Bài giảng Lý thuyết tổ chức và quản trị - Bài 6: Đạo đức trong quản trị và trách nhiệm xã hội

© 2007 Thomson South-Western

LÝ THUYẾT TỔ CHỨC VÀ QUẢN TRỊ BÀI 6: Đạo đức trong quản trị và trách nhiệm xã hội

ĐẠO ĐỨC TRONG QUẢN TRỊ • Khái niệm đạo đức quản trị • Nan đề đạo đức • Các cách tiếp cận đạo đức (duy lợi, chủ nghĩa cá nhân, công lý,

quyền đạo đức)

• Ba cấp độ phát triển đạo đức cá nhân • Vai trò của đạo đức kinh doanh TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP • Khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp • Các nội dung và lợi ích từ việc thực hiện trách nhiệm xã hội • Mô hình đánh giá trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp • Đáy của Kim tự tháp • Bộ quy tắc ứng xử

© 2007 Thomson South-Western

NỘI DUNG BÀI GIẢNG

© 2007 Thomson South-Western

ĐẠO ĐỨC TRONG QUẢN TRỊ

BA PHẠM VI HÀNH ĐỘNG CỦA CON NGƯỜI

© 2007 Thomson South-Western

KHÁI NIỆM ĐẠO ĐỨC QUẢN TRỊ

• Nói đến Phải-Trái-Đúng-Sai của một cá nhân hoặc tổ chức là nói đến đạo đức. Đạo đức là một bộ môn của triết học.

• Rất khó để định nghĩa đạo đức một cách chính xác. Theo nghĩa rộng, đạo đức là chuẩn các nguyên tắc luân lý và giá trị điều chỉnh các hành vi của cá nhân hoặc nhóm người để trả lời câu hỏi cái gì là đúng là sai. Vấn đề đạo đức xuất hiện khi mà cá nhân hay tổ chức gây hại hay làm lợi cho người khác, nhưng đôi khi cũng hết sức phức tạp.

© 2007 Thomson South-Western

KHÁI NIỆM ĐẠO ĐỨC QUẢN TRỊ

• Quan niệm của mỗi cá nhân trong xã hội lại hết sức khác nhau trước mỗi tình huống xảy ra. Các nhà quản trị thường xuyên phải đối mặt với sự khó khăn khi quyết định cái gì đúng, cái gì sai. Ngoài ra, họ bị giằng xé giữa lương tâm và nghĩa vụ thực hiện mệnh lệnh của cấp trên.

• Ví dụ 1: nhiều khi tuyển dụng nhân viên: nhà quản trị bị giằng xé bởi cấp trên muốn đưa con ông cháu cha yếu kém vào trong khi có nhiều ứng viên giỏi hơn rất nhiều.

© 2007 Thomson South-Western

• Ví dụ 2: Vụ Cao Toàn Mỹ và Trương Hồ Phương Nga.

KHÁI NIỆM ĐẠO ĐỨC QUẢN TRỊ

• Các lãnh đạo Enron chẳng hạn, không vi phạm luật nào khi khuyến khích nhân viên mua nhiều cổ phiếu công ty ngay cả khi họ biết rằng Enron đang gặp khó khăn tài chính và giá cổ phiếu sẽ giảm. Tuy nhiên, điều đó vi phạm nghĩa vụ đạo đức của lãnh đạo đối với nhân viên.

• Các lãnh đạo đó hành động dựa trên lợi ích của họ chứ

© 2007 Thomson South-Western

không phải trên lợi ích của nhân viên và cổ đông.

NAN ĐỀ ĐẠO ĐỨC

• Nan đề đạo đức xảy ra khi mọi sự lựa chọn đều bất lợi bởi hậu quả tiêu cực về đạo đức, khiến cho rất khó để phân biệt giữa đúng và sai.

© 2007 Thomson South-Western

• Ví dụ điển hình: ba người trên chiếc thuyền đắm, một người đàn ông cùng với mẹ và vợ ông ta, nhưng chỉ có người đàn ông biết bơi. Ông này chỉ có thể cứu 1 người, mẹ hoặc vợ. Ông ta nên chọn ai.

NAN ĐỀ ĐẠO ĐỨC

Một xe chở hàng mất phanh đang lao xuống dốc hướng về phía 5 người và có thể giết chết họ. Bạn là người lái xe và có thể bẻ lái để xe lao sang phải, nơi chỉ có 1 người. Bạn có bẻ lái hay không??

© 2007 Thomson South-Western

Bây giờ, cũng là 1 chiếc xe chở hàng mất lái đang lao xuống dốc hướng về phía 5 người và có thể giết chết họ. Bạn đang đứng ở trên cầu vượt với 1 người rất béo, béo đến mức nếu đẩy ông ta xuống thì có thể chặn được chiếc xe. Nhưng như vậy ông ta sẽ chết. Bạn có đẩy ông ta xuống không?

NAN ĐỀ ĐẠO ĐỨC

Theo điều tra của tạp chí Time:

© 2007 Thomson South-Western

97% độc giả nói rằng họ sẽ bẻ lái sang phải để 1 người chết thay vì 5 người. Tuy nhiên chỉ có 42% nói rằng họ sẽ đẩy ông béo xuống để cứu 5 người kia.

NAN ĐỀ ĐẠO ĐỨC

• Công ty của bạn cần sàng lọc danh sách khủng bố cho mọi khách hàng mới, thông thường mất 24h kể từ khi đặt hàng. Trong khi ấy, bạn cần hoàn thành thương vụ sinh lời với một khách hàng tiềm năng lâu dài nếu đồng ý gửi hàng qua đêm, có nghĩa là chưa kịp sàng lọc xong và cung cấp danh sách khủng bố cho khách hàng đó. Bạn nên quyết định thế nào?

© 2007 Thomson South-Western

NAN ĐỀ ĐẠO ĐỨC

• Là giám đốc bán hàng cho một công ty dược phẩm lớn, bạn được yêu cầu quảng cáo cho một dược phẩm mới có giá trị 2500$/hộp. Bạn đọc báo cáo và biết rằng dược phẩm này chỉ hiệu quả hơn loại 625$/hộp khoảng 1%. Phó chủ tịch công ty thúc giục bạn quảng cáo loại thuốc giá cao này. Ông ta nhắc bạn nhiều cuộc đời có thể được cứu sống nhờ loại dược phẩm này. Bạn có tuân lời ông ta không?

© 2007 Thomson South-Western

CÁC CÁCH TIẾP CẬN ĐẠO ĐỨC

© 2007 Thomson South-Western

CÁC CÁCH TIẾP CẬN ĐẠO ĐỨC

• Hầu hết các nan đề đạo đức đều liên quan đến sự xung đột giữa nhu cầu (một phần hoặc toàn phần) của một cá nhân đối với tổ chức hoặc của một tổ chức đối với xã hội.

© 2007 Thomson South-Western

• Ví dụ, doanh nghiệp có nên theo dõi những hành vi ngoài giờ làm việc của các cấp lãnh đạo hay không, bởi điều này có lợi cho doanh nghiệp nhưng lại làm giảm tự do cá nhân của họ? Hoặc có nên xuất khẩu các sản phẩm không đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm của Hoa kỳ sang các nước có chuẩn thấp hơn?

BỐN CÁCH TIẾP CẬN ĐẠO ĐỨC LIÊN QUAN ĐẾN NHÀ QUẢN TRỊ

1. Cách tiếp cận duy lợi. 2. Cách tiếp cận chủ nghĩa cá nhân. 3. Cách tiếp cận quyền đạo đức. 4. Cách tiếp cận công lý.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN DUY LỢI

• Cách tiếp cận duy lợi đề xuất bởi các triết gia Jeremy Bentham và John Stuart Mill, nói rằng một hành vi là đạo đức nếu sinh ra điều tốt lớn nhất cho nhiều người nhất. Như vậy, với nan đề xe chở hàng nói trên, cách tiếp cận duy lợi sẽ đẩy 1 người tới chỗ chết để cứu 5 người. Nghĩa là bạn có thể đẩy ông béo đứng cạnh mình trên cầu vượt xuống để cứu 5 người kia.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN DUY LỢI

• Cách tiếp cận duy lợi được coi là cơ sở cho xu hướng gần đây của các công ty trong việc giám sát việc sử dụng Internet của nhân viên và thói quen tiêu thụ rượu và thuốc lá của cảnh sát, bởi các hành vi đó ảnh hưởng đến toàn bộ tổ chức.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN DUY LỢI

Ví dụ 1 về cách tiếp cận duy lợi: • Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa kỳ đánh giá mạng sống của người già 70 tuổi trở lên chỉ có 2.3 triệu USD. Trong khi của người trẻ là 3.7 triệu USD. (Cứu mạng sống người già lãng phí hơn người trẻ do người trẻ sống dài hơn, hưởng nhiều hạnh phúc hơn).

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN DUY LỢI

• Những người chỉ trích thuyết vị lợi cho rằng việc dùng tiền định giá mạng sống con người là sai trái về mặt đạo đức.

• Những người ủng hộ thuyết duy lợi cho rằng mạng sống con người có giá, cho dù chúng ta có thừa nhận hay không. Ví dụ, việc sử dụng ô tô chắc chắn làm nhiều người chết - hơn bốn mươi ngàn người chết mỗi năm tại Hoa Kỳ. Nhưng điều đó không làm xã hội chúng ta từ bỏ ô tô.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN DUY LỢI

Ví dụ 2 về cách tiếp cận duy lợi: Trong những năm 1930, nhà tâm lý học xã hội Edward Thorndike cố gắng chứng minh giả định của thuyết vị lợi: có thể quy đổi tất cả những điều mình thích và không thích - có vô số điều như vậy - vào một thang giá trị chung.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN DUY LỢI

Ông tiến hành khảo sát với những thanh niên nhận tiền cứu trợ của chính phủ, hỏi họ muốn nhận bao nhiêu tiền để chịu đựng rất nhiều kiểu trải nghiệm khác nhau. “ Bị nhổ một răng hàm trên?” hoặc “Bị cắt một ngón chân?” hay “Ăn con giun đất còn sống dài 15cm?” hoặc “Dùng tay bóp cổ chết con mèo đi lạc?” hoặc “Sống trọn đời tại một trang trại ở Kansas, trong vòng mười sáu kilomet không có thôn trấn nào”.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN DUY LỢI

• Dưới đây là bảng giá thu được từ cuộc khảo sát của

ông (thời giá năm 1937): •Nhổ răng: 4.500 đô la •Cắt ngón chân: 57.000 đô la •Ăn giun: 100.000 đô la •Bóp chết mèo: 10.000 đô la •Sống ở Kansas: 300.000 đô la.

• Tuy nhiên có tới một phần ba số người được hỏi nói rằng khống đời nào họ chấp nhận chịu đựng những trải nghiệm “kinh tởm” này, dù được trả bao nhiêu đi nữa.

© 2007 Thomson South-Western

© 2007 Thomson South-Western

BÀI ĐỌC: THUYẾT DUY LỢI CỦA BENTHAM

CÁCH TIẾP CẬN CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN

• Cách tiếp cận chủ nghĩa cá nhân cho rằng một hành vi là đạo đức nếu nó hỗ trợ lợi ích lâu dài của các cá nhân. Quyền tự định hướng của cá nhân là tối quan trọng và các lực lượng bên ngoài hạn chế sự tự định hướng này cần bị kiềm chế nghiêm ngặt. Các cá nhân sẽ tính toán lợi ích lâu dài của họ như một tiêu chí để ra quyết định tốt nhất.

• Lựa chọn có tỷ lệ tốt/xấu cao nhất đối với các cá nhân

được coi là lựa chọn tốt nhất.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN

• Các cá nhân được kỳ vọng trung thực bởi điều đó đem lại lợi ích lâu dài. Nói dối và lừa đảo vì lợi ích riêng tức thời sẽ chỉ đem lại dối trá và lừa đảo ngược lại. Do vậy, chủ nghĩa cá nhân dẫn tới các hành vi chỉ làm những gì đối với người khác với kỳ vọng người ta cũng đối xử như vậy với mình.

• Tuy nhiên cách tiếp cận này phù hợp với các vấn đề gần với lĩnh vực tự do-lựa chọn hơn, và không phù hợp lắm với các cộng đồng định hướng nhóm và có tổ chức cao.

© 2007 Thomson South-Western

© 2007 Thomson South-Western

TRƯỜNG HỢP NGỌC TRINH

CÁCH TIẾP CẬN CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN

• John Stuart Mill đã nỗ lực vất vả để tương thích cách tiếp cận chủ nghĩa cá nhân với triết thuyết duy lợi của Bentham.

• Giả sử đa số mọi người ghét và muốn cấm một tôn giáo nhỏ. Chẳng phải việc cấm sẽ tạo ra hạnh phúc lớn nhất cho đông người nhất sao? Đúng là nhóm thiểu số bị cấm sẽ đau khổ và thất vọng. Nhưng nếu nhóm đa số đủ đông và thực sự thù ghét nhóm tôn giáo nhỏ, hạnh phúc tập thể của đa số lớn hơn hẳn nỗi đau khổ của nhóm thiểu số.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN

• Mill cho rằng chúng ta nên tối đa hóa lợi ích - không phải trong từng trường hợp riêng lẻ - mà là về lâu về dài. Và ông lập luận tôn trọng tự do tôn giáo của cá nhân sẽ dần dần mang đến hạnh phúc lớn lao nhất cho loài người.

• Quan điểm của đa số về các tôn giáo nhỏ không bất biến, cho nên họ có thể bị thuyết phục theo thời gian. Trên thực tế, nhiều người đã chấp nhận tôn trọng sự khác biệt và không đòi xóa bỏ các tôn giáo nhỏ. Trong khi lợi ích của những người theo tôn giáo nhỏ cũng có thể tăng lên theo thời gian.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN

© 2007 Thomson South-Western

• Tại sao về lâu về dài, bảo vệ tự do cá nhân và quyền bất đồng chính kiến sẽ thúc đẩy phúc lợi của xã hội? • Mill nêu một số lý do: Quan điểm bất đồng có thể đúng, hoặc đúng phần nào, và do đó giúp hiệu chỉnh quan điểm thịnh hành. Và thậm chí nếu không được thế, đem ý kiến chính thống tranh biện với những ý tưởng khác sẽ làm ý kiến chính thống không trở nên giáo điều và thành kiến.

CÁCH TIẾP CẬN CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN

• Một xã hội ép các thành viên khư khư giữ truyền thống và quy củ có thể rơi vào tình trạng xơ cứng mất hiệu quả, mất đi sức sống để thúc đẩy xã hội phát triển.

• Những ví dụ khác là quyền yêu đương và kết hôn của những người đồng tính và quyền phá thai. Trước đây do ảnh hưởng của đạo thiên chúa, tất cả các bang của Mỹ và châu Âu đều cấm 2 quyền này, và những người thuộc nhóm này là thiểu số.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN QUYỀN ĐẠO ĐỨC

• Cách tiếp cận quyền đạo đức nói rằng con người có các quyền và tự do cơ bản không thể bị bất kỳ cá nhân nào tước mất. Do vậy một quyết định đạo đức đúng đắn cần phải bảo vệ các quyền của những người bị ảnh hưởng.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN QUYỀN ĐẠO ĐỨC

Sáu quyền đạo đức chính cần xem xét khi ra quyết

định:

• Quyền thỏa thuận tự do: cá nhân được đối xử theo như

họ thỏa thuận một cách tự do và hiểu biết.

• Quyền riêng tư: cá nhân có quyền lựa chọn làm những gì họ muốn ngoài phạm vi công việc và có quyền kiểm soát thông tin về đời sống cá nhân.

© 2007 Thomson South-Western

• Quyền tự do nhận thức: cá nhân có thể ngừng thực hiện những mệnh lệnh vi phạm chuẩn mực đạo đức hoặc tôn giáo của riêng họ.

CÁCH TIẾP CẬN QUYỀN ĐẠO ĐỨC

• Quyền tự do ngôn luận: cá nhân có quyền phê phán một cách trung thực về đạo đức hoặc tính hợp pháp của hành động của người khác.

• Quyền tuân thủ thủ tục: cá nhân có quyền được điều

trần và đối xử công bằng.

© 2007 Thomson South-Western

• Quyền sống và an toàn: cá nhân có quyền sống mà không bị đe dọa hoặc bị xâm phạm sức khỏe hoặc sự an toàn.

CÁCH TIẾP CẬN QUYỀN ĐẠO ĐỨC

• Khi ra quyết định, nhà quản trị cần tránh vi phạm

những quyền cơ bản của những người khác.

• Ví dụ điều trị thực nghiệm bệnh nhân đang hôn mê có thể vi phạm quyền thỏa thuận tự do. Một thiết bị giám sát các hoạt động của nhân viên ngoài giờ làm việc có thể vi phạm quyền riêng tư của họ. Quấy rối tình dục là vi phạm quyền tự do nhận thức.

© 2007 Thomson South-Western

• Học thuyết triết học hoàn toàn loại bỏ quyền riêng tư.

THẢO LUẬN TÌNH HUỐNG

• Một doanh nghiệp có quyền kiểm soát e-mail

của nhân viên hay không?

• Một nhân viên có mẹ bị ốm nên xao nhãng công việc, ảnh hưởng đến người khác, khiến cho toàn bộ dự án mà cô ta tham gia bị chậm chễ. Nếu là lãnh đạo, bạn xử lý thế nào?

© 2007 Thomson South-Western

BÀI TẬP TÌNH HUỐNG: NAN ĐỀ ĐẠO ĐỨC

• Áp dụng cách tiếp cận duy lợi và quyền đạo đức đối

© 2007 Thomson South-Western

với từng nan đề đạo đức.

CÁCH TIẾP CẬN CÔNG LÝ

Cách tiếp cận công lý cho rằng quyết định đạo đức phải dựa trên sự công bằng, tử tế, và không thiên vị. Các nhà quản trị cần quan tâm đến ba loại công lý: Công lý phân phối. Công lý thủ tục. Công lý đền bù.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN CÔNG LÝ

Công lý phân phối (distributive justice): đòi hỏi đối xử khác biệt đối với mọi người không dựa trên những đặc điểm tùy ý. Những người có những đặc điểm tương đồng liên quan đến quyết định cần được đối xử như nhau.

• Do vậy đàn ông đàn bà cần phải nhận được lương như

nhau nếu làm công việc giống nhau.

• Những vụ mất chức vì phân biệt giới tính.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN CÔNG LÝ

• Tuy nhiên, những người khác nhau đáng kể, ví dụ như khác biệt về kỹ năng hoặc trách nhiệm, có thể được đối xử khác nhau tỷ lệ với sự khác biệt đó. Sự khác biệt này cần phải có mối liên hệ rõ ràng với mục tiêu và công việc của tổ chức.

• Ví dụ người có kỹ năng giỏi hơn, hoặc phụ trách phòng cần được lương cao hơn. Tuy nhiên có thể xã hội không phân bổ lương một cách tỷ lệ, sự khác biệt rất lớn giữa giám đốc và nhân viên.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN CÔNG LÝ Công lý thủ tục (procedure justice): đòi hỏi các luật lệ cần được trình bày rõ ràng, nhất quán, và áp dụng công bằng, không thiên vị.

Công lý đền bù (compensatory justice): cho rằng cá nhân cần phải được bên chịu trách nhiệm đền bù cho những chi phí do tổn thương của họ. Ngoài ra, cá nhân không phải chịu trách nhiệm về những vấn đề mà họ không có quyền kiểm soát.

© 2007 Thomson South-Western

CÁCH TIẾP CẬN CÔNG LÝ • Cách tiếp cận công lý gần với lĩnh vực do luật pháp

điều chỉnh.

• Luật pháp dựa trên nền tảng triết học. Luật pháp Việt nam kém là do các luật sư và những người nghiên cứu luật pháp kém về tư duy triết học.

© 2007 Thomson South-Western

MỘT SỐ TRƯỜNG HỢP NGƯỜI NỔI TIẾNG

© 2007 Thomson South-Western

• Văn Quyến, Hoàng Thùy Linh, Huyền Chíp

THẢO LUẬN TÌNH HUỐNG

• Bạn là nhà quản lý bán hàng của một công ty tin học. Cạnh tranh trong lĩnh vực này ngày càng khốc liệt. Cho nên giá máy tính phải hạ hết mức có thể.

• Công ty của bạn nhập máy tính Dell và giám đốc yêu cầu tháo tất cả card điều khiển mạng xịn ra, thay loại card rẻ tiền của Trung quốc vào để bán cho khách hàng. Còn loại card xịn thì sẽ bán cho công ty khác để kiếm lời. Đương nhiên, khách hàng của bạn không biết về việc thay hàng rỏm này. Bạn có thực hiện yêu cầu của sếp không?

© 2007 Thomson South-Western

BÀI ĐỌC TẦM QUAN TRỌNG CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH TRONG XÃ HỘI NGÀY NAY

• Thảo luận về các ý kiến trong bài.

© 2007 Thomson South-Western

© 2007 Thomson South-Western

CẤP ĐỘ PHÁT TRIỂN ĐẠO ĐỨC VÀ VAI TRÒ CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

BA CẤP ĐỘ PHÁT TRIỂN ĐẠO ĐỨC CÁ NHÂN

© 2007 Thomson South-Western

BA CẤP ĐỘ PHÁT TRIỂN ĐẠO ĐỨC CÁ NHÂN

Đại đa số nhà quản trị ở cấp độ 2, suy nghĩ và hành động bị ảnh hưởng nhiều bởi ý kiến của người khác.

© 2007 Thomson South-Western

Một số nhà quản trị vẫn còn ở cấp độ 1. Chỉ 20% nhà quản trị ở Mỹ sống và làm việc ở cấp độ 3, nghĩa là chỉ tuân theo tiếng gọi đạo đức của lương tâm.

VAI TRÒ CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

Khi nhà quản trị tuân thủ các nguyên tắc và chuẩn mực

© 2007 Thomson South-Western

đạo đức kinh doanh, doanh nghiệp sẽ: Tạo được tâm lý làm việc hiệu quả của nhân viên (nhân viên cảm thấy thoả mãn về doanh nghiệp, tăng lòng trung thành và trách nhiệm chuyên môn, làm việc hết mình vì sự thành đạt của doanh nghiệp). Phát triển được các mối quan hệ tin cậy với khách hàng. Tối thiểu hoá các thiệt hại do sự phá hoại ngầm của nhân viên.

VAI TRÒ CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

 Doanh nghiệp ít phải hầu toà do tránh được các vụ

© 2007 Thomson South-Western

kiện tụng. -> Tránh được những rủi ro, bất trắc trong hoạt động kinh doanh. -> Đạo đức kinh doanh là một lợi thế cạnh tranh. Đạo đức là nhân tố bên trong của hoạt động kinh doanh và gắn liền với chi phí đạo đức.

CHI PHÍ ĐẠO ĐỨC

• Các công ty lớn đều đưa chuẩn mực đạo đức vào trong "triết lý kinh doanh” (VD: Matsushita, IBM, Oracle). • 3/4 các hãng ở Mỹ, 1/3 các hãng ở Anh, và nhiều hãng lớn ở HongKong đã đã xây dựng “Bộ tiêu chuẩn đạo đức”, “Quy tắc đạo đức nghề nghiệp”.

© 2007 Thomson South-Western

CHI PHÍ ĐẠO ĐỨC

• Mỹ là một quốc gia có truyền thống đề cao tự do cạnh tranh. Tuy nhiên, đầu những năm 90 đã có 25 công ty tham dự sáng lập một điều lệ gồm 18 điểm về đạo đức kinh doanh. Các quan chức nhà nước cũng được tham vấn trong qúa trình sáng lập này. Sau đó nhiều công ty khác đã cùng ký kết điều lệ.

© 2007 Thomson South-Western

THẢO LUẬN

• Điều gì sẽ đem lại nhiều hiệu quả hơn để hình thành xây dựng hành vi đạo đức lâu dài trong một tổ chức: (i) soạn thảo bộ quy tắc ứng xử đạo đức kết hợp với giáo dục đạo đức hay là, (ii) một người lãnh đạo ứng xử đạo đức cao? Điều gì sẽ tác động đến bạn nhiều hơn?

© 2007 Thomson South-Western

ĐẠO ĐỨC TRONG QUAN HỆ VỚI KHÁCH HÀNG

© 2007 Thomson South-Western

ĐẠO ĐỨC TRONG QUAN HỆ VỚI KHÁCH HÀNG

1. Nhu cầu trước mắt và lâu dài: Dụ dỗ khách hàng mua quần áo rẻ, chất lượng kém, không dùng được lâu dài. 2. Đạo đức từ phía khách hàng: không trung thực về

sức khỏe khi mua bảo hiểm y tế.

3. Quảng cáo phi đạo đức: Phóng đại tác dụng của sữa

bột so với sữa mẹ.

4. Marketing lừa gạt: vụ Khải Silk. 5. Xâm phạm sự riêng tư: mua danh sách khách hàng rồi tự ý gửi quảng cáo bán hàng qua tin nhắn, điện thoại. 6. Sản phẩm không an toàn: bán đồ ăn sắp hỏng cho

khách hàng.

© 2007 Thomson South-Western

PHIM: CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP XÃ HỘI

© 2007 Thomson South-Western

© 2007 Thomson South-Western

GIỚI THIỆU SÁCH: LỜI THÚ TỘI CỦA MỘT SÁT THỦ KINH TẾ

© 2007 Thomson South-Western

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP

KHÁI NIỆM TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

• Trách nhiệm xã hội (CSR): là nghĩa vụ của quản trị tổ chức khi ra quyết định và hành động phải tăng cường phúc lợi và lợi ích của xã hội đồng thời với phúc lợi và lợi ích của tổ chức.

• Trách nhiệm xã hội rộng hơn khái niệm làm từ

thiện.

© 2007 Thomson South-Western

KHÁI NIỆM TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

• Doanh nghiệp có nghĩa vụ tuân thủ phát triển bền vững. Phát triển bền vững có nghĩa là tạo ra tài sản và đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại và bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai.

© 2007 Thomson South-Western

• Lấy ví dụ, chặt cây phá rừng bừa bãi để lấy gỗ làm nhà và đồ đạc là phá hoại môi trường, không đảm bảo tài nguyên cho thế hệ tương lai.

KHÁI NIỆM TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

• Có trách nhiệm với xã hội là tăng đến mức tối đa các tác dụng tích cực và giảm tới tối thiểu các hậu quả tiêu cực của các hành vi của doanh nghiệp đối với xã hội. • Tuy nhiên, nhiều khi không dễ để đánh giá trách nhiệm xã hội, bởi lẽ nhiều người có niềm tin khác nhau về việc làm tăng phúc lợi xã hội.

© 2007 Thomson South-Western

KHÁI NIỆM TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

Một số ví dụ: • Trường hợp 2 công ty cạnh tranh với nhau. Liệu có liên quan đến trách nhiệm xã hội khi công ty mạnh khiến công ty yếu phá sản hoặc cưỡng bức phải sáp nhập?

© 2007 Thomson South-Western

• Trường hợp các công ty như Chiquita, Kmart khai báo phá sản để tránh núi nghĩa vụ tài chính đối với các nhà cung cấp, các công đoàn, và các đối thủ cạnh tranh?

KHÁI NIỆM TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

• Một lý do khiến cho việc hiểu và ứng dụng CRS trở nên khó khăn là các nhà quản trị phải trả lời câu hỏi: “Trách nhiệm đối với ai?”

• Các tổ chức thường xem môi trường bên trong và bên ngoài bao gồm nhiều dạng đối tác. Một đối tác là một nhóm bên trong hay ngoài tổ chức có lợi ích từ hoạt động của tổ chức. Mỗi đối tác có tiêu chí về trách nhiệm khác nhau do có lợi ích khác nhau từ tổ chức.

© 2007 Thomson South-Western

KHÁI NIỆM TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

• Ví dụ Wal-Mart sử dụng các thủ thuật đàm phán hung hăng với các nhà cung cấp để cho thể bán quần áo giá rẻ cho khác hàng. Một số đối tác coi như vậy là có trách nhiệm bởi làm lợi cho khách hàng.

• Những người khác cho rằng điều đó là phi đạo đức bởi Wal-Mart khiến cho một số nhà sản xuất Mỹ sa thải công nhân, đóng cửa nhà máy và thuê gia công ở các nước có nhân công giá rẻ. Một nhà cung cấp nói rằng quần áo được bán quá rẻ ở Wal-Mart đến nỗi nhiều công ty Mỹ không thể cạnh tranh ngay cả khi họ không lương cho nhân viên.

© 2007 Thomson South-Western

CÁC NỘI DUNG CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

1. Trách nhiệm với thị trường và người tiêu dùng. 2. Trách nhiệm với người lao động, ít nhất là đối với các công nhân viên trong hãng xưởng của mình (lương bổng, điều kiện làm việc, chế độ đãi ngộ...).

3. Trách nhiệm về bảo vệ môi trường, hoặc ít nhất

không vì lý do kinh tế mà gây hại đến môi sinh.

4. Ngoài ra, doanh nghiệp còn nên có trách nhiệm chung với cộng đồng, đặc biệt là địa phương, nơi doanh nghiệp hoạt động.

© 2007 Thomson South-Western

LỢI ÍCH TỪ VIỆC THỰC HIỆN CÁC TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

• Xây dựng danh tiếng, hình ảnh tốt về doanh nghiệp;

tăng giá trị thương hiệu và uy tín của công ty.

• Tăng khả năng thu hút nguồn lao động có chất lượng. Cải thiện quan hệ trong công việc, giúp doanh nghiệp có được môi trường kinh doanh bên trong lành mạnh. • Thiết lập được mối quan hệ tốt với chính phủ và cộng đồng giúp doanh nghiệp có được một môi trường kinh doanh bên ngoài lành mạnh.

© 2007 Thomson South-Western

• Giảm chi phí, tăng năng suất, dẫn đến tăng doanh thu.

© 2007 Thomson South-Western

PHIM TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

© 2007 Thomson South-Western

MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP

Mô hình đánh giá CSR

© 2007 Thomson South-Western

CÁC KHÍA CẠNH CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI: KINH TẾ

• Đối với Nhà nước: doanh nghiệp thực hiện các nghĩa

vụ đối với Nhà nước như nộp thuế…

© 2007 Thomson South-Western

• Đối với người tiêu dùng: tìm kiếm và đáp ứng một cách tốt nhất những nhu cầu cần thiết trong xã hội, đảm bảo thỏa mãn người tiêu dùng khi người tiêu dùng sử dụng sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp.

CÁC KHÍA CẠNH CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI: KINH TẾ

• Đối với người lao động: tạo công ăn việc làm với mức thù lao xứng đáng cơ hội việc làm như nhau, cơ hội phát triển nghề và chuyên môn, hưởng thù lao tương xứng, hưởng môi trường lao động an toàn, vệ sinh và đảm bảo quyền riêng tư, cá nhân ở nơi làm việc.

• Đối với chủ sở hữu doanh nghiệp: bảo tồn và phát

triển các giá trị và tài sản được uỷ thác.

© 2007 Thomson South-Western

CÁC KHÍA CẠNH CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI: KINH TẾ

• Đối với các bên liên đới khác: mang lại lợi ích tối đa

và công bằng cho họ.

Thực hiện được các nghĩa vụ này, các doanh nghiệp thực sự góp phần vào tăng thêm phúc lợi cho xã hội, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp.

Có lẽ quá khó để thực hiện chừng ấy trách nhiệm xã hội, bởi vì với các đối thủ cạnh tranh trên thị trường thì sao? Họ có phải là bên liên đới?

© 2007 Thomson South-Western

CÁC KHÍA CẠNH CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI: PHÁP LÝ

Doanh nghiệp phải thực hiện đầy đủ những quy định

về pháp lý chính thức đối với các bên hữu quan.

© 2007 Thomson South-Western

Bao gồm năm khía cạnh: 1. điều tiết cạnh tranh; 2. bảo vệ người tiêu dùng; 3. bảo vệ môi trường; 4. an toàn và bình đẳng; 5. khuyến khích phát hiện, ngăn chặn hành vi sai trái.

CÁC KHÍA CẠNH CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI: ĐẠO ĐỨC

• Khía cạnh đạo đức của một doanh nghiệp thường được thể hiện qua những nguyên tắc, giá trị đạo đức được trình bày trong sứ mệnh, chiến lược của công ty.

• Thông qua các tuyên bố này, nguyên tắc và giá trị đạo đức trở thành kim chỉ nam cho sự phối hợp hành động của mỗi thành viên trong công ty và với các bên hữu quan.

© 2007 Thomson South-Western

CÁC KHÍA CẠNH CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI: NHÂN VĂN (TÙY TÂM )

• Khía cạnh nhân văn trong trách nhiệm xã hội của một doanh nghiệp là những hành vi và hoạt động thể hiện những mong muốn đóng góp và cống hiến cho cộng đồng và xã hội.

• Nhiều đóng góp cộng đồng, hoạt động từ thiện hiện nay bị chỉ trích rất nhiều, bao gồm cả không hiệu quả.

© 2007 Thomson South-Western

CÁC KHÍA CẠNH CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI: NHÂN VĂN (TÙY TÂM)

• Những đóng góp có thể trên bốn phương diện:

© 2007 Thomson South-Western

Nâng cao chất lượng cuộc sống (v.d. từ thiện) San sẻ bớt gánh nặng cho chính phủ (v.d. hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai) Nâng cao năng lực lãnh đạo cho nhân viên (v.d. đào tạo nhân viên). Phát triển nhân cách đạo đức của người lao động (v.d. soạn thảo các bộ quy tắc đạo đức)

© 2007 Thomson South-Western

SỰ HÀI HÒA GIỮA CÁC MỤC TIÊU

ĐÁY CỦA KIM TỰ THÁP

• Đáy của kim tự tháp (bottom of pyramid) có nghĩa là các doanh nghiệp có thể góp phần xóa nghèo, xóa bỏ khuyết tật của xã hội và kiếm lời bằng cách bán hàng cho người nghèo. Đáy của kim tự tháp hàm ý hơn 4 tỷ người đang sống ở dưới đáy tháp nghèo khổ của thế giới.

© 2007 Thomson South-Western

• Thu nhập của họ dưới 1500$/năm, với hơn 1/4 có thu nhập dưới 1$/ngày. Họ không sử dụng hàng hóa và dịch vụ do các doanh nghiệp lớn cung cấp vì quá đắt hoặc không phù hợp.

THẢO LUẬN

• Một lãnh đạo nói rằng: “nghĩa vụ đầu tiên của một doanh nghiệp là có lãi. Những doanh nghiệp thua lỗ không thể thực hiện được các trách nhiệm xã hội”. Anh/chị có đồng ý với điều này? Ý tưởng này có liên quan đến khái niệm “đáy kim tự tháp”?

© 2007 Thomson South-Western

QUẢN TRỊ VÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

• Nhà quản trị phải trung thực và đáng tin cậy, tử tế với nhân viên và khách hàng, và ứng xử đạo đức cả trong đời sống công việc và đời sống cá nhân.

• Các nhà quản trị phải là tấm gương về ứng xử đạo đức và ảnh hưởng mạnh mẽ đến môi trường đạo đức của tổ chức.

© 2007 Thomson South-Western

• Nhiều tổ chức Mỹ đã thông báo sáng kiến về phát triển bền vững, nhấn mạnh Bộ ba Mục tiêu (triple bottom line): lợi ích kinh tế, xã hội, và môi trường.

BỘ QUY TẮC ỨNG XỬ

• Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong lĩnh vực lao động chủ yếu được thể hiện qua các bộ Quy tắc ứng xử.

• Các bộ Quy tắc ứng xử quy định về đạo đức đối với xã hội và môi trường giúp các doanh nghiệp thực hiện các tiêu chuẩn cao hơn luật pháp quốc gia.

© 2007 Thomson South-Western

BỘ QUY TẮC ỨNG XỬ

Chẳng hạn SA8000 có các quy định về Trách nhiệm xã

© 2007 Thomson South-Western

hội trong các lĩnh vực sau: 1. Lao động trẻ em; 2. Lao động cưỡng bức; 3. An toàn và vệ sinh lao động; 4. Tự do hiệp hội và quyền thoả ước lao động tập thể; 5. Phân biệt đối xử; 6. Xử phạt; 7. Giờ làm việc; 8. Trả công; 9. Hệ thống quản lý.

MỘT SỐ CHỨNG CHỈ QUỐC TẾ

• SA 8000: Tiêu chuẩn về lao động trong các nhà máy

sản xuất.

• WRAP: Trách nhiệm toàn cầu trong ngành sản xuất

may mặc.

• ISO 9001: Hệ thống quản lý chất lượng. • ISO 14001: Hệ thống quản lý môi trường trong doanh

nghiệp.

© 2007 Thomson South-Western

BÀI ĐỌC – GẮN QUẢN TRỊ NHÂN SỰ VỚI CSR

• Bình luận về các đề xuất trong bài viết. Bổ

xung những đề xuất khác.

© 2007 Thomson South-Western

1. Đạo đức trong quản trị là gì? 2. Nan đề đạo đức là gì? 3. Cách tiếp cận duy lợi, chủ nghĩa cá nhân, công lý, và quyền đạo

đức như thế nào?

4. Ba cấp độ phát triển đạo đức cá nhân là gì? 5. Vai trò của đạo đức kinh doanh đối với doanh nghiệp? 6. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là gì? 7. Các nội dung chính của trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp? 8. Mô hình đánh giá trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp như thế

nào?

9. Đáy của kim tự tháp là gì? 10.Bộ quy tắc ứng xử là gì?

© 2007 Thomson South-Western

CÂU HỎI ÔN TẬP

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Daft R.L. (2015) Management, Cengage

Learning; 12 Edition.

2. Sandel, M. Phải trái đúng sai (2015)

© 2007 Thomson South-Western