Bài giảng Kinh tế học vi mô dành cho chính sách công: Bài 19 - Độc quyền và định giá khi có thế lực thị trường (2021)

Baøi giaûng 19

Ñoäc quyeàn vaø ñònh giaù khi coù theá löïc thò tröôøng

Nội dung

◼ Ñaëc ñieåm thò tröôøng ñoäc quyeàn baùn

◼ Nguyeân nhaân toàn taïi ñoäc quyeàn

◼ Toái ña hoùa lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp ñoäc quyeàn baùn

◼ Ño löôøng söùc maïnh ñoäc quyeàn

◼ Toån thaát xaõ hoäi do söùc maïnh ñoäc quyeàn baùn

◼ Kieåm soaùt ñoäc quyeàn

◼ Phaân bieät giaù caáp 1, caáp 2 vaø caáp 3

◼ Phaân bieät giaù theo thôøi ñieåm

Ñaëc ñieåm thò tröôøng ñoäc quyeàn baùn

1) Moät ngöôøi baùn – Nhieàu ngöôøi mua

2) Moät saûn phaåm (khoâng coù saûn phaåm

thay theá toát)

3) Coù nhöõng raøo caûn doanh nghieäp

khaùc gia nhaäp ngaønh

Ñoäc quyeàn baùn

Caùc raøo caûn gia nhaäp ngaønh hay lyù do toàn taïi ñoäc quyeàn:

◼ Kinh teá (ngaønh ñoäc quyeàn töï nhieân) ◼ Kyõ thuaät ◼ Phaùp lyù

14.12.2021

Ñaëng Vaên Thanh

Toång doanh thu, doanh thu bieân vaø doanh thu trung bình Toång Doanh thu TR

Doanh thu Doanh thu trung bình AR

Löôïng Q

bieân MR

Giaù P

10 9 8 7 6 5 4 3

1 2 3 4 5 6 7 8

10 18 24 28 30 30 28 24

10 8 6 4 2 0 -2 -4

10 9 8 7 6 5 4 3

Doanh thu trung bình vaø doanh thu bieân

$/Q

AR (D)

0 Tối ña hoùa lôïi nhuaän

$/Q

Lôïi nhuaän giaûm

D = AR

Lôïi nhuaän giaûm MR

Q* Q Q1 Q2

Toái ña hoaù lôïi nhuaän

◼ Q < Q*, do MC < MR neân khi taêng saûn löôïng

lôïi nhuaän seõ taêng theâm.

◼ Q > Q*, do MC > MR neân khi giaûm saûn löôïng

lôïi nhuaän seõ taêng theâm.

◼ Q = Q* thoaû ñieàu kieän MC = MR thì lôïi

nhuaän ñaït toái ña.

Ñöôøng caàu dòch chuyeån laøm thay ñoåi giaù nhöng saûn löôïng vaãn khoâng ñoåi

$/Q

P2 D2

MR2

MR1

Q1= Q2

Ñöôøng caàu dòch chuyeån laøm thay ñoåi saûn löôïng nhöng giaù vaãn khoâng ñoåi

$/Q

P1 = P2 D2

MR2

MR1

Q

Q1

Q2

Ñoäc quyeàn baùn

◼ Nhaän xeùt

◼ Dòch chuyeån ñöôøng caàu thöôøng gaây ra söï thay ñoåi

caû veà giaù vaø löôïng.

◼ ÔÛ thò tröôøng ñoäc quyeàn baùn khoâng coù ñöôøng cung

vì khi caàu thay ñoåi:

◼ Nhaø ñoäc quyeàn baùn coù theå cung caáp caùc möùc saûn löôïng

khaùc nhau ôû cuøng moät möùc giaù.

◼ Nhaø ñoäc quyeàn baùn coù theå cung caáp cuøng moät möùc saûn

löôïng nhöng ôû caùc möùc giaù khaùc nhau.

Söùc maïnh ñoäc quyeàn baùn

◼ Heä soá ño löôøng söùc maïnh ñoäc quyeàn baùn

◼ L = (P - MC)/P

◼ Giaù trò L caøng lôùn (trong khoaûng 0 tôùi 1) theá

löïc ñoäc quyeàn baùn caøng lôùn.

◼ L bieåu dieãn theo ñoä co giaõn cuûa caàu theo giaù

◼ L = (P - MC)/P = -1/EP ◼ EP laø ñoä co giaõn cuûa caàu ñoái vôùi moät doanh

nghieäp, khoâng phaûi ñoái vôùi thò tröôøng.

Söùc maïnh ñoäc quyeàn baùn

◼ Söùc maïnh ñoäc quyeàn baùn khoâng baûo ñaûm

doanh nghieäp coù lôïi nhuaän.

◼ Lôïi nhuaän phuï thuoäc vaøo moái töông quan

giöõa chi phí trung bình vôùi giaù caû.

Toån thaát xaõ hoäi do söùc maïnh ñoäc quyeàn baùn

Do giaù cao hôn, ngöôøi tieâu duøng maát A+B vaø nhaø saûn xuaát ñöôïc A-C.

$/Q

Thaëng dö ngöôøi tieâu duøng bò maát

MC

DWL

Pm

A

PC

B C

AR

MR

Qm

QC

Toån thaát phuùc lôïi xaõ hoäi do ñoäc quyeàn baùn

◼ Giaù caû ñoäc quyeàn (PM) cao hôn giaù caïnh tranh (PC)

hoaëc chi phí bieân (MC)

◼ Saûn löôïng ñoäc quyeàn thaáp hôn saûn löôïng coù tính

caïnh tranh. (QM

◼ Giaù cao laøm cho nhaø ñoäc quyeàn coù lôïi nhuaän vöôït

troäi töø vieäc chieám giöõ thaëng dö cuûa ngöôøi tieâu duøng

◼ Söùc maïnh ñoäc quyeàn baùn gaây ra toån thaát voâ ích ◼ Toång quaùt: Söû duïng nguoàn löïc keùm hieäu quaû (quaù

ít).

Muïc ñích kieåm soaùt ñoäc quyeàn

◼ Giaù ñoäc quyeàn thaáp hôn, gaàn vôùi giaù caïnh tranh

(PC) hoaëc chi phí bieân (MC) ◼ Gia taêng saûn löôïng ñeán QC ◼ Ñieàu tieát lôïi nhuaän vöôït troäi cuûa ñoäc quyeàn ñeå chi

duøng chung cho xaõ hoäi.

◼ Giaûm toån thaát voâ ích ◼ Toång quaùt: Söû duïng nguoàn löïc hieäu quaû hôn.

14.12.2021

Bieän phaùp kieåm soaùt ñoäc quyeàn

◼ Điều tiết (Giaù toái ña, thuế) ◼ Sôû höõu nhaø nöôùc ◼ Luaät choáng ñoäc quyeàn (Luaät caïnh

tranh)

14.12.2021

Phaân bieät giaù laø gì?

Phaân bieät giaù laø vieäc baùn moät haøng hoùa vôùi nhöõng möùc giaù khaùc nhau cho:

◼ nhöõng ngöôøi tieâu duøng khaùc nhau (caáp 1)

◼ nhöõng nhoùm ngöôøi tieâu duøng khaùc nhau (caáp 3)

◼ nhöõng khoái löôïng tieâu duøng khaùc nhau (caáp 2)

◼ nhöõng thôøi ñieåm tieâu duøng khaùc nhau.

Phaân bieät giaù caáp moät hoaøn haûo

Phaân bieät giaù caáp 1 hoaøn haûo laø baùn haøng vôùi nhöõng möùc giaù khaùc nhau theo ñuùng baèng möùc saün loøng chi traû cuûa moãi khaùch haøng.

Lôïi nhuaän gia taêng töø phaân bieät giaù caáp moät

Khi chöa coù chính saùch phaân bieät giaù, saûn löôïng laø Q* vaø giaù laø P*. TR-TVC laø vuøng dieän tích giöõa caùc ñöôøng MC & MR (maøu vaøng).

$/Q Pmax

Thaëng dö ngöôøi tieâu duøng laø vuøng dieän tích naêm treân P* vaø döôùi ñöôøng caàu

MC

Vôùi chính saùch phaân bieät giaù caáp 1 hoaøn haûo, ñöôøng MR môùi truøng vôùi ñöôøng caàu

D = AR

Q

Q*

Q**

Lôïi nhuaän gia taêng töø phaân bieät giaù caáp moät

$/Q

Thaëng dö ngöôøi tieâu duøng khi khoâng coù phaân bieät giaù

Pmax

TR-TVC khi aùp duïng moät möùc giaù duy nhaát laø P*.

MC

P*

PC

Lôïi nhuaän taêng theâm do aùp duïng chính saùch phaân bieät giaù caáp moät hoaøn haûo

D

MR

Q

Q*

Q**

Phaân bieät giaù caáp moät hoaøn haûo

◼ Moâ hình naøy chuû yeáu chöùng minh lôïi nhuaän seõ gia taêng khi aùp duïng chính saùch phaân bieät giaù ôû moät möùc ñoä naøo ñoù.

◼ Ví duï veà phaân bieät giaù khoâng hoaøn haûo laø

ngöôøi baùn coù khaû naêng phaân khuùc thò tröôøng vaø ñöa ra caùc möùc giaù khaùc nhau cho cuøng moät loïai saûn phaåm: ◼ Luaät sö, baùc syõ, keá toaùn vieân

◼ Ngöôøi baùn xe oâ toâ

Phaân bieät giaù caáp hai

Phaân bieät giaù caáp 2 laø vieäc ñònh giaù phaân bieät theo soá löôïng haøng tieâu thuï

$/Q

P1

P0

Khi chöa coù chính saùch giaù phaân bieät: P = P0 vaø Q = Q0. Vôùi giaù caû phaân bieät caáp 2, seõ aùp duïng 3 möùc giaù P1, P2 vaø P3.

P2

P3

Tính kinh teá theo quy moâ cho pheùp:

Taêng thaëng dö ngöôøi tieâu duøng

Q0

Q1

Q2

Q3

Q

Lôïi nhuaän doanh nghieäp nhieàu hôn

khoái 1

khoái 2

khoái 3

Giá bán lẻ điện sinh hoạt (áp dụng từ 20/3/2019, chưa có VAT)

Giá bán lẻ điện sinh hoạt

Bậc 1: Cho kwh từ 0 - 50

Mức giá (đ/kwh) 1.678

Bậc 2: Cho kwh từ 51 - 100

1.734

Bậc 3: Cho kwh từ 101 - 200

2.014

Bậc 4: Cho kwh từ 201 - 300

2.536

Bậc 5: Cho kwh từ 301 - 400

2.834

Bậc 6: Cho kwh từ 401 trở lên

2.927

Giá bán nước sinh hoạt tại TP.HCM (áp dụng từ 15/11/2019, chưa có VAT)

Đơn giá (đồng/m3)

Định mức sử dụng nước

Năm 2019

Năm 2020

Năm 2021

Năm 2022

a) Đến 4m3/người/tháng

- Hộ dân cư:

5.600

6.000

6.300

6.700

- Riêng hộ nghèo và cận nghèo:

5.300

5.600

6.000

6.300

b) Từ 4m3 đến 6m3/người/tháng

10.800 11.500

12.100

12.900

c) Trên 6m3/người/tháng

12.100 12.800

13.600

14.400

Phaân bieät giaù caáp ba

◼ Ñieàu kieän aùp duïng phaân bieät caáp ba

1) Coâng ty phaûi coù söùc maïnh thò tröôøng.

2) Coù nhöõng nhoùm khaùch haøng khaùc nhau coù möùc saün loøng chi traû khaùc nhau (ñoä co giaõn cuûa caàu theo giaù khaùc nhau).

3) Coâng ty phaûi coù caên cöù ñeå phaân bieät nhöõng

nhoùm khaùch haøng.

4) Ngaên chaën ñöôïc söï mua ñi baùn laïi

Phaân bieät giaù caáp ba

C(QT) = toång chi phí; QT = Q1 + Q2 Lôïi nhuaän p = P1Q1 + P2Q2 - C(QT)

Ñaët phaàn gia taêng p cuûa nhoùm 1 = 0

◼

◼ Töông töï: ◼ Lôïi nhuaän toái ña khi: MR1(Q1) = MR2(Q2) = MC(QT)

◼

Phaân bieät giaù caáp ba

◼ Xaùc ñònh caùc möùc giaù töông ñoái

◼ Ñònh giaù cao hôn cho nhoùm khaùch haøng coù ñoä co giaõn cuûa caàu thaáp hôn

Phaân bieät giaù caáp ba

◼ Ví duï: E1 = -2 & E2 = -4

P1 neân gaáp 1,5 laàn P2

Phân biệt giá cấp 2 và cấp 3

Kinh teá hoïc veà phieáu mua haøng vaø khaáu tröø giaù

Giaù caû phaân bieät

◼ Nhöõng ngöôøi tieâu duøng coù ñoä co giaõn cuûa caàu theo giaù cao thöôøng coù xu höôùng söû duïng phieáu mua haøng giaûm giaù/phieáu khaáu tröø giaù nhieàu hôn so vôùi ngöôøi coù ñoä giaõn cuûa caàu theo giaù keùm.

◼ Caùc chöông trình phieáu mua haøng giaûm giaù vaø phieáu khaáu tröø giaù cho pheùp doanh nghieäp thöïc hieän chieán löôïc phaân bieät giaù.

Kinh teá hoïc veà phieáu mua haøng vaø khaáu tröø giaù

◼ P2 tính cho ngöôøi coù söû duïng phieáu giaûm giaù(E2 =-4)

◼ P1 tính cho ngöôøi khoâng söû duïng phieáu giaûm giaù(E1=-2)

Söû duïng:

Giaù cuûa ngöôøi khoâng söû duïng neân cao gaáp 1,5 laàn ngöôøi coù söû duïng phieáu giaûm giaù

◼ Hoaëc, neáu saûn phaåm thoâng thöôøng ñöôïc baùn vôùi giaù 15 ngaøn, thì phieáu giaûm giaù neân coù giaù trò laø 5 ngaøn.

Phaân bieät giaù theo thôøi ñieåm

◼ Phaân khuùc thò tröôøng theo thôøi gian

◼ Trong giai ñoaïn ñaàu, coâng ty ñöa saûn phaåm ra thò tröôøng soá löôïng ít ñeå phuïc vuï cho nhoùm khaùch haøng coù möùc saün loøng chi traû cao, ñoä co giaõn cuûa caàu theo giaù thaáp.

◼ Saùch môùi, bìa cöùng

◼ Phim môùi

◼ Maùy vi tính theá heä môùi

Phaân bieät giaù theo thôøi ñieåm

◼ Phaân khuùc thò tröôøng theo thôøi gian

◼ Moät khi thò tröôøng naøy ñaõ ñaït lôïi nhuaän toái ña, doanh nghieäp seõ haï giaù nhaèm thu huùt nhoùm khaùch haøng ñaïi chuùng coù ñoä co giaõn cuûa caàu theo giaù cao

◼ Caùc cuoán saùch bìa meàm

◼ Caùc phim qua ñôït

◼ Chieát khaáu maùy vi tính

Phân biệt giá theo thời điểm