Bài giảng Nhạc khí phổ thông - ThS. Võ Thanh Tùng

NHẠC KHÍ PHỔ THÔNG<br /> BÀI GIẢNG MÔN HỌC<br /> NHẠC KHÍ PHỔ THÔNG<br /> ThS. VÕ THANH TÙNG<br /> * ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT MÔN HỌC<br /> 1- Giảng viên: Thạc sĩ, giảng viên chính VÕ THANH TÙNG<br /> 2- Môn học: Nhạc khí Phổ thông<br /> 3- Số đơn vị học trình: Thời gian: 45 tiết<br /> 4- Đối tượng: sinh viên Cao đẳng Sư phạm âm nhạc.<br /> 5- Phân bổ thời gian: (45 tiết gồm 9 buổi /mỗi buổi 5 tiết)<br /> 6- Mục tiêu đào tạo: giới thiệu cho sinh viên kiến thức cơ bản về các<br /> loại nhạc khí của dàn nhạc giao hưởng, dàn nhạc dân tộc và dàn nhạc nhẹ.<br /> 7- Yêu cầu đào tạo: sinh viên nắm cơ bản về đặc điểm chính của các<br /> nhạc khí như hình thức cấu tạo, màu âm, tầm âm, kỹ thuật diễn tấu của từng<br /> nhạc khí trong các dàn nhạc giao hưởng, nhạc khí dân tộc Việt Nam và nhạc<br /> khí trong dàn nhạc nhẹ.<br /> 8- Phương pháp học: sinh viên nghe giảng lý thuyết +xem hình ảnh+<br /> nghe âm thanh (phụ trợ bằng máy vi tính và máy chiếu màn ảnh lớn)<br /> 10- Phương pháp đánh giá và cho điểm: sinh viên làm bài thi kiểm tra<br /> cuối khóa với yêu cầu đạt được về lý thuyết, ứng dụng các nhạc khí trong<br /> sinh hoạt âm nhạc (thời gian làm bài thi 120 phút).<br /> * NỘI DUNG CHI TIẾT MÔN HỌC<br /> 1- Nhạc khí trong dàn nhạc giao hưởng (4 buổi/ 20 tiết)<br /> Đại cương về nghiên cứu các nhạc khí trong Dàn nhạc Giao hưởng,<br /> giới thiệu dàn nhạc giao hưởng. Tìm hiểu nhạc khí trong dàn nhạc giao<br /> hưởng gồm các bộ như: bộ dây, bộ gỗ, bộ đồng, bộ gõ.<br /> <br /> 2- Nhạc khí Dân tộc Việt (3 buổi/ 15 tiết)<br /> Giới thiệu các nhạc khí Việt Nam, đặc điểm chính và hiệu quả sử dụng<br /> của các nhạc khí gồm các bộ: bộ dây gảy, bộ dây kéo, bộ hơi, bộ tự thân<br /> vang. Tìm hiểu nghệ thuật Hát Tuồng (Hát Bội), Hát Chèo, Cải lương và Hát<br /> Ca Trù...<br /> 3- Nhạc nhẹ (2 buổi/ 10 tiết)<br /> Giới thiệu dàn nhạc nhẹ, tính năng các nhạc khí trong dàn nhạc nhẹ<br /> gồm Guitare, Keyboard, trống Drum Kit . . các nhạc khí và thiết bị điện tử khác<br /> trong dàn nhạc nhẹ.<br /> <br /> PHẦN 1: NHẠC KHÍ TRONG DÀN NHẠC GIAO HƯỞNG<br /> BÀI 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ NGHIÊN CỨU CÁC NHẠC KHÍ<br /> Các nhạc khí bộ dây<br /> Trong dàn nhạc giao hưởng bộ dây là bộ cơ bản nắm vị trí chủ đạo so<br /> với bộ đồng, bộ gỗ và bộ gõ, thành phần bộ dây gồm 4 loại: (Violon 1, Violon<br /> 2), Violon alto, Violoncell và Contrebass).<br /> Bộ dây có những đặc tính và ưu điểm như sau:<br /> Kỹ xảo bộ dây phong phú như Arche kéo, bật dây bằng ngón tay<br /> (pizzicato), lấy sóng lưng arche đập vào dây (col legno), giảm tiếng (con<br /> sordino), giả thanh (tons flageolets), kéo arche gần ngựa đàn. Âm sắc trong<br /> toàn bộ dây có tính đồng chất, hài hòa, tính diễn cảm nhạy bén, biểu hiện<br /> được các loại sắc thái, cường độ mạnh nhẹ đều tốt.<br /> Màu âm của bộ dây gần với giọng hát và hợp xướng, âm thanh ấm<br /> áp mềm mại và có tiếng ngân rung (vibrato), khi viết cho bộ dây nhạc sĩ có thể<br /> viết một mạch, dài ngắn đều có thể diễn tấu khác so với viết cho ca khúc hoặc<br /> viết cho bộ hơi... cần phải nghỉ lấy hơi. Âm vực bộ dây từ Violon 1 đến<br /> Contrebass rất rộng không hạn chế. Trong dàn nhạc giao hưởng số lượng bộ<br /> dây chiếm đông nhất, trong tổng phổ bộ dây đặt cuối cùng, dưới tất cả các bộ<br /> <br /> khác để làm nền cho toàn bộ dàn nhạc. Trong tác phẩm bộ dây có thể chiếm<br /> từ 3 đến 10 khuôn nhạc, trung bình là 5 khuôn nhạc như sau: Violon 1 và<br /> Violon 2 chung một khuôn khóa Sol, Violon cell và Contrebass chung một<br /> khuôn khóa Fa, Violon alto một khuôn khóa Đô3 . Trong tác phẩm phức tạp<br /> mỗi nhóm có nhiều bè có thể chiếm đến 2 khuôn nhạc.<br /> Bộ dây: gồm 5 nhạc khí dây kéo (archet):<br /> <br /> I. VIOLON (Violon 1, Violon 2, Viola)<br /> 1-Giới thiệu sơ lược:<br /> Violon tiếng ý là Violino, tiếng Đức là Violnie, Violon còn gọi là vĩ cầm vì<br /> luôn kèm theo arche (cung vĩ ).<br /> 2-Xếp loại:<br /> Violon thuộc bộ dây kéo, có xuất xuất từ Châu Âu ở thế kỷ thứ XVI.<br /> 3-Hình thức cấu tạo:<br /> Violon làm bằng gỗ có bốn loại: cỡ 1/4, 1/2, 3/4 và người lớn, kích<br /> thước violon lớn là 60x20cm, các đàn loại nhỏ âm thanh không đầy đặn bằng<br /> loại lớn, có 4 dây kim khí (Sol-Rê-La-Mi) lên cách nhau quảng 5 đúng (từ dây<br /> thấp lên dây cao), Violon có trọng lượng 7.7kgs.<br /> 4-Màu âm, tầm âm:<br /> Violon tiếng ấm áp như giọng hát, có âm hưởng của hợp xướng, âm<br /> thanh ngọt ngào mềm mại với tiếng cao, tiếng thấp và gợi cảm. Tầm âm<br /> Violon gồm 3 quảng 8<br /> 5-Kỹ thuật diễn tấu:<br /> Violon tạo âm bởi sự rung của dây, đặc điểm chính của Violon là nhạc<br /> khí nắm vị trí chủ đạo so với các nhạc khí của bộ đồng, bộ gỗ và bộ gõ trong<br /> dàn nhạc giao hưởng. Violon có arche kéo lên hoặc kéo xuống. Nhóm Violon<br /> 1 thường diễn tấu giai điệu, trong khi Violon 2 kết hợp diễn tấu đồng quãng<br /> <br /> với violon 1 để tăng thêm cường độ cho giai điệu. Trong các Concerto viết<br /> riêng cho Violon độc tấu với dàn nhạc, bút pháp thường được viết khác với<br /> Violon biểu diễn trong dàn nhạc, Violon độc tấu thường được viết rất tinh vi,<br /> sắc sảo, tinh tế hơn trong khi Violon biểu diễn chung trong dàn nhạc thường<br /> được viết đơn giản. Nhiều kỹ xảo của Violon như: Legato tạo tiếng êm ái trữ<br /> tình bằng cách kéo arche xuống hoặc lên, kỹ thuật nhấn, ngắt (staccato), láy<br /> rền (trille), vê (tremolo), giảm tiếng (sourdine), âm bồi (harmoniques), Bật dây<br /> (pizzicato), chạy game và hợp âm rải (gamme et arpege).<br /> 6- Vị trí Violon trong dàn nhạc :<br /> Violon là một thành viên rất quan trọng thuộc bộ dây là bộ cơ bản trong<br /> dàn nhạc giao hưởng, Violon còn sử dụng trong nhiều dàn nhạc khác như<br /> dàn nhạc thính phòng, dàn nhạc nhẹ (Jazz).<br /> <br /> II. VIOLONCELL (Violon Alto)<br /> 1-Giới thiệu sơ lược:<br /> Violoncell tiếng Ý là Violoncello, tiếng Đức là Violon-cell, Violoncell luôn<br /> kèm theo arche (cung vĩ). Một vài nghệ sĩ Violoncell nữ đã bắt đầu biểu diễn<br /> từ đầu thế kỷ XX.<br /> 2-Xếp loại:<br /> Violoncell thuộc bộ dây kéo, có xuất xứ từ Châu Âu ở thế kỷ thứ XVI.<br /> 3-Hình thức cấu tạo:<br /> Violon cell làm bằng gỗ dài 75cm, có 4 dây kim khí (Đô-Sol-Rê-La) lên<br /> cách nhau quảng 5 đúng (từ dây thấp lên dây cao).<br /> 4-Màu âm, tầm âm :<br /> Violoncell tiếng ấm áp như giọng hát, mang dáng dấp của nam tính, đôi<br /> khi là giọng nam trầm cương nghị. Tầm âm Violoncell gồm 3,5 quảng 8 từ Đô1<br /> <br /> đến Mi3.<br /> <br /> 5-Kỹ thuật diễn tấu :<br /> Violoncelle tạo âm do sự rung của dây, nhiều đặc điểm và nhiều kỹ xảo<br /> như legato tạo tiếng êm ái trữ tình bằng cách kéo arche xuống hoặc lên, kỹ<br /> thuật nhấn, ngắt (staccato), láy rền (trille), vê (tremolo), giảm tiếng (sourdine),<br /> âm bồi (harmoniques), bật dây (pizzicato).<br /> 6- Vị trí Violoncell trong dàn nhạc :<br /> Violoncell là một thành viên trong dàn nhạc giao hưởng, dàn nhạc thính<br /> phòng. Violoncell thường làm bè trầm cho dàn nhạc, thường biểu diễn độc lập<br /> hoặc cùng với Contrebass cách 1 quãng 8, tạo hiệu quả đầy đặn, rắn rỏi và<br /> rành mạch.<br /> <br /> III. CONTREBASS<br /> 1-Giới thiệu sơ lược:<br /> Contrebass là nhạc khí dây, tiếng Ý là Contrebasso, tiếng Đức là<br /> Kontrabass, Contrebass là nhạc khí có kích thước lớn nhất trong bộ dây, to<br /> lớn và nặng nề với arche dầy và rộng hơn các arche khác của bộ dây.<br /> 2-Xếp loại:<br /> Contrebass thuộc bộ dây kéo (cung vĩ).<br /> 3-Hình thức cấu tạo:<br /> Contrebass làm bằng gỗ dài 190cm, Thời Belioz Contrebass có 3 dây<br /> (Sol-Rê-La) được lên cách nhau quảng 5 đúng (từ dây thấp lên dây cao).<br /> Contrebass thông dụng hiện nay có 4 dây, lên cách nhau quãng 4 đúng (MiLa-Rê-Sol).<br /> 4-Màu âm, tầm âm :<br /> Màu âm Contrebass nghe khác với các nhạc khí của bộ dây, các dây<br /> cao tiếng hơi câm, nghiêng về giọng mũi, các dây trầm nghe không rõ rệt,<br /> <br />