Bài giảng về Quản trị sản xuất chương 3

Chia sẻ: Banh Long | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

323
lượt xem 140
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thiết kế sản phẩm, lựa chọn công nghệ,hoạch định công suất. Trong việc kế hoạch hóa hệ thống sản xuất, các quyết định được xây dựng có liên quan đến việc thiết kế sản phẩm cũng như thiết kế quá trình công nghệ sản xuất hay dịch vụ

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng về Quản trị sản xuất chương 3

Ch¬ng 3 ThiÕt kÕ s¶n phÈm, lùa chän c«ng NghÖ, ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt I. ThiÕt kÕ s¶n phÈm 1.1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan Trong viÖc kÕ ho¹ch ho¸ hÖ thèng s¶n xuÊt, c¸c quyÕt ®Þnh ®îc x©y dùng cã liªn quan ®Õn viÖc thiÕt kÕ s¶n phÈm còng nh thiÕt kÕ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm hay dÞch vô. Chu kú ®êi sèng s¶n phÈm ®i qua mét lo¹t c¸c giai ®o¹n: Giíi thiÖu s¶n phÈm, giai ®o¹n ph¸t triÓn, hng thÞnh vµ suy gi¶m. Chóng ta sÏ xem xÐt mét vµi ho¹t ®éng chÝnh ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña chu kú sèng cña s¶n phÈm ë b¶ng 3.1. Nh vËy, chu kú sèng cña s¶n phÈm ®îc chia ra thµnh bèn giai ®o¹n nh ®îc chØ ra trong h×nh. V× vËy, chiÕn lîc ho¹t ®éng vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ph¶i phï hîp víi tõng giai ®o¹n cña chu kú sèng do ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm, sè lîng, c¬ cÊu thÞ trêng, vµ h×nh thøc cña c¹nh tranh ®· thay ®æi. B¶ng 3.1 Giíi thiÖu Ph¸t triÓn Hng thÞnh Suy gi¶m s¶n phÈm Mang ®Æc tÝnh XuÊt hiÖn mét §Æc tÝnh s¶n Ph©n biÖt T¨ng cêng hµng ho¸ vµ mÉu thiÕt kÕ phÈm lín tiªu chuÈn ho¸ ®îc tiªu thèng trÞ chuÈn ho¸ cao Sè lîng s.phÈm ThÊp T¨ng dÇn Cao Cao C¬ cÊu thÞ C¸c doanh Tan ra vµ hîp Mét vµi c«ng “Survivors” trêng nghiÖp nhá nhÊt ty lín H×nh thøc cña §Æc ®iÓm ChÊt lîng s¶n Gi¸ c¶ sù tin Gi¸ c¶ c¹nh tranh s¶n phÈm phÈm dïng 1.2. Kh¸i niÖm Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm lµ nh÷ng cè g¾ng cña doanh nghiÖp trùc tiÕp híng vµo ®æi míi s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ. Nã bao gåm c¸c bé phËn: Nghiªn cøu c¬ b¶n, nghiªn cøu øng dông, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, ®a s¶n phÈm míi ra thÞ trêng. Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm cã thÓ diÔn ra theo hai híng: Ph¸t triÓn mét 27
lo¹i s¶n phÈm míi (xÐt vÒ mÆt h×nh thøc) vµ ®æi míi s¶n phÈm hiÖn cã (xÐt vÒ mÆt chÊt lîng). Tuy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt kh¸c nhau nhng trªn thùc tÕ hai h×nh thøc nµy thêng ®an kÕt víi nhau, thËm chÝ thêng ®îc thùc hiÖn kÕt hîp víi nhau mét c¸ch cã ý thøc. Trong trêng hîp thø nhÊt, s¶n phÈm míi chØ kh¸c biÖt so víi s¶n phÈm cò ë kÝch thíc, h×nh d¸ng, kiÓu l¾p ghÐp,... Nh÷ng chi tiÕt, bé phËn vµ chøc n¨ng c«ng dông ®· ®îc biÕt ®Õn thêng ®îc b¶o tån, cñng cè, thËm chÝ cã thÓ ®îc c¶i tiÕn, n©ng cÊp thªm. Môc ®Ých cña viÖc ®æi míi s¶n phÈm trong trêng hîp nµy lµ ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó thÞ trêng s¶n phÈm. Trong trêng hîp thø hai, sù ®æi míi s¶n phÈm g¾n víi viÖc thiÕt kÕ nh÷ng s¶n phÈm míi hoµn toµn hoÆc c¶i tiÕn vÒ c¬ b¶n nh÷ng s¶n phÈm ®· ®îc biÕt ®Õn theo híng t¹o cho s¶n phÈm nh÷ng chøc n¨ng míi, nh÷ng gi¸ trÞ sö dông míi, lµm cho s¶n phÈm cã chÊt lîng cao h¬n h¼n, hoÆc lµm cho nã cã kÕt cÊu kh¸c biÖt râ rµng, hoÆc lµm gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch ®¸ng kÓ. 1.3. C¸c thµnh phÇn trong nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm Cã bèn thµnh phÇn c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm. §ã lµ: a. Nghiªn cøu c¬ b¶n lµ nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh lý thuyÕt lµm nÒn t¶ng cho nghiªn cøu øng dông. b. Nghiªn cøu øng dông lµ viÖc vËn dông c¸c kÕt qu¶ cña nghiªn cøu c¬ b¶n vµo thùc tÕ ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cô thÓ. c. Ph¸t triÓn lµ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶ cña nghiªn cøu øng dông vµo ph¸t triÓn s¶n phÈm míi. d. Tæ chøc thùc hiÖn lµ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn viÖc thiÕt kÕ x©y dùng c¸c h×nh mÉu ban ®Çu cña s¶n phÈm, x¸c ®Þnh c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. 1.4. Tæ chøc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi VÒ mÆt néi dung, c«ng t¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi gåm 3 néi dung chñ yÕu sau: Mét lµ, tæ chøc hÖ thèng c¸c bé phËn tham gia c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, thiÕt kÕ s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ míi. Hai lµ, tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, thiÕt kÕ s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ míi. 28
Ba lµ, tæ chøc lùc lîng c¸n bé nghiªn cøu thiÕt kÕ s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ míi. VÒ h×nh thøc tæ chøc, cã thÓ tæ chøc theo ba h×nh thøc ®îc thÓ hiÖn ë c¸c s¬ ®å sau: S¬ ®å 3.1.VÞ trÝ cña nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm trong c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp CÊp c«ng ty CÊp c«ng ty R&D Doanh Doanh Doanh Doanh nghiÖp X R&D R&D nghiÖp Y nghiÖp X nghiÖp Y ty (M« h×nh a) (M« h×nh b) CÊp c«ng ty R&D R&D Doanh Doanh R&D nghiÖp X nghiÖp Y (M« h×nh c) 1.5. Quy tr×nh ph¸t triÓn s¶n phÈm Quy tr×nh ph¸t triÓn s¶n phÈm míi cã 6 bíc ®îc biÓu diÔn qua s¬ ®å sau: S¬ ®å 3.2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n phÈm míi H×nh thµnh ý tëng vÒ Nghiªn cøu kh¶ thi ThiÕt kÕ chi tiÕt s¶n phÈm míi §¸nh gi¸ vµ c¶i tiÕn S¶n xuÊt thö S¶n xuÊt hµng lo¹t Sö dông s¶n phÈm vµ 29 hç trî
Bíc 1: H×nh thµnh ý tëng vÒ s¶n phÈm míi Trªn c¬ së kÕt qu¶ nghiªn cøu thÞ trêng s¶n phÈm hiÖn cã, ngêi ta cã thÓ h×nh thµnh nªn ý tëng s¶n phÈm míi. Nh÷ng ý tëng míi nµy cã thÓ ®îc thu thËp qua c«ng t¸c nghiªn cøu cña b¶n th©n doanh nghiÖp, qua c¸c th«ng tin cña chuyªn ngµnh, qua c¸c quan s¸t cña b¶n th©n c¸n bé nh©n viªn trong c«ng ty, qua c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu cña c¸c bé phËn cã liªn quan vµ c¸c nguån th«ng tin kh¸c. Bíc 2: Nghiªn cøu kh¶ thi Nghiªn cøu kh¶ thi cã c¸c néi dung c¬ b¶n sau: - Ph©n tÝch thÞ trêng ban ®Çu; - T¹o ra mét kh¸i niÖm kh¸c cho s¶n phÈm; - Lµm râ yªu cÇu ho¹t ®éng; - X©y dùng c¸c chØ tiªu thiÕt kÕ vµ thø tù u tiªn cña chóng; - Dù b¸o cã tÝnh logic c¸c yªu cÇu cho s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ duy tr× s¶n phÈm trªn thÞ trêng. Bíc 3: ThiÕt kÕ chi tiÕt s¶n phÈm S¶n phÈm cña giai ®o¹n nµy lµ mét hÖ thèng nh÷ng b¶n vÏ, nh÷ng b¶n thiÕt kÕ víi nh÷ng møc ®é cô thÓ vµ néi dung kh¸c nhau liªn quan ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lu th«ng khai th¸c, sö dông c¸c s¶n phÈm ®ã. Trong nhiÒu trêng hîp viÖc thiÕt kÕ chØ ®îc coi lµ hoµn thµnh khi cã m« h×nh m« pháng s¶n phÈm míi. Bíc 4: S¶n xuÊt thö Bíc 5: S¶n xuÊt hµng lo¹t Bíc 6: Sö dông s¶n phÈm vµ hç trî II. Lùa chän qu¸ tr×nh c«ng nghÖ 2.1. Kh¸i niÖm Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ lµ tÊt c¶ nh÷ng ph¬ng thøc, nh÷ng qu¸ tr×nh ®îc sö dông ®Ó chuyÓn ho¸ c¸c nguån lùc thµnh s¶n phÈm vµ dÞch vô. Môc tiªu cña viÖc lùa chän qu¸ tr×nh c«ng nghÖ lµ t×m ra mét ph¬ng thøc, mét qu¸ tr×nh tèt nhÊt ®Ó lu«n ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña kh¸ch hµng, b¶o ®¶m chÊt lîng s¶n phÈm trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp. 2.2. C¸c lo¹i qu¸ tr×nh c«ng nghÖ a. S¶n xuÊt theo dù ¸n (Project technology): Dù ¸n s¶n xuÊt lµ mét tËp hîp c¸c c«ng viÖc trong mét thÓ thèng nhÊt bÞ giíi h¹n vÒ mÆt tµi chÝnh vµ thêi gian thùc hiÖn, 30
nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. §©y lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm mang tÝnh ®¬n chiÕc, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng lÆp l¹i; kh«ng æn ®Þnh c¶ vÒ mÆt kh«ng gian vµ thêi gian; c¬ cÊu tæ chøc bÞ x¸o trén. b. Cöa hµng c«ng viÖc (Job shop): Lµ mét lo¹i qu¸ tr×nh c«ng nghÖ thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm ®îc thiÕt kÕ theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng víi sè lîng nhá, chñng lo¹i nhiÒu. VÝ dô: cöa hµng in biÓu mÉu, cardvisit... ë ®©y mçi s¶n phÈm chØ sö dông mét phÇn rÊt nhá nh©n lùc cña doanh nghiÖp; lÖnh s¶n xuÊt phøc t¹p; thêi gian gi¸n ®o¹n lín; viÖc sö dông thiÕt bÞ kh«ng hiÖu qu¶ do mét sè thiÕt bÞ th× ®îc sö dông vît qu¸ c«ng suÊt trong khi ®ã mét sè kh¸c l¹i kh«ng ®îc sö dông. c. Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ theo lo¹t (Batch technology): §©y lµ bíc ph¸t triÓn tiÕp theo cña cöa hµng c«ng viÖc víi c¸c s¶n phÈm ®· ®îc tiªu chuÈn ho¸, tuy nhiªn møc ®é tiªu chuÈn ho¸ kh«ng cao b»ng s¶n xuÊt d©y chuyÒn. Gièng nh cöa hµng c«ng viÖc, lo¹i qu¸ tr×nh c«ng nghÖ nµy thÝch hîp víi c¸c s¶n phÈm cã chñng lo¹i biÕn ®æi cao nhng sè lîng mçi lo¹i võa ph¶i. Nã thÝch hîp víi viÖc s¶n xuÊt ®Ó kho h¬n lµ s¶n xuÊt theo ®¬n hµng cña kh¸ch hµng. C¸c cöa hµng s¶n xuÊt b¸nh ngät lµ mét vÝ dô cho lo¹i h×nh c«ng nghÖ nµy. HÖ thèng s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së qu¸ tr×nh c«ng nghÖ nµy kh¸ linh ho¹t, cã kh¶ n¨ng thÝch øng cao, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ®a d¹ng cña kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, triÓn khai, ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh¸ phøc t¹p; khã kiÓm so¸t ®îc chÊt lîng vµ khã c©n b»ng ®îc nhiÖm vô s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cao. d. S¶n xuÊt theo d©y chuyÒn: thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm cã chñng lo¹i Ýt, s¶n phÈm ®îc tiªu chuÈn ho¸ cao, sè lîng mçi lo¹i lín. e. C«ng nghÖ s¶n xuÊt liªn tôc (continuous): §©y lµ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cã khèi lîng s¶n phÈm lín, chñng lo¹i Ýt, mang tÝnh chuyªn m«n ho¸, tù ®éng ho¸ cao; tËp trung vèn lín. §Æc ®iÓm cña lo¹i c«ng nghÖ nµy: M¸y mãc thiÕt bÞ ®îc bè trÝ theo d©y chuyÒn; s¶n phÈm di chuyÓn thµnh dßng liªn tôc; m¸y mãc thiÕt bÞ chuyªn dïng; lao ®éng ®îc chuyªn m«n ho¸ cao; lÖnh ®iÒu hµnh s¶n xuÊt Ýt; dÔ kiÓm so¸t ®îc nguyªn liÖu vµ hµng tån kho; lîng s¶n phÈm dë dang Ýt; chi phÝ cè ®Þnh cao nhng chi phÝ biÕn ®æi thÊp. 2.3. Chu kú sèng cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cã chu kú sèng liªn quan ®Õn chu kú sèng cña s¶n phÈm ®îc chØ ra ë h×nh 3.1. 31
Chi phÝ s¶n xuÊt b.qu©n 1 ®¬n vÞ Cöa hµng S.xuÊt theo s¶n xuÊt s¶n xuÊt C«ng viÖc lo¹t d©y chuyÒn liªn tôc Giíi thiÖu Ph¸t triÓn Hng thÞnh Suy gi¶m T/gian H×nh 3.1: Chu kú sèng cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ 2.4. Lùa chän qu¸ tr×nh c«ng nghÖ Trªn c¬ së giai ®o¹n hiÖn t¹i cña chu kú sèng cña s¶n phÈm chÝnh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän cho m×nh mét lo¹i qu¸ tr×nh c«ng nghÖ trong sè c¸c lo¹i ®· nghiªn cøu dùa trªn ma trËn qu¸ tr×nh - s¶n phÈm ®îc tr×nh bµy díi ®©y. Khi s¶n phÈm cña doanh nghiÖp chuyÓn sang giai ®o¹n kh¸c, c¬ cÊu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng ph¶i chuyÓn theo. Sè lîng Ýt, tiªu Sè lîng s¶n Sè lîng s¶n Mét lo¹i s¶n chuÈn ho¸ thÊp. phÈm Ýt, chñng phÈm nhiÒu, phÈm ®îc tiªu Lo¹i qu¸ tr×nh Mét lo¹i s¶n lo¹i nhiÒu chñng lo¹i võa chuÈn ho¸ cao, phÈm ph¶i sè lîng lín S¶n xuÊt theo CL kh«ng hiÖu dù ¸n qu¶ Cöa hµng c«ng viÖc C«ng nghÖ theo ChiÕn lîc cã hiÖu qu¶ nhãm s¶n phÈm S¶n xuÊt theo d©y chuyÒn CL kh«ng S¶n xuÊt liªn hiÖu tôc qu¶ 32
III. Ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt 3.1. Kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i c«ng suÊt 3.1.1. Kh¸i niÖm: C«ng suÊt lµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ vµ d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp trong mét ®¬n vÞ thêi gian. Nã thêng ®îc ®o b»ng s¶n lîng ®Çu ra cña mét doanh nghiÖp hoÆc sè lîng ®¬n vÞ ®Çu vµo ®îc sö dông ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Cã thÓ xem vÝ dô vÒ c¸ch ®o lêng c«ng suÊt ë mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë b¶ng sau: B¶ng 3.2 Lo¹i h×nh doanh nghiÖp §¬n vÞ ®o lêng c«ng suÊt §o b»ng s¶n lîng ®Çu ra ChÕ t¹o « t« Sè lîng « t« S¶n xuÊt thÐp TÊn thÐp S¶n xuÊt ®iÖn Mega o¸t S¶n xuÊt l¬ng thùc TÊn thãc §o b»ng s¶n lîng ®Çu vµo BÖnh viÖn Sè giêng bÖnh H·ng hµng kh«ng Sè chç ngåi R¹p h¸t Sè chç ngåi Nhµ hµng Sè chç ngåi hay sè bµn Trêng ®¹i häc Sè lîng sinh viªn hay sè lîng khoa Cöa hµng th¬ng m¹i DiÖn tÝch mÆt b»ng cöa hµng 3.1.2. C¸c lo¹i c«ng suÊt a. C«ng suÊt thiÕt kÕ: lµ c«ng suÊt tèi ®a mµ doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn ®îc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt kÕ. b. C«ng suÊt hiÖu qu¶: lµ tæng ®Çu ra tèi ®a mµ doanh nghiÖp mong muèn cã thÓ ®¹t ®îc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm, dÞch vô, tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn, quy tr×nh c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, kÕ ho¹ch b¶o dìng, duy tr× m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c©n ®èi c¸c ho¹t ®éng. C«ng suÊt hiÖu qu¶ ®îc biÓu thÞ b»ng møc ®é sö dông c«ng suÊt thiÕt kÕ (% so víi c«ng suÊt thiÕt kÕ). c. C«ng suÊt thùc tÕ: lµ khèi lîng s¶n phÈm ®¹t ®îc trong thùc tÕ. Ba kh¸i niÖm trªn ®îc dïng lµm c¬ së ®Ó tÝnh hai chØ tiªu: møc hiÖu qu¶ vµ møc ®é sö dông cña c«ng suÊt. Chóng ®îc biÓu diÔn díi d¹ng c¸c c«ng thøc sau: 33
C«ng suÊt thùc tÕ Møc hiÖu qu¶ = × 100 (%) C«ng suÊt hiÖu qu¶ C«ng suÊt thùc tÕ Møc ®é sö dông = × 100 (%) C«ng suÊt thiÕt kÕ 3.1.3. C¨n cø ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt - Nhu cÇu thÞ trêng: Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng cÇn ho¹ch ®Þnh, lùa chän c«ng suÊt lµ sù ¶nh hëng tiÒm Èn cña nã tíi kh¶ n¨ng ®¸p øng cña doanh nghiÖp ®èi víi nhu cÇu vÒ s¶n phÈm, dÞch vô trong t¬ng lai. - Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt: NÕu nhu cÇu cña thÞ trêng vÒ s¶n phÈm vµ dÞch vô thÊp h¬n so víi c«ng suÊt x©y dùng sÏ g©y l·ng phÝ lín vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt thËm chÝ dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n cña doanh nghiÖp. - Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t cña doanh nghiÖp. - ViÖc ®¶m b¶o c¸c nguån lùc l©u dµi cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. 3.2. C¸c bíc tiÕn hµnh ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt §Ó tiÕn hµnh ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt, cÇn tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau: Bíc 1: §¸nh gi¸ c«ng suÊt hiÖn cã cña doanh nghiÖp Trong bíc nµy cÇn ph©n tÝch ®Æc ®iÓm lo¹i h×nh s¶n xuÊt ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ c«ng suÊt cña doanh nghiÖp cho phï hîp. Ngoµi ra còng cÇn chó ý ®Õn nh÷ng khã kh¨n khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c«ng suÊt do sù biÕn ®éng hµng ngµy cña lao ®éng, m¸y mãc, thiÕt bÞ,... §iÒu nµy cã ¶nh hëng lín ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c«ng suÊt hiÖn cã cña doanh nghiÖp. Bíc 2: ¦íc tÝnh nhu cÇu c«ng suÊt Nhu cÇu c«ng suÊt ®îc dù tÝnh c¨n cø vµo dù b¸o nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô trªn thÞ trêng trong t¬ng lai (ng¾n h¹n vµ dµi h¹n). Sau ®ã, tiÕn hµnh so s¸nh nhu cÇu víi c«ng suÊt hiÖn cã ®Ó cã c¸c quyÕt ®Þnh vÒ c«ng suÊt ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho thÝch hîp. Bíc 3: X¸c ®Þnh c¸c chiÕn lîc cho sù thay ®æi c«ng suÊt C¨n cø vµo kÕt qu¶ dù b¸o nhu cÇu c«ng suÊt, ngêi ta cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh c«ng suÊt cho t¬ng lai ng¾n h¹n vµ dµi h¹n nh sau: a. §èi phã ng¾n h¹n (díi mét n¨m) Cã thÓ tãm t¾t c¸c chiÕn lîc thay ®æi c«ng suÊt ng¾n h¹n ë b¶ng 3.3 34
B¶ng 3.3 Lo¹i Ho¹t ®éng Tån kho s¶n phÈm trong giai ®o¹n cã nhu cÇu thÊp ®Ó ®¸p øng cho Tån kho nhu cÇu ë giai ®o¹n sau. Trong giai ®o¹n cã nhu cÇu cao, cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hµng ®Æt cäc §Æt cäc tríc tríc Huy ®éng nh©n Thuª nh©n c«ng trong giai ®o¹n cã nhu cÇu cao vµ sa th¶i khi nhu lùc cÇu xuèng thÊp. Thay ®æi tèc ®é T¨ng giê hoÆc cho c«ng nh©n lµm viÖc b¸n thêi gian trong giai ®o¹n lµm viÖc nhu cÇu lªn cao hoÆc xuèng thÊp. §µo t¹o c«ng nh©n theo híng lµm mét viÖc nhng biÕt nhiÒu viÖc. §µo t¹o nh©n §©y lµ mét gi¶i ph¸p thay thÕ cho viÖc thuª thªm hay sa th¶i c«ng viªn nh©n khi nhu cÇu thay ®æi. ThiÕt kÕ qu¸ Thay ®æi néi dung c«ng viÖc t¹i mçi n¬i lµm viÖc ®Ó t¨ng n¨ng suÊt. tr×nh Thuª c¸c doanh nghiÖp kh¸c lµm gia c«ng cho m×nh ë giai ®o¹n cã Hîp ®ång phô nhu cÇu cao, hoÆc lµm gia c«ng cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c khi nhu cÇu xuèng thÊp. Trong giai ®o¹n cã nhu cÇu thÊp, thùc hiÖn viÖc b¶o dìng m¸y Duy tr× b¶o mãc thiÕt bÞ ®Ó ®Õn giai ®o¹n cã nhu cÇu cao cã thÓ ho¹t ®éng tèt dìng m¸y mãc h¬n. b. §èi phã dµi h¹n: cã thÓ thùc hiÖn theo hai híng: Ø Më réng: Khi më réng c«ng suÊt, cÇn quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò: chi phÝ, lîi nhuËn vµ rñi ro. Ø Duy tr× hoÆc gi¶m c«ng suÊt: c¾t gi¶m c«ng suÊt thêng liªn quan ®Õn b¸n nhµ xëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu tån kho vµ sa th¶i lao ®éng. Khi nhu cÇu gi¶m liªn tôc, chóng ta cã thÓ chÊm døt ho¹t ®éng cña nhµ m¸y. Bíc 4: §¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu tµi chÝnh, kinh tÕ vµ c«ng nghÖ cña tõng ph¬ng ¸n. Bíc 5: Lùa chän ph¬ng ¸n c«ng suÊt thÝch hîp nhÊt víi t×nh h×nh thùc tÕ cu¶ doanh nghiÖp. 35
B C S¶n phÈm A Tæng C«ng suÊt D t0 t1 t2 t3 t4 H×nh 3.2. Sö dông c«ng suÊt theo c¸c giai ®o¹n cña s¶n phÈm 3.3. C¸c m« h×nh ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt Cã mét vµi m« h×nh ®îc sö dông ®Ó ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt: Ph©n tÝch gi¸ trÞ hiÖn t¹i ®îc dïng khi ta cã gi¸ trÞ cña dßng vèn ®Çu t; M« h×nh ho¹ch ®Þnh tæng hîp ®îc sö dông ®Ó t×m gi¶i ph¸p sö dông tèt nhÊt c«ng suÊt hiÖn cã trong giai ®o¹n ng¾n; Ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn cã thÓ dïng ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng s¶n phÈm t¹i ®iÓm hoµ vèn khi so s¸nh chi phÝ víi doanh thu. Trong phÇn nµy, chóng t«i tËp trung giíi thiÖu m« h×nh chñ yÕu ®îc sö dông ®Ó ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt ng¾n h¹n: Bµi to¸n quy ho¹ch tuyÕn tÝnh. Sau ®ã, chóng ta sÏ ¸p dông m« h×nh thø 2: ph©n tÝch c©y quyÕt ®Þnh ®èi víi vÊn ®Ò më réng c«ng suÊt dµi h¹n. 3.3.1. Bµi to¸n quy ho¹ch tuyÕn tÝnh ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh c«ng suÊt ng¾n h¹n trong trêng hîp doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm víi mét nguån lùc nhÊt ®Þnh VÝ dô ®Çu tiªn ¸p dông m« h×nh sÏ ph¶n ¸nh nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ®o lêng c«ng suÊt trong mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. Khi th¶o luËn vÒ vÝ dô díi ®©y cña c«ng ty ELG, chóng t«i sÏ chØ cho b¹n ®äc mét c¸ch t×m kiÕm tèt nhÊt c¸ch sö dông c«ng suÊt trong mét kÕ ho¹ch ng¾n h¹n. VÝ dô: C«ng ty ELG s¶n xuÊt 2 lo¹i Radio: radio x¸ch tay (PR) vµ radio v« tuyÕn (CB). Ngêi qu¶n trÞ phßng kinh doanh nãi :” Chóng t«i cã thÓ b¸n hÕt nh÷ng s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt trong t¬ng lai”. Sau ®ã C« Êy hái Gi¸m ®èc s¶n xuÊt:” C«ng suÊt b×nh qu©n th¸ng cña C«ng ty lµ bao nhiªu?”. Ngêi gi¸m ®èc s¶n xuÊt tr¶ l¬× r»ng 36
c«ng suÊt phô thuéc vµo sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. “ Hai s¶n phÈm cña chóng ta, mçi c¸i cã yªu cÇu vÒ sè lîng kh¸c nhau cña ba lo¹i lao ®éng: lao ®éng s¶n xuÊt trùc tiÕp trªn d©y chuyÒn, phôc vô s¶n xuÊt vµ lao ®éng gi¸m s¸t. Trong th¸ng tíi, chóng ta sÏ cã 316 giê lao ®éng phôc vô s¶n xuÊt, 354 giê lao ®éng trùc tiÕp trªn d©y chuyÒn, vµ 62 giê lao ®éng gi¸m s¸t. V× vËy, c«ng suÊt sÏ phô thuéc vµo sè lîng c¸c lo¹i s¶n phÈm mµ chóng ta sÏ s¶n xuÊt”. BiÕt r»ng, mçi CB yªu cÇu 0,4 giê lao ®éng phôc vô s¶n xuÊt, 0,5 giê lao ®éng trùc tiÕp trªn d©y chuyÒn vµ 0,05 giê lao ®éng gi¸m s¸t. Mçi s¶n phÈm cña PR yªu cÇu 0,5 giê lao ®éng phôc vô s¶n xuÊt, 0,3 giê lao ®éng trùc tiÕp trªn d©y chuyÒn vµ 0,1 giê lao ®éng gi¸m s¸t. Mçi CB b¸n ra t¹o ra mét kho¶n lîi nhuËn lµ 50$ vµ PR thu ®îc 40$. C«ng suÊt cña nhµ m¸y trong th¸ng tíi lµ bao nhiªu? Sè lîng cña mçi lo¹i CB vµ PR nªn s¶n xuÊt lµ bao nhiªu lµ cã hiÖu qu¶ nhÊt? VÊn ®Ò kÕt hîp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm ph¶i ®èi mÆt víi mét nguån lùc h¹n chÕ chÝnh lµ vÊn ®Ò cña c«ng ty ELG. Nã ®îc tãm t¾t ë b¶ng 3.4. B¶ng 3.4 Nhu cÇu vÒ mçi lo¹i lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt Sè lîng lao ®éng C¸c lo¹i lao ®éng ra 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm (Giê) cã thÓ huy ®éng CB PR (Giê) Phôc vô s¶n xuÊt 0,4 0,5 316 S¶n xuÊt trùc tiÕp 0,5 0,3 354 Gi¸m s¸t 0,05 0,1 62 C«ng suÊt trong th¸ng tíi cña c«ng ty ELG sÏ phô thuéc vµo sù kÕt hîp s¶n xuÊt hai lo¹i s¶n phÈm trªn. NÕu tÊt c¶ nguån lao ®éng cu¶ th¸ng tíi ®îc sö dông chØ ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i Ra®io CB th×: Sè lîng lao ®éng gi¸n tiÕp cã thÓ s¶n xuÊt ®îc: 316 giê : 0,4 giê/mét s¶n phÈm = 790 s¶n phÈm Sè lao ®éng trùc tiÕp trªn d©y chuyÒn sÏ s¶n xuÊt ®îc: 354 giê : 0,5 giê/s¶n phÈm = 708 s¶n phÈm Sè lao ®éng gi¸m s¸t cã thÓ s¶n xuÊt ®îc: 62 giê : 0,05 giê/s¶n phÈm = 1240 s¶n phÈm. Khi mét CB yªu cÇu tÊt c¶ ba lo¹i lao ®éng trªn, sè lîng tèi ®a cña CB cã thÓ s¶n xuÊt sÏ lµ sè nhá nhÊt trong c¸c sè trªn, 708 ®¬n vÞ. Nãi c¸ch kh¸c, chóng ta cã thÓ chØ s¶n xuÊt m¸y PR. NÕu mçi lo¹i lao ®éng dµnh hÕt cho viÖc s¶n xuÊt PR, sè lao 37
®éng phôc vô, lao ®éng trùc tiÕp trªn d©y chuyÒn vµ lao ®éng gi¸m s¸t cã thÓ s¶n xuÊt lÇn lît lµ 632, 1180 vµ 620 s¶n phÈm PR. Sè lîng tèi ®a PR cã thÓ ®îc s¶n xuÊt lµ 620. Sù c©n nh¾c vÒ mÆt c«ng suÊt cña c«ng ty ELG sÏ lµ (1)708 s¶n phÈm CB b»ng viÖc sö dông toµn bé lao ®éng trùc tiÕp trªn d©y chuyÒn; (2) 620 s¶n phÈm PR b»ng viÖc sö dông toµn bé lao ®éng gi¸m s¸t; hay (3) kÕt hîp s¶n xuÊt c¶ CB vµ PR. Sù kÕt hîp tèt nhÊt gi÷a CB vµ PR lµ bao nhiªu? Nãi c¸ch kh¸c, cã c¸ch tèt nhÊt nµo ®Ó sö dông c«ng suÊt hiÖn cã trong kÕ ho¹ch ng¾n h¹n cña c«ng ty? C©u hái nµy sÏ ®îc tr¶ lêi khi chóng ta ¸p dông Bµi to¸n quy ho¹ch tuyÕn tÝnh. §Ó ¸p dông bµi to¸n quy ho¹ch tuyÕn tÝnh trong ho¹ch ®Þnh c«ng suÊt ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp chóng ta tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau: Bíc 1: X¸c ®Þnh biÕn quyÕt ®Þnh §èi víi c«ng ty ELG, cã hai biÕn quyÕt ®Þnh - Sè lîng m¸y CB (ký hiÖu X1) vµ sè lîng m¸y PR (ký hiÖu X2) sÏ ®îc s¶n xuÊt trong th¸ng tíi. Bíc 2: X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®o lêng “tèt nhÊt” hoÆc “kÐm nhÊt” cña mçi quyÕt ®Þnh. ChØ tiªu ®èi víi c«ng ty ELG lµ tæng lîi nhuËn ph¶i ®¹t tèi ®a. Tøc lµ: F = LNCB ×X1 + LNPR× X2 ⇒ max Hay: F = 50X1 + 40 X2 ⇒ max Bíc 3: X¸c ®Þnh c¸c giíi h¹n vÒ sè lîng s¶n phÈm sÏ ®îc s¶n xuÊt. Giíi h¹n cho X1 vµ X2 nh sau: Nguån Sö dông nguån Giíi h¹n nguån Phôc vô s¶n xuÊt 0,4X1 + 0,5X2 ≤ 316 S¶n xuÊt trùc tiÕp 0,5X1 + 0,3X2 ≤ 354 Gi¸m s¸t 0,05 X1 + 0,1X2 ≤ 62 Bíc 4: ¸p dông thuËt to¸n ®¬n h×nh ®Ó t×m ph¬ng ¸n tèi u Tríc hÕt chóng ta chuyÓn bµi to¸n vÒ d¹ng chÝnh t¾c: F = 50X1 + 40 X2 ⇒ max 0,4X1 + 0,5X2 + S1 = 316 0,5X1 + 0,3X2 + S2 = 354 0,05 X1 + 0,1X2 + S3 = 62 38
Sau ®ã, ta lËp b¶ng tÝnh to¸n ®Ó t×m ph¬ng ¸n tèi u. KÕt qu¶ nh sau: X1 X2 S1 S2 S3 X Cij PA 50 40 0 0 0 S1 0 316 0,4 0,5 1 0 0 S2 0 354 0,5 0,3 0 1 0 S3 0 62 0,05 0,1 0 0 1 0 -50 -40 0 0 0 S1 0 32,8 0 0,26 1 -0,8 0 X1 50 708 1 0,6 0 2 0 S3 0 26,6 0 0,07 0 -0,1 1 35.400 0 -10 0 100 0 X2 40 126,15 0 1 3,8 -3,07 0 X1 50 632,3 1 0 -2,3 3,84 0 S3 0 17,7 0 0 -0,27 -0,115 1 36.661 0 0 37 69,2 0 Gi¶i ph¸p tèi u lµ s¶n xuÊt 632 CB vµ 126 PR sÏ cho lîi nhuËn tèi ®a lµ 36.661 USD. VÒ sö dông nguån lao ®éng, ph¬ng ¸n trªn cho phÐp sö dông hÕt sè lao ®éng phôc vô vµ sè lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt trªn d©y chuyÒn. Riªng lao ®éng gi¸m s¸t cã d ra 17,7 giê. 3.3.2. Sö dông lý thuyÕt quyÕt ®Þnh trong lùa chän c«ng suÊt 3.3.2.1. C¸c t×nh huèng trong viÖc ra quyÕt ®Þnh Ø Ra quyÕt ®Þnh trong ®iÒu kiÖn ch¾c ch¾n, trong ®ã ngêi ra quyÕt ®Þnh biÕt ch¾c ch¾n hËu qu¶ hay kÕt qu¶ cña bÊt kú quyÕt ®Þnh ®îc lùa chän nµo. VÝ dô: Khi göi tiÕt kiÖm, ta biÕt ch¾c ch¾n sè tiÒn l·i thu ®îc sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Ø Ra quyÕt ®Þnh trong ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n trong ®ã ngêi ra quyÕt ®Þnh kh«ng biÕt ®iÒu g× sÏ x¶y ra ®èi víi kÕt qu¶ cña mçi c¸ch lùa chän. ThÝ dô: trong 5 n¨m tíi thÕ giíi cã trõ ®îc bÖnh SIDA hay kh«ng lµ mét ®iÒu b©y giê kh«ng thÓ nãi tríc ®îc. Ø Ra quyÕt ®Þnh díi ®iÒu kiÖn rñi ro, trong ®ã ngêi ra quyÕt ®Þnh biÕt ®îc x¸c suÊt x¶y ra ®èi víi kÕt qu¶ cña ph¬ng thøc ®· lùa chän. VÝ dô: ta kh«ng biÕt ch¾c lµ ngµy mai cã ma hay kh«ng? Tuy nhiªn, ta cã thÓ biÕt ®îc vµo mïa ma ë miÒn Trung, x¸c suÊt cã ma lµ 50%. Khi ra quyÕt ®Þnh díi ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n, ngêi ra quyÕt ®Þnh kh«ng biÕt ®îc hËu qu¶ hµnh ®éng cña m×nh sÏ nh thÕ nµo. Cßn khi ra quyÕt ®Þnh díi ®iÒu 39
kiÖn rñi ro, ngêi ra quyÕt ®Þnh sÏ cè g¾ng tèi ®a ho¸ phóc lîi mong ®îi cña m×nh. C¸ch tiÕp cËn ra quyÕt ®Þnh ®iÓn h×nh lµ tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ tiÒn tÖ mong ®îi. 3.3.2.2. Mét sè thuËt ng÷ cÇn n¾m - Sù lùa chän: C¸ch thøc hµnh ®éng hoÆc chiÕn lîc mµ ngêi ra quyÕt ®Þnh cã thÓ lùa chän. Khi dïng c©y quyÕt ®Þnh, sù lùa chän nµy ®îc biÓu diÔn b»ng nót « vu«ng . - Tr¹ng th¸i tù nhiªn: ViÖc x¶y ra t×nh huèng mµ ngêi ra quyÕt ®Þnh kiÓm so¸t ®îc rÊt Ýt hoÆc kh«ng kiÓm so¸t ®îc. Nã ®îc biÓu diÔn b»ng nót trßn Ο. Trong lý thuyÕt quyÕt ®Þnh, ngêi ta cã thÓ sö dông b¶ng quyÕt ®Þnh hoÆc c©y quyÕt ®Þnh ®Ó lùa chän ph¬ng ¸n tèi u cña m×nh. VÒ b¶n chÊt, hai c¸ch sö dông nµy lµ t¬ng ®¬ng nhau. 3.3.2.3. C¸c ph¬ng ph¸p sö dông ®Ó lùa chän ph¬ng ¸n c«ng suÊt tèi u Sö dông b¶ng quyÕt ®Þnh B¶ng quyÕt ®Þnh cho ta biÕt ®èi víi bÊt kú sù lùa chän ë mét tr¹ng th¸i tù nhiªn nµo còng cho ta mét kÕt qu¶ biÓu thÞ b»ng gi¸ trÞ tiÒn tÖ. a. Ra quyÕt ®Þnh díi ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n Khi ta hoµn toµn kh«ng ch¾c ch¾n lµ tr¹ng th¸i tù nhiªn sÏ x¶y ra nh thÕ nµo, ngay c¶ x¸c xuÊt kÕt qu¶ s¶y ra trong mçi trêng hîp còng kh«ng biÕt th× ta cã thÓ chän 1 trong 3 chØ tiªu ®Ó ra quyÕt ®Þnh. §ã lµ: - Maximax (chØ tiªu l¹c quan): ChØ tiªu nµy gióp ta t×m ra c¸ch lùa chän tèi u trong c¸c c¸ch lùa chän ®· cho kÕt qu¶ tèi ®a. - Maximin (chØ tiªu bi quan): §èi víi chØ tiªu nµy, ta chän ra trong sè c¸c c¸ch lùa chän cã kÕt qu¶ tèi thiÓu, lÊy ra c¸i tèi ®a. - May rñi ngang nhau: ChØ tiªu nµy gióp ta t×m ra kÕt qu¶ trung b×nh lín nhÊt trong sè c¸c c¸ch lùa chän. VÝ dô: C«ng ty bia HuDa ®ang xem xÐt viÖc më mét ph©n xëng s¶n xuÊt bia ®en xuÊt khÈu. Cã ba ph¬ng ¸n vÒ c«ng suÊt nh sau: - X©y dùng mét nhµ m¸y lín cã c«ng suÊt 250.000 lÝt/n¨m (S1) - X©y dùng mét nhµ m¸y võa, cã c«ng suÊt 100.000 lÝt/n¨m (S2) - X©y dùng mét nhµ m¸y nhá cã c«ng suÊt 50.000 lÝt/n¨m (S3) T×nh h×nh thÞ trêng vÒ s¶n phÈm cña C«ng ty cã thÓ lµ thuËn lîi (nhu cÇu ngµy 40
cµng cao); kh«ng thuËn lîi (nhu cÇu thÊp vµ ngµy cµng gi¶m). Sau khi tÝnh to¸n thu chi, bé phËn Tµi vô cña C«ng ty ®· dù kiÕn ®îc b¶ng lêi lç sau: B¶ng 3.5 §VT: 103 USD Ph¬ng ¸n c«ng suÊt ThÞ trêng thuËn lîi ThÞ trêng kh«ng thuËn lîi C«ng suÊt lín 100 - 90 C«ng suÊt võa 60 - 10 C«ng suÊt nhá 40 -5 C¨n cø vµo c¸c c¸ch lùa chän trªn, chóng ta x©y dùng b¶ng quyÕt ®Þnh nh sau: B¶ng 3.6 §VT : 103 USD Tr¹ng th¸i thÞ trêng C¸ch lùa chän PA c«ng Kh«ng May rñi suÊt ThuËn lîi Maximax Maximin thuËn lîi ngang nhau S1 100 - 90 100 - 90 5 S2 60 - 10 60 - 10 25 S3 40 -5 40 -5 17,5 Theo chØ tiªu l¹c quan, ta chän ph¬ng ¸n S1 (x©y dùng nhµ m¸y cã c«ng suÊt 250.000lÝt/n¨m); Theo chØ tiªu bi quan (maximin), ta chän ph¬ng ¸n (S3) x©y dùng nhµ m¸y cã c«ng suÊt 50.000 lÝt/n¨m; Theo chØ tiªu may rñi ngang nhau, ta chän ph¬ng ¸n (S2), x©y dùng nhµ m¸y cã c«ng suÊt lín 100.000 lÝt/n¨m. b. Ra quyÕt ®Þnh díi ®iÒu kiÖn rñi ro §ã lµ t×nh tr¹ng lÊy quyÕt ®Þnh theo x¸c suÊt. Cã nhiÒu tr¹ng th¸i tù nhiªn cã thÓ x¶y ra, mçi tr¹ng th¸i cã mét x¸c suÊt riªng. NÕu c¸c sè liÖu trong b¶ng quyÕt ®Þnh cã c¸c gi¸ trÞ cã ®iÒu kiÖn vµ x¸c suÊt ph©n bè cho mçi tr¹ng th¸i tù nhiªn th× ta cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ mong ®îi b»ng tiÒn (EMV) cña c¸c c¸ch lùa chän. C¸ch lùa chän nµo cã EMV lín nhÊt thêng ®îc dïng ®Ó ra quyÕt ®Þnh. C«ng thøc tÝnh EMV nh sau: EMVi = ∑ EMVij Sij ⇒ Max Trong ®ã: EMVi: gi¸ trÞ tiÒn tÖ mong ®îi cña ph¬ng ¸n i EMVij : Gi¸ trÞ mong ®îi cña t×nh huèng J cña ph¬ng ¸n i Sij: X¸c suÊt cña t×nh huèng j cña ph¬ng ¸n i. VÝ dô: Còng vÝ dô trªn, nÕu kh«ng ®iÒu tra thÞ trêng, bé phËn Marketing cña C«ng ty íc lîng x¸c suÊt x¶y ra cña c¸c lo¹i thÞ trêng nh sau: B¶ng 3.7 41
Ph¬ng ¸n c«ng X¸c suÊt cña tõng tr¹ng th¸i thÞ trêng Tæng x¸c suÊt suÊt ThuËn lîi Kh«ng thuËn lîi S1 0,5 0,5 1.0 S2 0.5 0.5 1.0 S3 0.6 0.4 1.0 Tõ sè liÖu cña b¶ng 3.5 vµ 3.7, ta cã thÓ tÝnh ®îc nh sau: EMVS1 = 100 × 0,5 + (- 90) × 0,5 = 5 EMVS2 = 60 ×0,5 + (-10) × 0,5 = 25 EMVS3 = 40 × 0,6 + (-5) × 0,4 = 22 Ta chän ph¬ng ¸n S2, tøc lµ x©y dùng nhµ m¸y c«ng suÊt võa. c. ChuyÓn viÖc ra quyÕt ®Þnh lùa chän c«ng suÊt tõ ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n sang ®iÒu kiÖn ch¾c ch¾n Khi doanh nghiÖp kh«ng cã th«ng tin chÝnh x¸c vÒ thÞ trêng sÏ ph¶i lùa chän ph¬ng ¸n c«ng suÊt trong ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n. ViÖc lùa chän nµy sÏ cã møc ®é m¹o hiÓm nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ cã thÓ cã c¸c c¬ quan t vÊn, hoÆc ®iÒu tra nghiªn cøu thÞ trêng cã ®îc nh÷ng th«ng tin ch¾c ch¾n vÒ nhu cÇu thÞ trêng muèn b¸n l¹i th«ng tin ®ã cho doanh nghiÖp. Mua l¹i th«ng tin chÝnh x¸c ®ã sÏ gióp doanh nghiÖp chuyÓn tõ viÖc ra quyÕt ®Þnh lùa chän ph¬ng ¸n c«ng suÊt trong ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n sang quyÕt ®Þnh ch¾c ch¾n, kh«ng ph¶i chÞu rñi ro n÷a. Tuy nhiªn, ®Ó cã ®îc c¸c th«ng tin ®ã, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ mét gÝa nhÊt ®Þnh. Gi¸ tèi ®a ph¶i tr¶ khi mua th«ng tin chÝnh x¸c gäi lµ gi¸ trÞ mong ®îi cña c¸c th«ng tin hoµn h¶o. C«ng thøc tÝnh: EVPI = EMVmc - EMV1 Trong ®ã: EVPI : gi¸ trÞ mong ®îi cña th«ng tin hoµn h¶o EMVmc : Gi¸ trÞ mong ®îi trong ®iÒu kiÖn ch¾c ch¾n EMV1: Gi¸ trÞ mong ®îi trong ®iÒu kiÖn rñi ro VÝ dô: §Ó thËn träng gi¸m ®èc ®Ò nghÞ xem xÐt thªm ph¬ng ¸n ®Æt mua th«ng tin thÞ trêng cña mét c«ng ty dÞch vô th«ng tin cã uy tÝn. C«ng ty dÞch vô th«ng tin yªu cÇu tr¶ cho hä 4000 USD ®Ó hä tiÕn hµnh ®iÒu tra thÞ trêng vµ tÝnh to¸n c¸c x¸c suÊt cÇn thiÕt. KÕt qu¶, c«ng ty dÞch vô ®· tÝnh ®îc c¸c lo¹i x¸c suÊt theo 2 híng ®iÒu tra thÞ trêng: T1: Híng thuËn lîi. Tøc lµ tæ chøc ®iÒu tra ë n¬i thÞ trêng thuËn lîi hoÆc thêi 42
gian thuËn lîi P(T1) = 0,7. T2: Híng kh«ng thuËn lîi. Tøc lµ tæ chøc ®iÒu tra ë n¬i thÞ trêng kh«ng thuËn lîi hoÆc thêi gian kh«ng thuËn lîi P(T2) = 0,3. C¸c gi¸ trÞ x¸c suÊt tÝnh ®îc cho ë b¶ng sau: B¶ng 3.8 TT kh«ng Híng ®iÒu tra PA c«ng suÊt TT thuËn lîi Tæng x¸c suÊt thuËn lîi S1 0,6 0,4 1,0 P(T1) = 0,7 S2 0,7 0,3 1,0 S3 0,8 0,2 1,0 S1 0,3 0,7 1,0 P(T2) = 0,3 S2 0,4 0,6 1,0 S3 0,3 0,7 1,0 C¨n cø vµo b¶ng sè liÖu ë b¶ng 3.5 vµ 3.8 ta tÝnh ®îc kÕt qu¶ nh sau: Ø Híng thÞ trêng thuËn lîi : EMV11: 100 × 0,6 + (- 90) × 0,4 = 24 EMV12: 60 × 0,7 + (- 10) × 0,3 = 39 EMV13: 40 × 0,8 + (- 5) × 0,2 = 31 EMV1 = Max {24; 39; 31} = 39 Ø Híng thÞ trêng kh«ng thuËn lîi: EMV21 : 100 × 0,3 + (- 90) × 0,7 = - 33 EMV22 : 60 × 0,4 + (- 10) × 0,6 = 18 EMV23 : 40 × 0,3 + (- 5) × 0,7 = 8,5 EMV2 = Max {- 33; 18; 8,5} = 18 Gi¸ trÞ mong ®îi ch¾c ch¾n: EVPI = [39 × 0,7 + 18 × 0,3] - 25 = 7.7 Nh vËy, gi¸ trÞ lín nhÊt mµ C«ng ty cã thÓ chÊp nhËn mua th«ng tin hoµn h¶o tèi ®a lµ 7,7 ngµn USD. So s¸nh víi gi¸ mµ C«ng ty dÞch vô th«ng tin ®Æt ra lµ 4 ngµn USD th× C«ng ty cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Dïng c©y quyÕt ®Þnh C¸c quyÕt ®Þnh cã thÓ ®îc tr×nh bµy díi d¹ng b¶ng mµ còng cã thÓ ®îc tr×nh bµy díi d¹ng c©y quyÕt ®Þnh. Dïng b¶ng quyÕt ®Þnh ®îc thuËn lîi ®èi víi mét tËp hîp quyÕt ®Þnh vµ mét tËp hîp tr¹ng th¸i tù nhiªn. Tuy nhiªn, trong nhiÒu trêng hîp bao gåm mét d·y quyÕt ®Þnh, tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ khi ta cã mét hoÆc nhiÒu quyÕt ®Þnh liªn tiÕp, quyÕt ®Þnh sau ®îc dùa vµo kÕt qu¶ cña quyÕt ®Þnh tríc th× ta dïng c©y quyÕt ®Þnh sÏ thÝch hîp h¬n. 43
C©y quyÕt ®Þnh lµ lèi tr×nh bµy b»ng s¬ ®å qu¸ tr×nh x¶y ra quyÕt ®Þnh, trong ®ã chØ cho ta c¸ch lùa chän c¸c kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh, c¸c tr¹ng th¸i tù nhiªn víi c¸c x¸c suÊt t¬ng øng vµ chi phÝ ph¶i tr¶ cho mçi c¸ch lùa chän vµ tr¹ng th¸i tù nhiªn. ViÖc ph©n tÝch bµi to¸n b»ng c©y quyÕt ®Þnh gåm cã 5 bíc nh sau: - LiÖt kª ®Çy ®ñ c¸c ph¬ng ¸n kh¶ n¨ng - LiÖt kª ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ¶nh hëng ®Õn viÖc ra quyÕt ®Þnh - X¸c ®Þnh thu nhËp, chi phÝ, lîi nhuËn ®Ó biÕt râ lêi, lç t¬ng øng víi tõng ph¬ng ¸n kÕt hîp víi tõng t×nh h×nh thÞ trêng - X¸c ®Þnh x¸c suÊt x¶y ra cña c¸c biÕn cè - VÏ c©y quyÕt ®Þnh. Tõ vÝ dô trªn chóng ta cã thÓ vÏ c©y quyÕt ®Þnh nh sau: 0,5 5 100 a 0,5 -90 25 0,5 25 60 II1 b 0,5 -10 0,6 22 40 28,7 c 0,4 -5 0,6 I 24 100 a -90 0,4 0,7 39 39 60 0,7 b III1 0,3 -10 0,8 31 40 c 0,2 -5 0,3 -33 100 32,7 - 4 a 0,7 -90 0,3 18 0,4 18 60 III2 b 0,6 -10 0,3 8,5 40 c 0,7 -5 44