intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Báo cáo khoa học: Nghiên cứu áp dụng công nghệ phôi vô tính, hạt nhân tạo trong nhân nhanh một số cây có giá trị kinh tế

Chia sẻ: Lê Viết Quang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:557

255
lượt xem
61
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Báo cáo khoa học: Nghiên cứu áp dụng công nghệ phôi vô tính, hạt nhân tạo trong nhân nhanh một số cây có giá trị kinh tế, với mục tiêu trong đề tài này nhằm nghiên cứu xây dựng hoàn thiện quy trình đào tạo phôi vô tính ở quy mô thí nghiệm và trong các Bioreator, xây dựng được qui trình tạo hạt nhân tạo, xâu dựng qui trình công nghệ sau in vtrro, xác định được giá thể và điều kiện môi trường thích hợp cho hạt nhân tạo và củ siêu nhỏ, tạo được một trăm nghìn cây khỏe.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: Nghiên cứu áp dụng công nghệ phôi vô tính, hạt nhân tạo trong nhân nhanh một số cây có giá trị kinh tế

  1. bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n viÖn di truyÒn n«ng nghiÖp b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi kc 04.19 nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh mét sè c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS.TS. §ç N¨ng VÞnh 5783 28/4/2006 Hµ Néi 12-2005
  2. danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn ®Ò tµi kc 04-19 TT Hä vµ tªn C¬ quan c«ng t¸c Tr¸ch nhiÖm ®−îc giao A PGS.TS §ç N¨ng VÞnh ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp Chñ nhiÖm ®Ò tµi B C¸n bé tham gia nghiªn cøu 1 PGS. TS TrÇn V¨n Minh ViÖn SH NhiÖt §íi CN ®Ò tµi nh¸nh 2 TS. D−¬ng TÊn Nhùt TT KH §µ l¹t CN ®Ò tµi nh¸nh 3 TS. NguyÔn ThÞ Lý Anh Tr−êng §H NN I CN ®Ò tµi nh¸nh 4 TS. §oµn Duy Thanh ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp 5 PGS.TS Lª Huy Hµm ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp 6 ThS. Cao ThÞ HuyÒn Trang ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp 7 TS. Hµ ThÞ Thuý ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp 8 KS. Chu B¸ Phóc ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp 9 CN. D−¬ng Minh Nga ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp 10 CN. §ç Minh Phó ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp 11 CN. Ph¹m ThÞ Kim H¹nh ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp
  3. Môc lôc Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t Bµi tãm t¾t Më ®Çu I. Nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh c©y lily 1. Tãm t¾t s¶n phÈm KHCN thu ®−îc ë ®èi t−îng lily 2. Tæng quan tµi liÖu vÒ lily 3. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn - Qui tr×nh c«ng nghÖ t¹o cñ nhá vµ siªu nhá ë lily - Qui tr×nh t¹o h¹t nh©n t¹o - Qui tr×nh t¹o cñ siªu nhá trong bioreactor - Qui tr×nh c«ng nghÖ v−ên −¬m 5. KÕt luËn II. Nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh c©y hång m«n 1. Tãm t¾t s¶n phÈm KHCN thu ®−îc ë ®èi t−îng hång m«n 2. §Æt vÊn ®Ò 3. Ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm 4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn - Nghiªn cøu kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña c¸c gièng c©y hång m«n lªn c¶m øng t¹o callus tõ m« l¸ - Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña nång ®é vµ sù phèi hîp c¸c chÊt nhãm auxin víi cytokinin ®Õn ph¶n øng t¹o callus cña c¸c lo¹i m« in vitro - Nghiªn cøu t¸i sinh chåi bÊt ®Þnh qua nu«i cÊy láng vµ nu«i cÊy láng l¾c kÕt hîp nu«i cÊy ®Æc - Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña hµm l−îng ®−êng vµ chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng ®Õn t¹o ph«i v« tÝnh vµ n¶y mÇm ph«i - Nghiªn cøu nh©n ph«i b»ng nu«i cÊy bioreactor - Nghiªn cøu t¹o h¹t nh©n t¹o - Nghiªn cøu gi¸ thÓ cho c©y v−ên −¬m giai ®o¹n sau in vitro 5. KÕt luËn
  4. III. Nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh c©y sa nh©n 1. Tãm t¾t s¶n phÈm KHCN thu ®−îc ë ®èi t−îng sa nh©n 2. Tæng quan tµi liÖu vÒ sa nh©n 3. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn - Hoµn thiÖn qui tr×nh nh©n nhanh sa nh©n in vitro - T¹o cñ siªu nhá tõ c©y sa nh©n in vitro - Nghiªn cøu t¹o, t¸i sinh m« sÑo ph«i ho¸ vµ ph«i v« tÝnh ë sa nh©n - Nghiªn cøu nh©n sinh khèi callus ph«i ho¸ sa nh©n - Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ph¸t sinh ph«i v« tÝnh cña sa nh©n - C¸c nghiªn cøu giai ®o¹n v−ên −¬m 5. KÕt luËn VI. Nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh c©y gç tÕch 1. Tãm t¾t s¶n phÈm KHCN thu ®−îc ë c©y tÕch 2. Tæng quan tµi liÖu vÒ c©y tÕch 3. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn - T¹o vËt liÖu nu«i cÊy in vitro c©y tÕch - Nghiªn cøu t¹o m« sÑo ph«i ho¸ tõ c¸c lo¹i m« nu«i cÊy kh¸c nhau ë c©y tÕch - Nghiªn cøu nh©n nhanh sinh khèi m« sÑo ph«i ho¸ ë c©y tÕch - Nghiªn cøu t¹o ph«i v« tÝnh tõ m« sÑo ph«i ho¸ - Quy tr×nh t¹o h¹t tÕch nh©n t¹o - Hoµn thiÖn quy tr×nh vi nh©n gièng c©y tÕch - Quy tr×nh kü thuËt ch¨m sãc tÕch sau nu«i cÊy in vitro 5. KÕt luËn V. Nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh c©y B¹ch ®µn 1. Tãm t¾t s¶n phÈm KHCN thu ®−îc ë ®èi t−îng B¹ch ®µn 2. §Æt vÊn ®Ò 3. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn - Nghiªn cøu t¹o m« sÑo ph«i ho¸ tõ c¸c l¸t c¾t th©n vµ l¸ non B¹ch ®µn
  5. - Nghiªn cøu nh©n nhanh sinh khèi m« sÑo ph«i ho¸ ë B¹ch ®µn - Nghiªn cøu t¹o ph«i mÇm tõ l¸t c¾t máng th©n chåi B¹ch ®µn in vitro - Quy tr×nh t¹o h¹t B¹ch ®µn nh©n t¹o - Quy tr×nh kü thuËt ch¨m sãc B¹ch ®µn sau nu«i cÊy in vitro 5. KÕt luËn VI. Nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh c©y TrÇm h−¬ng 1. Tãm t¾t s¶n phÈm KHCN thu ®−îc ë TrÇm h−¬ng 2. Tæng quan tµi liÖu vÒ c©y TrÇm h−¬ng 3. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn - T¹o vËt liÖu nu«i cÊy in vitro c©y TrÇm h−¬ng - Nghiªn cøu t¹o m« sÑo ph«i ho¸ tõ c¸c lo¹i m« nu«i cÊy kh¸c nhau ë c©y TrÇm h−¬ng - Nghiªn cøu nh©n nhanh sinh khèi m« sÑo ph«i ho¸ vµ t¹o ph«i v« tÝnh - Nghiªn cøu kü thuËt nu«i cÊy ph¸t sinh ph«i mÇm TrÇm h−¬ng - Quy tr×nh t¹o h¹t nh©n t¹o tõ ph«i mÇm TrÇm h−¬ng - Hoµn thiÖn quy tr×nh vi nh©n gièng TrÇm h−¬ng - Quy tr×nh kü thuËt ch¨m sãc TrÇm h−¬ng sau nu«i cÊy in vitro KÕt luËn VII. Nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ Bioreactor trong nh©n nhanh mét sè c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ 1. Më ®Çu 2. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn - Nh©n nhanh sinh khèi m« sÑo ph«i ho¸ th«ng qua hÖ thèng bioreactor (lily, sa nh©n, hång m«n, b¹ch ®µn - Nu«i cÊy t¹o vµ t¨ng sinh khèi cñ siªu nhá lily trong hÖ thèng bioreactor 4. KÕt luËn KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc1. Khãa luËn sinh viªn vµ luËn v¨n tèt nghiÖp
  6. Phô lôc 2. C¸c bµi b¸o cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi KC 04-19 Phô lôc 3. C¸c hîp ®ång ®µo t¹o vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ liªn quan ®Õn ®Ò tµi KC 04-19
  7. C¸c ch÷ viÕt t¾t α-NAA α- Naphtalene acetic acid 2,4-D 2,4- Dichlorophenoxy acetic acid BAP Benzyl amino purine C§HST ChÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng GA3 Giberrelin IAA Indole-3-acetic acid IBA Indole-3-butyric acid MT M«i tr−êng TB Trung b×nh
  8. Më ®Çu Môc tiªu nghiªn cøu - X©y dùng hoµn thiÖn quy tr×nh t¹o ph«i v« tÝnh ë quy m« thÝ nghiÖm vµ trong c¸c bioreactor. - X©y dùng ®−îc quy tr×nh t¹o h¹t nh©n t¹o. - X©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ sau in vtrro, x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ thÓ vµ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng thÝch hîp cho h¹t nh©n t¹o vµ cñ siªu nhá. T¹o ®−îc mét tr¨m ngh×n c©y khoÎ. Môc tiªu dµi h¹n: Më réng øng dông c«ng nghÖ míi cho c¸c c©y l©m ®Æc s¶n vµ c©y trång quý hiÕm kh¸c. Néi dung nghiªn cøu 1.1. T¹o ph«i v« tÝnh • Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña c¸c m« nu«i cÊy kh¸c nhau lªn qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ nh©n nhanh ph«i v« tÝnh ë c¸c ®èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi (C©y l©m nghiÖp: Dßng b¹ch ®µn U6, tÕch, c©y TrÇm h−¬ng; C©y d−îc liÖu: sa nh©n, C¸c c©y hoa: hång m«n vµ hoa loa kÌn th¬m - Lily th¬m). • Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè m«i tr−êng ®èi víi sù ph©n ho¸, sinh s¶n vµ sinh tr−ëng cña ph«i v« tÝnh trong ®iÒu kiÖn nu«i cÊy ®Æc, láng l¾c vµ Bioreactor. • X©y dùng quy tr×nh nh©n ph«i v« tÝnh ë quy m« thÝ nghiÖm vµ quy m« s¶n xuÊt trong c¸c Bioreactor. 1.2. T¹o cñ siªu nhá - Micro • Nghiªn cøu qu¸ tr×nh ph¸t sinh cñ siªu nhá ë c©y Loa kÌn vµ c©y sa nh©n trong c¸c m«i tr−êng vµ ph−¬ng thøc nu«i kh¸c nhau (m«i tr−êng ®Æc tÜnh, láng l¾c, Bioreactor) • Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña mét sè yÕu tè m«i tr−êng lªn sù ph¸t sinh, sè l−îng vµ chÊt l−îng cña cñ micro ( kh¶ n¨ng n¶y mÇn cña cñ) 1.3. C«ng nghÖ ho¸ qu¸ tr×nh nh©n gièng b»ng Bioreactor • X©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ bioreactor nh»m s¶n xuÊt ph«i v« tÝnh, cñ nhá vµ siªu nhá. 1.4. T¹o h¹t nh©n t¹o
  9. • Nghiªn cøu t¹o c¸c mµng bäc h¹t nh©n t¹o tõ c¸c chÊt liÖu kh¸c nhau vµ mét sè chÊt bæ sung thÝch hîp cho b¶o qu¶n vµ n¶y mÇm cña h¹t nh©n t¹o (gåm ph«i v« tÝnh vµ cñ). • Nghiªn cøu quy tr×nh s¶n xuÊt h¹t nh©n t¹o tõ ph«i v« tÝnh vµ cñ siªu nhá. 1.5. C«ng nghÖ v−ên −¬m • Nghiªn cøu c¸c kü thuËt v−ên −¬m thÝch hîp cho n¶y mÇm cña h¹t nh©n t¹o vµ cñ siªu nhá trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi n−íc ta • Nghiªn cøu chÕ t¹o vµ s¶n xuÊt gi¸ thÓ tõ vËt liÖu h÷u c¬ vµ kho¸ng vËt s½n cã ë n−íc ta. Nghiªn cøu c¸c mÉu khay chËu trång c©y thÝch hîp cho sè l−îng c©y sèng khoÎ m¹nh tèi ®a / m2. 1.6. X©y dùng m« h×nh: • Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh trång thö c¸c c©y cña ®Ò tµi
  10. nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ ph«i v« tÝnh, h¹t nh©n t¹o trong nh©n nhanh lily S¶n phÈm cña ®Ò tµi: A. C¸c gièng tuyÓn chän - ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp tuyÓn chän 12 gièng lily (thø tù 1 ®Õn 12) - Tr−êng ®¹i häc N«ng nghiÖp I tuyÓn chän 4 gièng (thø tù 13 ®Õn 16) - Ph©n viÖn sinh häc §µ L¹t sö dông 2 gièng (thø tù 17, 18) 18 gièng trªn ®Òu lµ nh÷ng gièng cho hoa ®Ñp, hÊp dÉn, mµu s¾c ®a d¹ng, cã kh¶ n¨ng th−¬ng m¹i ho¸ cao, ®Æc biÖt nhiÒu gièng sinh tr−ëng tèt, thÝch hîp víi khÝ hËu nhiÖt ®íi. B¶ng 1. Danh s¸ch 18 gièng tuyÓn chän lµm vËt liÖu nghiªn cøu TT Gièng KH VËt liÖu nghiªn cøu 1 Asiatic Lily Antarctica 1 §èt th©n, v¶y cñ 2 Asiatic Lily Malta 2 3 Asiatic Lily Toscana 3 4 Asiatic Lily London 4 5 Asiatic Lily Rhodos 5 6 Asiatic Lily Grandcru 6 7 Oriental Lily Casablanca 7 8 Oriental Lily Parmount 8 9 La Lily My Fair Lady 9 10 Trumpet Lily Regal 10 11 Lilium Oriental Sorbone Th L¸t c¾t ngang bÇu, vßi nhôy, ®Õ hoa 12 Lilium longiflorum L4 L¸t c¾t ngang v¶y cñ in vitro 13 Lilium Oriental Hybrid “ StaGazer” chåi in vitro, l¸ non, ®o¹n th©n mang m¾t ngñ, c¸nh hoa, bÇu qu¶, bao phÊn, ®Õ hoa 14 Lilium Asiatic Hybrid “Conecticut King” chåi in vitro thu ®−îc tõ protocorm 15 Lilium LA Hybrid “Royal Trinial” 16 Lilium Oriental Hybrid “Siberia” V¶y cñ in vitro 17 Lilium longiflorum 'nellie white' V¶y cñ in vitro vµ ex vitro, ®Õ hoa, th©n non 18 Lilium Oriental Tiber ®Õ hoa, th©n non 1
  11. 1 2 3 5 4-6 7 8 9 10 Lilium longiflorum Thunb. Lilium Oriental Sorbone Sta Royal Justice, Conectic Sib Lilium Oriental Tiber Lilium longiflorum 'nellie white' H×nh 1. C¸c gièng hoa lily sö dông trong nghiªn cøu 2
  12. B. Quy tr×nh - Quy tr×nh c«ng nghÖ t¹o cñ siªu nhá tõ v¶y cñ, l¸t máng tÕ bµo v¶y cñ vµ m« sÑo ph«i ho¸ - Quy tr×nh t¹o h¹t nh©n t¹o tõ ph«i v« tÝnh, chåi mÇm (protocorms) vµ cñ siªu nhá - Quy tr×nh c«ng nghÖ t¹o cñ siªu nhá bioreactor - Quy tr×nh c«ng nghÖ v−ên −¬m C. C©y gièng - Tæng sè c©y gièng ®¹t ®−îc: 52.000 c©y D. C¸c kÕt qu¶ kh¸c: - §µo t¹o: Th¹c sü: 02 ng−êi Cö nh©n, kü s− : 20 ng−êi - Bµi b¸o: + NguyÔn Th¸i Hµ, D−¬ng Minh Nga, Hµ ThÞ Thuý, Lª Thu VÒ, Lª Huy Hµm, §ç N¨ng VÞnh (2003). Nghiªn cøu sù ph¸t sinh cñ in vitro c¸c gièng hoa Lilium. B¸o c¸o khoa häc, Héi nghÞ CNSH toµn quèc, Hµ néi, trang 875-879 + NguyÔn Th¸i Hµ, D−¬ng Minh Nga, Hµ ThÞ Thuý, Lª Thu VÒ, Lª Huy Hµm, §ç N¨ng VÞnh (2003). Nghiªn cøu kh¶o nghiÖm vµ nh©n nhanh mét sè gièng Lilium nhËp néi, Th«ng tin C«ng nghÖ sinh häc, ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp. + Nghiªn cøu t¹o cñ lily in vitro vµ sù sinh tr−ëng cña c©y trång tõ cñ in vitro. T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n sè 1/2005 + NguyÔn ThÞ Thanh HiÒn, Mai ThÞ Ngäc H−¬ng, TrÇn Ngäc Thuû Tiªn, Phan Xu©n Huyªn, D−¬ng TÊn Nhùt, §ç N¨ng VÞnh (2003). B−íc ®Çu nghiªn cøu viÖc t¹o h¹t nh©n t¹o vµ øng dông trong nh©n gièn v« tÝnh vµ b¶o qu¶n. B¸o c¸o khoa häc, Héi nghÞ CNSH toµn quèc, Hµ néi, trang 935-938. 3
  13. + D−¬ng TÊn Nhùt, NguyÔn Quèc ThiÖn, NguyÔn Thµnh H¶i, §oµn ThÞ Quúnh H−¬ng, NguyÔn ThÞ Thuý H»ng, NguyÔn Ngäc Kim Vy, NguyÔn V¨n B×nh, Phan Xu©n Huyªn, NguyÔn ThÞ DiÖu H−¬ng, §ç N¨ng VÞnh (2004). Nu«i cÊy láng vµ nu«i cÊy tho¸ng khÝ trong viÖc gia t¨ng sù t¸i sinh chåi vµ n©ng cao chÊt l−îng c©y hoa lily ( Lilium longiflorum). T¹p chÝ CNSH 2 (4): 487-499 + D−¬ng TÊn Nhùt, TrÇn Ngäc Thuû Tiªn, Mai ThÞ Ngäc H−¬ng, NguyÔn ThÞ Thanh HiÒn, Phan Xu©n HuyÒn, Bïi V¨n LÖ, §ç N¨ng VÞnh (2004). Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ h¹t nh©n t¹o cña hoa lily (Lilium spp.), T¹p chÝ CNSH, 2 (3): 359-370. + D−¬ng TÊn Nhùt, NguyÔn ThÞ HuyÒn Tr©m, NguyÔn Thµnh H¶i, Phan Nh· Uyªn, Hµ ThÞ Thuý, §ç N¨ng VÞnh (2006). ¶nh h−ëng cña kiÓu gen hoa lily lªn kh¶ n¨ng t¸i sinh tõ nu«i cÊy líp máng tÕ bµo c¾t ngang th©n non vµ v¶y cñ. T¹p chÝ CNSH. §· chÊp nhËn ®¨ng. + Duong Tan Nhut, Nguyen Thi Huyen Tram, Truong Kim Phuong, Nguyen Thi Dieu Huong, Phan Xuan Huyen, Nguyen Tri Minh, Tran Linh Thuoc, Bui Van Le, Do Nang Vinh. (2005) Effect of explant age on direct somatic embryogenesis by culturing young stem transverse thin cell layers of Lilium longiflorum. Proceedings of Vietnam-Korea International symposium on Biotechnology and Bio-system engineering. Nong Lam University, pp. 139-144. + Quy tr×nh TBKT: §−îc Bé NN vµ PTNT c«ng nhËn t¹m thêi (Q§ 2215Q§/BNN-KHCN 22/8/04: BiÖn ph¸p kü thuËt nh©n nhanh gièng hoa lilium b»ng nu«i cÊy m«. T¸c gi¶: §ç N¨ng VÞnh vµ céng sù: NguyÔn Th¸i Hµ, D−¬ng Minh Nga, Hµ ThÞ Thuý, Lª Thu VÒ, Lª Huy Hµm 4
  14. Ch−¬ng i Tæng quan tµi liÖu 1.1. Giíi thiÖu vÒ chi Lilium 1.1.1. Ph©n lo¹i Chi Lilium thuéc hä Liliaceae, bé Liliales, ph©n líp Liliidae, líp Liliopsida (Vâ V¨n Chi, 1977). Hä Liliaceae lµ mét trong nh÷ng hä thùc vËt lín nhÊt víi 200 chi vµ h¬n 3000 loµi. Chi Lilium gåm kho¶ng 220 loµi, trong ®ã mét sè loµi ®−îc trång c¸ch ®©y tíi 3000 n¨m . Sau n¨m 1950, kho¶ng 1000 gièng lily míi ®· ®−îc lai t¹o vµ ®¨ng ký trªn thÕ giíi víi nhiÒu gièng lai cã nguån gèc tõ hai loµi NhËt B¶n L. auratum vµ L. speciosum (Pelkonen, 2005). Dùa vµo nguån gèc ph¸t sinh, ng−êi ta chia c¸c loµi thuéc chi Lilium thµnh 7 nhãm nh− sau (Woodcock and Stearn, 1950): B¶ng 1.1. Ph©n lo¹i c¸c loµi thuéc chi Lilium Nhãm Loµi 1. Nhãm Martagon L. distichum, hansonii, martagon, tsingtauense 2. Nhãm American a) L. bolander, columbianum, kelloggii, humboldtii, rubescens, washingtonianum b) L. maritimum, nevadense, occidentale, pardalinum, parryi, parvum, roezlii c) L. canadense, grayi, iridollae, michauxii, michiganense, superbum d) L. catesbaei, philadenphicum 3. Nhãm Candidum L. bulbiferum, candidum, carniolicum, chalcedonicum, monadelphum, polyphyllum, pomponium, pyrenicum 4. Nhãm Oriental L. auratum, brownii, japonicum, nobilissimum, rubellum, speciosum 5. Nhãm Asiatic a) L. davidii, duchartrei, henryi, lancifolium, lankogense, leichtlinii, papilliferum b) L. amabile, callosum, cernuum, concolor, pumilum c) L. bakerianum, 6. Nhãm Trumpet a) L. leucanthum, regale, sargentiae, sulphureum b) L. formosanum, longiflorum, neilgherrense, philippinense, wallichianum 7. Nhãm Dauricum L. dauricum, maculatum 1
  15. Dùa vµo kiÓu n¶y mÇm, ng−êi ta chia lily a thµnh hai nhãm chÝnh: nhãm n¶y mÇm trªn mÆt ®Êt vµ nhãm n¶y mÇm d−íi mÆt ®Êt (h×nh 1.1). Theo kiÓu thø nhÊt, h¹t n¶y mÇm ngay sau khi gieo, kh«ng cã ngñ nghØ vµ c©y con kh«ng bÞ øc chÕ sinh b tr−ëng. Ng−îc l¹i, kiÓu n¶y mÇm thø hai th−êng bÞ kiÓm so¸t bëi ngñ nghØ, ngñ nghØ chØ ®−îc gi¶i H×nh 1.1. C¸c kiÓu n¶y mÇm phãng sau khi xö lý h¹t vµ cñ ë nhiÖt ®é thÊp. ë lily; a) KiÓu trªn mÆt ®Êt; b) KiÓu d−íi mÆt ®Êt KiÓu n¶y mÇm ®ãng vai trß quan träng trong tiÕn ho¸ do nã cã tÝnh di truyÒn vµ tÝnh ®Æc hiÖu loµi. HÇu hÕt c¸c loµi lily Eurasian vµ American ®¹i diÖn cho kiÓu n¶y mÇm gi¸n ®o¹n d−íi mÆt ®Êt trong khi phÇn lín c¸c loµi Asiatic ®¹i diÖn cho kiÓu trªn mÆt ®Êt kh«ng gi¸n ®o¹n (Pelkonen, 2005). 1.1.2. Ph©n bè Lilium ph©n bè chñ yÕu ë ch©u ¸, ch©u ¢u vµ B¾c Mü (h×nh 1.2). Trung Quèc lµ trung t©m ph¸t sinh chñ yÕu cña lily, chiÕm kho¶ng 50% c¸c loµi lily trªn thÕ giíi, trong ®ã cã 30 loµi vµ 18 gièng nguyªn b¶n (Zhao et. al., 1996). Khu vùc B¾c Mü ®ãng gãp 20 loµi ®−îc ph©n thµnh loµi ph−¬ng §«ng vµ ph−¬ng T©y. Ch−a t×m thÊy loµi lily nµo cã nguån gèc tõ b¸n cÇu Nam (Pelkonen, 2005). Nh− vËy, hÇu hÕt c¸c gièng Lilium ®Òu thÝch hîp víi khÝ hËu kh«, m¸t mÎ, ®Æc biÖt trªn c¸c vïng nói cao. Ngoµi ra, cã mét sè gièng chÞu nhiÖt th−êng tËp trung ë khu vùc nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt, trong ®ã cã 3 loµi quan träng lµ L. neilgherense tõ Nam Ên §é, L. formosanum tõ §µi Loan, Trung Quèc vµ L. longiflorum tõ Nam NhËt B¶n vµ §µi Loan. Nh÷ng loµi nµy ®Òu cã ®Æc ®iÓm lµ c©y khoÎ, chÞu nhiÖt, ra hoa sím vµ thÝch hîp ra hoa quanh n¨m. (Woodcock and Stearn, 1950) 2
  16. H×nh 1.2. B¶n ®å ph©n bè ®Þa lý cña c¸c loµi lily nguyªn b¶n a) C¸c loµi Eurasian ph©n bè tõ §¹i T©y D−¬ng qua §Þa Trung H¶i vµ Trung ¢u tíi d·y nói Caucasus vµ Uran b) HÇu hÕt c¸c loµi American ph©n bè tõ §¹i T©y D−¬ng ®Õn Trung T©y. Sù ph©n bè cña c¸c loµi ph−¬ng §«ng bÞ giíi h¹n bëi d·y nói Rocky vµ Th¸i B×nh D−¬ng. c) HÇu hÕt c¸c loµi lily nguyªn b¶n ®Òu cã nguån gèc §«ng ¸, ph©n bè tõ Th¸i B×nh D−¬ng ®Õn d·y nói Uran vµ Caucasus, B¾c Ên, Burma ë phÝa Nam vµ Siberia ë phÝa B¾c. 1.1.3. §Æc ®iÓm sinh häc cña chi Lilium a) CÊu tróc c¬ quan HÇu hÕt c¸c thµnh viªn thuéc chi Lilium lµ nh÷ng c©y l−u niªn, cã c¬ quan dù tr÷ d¹ng cñ, hoa l−ìng tÝnh nh−ng th−êng cã tÝnh tù bÊt hoµ hîp. H×nh 1.3 cho thÊy c¬ quan chÝnh cña c©y lily tr−ëng thµnh bao gåm rÔ chÝnh, cñ vµ cµnh hoa. KÝch th−íc, h×nh d¸ng cña c¸c c¬ quan nµy thay ®æi rÊt nhiÒu trong cïng mét chi. Cñ th−êng kh«ng cã líp vá b¶o vÖ, ®Üa gèc cñ lµ th©n, cßn v¶y cñ lµ l¸ chuyªn ho¸ chøa n−íc vµ dinh d−ìng dù tr÷. M« ph©n sinh ®Ønh t¹o ra cµnh hoa trong Chåi hoa khi m« ph©n sinh n¸ch sÏ tiÕp tôc sinh tr−ëng vµ Hoa t¹o ra c¸c cñ bªn sau khi chåi chÝnh chÕt ®i. Hoa mäc c¸ch hoÆc ®èi xøng to¶ trßn trªn ®Ønh cµnh. L¸ Hoa lily ®Ñp, hÊp dÉn víi nhiÒu kÝch th−íc, mµu s¾c kh¸c nhau vµ lµ h×nh mÉu cho cÊu tróc hoa cña Th©n cµnh c©y mét l¸ mÇm (Vâ V¨n Chi, 1977; Pelkonen, 2005). Cñ b) CÊu tróc hÖ gen RÔ Lily lµ mét trong nh÷ng thùc vËt cã kÝch th−íc hÖ gen lín nhÊt vµ thay ®æi gi÷a c¸c loµi. VÝ H×nh 1.3. CÊu tróc c¬ quan ë lily dô, hÖ gen ADN cña L. henryl cã tíi 32 tû cÆp 3
  17. bas¬ vµ ë mét sè loµi cã thÓ tíi 100 tû. KÝch th−íc lín mét phÇn lµ do c¸c tr×nh tù lÆp l¹i liªn tiÕp trong NST, c¸c tr×nh tù nµy vÉn tån t¹i qua hµng triÖu n¨m tiÕn ho¸, chøng tá tÝnh b¶o thñ cao trong cÊu tróc hÖ gen lily (Suzuki and Nakano, 2002). HÖ gen ®−îc cÊu t¹o bëi c¸c NST t©m gi÷a vµ t©m cËn mót lín. Sè l−îng NST l−ìng béi b×nh th−êng (2n=24) chiÕm −u thÕ ë c¸c loµi vµ gièng lai, còng nh− c¸c gièng tuyÓn chän, chØ cã mét sè rÊt nhá lµ d¹ng tam béi (3n=36) bÊt thô. Ngoµi ra, d¹ng tø béi còng ®−îc t×m thÊy trong tù nhiªn vµ nh÷ng loµi nµy th−êng h÷u thô. Sè l−îng NST bÊt th−êng còng cã thÓ quan s¸t ®−îc ë c¸c loµi nghiªn cøu nh−ng sù tån t¹i cña chóng rÊt hiÕm (Pelkonen, 2005). 1.1.4. Chi Lilium- mét chi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao Lily, tulip vµ fressia lµ ba c©y cã cñ quan träng nhÊt, chiÕm 24% thÞ tr−êng hoa thÕ giíi (Nhut, 2001a). Lilium ®øng hµng thø b¶y vÒ s¶n l−îng hoa c¾t vµ còng lµ c©y trång chËu rÊt phæ biÕn, chñ yÕu nhê hoa lín, ®Ñp, cã h−¬ng th¬m ngät ngµo víi nhiÒu mµu s¾c hÊp dÉn (Suzuki and Nakano, 2002). Tuy nhiªn, ®©y lµ lo¹i c©y ®−îc trång b»ng cñ nªn nguån cñ gièng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt lily trªn quy m« th−¬ng m¹i. N¨m 2002, s¶n l−îng cñ Lilium chiÕm 19% tæng s¶n l−îng cñ thÕ giíi, chØ ®øng sau Tulipa (39%) vµ t−¬ng ®−¬ng víi Narcissus (20%) (De Hertogh and Le Nard, 2003). Trong ®ã, Hµ Lan lµ n−íc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu cñ víi thÞ tr−êng tiÒm n¨ng nhÊt lµ Mü, tiÕp theo lµ §øc, NhËt, Anh, Italy, Ph¸p vµ Canada (Trim , 2005). Hµng n¨m, Hµ Lan s¶n xuÊt tíi mét tû cñ gièng lily cho hoa c¾t xuÊt khÈu, ®¹t gi¸ trÞ kho¶ng 300 tû guider (Van Tuyl, 1997). HiÖn nay, thÞ tr−êng hoa t¹i Mü, §øc vµ NhËt B¶n ®ang ph¸t triÓn m¹nh. §Æc biÖt, NhËt B¶n ®−îc ®¸nh gi¸ lµ quèc gia cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt vÒ nhËp khÈu vµ tiªu thô hoa trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, c¸c n−íc ch©u ¸ nh− Trung Quèc, Hµn Quèc, Ên §é còng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo ngµnh c«ng nghiÖp nµy (Cut Flower Production in Asia, FAO, 1998). 4
  18. B¶ng 1.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt hoa lily ë mét sè n−íc TT N−íc N¨m 89/90/ha N¨m 97/98/ha N¨m 99/2001/ha 1 Hµ Lan 1200 4000 5000 2 Ph¸p 30 150 420 3 Canada vµ Mü 200 215 235 4 NhËt 370 350 360 5 óc 50 250 400 6 T©n T©y Lan 4 40 70 7 Chi Lª 8 45 135 8 Hµn Quèc 131 209 250 §èi víi n−íc ta, lily chØ ®−îc s¶n xuÊt giíi h¹n ë nh÷ng khu vùc cã khÝ hËu m¸t quanh n¨m nh− §µ L¹t, Sapa. Lily ®−îc xem lµ lo¹i hoa cao cÊp, tr−íc ®©y chØ xuÊt hiÖn trong nh÷ng dÞp lÔ träng ®¹i hoÆc ngµy TÕt, nh−ng hiÖn nay khi ®êi sèng ®· ®−îc c¶i thiÖn, nhu cÇu vÒ loµi hoa nµy cã xu h−íng t¨ng lªn râ rÖt song gi¸ hoa vÉn rÊt cao, tõ 15.000 ®Õn 25.000 ®ång mét cµnh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng gièng cã h−¬ng th¬m (Ly and Linh, 2004). Víi c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®ã, ngµnh trång hoa ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng b−íc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ nh− ®Çu t−, më réng diÖn tÝch trång hoa, n©ng cao s¶n l−îng vµ chÊt l−îng hoa xuÊt khÈu t¹i c¸c trang tr¹i lín ë L©m §ång vµ mét sè tØnh miÒn B¾c. HiÖn nay, c«ng ty Dalat Hasfarm lµ nhµ xuÊt khÈu hoa lily chÝnh ë n−íc ta. Quy tr×nh vi nh©n gièng Lilium spp. b»ng kü thuËt nu«i cÊy m« tÕ bµo ®· vµ ®ang ®−îc x©y dùng hoµn thiÖn sÏ lµ nguån cung cÊp cñ gièng víi sè l−îng lín, chÊt l−îng cao, ®ång nhÊt vµ æn ®Þnh. Qua ®ã, gióp c¸c nhµ trång hoa gi¶m chi phÝ nhËp cñ gièng tõ n−íc ngoµi còng nh− chñ ®éng vÒ nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong n−íc cho hoa c¾t vµ c©y trång chËu. Nh− vËy, tiÒm n¨ng s¶n xuÊt hoa lily ë n−íc ta lµ rÊt lín, cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c quy tr×nh vi nh©n gièng hiÖn nay, ch¾c ch¾n ngµnh trång hoa ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng b−íc tiÕn v÷ng ch¾c h¬n trong thêi gian tíi. 5
  19. 1.2. Nghiªn cøu nh©n gièng v« tÝnh trªn ®èi t−îng lily Nh©n gièng v« tÝnh lily theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng Nh©n gièng truyÒn thèng ë lily gÆp nhiÒu khã kh¨n do nh÷ng trë ng¹i chÝnh trong viÖc ®iÒu khiÓn ngñ nghØ cña cñ. MÆt kh¸c, thêi gian ngñ nghØ rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c gièng lily g©y bÊt lîi cho s¶n xuÊt hoa trªn quy m« th−¬ng m¹i (Vò V¨n Vô, 1997; Okubo, 2000). Cñ lily cã thÓ t¸i sinh b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng dùa trªn nguyªn lý chung: ë phÇn n¸ch v¶y hoÆc n¸ch l¸ (phÇn tiÕp xóc gi÷a v¶y vµ ®Üa gèc hoÆc gi÷a gèc l¸ vµ th©n) cã mét m¾t ngñ, sau nµy sÏ ph¸t triÓn thµnh cñ bªn. Trong ®ã, ph−¬ng ph¸p phæ biÕn nhÊt cña s¶n xuÊt cñ truyÒn thèng lµ kü thuËt t¸ch v¶y sinh ®«i (twin-scaling). Cñ c¸i ®−îc lo¹i bá l¸, rÔ vµ c¾t däc thµnh 4- 16 m¶nh tuú theo kÝch th−íc cña cñ, mçi m¶nh ®−îc c¾t thµnh c¸c m¶nh nhá h¬n gåm 2 v¶y g¾n víi ®Üa gèc. Tõ mét cñ lín cã thÓ thu 30- 60 v¶y ®«i, nh÷ng v¶y nµy ®−îc vïi trong gi¸ thÓ Èm, tho¸ng khÝ nh− c¸t hoÆc ®Êt pha vµ t¹o cñ nhá sau 2-3 th¸ng (Meerow, 2001). Nhân giống bằng hạt có nhiều ưu điểm như có thể thu được nhiều hạt trong một thời gian ngắn từ một vài cây mẹ có chất lượng cao, đặc biệt là ở Lilium thì virus không thể nào lây lan từ cây mẹ sang cây con bằng hạt. Do vậy, mức độ nhiễm virus của các cây nhân giống bằng hạt là khá thấp. Tuy nhiên, ngoài những thuận lợi trên thì hầu hết các giống Lily đều được nhân giống vô tính vì các cây nhân giống hữu tính từ hạt thường không đồng nhất, thường xuất hiện những biến dị di truyền. Sau đây là một vài phương pháp nhân giống vô tính cây hoa Lily: a. Tạo củ từ thân Nhiều loài có giá trị thương mại quan trọng đều tạo củ từ phần phía dưới của thân. Các củ này có nguồn gốc từ nách của các lá giống như lá bắc (Blaney và Roberts, 1966). Số lượng và tốc độ tăng trưởng của củ có rất nhiều 6
  20. khác biệt, phụ thuộc vào điều kiện trồng như chiều sâu bên dưới đất của củ mẹ, cách cắt chồi hoa. b. Tạo củ từ thân khí sinh Củ từ thân ký sinh được tạo thành từ nách của những thân mọc bên trên mặt đất. Sự cắt chồi hoa thúc đẩy sự tăng trưởng của các củ con này. Những giống Lily không tự tạo củ bằng cách này, chẳng hạn như L. longiflorum, có thể được cảm ứng bằng cách phun lên lá hợp chất cytokinin 6-benzylamino-9- (tetrahydropyrany-2-yl)-9H-purine (PBA) (Nightingale, 1979). c. Tạo củ bất định từ vảy củ Khi tách vảy củ khỏi củ mẹ thì từ vảy củ đó có thể tạo thành củ bất định hướng vào vị trí gần với vết thương dưới những điều kiện thích hợp. Các củ này có nguồn gốc từ sự phân chia của các tế bào biểu bì và bên trong biểu bì (Godden và Watson, 1962). Nhiều loài Lily có thể được nhân giống vô tính theo cách nêu trên và phương pháp này được sử dụng rộng rãi để sản xuất một số lượng lớn các cây sạch bệnh và có chất lượng. Tất cả các vảy củ, ngoại trừ vảy củ nhỏ nhất nằm phía bên trong củ, đều có thể sử dụng được (Rees, 1972). Sau khi đã được bảo vệ khỏi sự tấn công của nấm (bằng cách ngâm vảy trong dung dịch Benlate, Difolatan, hay những hợp chất diệt nấm khác) thì các vảy củ có thể trồng trực tiếp ngoài đất trồng (như trường hợp của L. longiflorum) hoặc có thể ủ ở nơi cát ẩm hay vermiculite đã bão hòa nước trong những túi polyethylene trước khi mang ra trồng trong đất (Hartmann và Kester, 1975). Nồng độ oxygen trong túi phải đủ cao, đặc biệt trong 7 tuần đầu. Củ có thể lấy vảy vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, tuy nhiên khoảng thời gian đầu tiên ngay sau khi hoàn tất sự ra hoa được cho là tốt nhất (Emsweller, 1957). Trong thực tế thì củ thường được lấy vảy vào sau vụ thu 7
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2