25/07/2018
1
Chương 2
Thương Mại Quốc Tế
và Thị Trường Thế Giới
2.1 KHÁI NIỆM, NỘI DUNG TMQT
2.2 MỘT SỐ HỌC THUYẾT VỀ TMQT
2.3 THỊ TRƯỜNG THẾ GIỚI
2.4 CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
NỘI DUNG CHÍNH CỦA CHƯƠNG
2.1 KHÁI NIỆM, NỘI DUNG TMQT
2.1.1 Khái niệm
Là sự trao đổi hàng hoá, dịch vụ giữa các chủ thể kinh tế
có quốc tịch khác nhau thông qua hoạt động mua, bán
và lấy tiền tệ làm môi giới.
2.1.2 Nội dung của TMQT
Xuất nhập khẩu hàng hóa hữu hình
Xuất nhập khẩu hàng hoá vô hình
Gia công quốc tế
Gia công quốc tế là hình thức trong đó bên đặt gia công
giao hoặc bán đứt nguyên vật liệu, bán thành phẩm cho
bên nhận gia công
Sau một thời gian thỏa thuận bên nhận gia công sẽ nộp
hoặc bán lại thành phẩm cho bên đặt gia công và bên đặt
gia công sẽ trả bên nhận gia công một khoản tiền gọi là
phí gia công
Tái xuất khẩu
Là xuất khẩu trở lại ra nước ngoài những hàng hoá trước
đây đã nhập khẩu nhưng không qua gia công chế biến.
Chuyển khẩu
Hàng hoá được chuyển từ nước này sang nước khác
thông qua lãnh thổ nước thứ 3
Xuất khẩu tại chỗ
Là hành vi bán hàng hoá và dịch vụ cho người nước
ngoài trên lãnh thổ nước mình
2.1.2 Nội dung của TMQT 2.2 MỘT SỐ HỌC THUYẾT VỀ TMQT
2.2.1 Học thuyết trọng thương
2.2.2 Học thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith
2.2.3 Học thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo
2.2.4 Lý thuyết Heckscher - ohlin
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
25/07/2018
2
2.2.1 Học thuyết trọng thương Mercantilism
Bối cảnh
Ra đời ở Anh 1450 và phát
triển ở Châu Âu.
QHSX tư bản chủ nghĩa
thay cho QHSX phong kiến.
QHSX tư bản chủ nghĩa đại
diện cho giai cấp tư sản.
Quan điểm của chủ nghĩa trọng
thương về TMQT
1. Mỗi nước muốn đạt được sự thịnh vượng trong phát triển
kinh tế thì phải gia tăng khối lượng tiền tệ (biểu hiện bằng
vàng, bạc, đá quý)
Tiền tệ là thước đo sự giàu có của một quốc gia,
Đồng nhất của cải với tiền tệ
2. Muốn gia tăng khối lượng tiền tệ thì con đường chủ yếu là
phải phát triển ngoại thương, thực hiện cán cân thương
mại thặng dư (xuất siêu)
Khuyến khích mua ít bán nhiều, tốt nhất là chỉ bán mà không mua, chỉ
thu vào mà không chi ra.
"Để ngoại quốc trả cho mình càng nhiều càng tốt, mình trả cho ngoại
quốc càng ít càng hay".
Quan điểm của chủ nghĩa trọng
thương về TMQT
3. Lợi nhuận là do lĩnh vực lưu thông, mua bán, trao đổi tạo ra
Là kết quả của việc mua ít bán nhiều, mua rẻ bán đắt
Là kết quả của trao đổi không ngang giá, là sự lường gạt, là hành vi
tước đoạt lẫn nhau giữa các quốc gia.
4. Đánh giá cao vai trò của Nhà nước trong việc điều khiển nền
kinh tế thông qua các chính sách kinh tế.
Do CNTB mới ra đời, còn non yếu nên chỉ có thể tồn tại và phát triển
được với sự ủng hộ, giúp đỡ của Nhà nước.
Hạn chế của CN trọng thương
Đánh giá quá cao vai trò của tiền tệ
Chỉ coi tiền (vàng, bạc) là hình thức của cải duy nhất
của quốc gia.
Coi hoạt động thương mại là móc túi lẫn nhau (zero
sum game).
Nhưng trên thực tế TMQT đem lại lợi ích cho cả hai
bên tham gia
Quan niệm về lợi nhuận chưa đúng.
Các lí luận về kinh tế của chủ nghĩa trọng thương
còn đơn giản và chưa cho phép giải thích bản chất
bên trong của các hiện tượng kinh tế.
Ưu điểm của CN trọng thương
Khẳng định được vai trò của thương mại quốc tế đối với
việc làm giàu của các quốc gia.
Nêu được vai trò của nhà nước trong việc điều tiết các
hoạt động thương mại quốc tế
Nhà nước trực tiếp tham gia điều tiết các hoạt động kinh
tế xã hội.
Đặc biệt là hoạt động ngoại thương thông qua các công
cụ:thuế quan, lãi suất, công cụ bảo hộ mậu dịch...
2.2.2 Học thuyết lợi thế tuyệt đối của Ađam
Smith
Bối cảnh
Adam Smith (1723‐1790) là nhà kinh tế học cổ điển
người Anh.
Ông được suy tôn là “cha đẻ của kinh tế học”.
Tác phẩm về kinh tế nổi tiếng nhất là cuốn “của cải của
các dân tộc – the wealth of nations” xuất bản năm 1776
Ông dựa trên lý thuyết về lợi thế tuyệt đối (để giải thích
lợi ích mà thương mại quốc tế đem lại).
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
25/07/2018
3
Quan điểm Adam Smith về TMQT
Bày tỏ quan điểm nghi ngờ về giả thuyết của CN Trọng
Thương:
Quan điểm về bản chất sự giàu có của các QG:
Sự giàu có của các quốc gia được thể hiện ở khả năng sx
hàng hóa chứ không phải trong việc nắm giữ tiền.
Quan điểm về lợi ích thu được từ TMQT:
Đưa ra ý tưởng về lợi thế tuyệt đối (giải thích nguyên nhân
dẫn đến thương mại quốc tế và lợi ích của nó): tất cả quốc
gia tham gia vào tmqt đều có lợi
Quan điểm về chính sách ngoại thương:
Ủng hộ chính sách thương mại tự do.
Cơ sở của thương mại quốc tế
Cơ sở của TMQT: Lợi thế tuyệt đối
Nguồn gốc dẫn đến lợi thế tuyệt đối của 1nước:
+Lợi thế tự nhiên: là lợi thế do điều kiện tự
nhiên thuận lợi.
+Lợi thế do nỗ lực: là lợi thế do sự phát triển
của KHKT và sự lành nghề.
Mô hình thương mại quốc tế
Một quốc gia nên CMH sản xuất và xuất khẩu mặt hàng có lợi thế
tuyệt đối và trao đổi với các quốc gia khác để lấy các sản phẩm
mà họ không có lợi thế tuyệt đối.
VD: giả sử 2 QG A và B tiến hành sản xuất 2loại sản phẩm X và Y
trong đó:
QG A có LTTĐ trong sản xuất sản phẩm X
QG B có LTTĐ trong sản xuất sản phẩm Y
-> A nên CMH sản xuất sản phẩm X, B nên CMH sản xuất sản
phẩm Y. Sau đó 2 QG sẽ trao đổi sản phẩm với nhau thông qua
hoạt động XNK
-> Cả 2 QG cùng có lợi trong việc trao đổi này, cả 2 QG sẽ trở lên
sung túc hơn .
Mặt hàng có lợi thế tuyệt đối: là mặt hàng CPSX thấp hơn một
cách tuyệt đối so với quốc gia khác.
Ví dụ minh họa học thuyết lợi thế tuyệt đối
Giả thiết
Thế giới chỉ có 2 quốc gia (VN và NB, sản xuất 2mặt hàng
thép và gạo)
Thương mại hoàn toàn tự do.
Chi phí vận chuyển bằng không.
Lao động là yếu tố sản xuất duy nhất và chỉ được di chuyển
tự do giữa các ngành sản xuất trong nước.
Cạnh tranh hoàn hảo tồn tại trên các thị trường.
Công nghệ sản xuất ở các QG là như nhau và không thay đổi
Chi phí là không đổi cho dù quy mô sản xuất tăng.
Mô hình TMQT
Nhật Bản có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất thép
Việt Nam có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất gạo
Theo Adam Smith:
Nhật Bản nên CMH sản xuất thép, Việt Nam nên CMH sản
xuất gạo.
Sau đó 2 nước sẽ trao đổi cho nhau:
Nhật bản sẽ xuất khẩu thép và nhập khẩu gạo
Việt Nam xuất khẩu gạo và nhập khẩu thép
Ví dụ minh họa học thuyết lợi thế tuyệt đối
Giả sử: mô hình TMQT giữa 2 nước Việt Nam và Nhật
Bản như trên.
Tỷ lệ trao đổi quốc tế là 1:1
Số lao động ở mỗi nước: 120 đơn vị lao động.
Khi chưa có TMQT: Nhật Bản và Việt Nam sẽ sử dụng
toàn bộ lao động của mình để sản xuất theo cách:
60 lao động sản xuất thép.
60 lao động sản xuất gạo.
Lợi ích của TMQT
áp dụng học thuyết lợi thế tuyệt đối
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
25/07/2018
4
Lợi ích của TMQT
áp dụng học thuyết lợi thế tuyệt đối
Lợi ích cho 2 QG
Nhật Bản: CMH sx thép và trao đổi lấy gạo
Dùng 2 lao động sx 1 thép -> đổi được 1 gạo
-> Tiết kiệm 3 lđ vì nếu tự sx gạo mất 5 lđ
Việt Nam: CMH sx gạo và trao đổi lấy thép
Dùng 3 lao động sx 1 gạo -> đổi được 1 thép
-> Tiết kiệm 3 LĐ vì nếu tự sx thép mất 6 lao động
-> Cả 2 QG đều có lợi nhờ CMH và trao đổi (đều tiết
kiệm 3 lao động)
Lợi ích của TMQT áp dụng HTLTTĐ
Lợi ích của TG
Sản lượng thép và gạo khi chưa có TMQT:
Sản lượng thép và gạo khi có TMQT
Bài tập áp dụng Ưu điểm của học thuyết lợi thế tuyệt đối
Khắc phục được những hạn chế CN trọng thương:
Khẳng định cơ sở tạo ra giá trị là sản xuất chứ không phải
trong lưu thông.
A.S khẳng định TMQT đem lại lợi ích cho cả 2 QG, là một
trò chơi mà tổng lợi ích >0
Khẳng định các quốc gia cần mở cửa và trao đổi thương mại để
người dân của mình có thể mua được nhiều hàng hóa hơn với giá
rẻ hơn.
Ýnghĩa thực tiễn
Chính phủ cần xác định đúng những ngành, những
sản phẩm mà đất nước có lợi thế tuyệt đối để từ đó
tập trung CMH sản xuất và xuất khẩu.
Nhược điểm của học thuyết lợi thế tuyệt đối
Không giải thích được các trường hợp
Nếu một quốc gia có lợi thế tuyệt đối trong việc sản xuất ra tất cả các
mặt hàng thì quốc gia đó có cần thiết phải tham gia vào thương mại
quốc tế hay không?
Nếu một quốc gia không có lợi thế tuyệt đối trong việc sản xuất ra
bất cứ 1mặt hàng nào thì liệu quốc gia đó có tham gia vào thương
mại quốc tế được không và có lợi ích gì không, và chỗ đứng của họ
trong phân công LĐQT là ở đâu?
-> Các quốc gia có cùng lợi thế về sản xuất 1sản phẩm hoặc 1
vài sản phẩm nào đó, TMQT có diễn ra hay không?
thì A.S không giải thích được.
Chỉ mới giải thích được lí do hoạt động trao đổi buôn bán giữa
các quốc gia có điều kiện sản xuất khác nhau.
2.2.3 Học thuyết lợi thế
so sánh (lợi thế tương
đối) của David Ricardo
Bối cảnh
David Ricardo (1772‐1823) – nhà kinh tế học người Anh,
gốc Do Thái.
Là nhà kinh tế học cổ điển xuất sắc nhất.
Tác phẩm: “Những nguyên lý kinh tế chính trị và thuế”
xuất bản năm 1817.
Ông dựa trên lý thuyết về lợi thế so sánh (giải thích cơ
chế xuất hiện lợi ích trong TMQT).
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
25/07/2018
5
Nội dung của học thuyết lợi thế tương đối
(lợi thế so sánh)
Mô hình TMQT
Mỗi quốc gia nên CMH sản xuất và XK hàng hoá
mà quốc gia đó có lợi thế so sánh.
TMQT vẫn có thể xảy ra và đem lại lợi ích ngay cả khi
QG có lợi thế tuyệt đối hoặc không có lợi thế tuyệt đối
trong sx tất cả các mặt hàng.
-> thương mại quốc tế đem lại lợi ích cho tất cả các
quốc gia và tổng sản lượng tất cả các mặt hàng của
toàn thế giới sẽ tăng lên, các quốc gia sẽ trở nên sung
túc hơn.
Cách xác định lợi thế so sánh
So sánh chi phí cơ hội trong việc sản xuất ra cùng 1
loại hàng hóa ở2quốc gia khác nhau (CMH sản xuất
mặt hàng có chi phí cơ hội thấp hơn)
Chi phí cơ hội là lợi ích lớn nhất bị bỏ qua khi các tác
nhân trong nền kinh tế đưa ra một sự lựa chọn kinh tế.
Chi phí sản xuất ra một đv
hàng hóa X của nước A
Chi phí sản xuất ra một đv
hàng hóa Y của nước A
>
Chi phí sản xuất ra một đv
hàng hóa X của nước B
Chi phí sản xuất ra một đv
hàng hóa Y của nước B
Xác định lợi thế so sánh của một QG theo công thức:
Ví dụ minh họa của học thuyết lợi thế tương đối
Các giả thiết
Thế giới chỉ có hai quốc gia và sản xuất hai mặt hàng
Thương mại hoàn toàn tự do (không có thuế quan hay
rào cản thương mại)
Chi phí vận chuyển bằng không
Lao động là yếu tố sản xuất duy nhất và chỉ được di
chuyển tự do giữa các ngành sản xuất trong nước
Cạnh tranh hoàn hảo tồn tại trên các thị trường
Công nghệ sản xuất ở các QG là như nhau và không
thay đổi
Hiệu suất không thay đổi theo quy mô.
Ví dụ minh họa của học thuyết lợi thế tương
đối (lợi ích của TMQT với thế giới)
Chú ý về tỷ lệ trao đổi quốc tế
(các bên cùng có lợi)
Mỹ:chỉ cần đổi 1 lúa mỳ lấy 1số lớn hơn 2/3 vải
Anh: sẵn sàng trao đổi với Mỹ bất cứ một số nào nhỏ hơn
2vải để có được 1 lúa mỳ.
Như vậy, để đảm bảo TMQT đem lại lợi ích cho cả 2quốc
gia thì cả tỷ lệ trao đổi quốc tế phải nằm trong khoảng 2tỷ
lệ trao đổi nội địa.
2/3 vải < 1 lúa mỳ < 2 vải
Hoặc lập luận tương tự
1 /2 lúa mỳ < 1 vải < 3/2 lúa mỳ
Ví dụ minh họa của học thuyết lợi thế tương
đối (lợi ích của TMQT)
Giả sử tỷ lệ trao đổi quốc tế là 6m vải = 6 tấn lúa
mì (1:1)
Lợi ích 2 QG như sau:
-Với Mỹ: CMH SX lúa mì
+Nếu Mỹ tự SX vải thì 1 lao động chỉ SX 4 vải
+ Khi CMH: chuyển 1 lao động sang SX lúa mì sẽ
thu được 6 lúa mì
+ Bán 6 lúa mì thu được với giá trên, Mỹ thu về 6
vải (> tự cung tự cấp là 2 m vải)
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)