra vµ sau c¬ hoµnh, gi¸p ong. gi÷ l¹i ong tói tr¸i d¹ cá, tõ sôn Tõ d¹ tæ ong cã lç th«ng sang d¹ cá. nh÷ng dÞ reticulum s−ên thø 6-8 ®Õn vËt trong mám kiÕm x−¬ng øc. thøc ¨n HÖ tiªu ho¸ 30
  13. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Deleted: Anatomie-Histologie D¹ l¸ N»m bªn ph¶i PhÝa tr−íc th«ng víi r·nh thùc qu¶n; phÝa sau Ðp thøc ¨n xoang bông, tõ th«ng víi d¹ mói khÕ qua mét gÊp nÕp niªm m¹c s¸ch thµnh omasum x−¬ng s−ên 7-10, gäi lµ cÇu Willken. nh÷ng d−íi ®−êng ngang Niªm m¹c cã c¸c gÊp nÕp t¹o thµnh c¸c l¸ cong phiÕn song song víi mÆt h×nh l−ìi liÒm xÕp theo chu kú (gi÷a lµ l¸ lín, hai máng t¨ng ®Êt kÎ tõ khíp b¶ bªn cã hai l¸ võa, hai bªn mçi l¸ võa cã hai l¸ nhá, diÖn tÝch vai c¸nh tay. hai bªn mçi l¸ nhá cã hai l¸ con). Toµn bé niªm tiÕp xóc m¹c cã kho¶ng 20 chu kú. víi men tiªu ho¸. D¹ mói N»m bªn ph¶i Niªm m¹c d¹ mói khÕ chia lµm ba vïng: tiªu ho¸ xoang bông, sau d¹ * Khu tuyÕn th−îng vÞ cã diÖn tÝch nhá, v©y quanh ho¸ häc khÕ: l¸ s¸ch, tõ sôn s−ên lç th«ng mói khÕ - l¸ s¸ch cã c¸c gÊp nÕp niªm 10-13 kÐo gÇn ®Õn m¹c h×nh trßn, trong ®ã cã mét gÊp nÕp lín h¬n cã mám kiÕm x−¬ng t¸c dông h−íng thøc ¨n theo mét chiÒu tõ móil¸ øc. s¸ch xuèng mói khÕ. * Khu tuyÕn th©n vÞ chiÕm phÇn lín ®o¹n gi÷a d¹ mói khÕ vµ cã c¸c gÊp nÕp niªm m¹c theo chiÒu däc (kho¶ng 10 gÊp nÕp). Niªm m¹c cã nhiÒu tuyÕn tiÕt dÞch. *Khu tuyÕn h¹ vÞ: Réng h¬n phÇn th©n vÞ, t¹i ®iÓm mót tr−íc khi vµo ruét non cã mét gÊp nÕp niªm m¹c næi låi vµo trong lßng ruét non. Formatted: Portuguese (Brazil) 2.3. Ruét (intestinum tenue; intestine) Lµ phÇn dµi nhÊt cña èng tiªu ho¸ (ruét cña ®éng v©t ¨n cá dµi h¬n) 2.3.1. Ruét non (small intestine): Lµ phÇn tiªu ho¸ vµ hÊp thu chñ yÕu. CÊu t¹o chung: - Líp ¸o ngoµi (outermost layer) do phóc m¹c t¹o thµnh - Líp ¸o c¬ (musticular layer): Cã c¬ vßng phÝa trong, c¬ däc phÝa ngoµi. Xen kÏ trong líp c¬ cã thÇn kinh, m¹ch qu¶n. Ruét loµi ¨n thÞt cã líp c¬ chÐo máng. -Líp niªm m¹c(mucosa) + Líp h¹ niªm m¹c cã c¸c tuyÕn ruét, ®¸m rèi thÇn kinh vµ m¹ch qu¶n. + Líp c¬ niªm máng + Líp ®Öm: cã c¸c tuyÕn ruét Lieberkun (li-bec-kun), ®¸y tuyÕn cã c¸c tÕ bµo panet (pa-nÐt) tiÕt dÞch nhÇy (lîn vµ mÌo kh«ng cã c¸c tÕ bµo nµy). C¸c nang kÝn l©m ba ë líp nµy tËp trung t¹o c¸c m¶ng Payer (pay-e). + Líp biÓu m«: T−¬ng tù líp biÓu m« d¹ dµy (gåm c¸c tÕ bµo ®¬n trô), cã c¸c l«ng nhung, vi nhung. Ruét non chia lµm ba ®o¹n: - T¸ trµng (duodenum): ®−îc cè ®Þnh nhê d©y ch»ng nèi gan vµo d¹ dµy t¸ trµng. Thµnh t¸ trµng cã lç ®æ vµo cña èng dÉn tuþ (èng dÉn Wilsing) vµ èng dÉn mËt (èng Choledoque : C«-le-®èc) - Kh«ng trµng (jejunum): tiÕp theo t¸ trµng, ®−îc cè ®Þnh nhê hÖ thèng mµng treo ruét (trªn mµng treo cã hÖ thèng m¹ch qu¶n, m¹ch b¹ch huyÕt vµ d©y thÇn kinh). HÖ tiªu ho¸ 31
  14. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Deleted: Anatomie-Histologie (trang ®Ó tr¾ng cã chñ ®Þnh) Deleted: ¶ HÖ tiªu ho¸ 32
  15. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Niªm m¹c cã nhiÒu gÊp nÕp. Trªn c¸c gÊp nÕp cã hÖ thèng c¸c l«ng nhung. Trªn Deleted: Anatomie-Histologie mçi l«ng nhung cã c¸c vi nhung lµm t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt lªn 30 lÇn. Mçi tÕ bµo ®¬n trô cã kho¶ng 3000 vi nhung. Xen kÏ gi÷a c¸c tÕ bµo biÓu m« cßn thÊy c¸c tÕ bµo h×nh ®µi. D−íi niªm m¹c cã c¸c nang kÝn l©m ba tËp trung thµnh tõng ®¸m gäi lµ m¶ng peyer cã chøc n¨ng s¶n sinh c¸c tÕ bµo b¹ch cÇu. Thµnh kh«ng trµng dµy, líp c¬ cã c¬ cßng ë trong, c¬ däc ë ngoµi. - Håi trµng (ileum): ng¾n, nèi víi manh trµng cña ruét giµ qua phÇn nèi cã cÊu t¹o mét vßng c¬ tr¬n vµ van mét chiÒu (van håi håi manh trµng: ileocecal valve) §o¹n Ngùa Bß Lîn Chã ruét T¸ trµng tõ h¹ vÞ vßng sang n»m ë kho¶ng s−ên 12- dµi 40-90 cm men tõ d−íi ph¶i t¹o thµnh ®−êng 13 d−ãi ®−êng ngang kÎ theo vßng cung thËn ph¶i vÒ cong h×nh ch÷a S dµi tõ khíp chËu ®ïi song s−ên ph¶i, phÝa sau sau ®Õn mÆt kho¶ng 1 m. C¸ch h¹ song víi mÆt ®Êt, tõ h¹ vÞ gi¸p ®Çu tr−íc thËn d−íi ®èt vÞ 12 cm cã lç dæ ng−îc lªn vïng h«ng ph¶i. C¸ch h¹ vÞ 2- h«ng 5, 6 vµo cña èng dÉn tuþ ph¶i t¹o gÊp khóc h×nh 5 cm cã lç ®æ vµo vµ èng dÉn mËt ch÷ U. C¸ch h¹ vÞ 60-70 cña èng dÉn mËt. cm cã lç ®æ vµo cña èng C¸ch h¹ vÞ 15-20 dÉn mËt; sau ®ã 30-35 cm cã lç ®æ vµo Formatted: Portuguese (Brazil) cm cã lç ®æ vµo cña èng cña èng dÉn tuþ dÉn tuþ Kh«ng dµi 12-16 m n»m ë gÊp ®i gÊp l¹i nhiÒu lÇn dµi 3-6 m n»m sau cã 6-8 gÊp trµng hâm h«ng tr¸i n»m ¸p s¸t thµnh bông vïng bông tr¸i, cã khóc n»m ph¶i, n»m trªn ®−êng nhiÒu tuyÕn ruét. phÝa vïng ngang kÎ tõ gi÷a x−¬ng bông tr¸i ®ïi ®Õn x−¬ng s−ên 12 Håi ng¾n vµ khã ph©n dµi kho¶ng 1m n»m tr−íc tõ vïng bông tr¸i phÝa ph¶i trµng biÖt víi kh«ng trµng, hâm h«ng ph¶i vßng sang ¸p s¸t xoang cã nhiÒu m¶ng payer thµnh bông ph¶i ®æ bông; tõ t¸ vµo ruét giµ. trµng ®Õn ®èt h«ng 1- 2 2.3.2. Ruét giµ: large intestine Cã ®−êng kÝnh lín, ®−îc cè ®Þnh trong xoang bông nhê mµng treo ruét giµ. §Æc ®iÓm cÊu t¹o: - Ngoµi cïng lµ líp t−¬ng m¹c - Gi÷a lµ líp c¬: gåm hai líp: Líp c¬ däc tËp trung thµnh tõng bã. Líp c¬ vßng ë trong th¾t l¹i tõng ®o¹n. PhÇn gi¸p víi trùc trµng lµ c¬ v©n, xen kÏ cã c¸c m¹ch qu¶n vµ thÇn kinh. Thµnh ruét giµ cã c¸c u buíu næi lªn. - Líp niªm m¹c kh«ng cã hÖ thèng l«ng nhung. Líp h¹ niªm m¹c kh«ng cã c¸c tÕ bµo tiÕt dÞch Thµnh ruét cã c¸c nang l©m ba ph©n t¸n HÖ tiªu ho¸ 33
  16. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Chøc n¨ng: Deleted: Anatomie-Histologie Lªn men vi sinh vËt, t¹o vitamin Chøc n¨ng hÊp thu: chñ yÕu lµ hÊp thu n−íc & t¹o khu«n ph©n. Ruét giµ ph©n lµm ba ®o¹n: - Manh trµng (cecum) lµ n¬i s¶y ra qu¸ tr×nh lªn men, t¹o axit bÐo, c¸c axit amin - KÕt trµng (colon) lµ ®o¹n ruét dµi nhÊt cña ruét giµ - Trùc trµng (rectum) cã ®o¹n ®Çu n»m trong xoang bông; ®o¹n sau trong xoang chËu, ¸p s¸t mÆt d−íi x−¬ng khum. Trùc trµng th¼ng, kh«ng cã u b−íu, niªm m¹c cã c¸c gÊp nÕp däc. Líp c¬ vµ líp niªm m¹c liªn kÕt láng lÎo víi nhau. §o¹n Ngùa Bß Lîn Chã ruét Manh Ph¸t triÓn; cã ®−ßng kÝnh lín, dµi Kh«ng ph¸t triÓn Kh«ng Nhá, n»m trµng kho¶ng 1m, bÒ mÆt cã nhiÒu u b−íu. nh− ë ngùa. Dµi ph¸t phÝa ph¶i (Cecum) Trong manh trµng cã qu¸ tr×nh lªn 70-75 cm; bÒ mÆt triÓn, xoang bông ë men chÊt x¬. ph¼ng, kh«ng cã n»m phÝa kho¶ng ®èt Manh trµng gåm ba phÇn: u b−íu. bông h«ng 2-4 + Gèc manh trµng th«ng víi kÕt trµng +Gèc manh trµng ph¶i tõ n»m ë gi÷a gãc h«ng x−¬ng c¸nh chËu n»m gÇn gãc h«ng d−íi thËn vµ x−¬ng s−ên 18, gi¸p mÆt d−íi thËn ph¶i. ph¶i ®Õn ph¶i. + Th©n ®i xuèng cöa vµo + Th©n: §i xuèng d−íi vÒ tr−íc, ¸p s¸t d−íi vÒ tr−íc ¸p xoang thµnh bông ph¶i. thµnh bông ph¶i. chËu. + §Ønh: Tùa lªn mám kiÕm x−¬ng øc. + §Ønh tiÕp gi¸p ®Çu d−íi x−¬ng s−ên 12-13. KÕt GÊp lµm 4 ®o¹n §¹i kÕt trµng t¹o §¹i kÕt Chia lµm ba trµng 1.§o¹n d−íi ph¶i: tõ gèc manh trµng ®i thµnh c¸c vßng trµng ®o¹n: 1.KÕt trµng (colon) trßn ®ång t©m h×nh xuèng d−íi vÒ tr−íc ®Õn mám kiÕm lªn: tõ mÆt n»m ë chÝnh gi÷a xo¾n èc x−¬ng øc, vßng sang tr¸i t¹o vßng trong t¸ trµng hâm h«ng ph¶i n»m gi÷a cong øc. lªn trªn vÒ (kÕt trµng h×nh l¸ vïng 2.§o¹n d−íi tr¸i: tõ vßng cong øc, tr−íc ®Õn bón) bông tr¸i ng−îc chiÌu víi ®o¹n trªn ®Õn cña vµo gi¸p d¹ dµy. xoang chËu gÊp ng−îc l¹i t¹o vßng 2. KÕt trµng cong chËu. ngang: ng¾n, 3.§o¹n trªn tr¸i: ®Ì trªn ®o¹n d−ãi tr¸i ®i tõ ph¶i ®Õn phia tr−íc t¹o vßng cong hoµnh. sang tr¸i 4.§o¹n trªn ph¶i: tõ vßng cong hoµnh 3. KÕt trµng ®Ì lªn ®o¹n d−íi ph¶i, ®i vÒ sau ®Ó tiÕp Tõ xuèng: vµo tiÓu kÕt trµng. d−íi thËn tr¸i TiÓu kÕt trµng lµ ®o¹n ng¾n ®æ vµo ®Õn trùc trùc trµng. trµng. 2.2.3. HËu m«n (anus) Lµ cöa sau cña èng tiªu ho¸ - CÊu t¹o: Trong lµ líp niªm m¹c mµu hång gÊp nÕp h×nh miÖng tói. PhÇn sau cã líp da do sù chuyÓn tiÕp gi÷a da bông vµ niªm m¹c. Líp da nµy máng, kh«ng cã l«ng, cã nhiÒu tuyÕn b·. C¬: + C¬ tr¬n: Gåm c¸c sîi c¬ vßng liªn kÕt víi nhau t¹o h×nh vßng nhÉn. C¬ nµy kÕt hîp víi bã c¬ tõ trùc trµng kÐo ®Õn t¹o thµnh c¬ th¾t trong. + C¬ v©n: C¬ vßng ch¾c, khoÎ t¹o thµnh c¬ th¾t ngoµi ho¹t déng theo ý muèn. HÖ tiªu ho¸ 34
  17. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Deleted: Anatomie-Histologie (trang ®Ó tr¾ng cã chñ ®Þnh) Deleted: ¶ Formatted: Portuguese (Brazil) HÖ tiªu ho¸ 35
  18. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left 3. C¸c tuyÕn tiªu ho¸ (digestive glands) Deleted: Anatomie-Histologie 3.1. TuyÕn nø«c bät (salivary glands) Gåm 3 ®«i tuyÕn lín: ®«i tuyÕn d−íi tai; ®«i tuyÕn d−íi l−ìi; ®«i tuyÕn d−íi hµm ®Òu ®−îc cÊu t¹o tõ c¸c tói tuyÕn gåm c¸c nh¸nh t¹o thµnh c¸c chïm tuyÕn . - §Æc ®iÓm cña n−íc bät: Lµ dÞch trong, kh«ng mïi, kh«ng vÞ. - L−îng n−íc bät tiÕt ra: ë ngùa kho¶ng 40 lÝt/24 giê; tr©u bß ≈ 60 lÝt/24 giê -Thµnh phÇn n−íc bät: chøa chÊt nhên mucin , enzym ph©n gi¶i tinh bét, lyzozim diÖt khuÈn. - N−íc bät ®ãng vai trß quan träng trong viÖc nhai, nuèt thøc ¨n vµ gãp phÇn tiªu ho¸ thøc ¨n ë d¹ dµy, ®Æc biÖt ®èi víi loµi nhai l¹i. * Tuú theo cÊu t¹o, ng−êi ta chia lµm 3 lo¹i tuyÕn: - TuyÕn n−íc (serous glands): TiÕt n−íc bät chøa men ptyalin vµ protid. - TuyÕn nhên (mucous glands): TiÕt muxin. - TuyÕn pha ( tuyÕn hçn hîp ): tiÕt c¶ 2 lo¹i dÞch trªn. §.§ so TuyÕn d−íi tai (glandula TuyÕn d−íi hµm ( glandula TuyÕn d−íi l−ìi parotis; parotid gland) submandibularis; (glandula sublingualis; s¸nh submandibular gland) sublingual gland) N»m kÑp gi÷a nh¸nh ®øng Tõ c¸nh x−¬ng atlas ®Õn th©n Lµ tuyÕn máng, dÑp tõ VÞ trÝ cña x−¬ng hµm d−íi vµ c¸nh x−¬ng l−ìi tËn cïng b»ng 1 sau ra tr−íc n»m d−íi x−¬ng Atlas thuú h×nh trøng ¸p s¸t víi l−ìi gåm hai thuú xÕp thuú bªn kia ë phÝa trong vµ chång lªn nhau vµ nèi h¹ch l©m ba d−íi hµm ë phÝa víi nhau qua mét eo ngoµi. hÑp (bß, lîn, chã) Lµ tuyÕn lín h×nh tam gi¸c To h¬n tuyÕn d−íi tai, mµu + Thuú trªn (nhá h¬n) §Æc ®¸y ë trªn, ®Ønh ë d−íi, mµu vµng t−¬i. Cã cÊu t¹o lµ c¸c n»m d−íi niªm m¹c ®iÓm vµng nh¹t. ®¸y l−ìi gåm nhiÒu h×nh chïm tuyÕn. ë tr©u, bß, dª thuú nhá liªn kÕt láng ë ngùa vµ lîn, tuyÕn d−íi cõu, lîn, mÌo: c¸c tÕ bµo th¸i vµ lÎo. èng Rivinus ®æ èng tai rÊt lín. ë bß vµ chã nhá nhên chiÕm phÇn lín c¸c ra 2 hµng gai thÞt ë 2 dÉn nang tuyÕn; chã: tÕ bµo n−íc h¬n. bªn d©y h·m l−ìi n−íc chiÕm ®a sè. èng tiÕt Stenon ®i ra tõ (cïng n¬i ®æ ra cña bät èng dÉn Wharton ®i tõ mÆt trong ®Çu d−íi cña tuyÕn, tuyÕn d−íi hµm) däc theo mÆt trong c¹nh sau mÆt ngoµi c¹nh ®Õn ®æ vµo + Thuú d−íi (ng¾n) nh¸nh ®øng ®Õn gãc hµm nã miÖng sau vßng cung r¨ng n»m phÝa sau, d−íi bÎ quÆt ra ngoµi, xuyªn qua cña hµm d−íi (ë bß)hoÆc ë th©n vµ ®¸y l−ìi. èng c¬ thæi ®æ vµo niªm m¹c m¸ ®Ønh gai thÞt hai bªn d©y h·m tiÕt Bartholin ®i ra ë ngang víi r¨ng hµm trªn thø 3 l−ìi (ë ngùa). mÆt d−íi song song Lîn, chã: tuyÕn nµy nhá ë dª, chã, thø 2 ë ngùa, thø 4 víi èng Wharton ®æ ra h¬n tuyÕn d−íi tai, h¬i trßn, ë lîn, cõu vµ thø 4, 5 ë bß. mµo nhá sau vßng èng tiÕt ®æ ra sau vßng cung cung r¨ng cöa hµm r¨ng cöa hµm d−íi. d−íi (ë bß). ChÊt Lîn, cõu lµ tuyÕn nhên Tr©u, bß, dª cõu: tuyÕn tiÕt pha nhên loµi ¨n thÞt lµ tuyÕn tr©u, bß, ngùa: khi cßn non lµ tuyÕn tiÕt Chã vµ loµi ¨n thÞt: tuyÕn nhên, khi tr−ëng thµnh tÕ bµo tiÕt nhên t−¬ng. gi¶m trë thµnh tuyÕn n−íc. * Ngoµi c¸c tuyÕn n−íc bät lín trªn, xoang miÖng cßn nhËn chÊt tiÕt tõ c¸c tuyÕn kh¸c nh− tuyÕn l−ìi, tuyÕn m¸, tuyÕn m«i. HÖ tiªu ho¸ 36
  19. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left Deleted: Anatomie-Histologie (trang ®Ó tr¾ng cã chñ ®Þnh) Deleted: ¶ Formatted: Portuguese (Brazil) HÖ tiªu ho¸ 37
  20. Formatted: Underline, Font color: NguyÔn B¸ TiÕp §¹i häc N«ng nghiÖp I Bµi gi¶ng Gi¶i phÉu Thó y Black Formatted: Left 3.2. Gan: hepar; liver Deleted: Anatomie-Histologie VÞ trÝ: N»m trong xoang bông theo chiÒu trªn d−íi, ph¶i tr¸i (lÖch vÒ bªn ph¶i). Tr−íc gi¸p c¬ hoµnh, sau gi¸p d¹ dµy. D©y ch»ng vµnh: cè ®Þnh c¹nh tr¸i gan vµo c¬ hoµnh; d©y ch»ng gan: ®i tõ mÆt sau ®Õn bê cong nhá cña d¹ dµy vµ t¸ trµng. H×nh th¸i: Gan cã h×nh khèi, cã 2 c¹nh (trªn vµ d−íi); 2 mÆt( tr−íc & sau): + C¹nh trªn: Cong lâm, cã mét r·nh ch¹y chÐo tõ sau ra tr−íc lµm lèi ®i cho tÜnh m¹ch chñ sau. MÆt trong cña r·nh cã c¸c lç th«ng vµo gan lµ n¬i ®æ ra cña c¸c tÜnh m¹ch trªn gan. + C¹nh d−íi: Cã nhiÒu mÎ ph©n gan lµm c¸c thuú. + MÆt tr−íc: Cong låi, tr¬n nh½n, ¸p vµo c¬ hoµnh. + MÆt sau: Lâm, cã rèn gan, cã r·nh cöa (portal canal) lµ n¬i ®i vµo cña ®éng m¹ch gan, tÜnh m¹ch cöa, thÇn kinh vµ n¬i ®i ra cña èng mËt. * Gan bß: Toµn bé gan n»m phÝa ph¶i xoang bông, tõ x−¬ng s−ên 6-13. Ph©n kh«ng râ rµng thµnh c¸c thuú: Thuú tr¸i (left lobe), thuú vu«ng (quadrate lobe), thuú ph¶i (right lobe), thuú ®u«i (hay thuú phô: caudate lobe) * Gan ngùa: Bªn ph¶i n»m tõ s−ên 10 ®Õn 15; bªn tr¸i tõ s−ên 7-10 chia thµnh thuú tr¸i, thuú gi÷a tr¸i, thuú vu«ng, thuú ph¶i, thuú ®u«i vµ kh«ng cã tói mËt. * Gan lîn bªn ph¶i trong kho¶ng s−ên 7-13; bªn tr¸i tõ s−ên 8-10. Ph©n lµm 6 thuú: tr¸i, gi÷a tr¸i, vu«ng, ph¶i, gi÷a ph¶i, ®u«i. *Gan chã:( n»m gÇn ®èi xøng hai bªn): bªn ph¶i ë kho¶ng s−ên 10-13; bªn tr¸i tõ s−ên 10-12; ph©n thuú nh− gan lîn. CÊu t¹o gan: + Ngoµi cïng lµ líp t−¬ng m¹c do l¸ t¹ng xoang phóc m¹c t¹o thµnh + D−íi lµ líp mµng sîi b¸m chÆt vµo líp mµng ngoµi; tõ líp mµng sîi ph¸t ra c¸c v¸ch ng¨n chia m« gan thµnh c¸c h×nh lôc gi¸c gäi lµ c¸c tiÓu thuú (lobule). ë lîn, líp mµng nµy dµy nªn c¸c tiÓu thuú næi rÊt râ. + M« gan (hepatic tissue): - Gan ®−îc cÊu t¹o tõ c¸c tÕ bµo gan (hepatocytes). - Trong mçi tiÓu thuú cã c¸c tÕ bµo xÕp theo h×nh nan hoa xe ®¹p gäi lµ c¸c bÌ Remark (hepatic cord) - Xen kÏ gi÷a c¸c bÌ gan lµ r·nh m¹ch qu¶n (blood channels). - Trung t©m c¸c tiÓu thuú cã tÜnh m¹ch gi÷a tiÓu thuú (central vein). - Ba ®Õn bèn tiÓu thuú gÆp nhau t¹o thµnh qu¶ng cöa hay qu·ng cöa Kiernan (portal triad). - T¹i c¸c qu·ng cña cã ®éng m¹ch gian thïy ph¸t ra tõ ®éng m¹ch gan (hepatic artery) ; tÜnh m¹ch gian thuú (hepatic portal vein) vµ èng mËt gian thuú (hepatic portal duct) - C¹nh c¸c qu¶ng cöa cßn cã c¸c h¹ch l©m ba. - C¸c tÕ bµo thùc bµo Kupfer n»m chen gi÷a c¸c bÌ Remark. + §éng m¹ch gan (hepatic artery) ph©n vµo gan lµ mét nh¸nh cña ®éng m¹ch th©n t¹ng. + ThÇn kinh X ®Õn gÇn th−îng vÞ ph¸t ra 3 nh¸nh nhá ch¹y trªn bÒ mÆt tiÓu vâng m¹c ®Ó vµo rèn gan. D©y thÇn kinh giao c¶m ®Õn tõ ®¸m rèi mÆt trêi. HÖ tiªu ho¸ 38
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
6=>0