Từ khi mở cửa và hội nhập kinh tế, trong đó có hội nhập về pháp luật, ở Việt Nam, luật học so sánh được xem như một trong những phương pháp quan trọng để xây dựng các văn bản pháp luật, trước hết là những văn bản luật.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Báo cáo " Luật so sánh và thực tiễn xây dựng luật cạnh tranh của Việt Nam "
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
PGS.TS. NguyÔn Nh− Ph¸t *
I. TV N Ban so n th o ã c g ng ng d ng lu t h c
T khi m c a và h i nh p v i qu c t , so sánh i tìm nh ng “chu n m c pháp lí
trong ó có h i nh p v pháp lu t, Vi t chung” c a th gi i và ưa vào D án Lu t
Nam, lu t h c so sánh ư c xem như m t canh tranh c a Vi t Nam m t m t, pháp
trong nh ng phương pháp quan tr ng xây lu t c nh tranh c a Vi t Nam s không b
d ng các văn b n pháp lu t, trư c h t là “l c lõng” so v i pháp lu t c a các nư c và
nh ng văn b n lu t. Dư ng như h u h t m t khác quan tr ng hơn là nh m h c h i
các d án lu t, công tác nghiên c u so sánh kinh nghi m i u ch nh b ng pháp lu t c nh
lu t u ư c t ra dư i kh u hi u “tìm tranh - m t lĩnh v c hoàn toàn xa l v i tư
hi u kinh nghi m nư c ngoài” so n th o duy qu n lí và pháp lí truy n th ng Vi t
pháp lu t. Tuy nhiên có th kh ng nh r ng Nam. M c dù v y, Lu t c nh tranh c a Vi t
khi nghiên c u so sánh l p pháp, ngư i Nam ã m t m t ti p thu nh ng thông l c a
nghiên c u ôi khi chưa th c s xu t phát t th gi i nhưng v n có nh ng “bi n d ”
lí thuy t v kĩ thu t và phương pháp so sánh không c n thi t, m t khác l i chưa ph n ánh
nên nh ng k t qu nghiên c u chưa có s c h t nh ng i u ki n c thù c a các quan h
thuy t ph c, chưa th c s có cơ s v ng kinh t Vi t Nam.
ch c và i u ó s làm cho pháp lu t c a Trên th c t , trong năm 2000, Ban so n
Vi t Nam b “bi n d ” so v i “chu n m c th o ã t ch c hai cu c h i th o v i các
chung” c a pháp lu t nhi u qu c gia trên doanh nghi p (ngày 8/9/2000 v i doanh
th gi i. B i l , thông thư ng ngư i ta ch nghi p khu v c phía B c và ngày 18-
nhìn th y tính ch t văn hóa hay chính tr c a 19/9/2000 v i doanh nghi p khu v c phía
pháp lu t (nh ng hi n tư ng này là có th Nam) và b n h i th o qu c t (ngày
khác nhau gi a các qu c gia) mà quên i 5/9/2000 v i các chuyên gia c a cơ quan
r ng pháp lu t có tính chân lí, pháp lu t có c nh tranh Pháp, ngày 30-31/10/2000 và
giá tr xã h i và vì v y pháp lu t cũng th tr ngày 29-30/6/2000 v i các chuyên gia c a
thành nh ng chu n m c chung c a nhân lo i cơ quan c nh tranh Hoa Kì, ngày 10-
trong th gi i toàn c u hóa. 13/10/2000 v i các chuyên gia c a cơ quan
Hi n tư ng trên cũng không b lo i tr
trong trư ng h p so n th o Lu t c nh tranh. * Vi n nhà nư c và pháp lu t
Khi nghiên c u xây d ng Lu t c nh tranh, Vi n khoa h c xã h i Vi t Nam
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 43
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
c nh tranh Nga, c, UNCTAD). - Nhu c u ki m soát các hành vi gây h n
Trong năm 2001, Ban so n th o ã t ch c nh tranh ho c d n n vi c gây h n
ch c 3 h i th o qu c t v i các chuyên gia ch c nh tranh, c bi t khi m c a th
c a cơ quan qu n lí c nh tranh các nư c và trư ng h i nh p kinh t qu c t .
vùng lãnh th như c, Nh t B n, Hàn Cùng v i quá trình m c a th trư ng
Qu c, Australia, ài Loan vào các ngày 29- thông qua vi c kí k t và gia nh p các hi p
30/5, 4-5/6, 8-9/11. nh thương m i song phương và a phương,
Trong năm 2002, Ban so n th o ã t ch c ã và s xu t hi n nh ng công ti a qu c gia
4 h i th o qu c t v i các chuyên gia c a cơ ho t ng Vi t Nam. V i ti m l c kinh t
quan c nh tranh các nư c và vùng lãnh th c a mình, nh ng công ti này có kh năng t o
như Canada, Hoa Kì, Nh t B n, ài Loan vào l p ư c v trí th ng lĩnh, v trí c quy n.
các ngày 4-7/6, 24-25/6, 11-12/9, 26-27/11. ng th i, m t b ph n doanh nghi p n i
Ngoài ra, Ban so n th o ã t ch c nhi u a Vi t Nam do ti m l c h n ch ang và s
cu c kh o sát tìm hi u kinh nghi m nư c ngoài. b lo i b d n kh i i s ng kinh t . Tình
i u áng lưu ý là n u xem xét các qu c tr ng lo i b i th chi m o t th
gia và vùng lãnh th trên ây thì lu t h c so trư ng, thi t l p v trí th ng lĩnh di n ra v i
sánh x p h vào nh ng truy n th ng pháp lu t mc nghiêm tr ng. Ví d : ã có công ti
khác nhau. Vì v y, n u không quan tâm i u em hàng trăm t n s n ph m bi u không
này thì khó có th hi u h t b n ch t và giá tr ho c bán phá giá, làm cho nhi u doanh
ích th c c a pháp lu t c a t ng qu c gia. nghi p trong nư c thu c cùng ngành hàng
II. K T QU S D NG LU T SO không có kh năng tài chính duy trì
SÁNH VÀO TH C TI N XÂY D NG ho t ng s n xu t bình thư ng.
LU T C NH TRANH - Nhu c u b o v quy n kinh doanh
chính áng c a các doanh nghi p, ch ng l i
1. V nhu c u xây d ng pháp lu t
c nh tranh các hành vi c nh tranh không lành m nh
Khi nghiên c u so n th o Lu t c nh T khi c nh tranh ư c th a nh n, các
tranh, Ban so n th o ã tìm hi u v nhu c u hành vi c nh tranh không lành m nh gi a
ban hành lu t c nh tranh trên th gi i và phát các doanh nghi p ã xu t hi n, e do quy n
hi n r ng có t i 82 qu c gia và các vùng lãnh kinh doanh, gây ra nh ng h u qu x u cho
th trên th gi i có phát tri n m t ch nh, môi trư ng kinh doanh, cho doanh nghi p
(1)
m t ngành lu t riêng r : Lu t c nh tranh. làm ăn chân chính và cho ngư i tiêu dùng.
Trên cơ s nghiên c u s c n thi t c a Trong khi ó, quy nh c a pháp lu t liên
vi c ban hành lu t c nh tranh, Ban so n th o quan n ho t ng c nh tranh ã không
ã ch ra m t s nhu c u v ban hành Lu t các ch nh ngăn ch n các th o n c nh
c nh tranh Vi t Nam như sau: tranh không lành m nh, tinh vi, ph c t p c a
44 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
m t b ph n doanh nghi p trên th trư ng. trong xây d ng”, “ch ư c s d ng bia c a
Nhi u hành vi chưa ư c x lí ho c ã ư c t nh nhà trên a bàn c a t nh” hay hành vi
x lí nhưng chưa nghiêm làm cho quy n và bu c các cơ quan, t ch c t i a phương
l i ích h p pháp c a các doanh nghi p làm mua hàng hoá c a các doanh nghi p nh t
ăn chân chính b xâm ph m như trư ng h p nh, làm m t cơ h i c nh tranh bình ng
gây r i ho t ng c a doanh nghi p khác, c a các doanh nghi p khác, gây thi t h i cho
gi m o ch d n thương m i, gièm pha doanh ngư i tiêu dùng và cho n n kinh t .
nghi p khác, qu ng cáo, khuy n m i gian T t c nh ng lí do trên ây u th hi n
d i, d d , lôi kéo nhân viên c a i th quan i m chung c a các nư c v cơ s lí
c nh tranh…. ây là nh ng hành vi có tác lu n và th c ti n ban hành văn b n pháp
ng tiêu c c n môi trư ng c nh tranh, lu t v c nh tranh.
c n tr ho t ng kinh doanh h p pháp c a 2. V n m t hay nhi u lu t
doanh nghi p khác và c n ph i có bi n pháp Vi c nghiên c u so sánh pháp lu t c nh
tr ng ph t kinh t m nh răn e và xoá b tranh c a nhi u qu c gia, cho th y nhìn
các hành vi ó. chung, nhi u trong s các qu c gia có pháp
lu t c nh tranh, m ng pháp lu t này n m r i
- Nhu c u t o l p và duy trì m t môi
rác trong m t h th ng g m nhi u văn b n
trư ng kinh doanh bình ng
M c dù Hi n pháp năm 1992 chính th c pháp lu t. c bi t là Hoa Kì, CHLB c
th a nh n s t n t i c a các thành ph n kinh r i sau ó là Nh t b n, Hàn Qu c, ài
t và kh ng nh quy n bình ng gi a các Loan... ó, pháp lu t c nh tranh không ch
thành ph n kinh t trư c pháp lu t nhưng khi bao g m nh ng o lu t hay ngh nh riêng
th c hi n, nhi u cơ quan qu n lí nhà nư c ã r quy nh tr c ti p nh ng v n liên quan
không th c s tuân th quy nh này. Tình n c nh tranh mà còn ư c tìm th y trong
tr ng phân bi t i x gi a các thành ph n các văn b n pháp lu t không có m c ích
kinh t , c bi t là gi a doanh nghi p nhà ch y u i u ch nh các v n c a c nh
nư c và doanh nghi p ngoài qu c doanh khá tranh như lu t dân s , lu t thương m i...
ph bi n. Bên c nh ó, do quy n l i c c b , Trong khi ó, Vi t Nam các nhà làm
v n ang di n ra tình tr ng m t s cơ quan lu t ã ch trương mô hình “nh t nguyên" -
nhà nư c, b ng các m nh l nh hành chính m t o lu t v c nh tranh. i u này ã gây
c a mình, gián ti p can thi p vào ho t ng tranh cãi trong Ban so n th o khi thi t k
kinh doanh c a các doanh nghi p, t o l i th Lu t c nh tranh v i cơ c u như hi n nay.
cho m t hay m t s doanh nghi p. Th c Trên th c t , Lu t c nh tranh c a Vi t
tr ng ó làm xu t hi n nh ng rào c n thương Nam ã bao hàm nh ng v n cơ b n và
m i ngay trên chính th trư ng n i a theo chung nh t (theo thông l ), nh ng v n c n
cách “ch ư c mua xi măng c a t nh nhà thi t c a h th ng pháp lu t c nh tranh. Nói
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 45
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
khác i, m t o lu t c a Vi t Nam (chưa i c a t ng nhóm quy ph m khác nhau trong m t
vào n i dung chi ti t) ã th c hi n ư c o lu t nên ã gây khó khăn trong vi c nh n
ch c năng i u ch nh c a nhi u văn b n th c và c bi t là trong cơ ch thi hành lu t.
pháp lu t các qu c gia trên th gi i v i 3. V n phương pháp quy nh các
nh ng n i dung cơ b n khá tương ng. hành vi c nh tranh b c m
Nh ng n i dung cơ b n c a Lu t g m: Qua nghiên c u so sánh pháp lu t c nh
- Quy nh nh ng hành vi c nh tranh b tranh c a các nư c, có th th y r ng khi quy
can thi p: nh các hành vi c nh tranh b c m (h n ch
i. Các hành vi h n ch c nh tranh (theo c nh tranh hay c nh tranh không lành m nh),
cách g i c a ngư i c); pháp lu t các nư c u d a trên các c
ii. Nh ng hành vi c nh tranh không lành m nh; trưng c a hành vi c nh tranh ưa ra
- Thi t l p m t thi t ch m b o th c nh ng quy nh c m oán hay ki m soát
thi pháp lu t c nh tranh: Cơ quan qu n lí chung. c th hóa, pháp lu t cũng li t kê
c nh tranh (bao g m C c c nh tranh và H i m t s lo i hành vi i n hình. Tuy nhiên, vì
ng c nh tranh); các th thu t c nh tranh c a các i th
- Quy nh v trình t và th t c xem thu c v ph m trù “sáng t o“, luôn thay i
xét mi n tr và x lí v m t hành chính i và phát tri n nên không th có o lu t nào
v i các hành vi vi ph m Lu t c nh tranh (t li t kê ư c h t các hành vi c nh tranh c n
t ng c nh tranh). i u ch nh. Do v y, trên cơ s c a nh ng
Tuy nhiên, tôi th y r ng qu là minh quy nh mang tính nguyên t c chung mà
b ch, rõ ràng và thu n l i hơn cho vi c áp các cơ quan áp d ng pháp lu t (k c cơ
d ng pháp lu t n u như chúng ta ban hành quan qu n lí nhà nư c v c nh tranh) s có
nhi u văn b n pháp lu t khác nhau v t ng th v n d ng sáng t o và gi i thích lu t trong
lĩnh v c khá c l p trong cơ c u chung c a nh ng tình hu ng c th .
pháp lu t v c nh tranh. Song trong b i c nh Lu t c nh tranh c a Vi t Nam không
c a tư duy và phương pháp xây d ng và ư c thi t k như v y và cũng không ư c tư
thông qua văn b n lu t Vi t Nam như hi n duy như v y vì gi i thích pháp lu t ch thu c
nay, l i thêm năng l c và i u ki n (v th i v th m quy n c a y ban thư ng v Qu c
gian) c a Qu c h i Vi t Nam trư c yêu c u h i. Sau khi li t kê các hành vi b c m mà
kh n trương hoàn ch nh h th ng pháp lu t không có quy nh nguyên t c, Lu t dành
áp ng các yêu c u h i nh p và c a chính cho Chính ph ư c “n i dài” danh sách các
các quan h th trư ng hi n nay thì ây là s hành vi b c m. Theo logic ó, Chính ph
l a ch n h p lí nh t c a Ban so n th o. dư ng như gi vai trò c a nhà l p pháp. i u
i u áng nói là do không ư c chu n b này là không úng theo phương di n phân
kĩ lư ng v nh n th c m c ích và yêu c u chia quy n l c và nhà nư c pháp quy n.
46 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
tranh ã không ng n ng i can thi p vào v
4. Thi t ch và t t ng c nh tranh
Tương ng v i pháp lu t c nh tranh c a tăng giá i n c a T ng công ti i n l c Vi t
các qu c gia, Lu t c nh tranh c a Vi t Nam Nam hay vào v “va p” gi a Viettel và
ã t o cơ s pháp lí cho t ch c và ho t ng VNPT. Nhi m v này, Lu t c nh tranh cùng
c a cơ quan qu n lí nhà nư c v c nh tranh. v i Ngh nh s 06 chưa th c hi n ư c.
Tuy nhiên, b t lu n là n m trong h th ng ch c năng th nh t, Lu t c nh tranh
nào, cơ quan qu n lí nhà nư c v c nh tranh, cũng như các văn b n hư ng d n thi hành
theo thông l ph i là m t cơ quan có a v Lu t u chưa th hi n rõ vai trò m nh m
pháp lí c l p (tương t như tòa án - song c a C c c nh tranh trong quá trình tham gia
v n thu c hành pháp) th c hi n hai ch c ho ch nh chính sách c nh tranh thông qua
năng cơ b n là: các ho t ng tư v n, giám sát hay khuy n
- Tham gia tích c c vào vi c ho ch nh và ngh nh ng v n liên quan n chính sách
th c thi chính sách c nh tranh c a qu c gia; c nh tranh ho c th m chí phát tri n và hoàn
- X lí v phương di n hành chính các thi n pháp lu t c nh tranh.
hành vi vi ph m pháp lu t c nh tranh trên cơ Trong ch c năng th hai, Lu t c nh
s xem xét và ánh giá các hành vi c tranh và các văn b n hư ng d n thi hành
quy n hóa (h n ch c nh tranh) và ưa ra Lu t u xu t phát t nh n th c:
nh ng quy t nh phán x . - Không phân bi t rõ v b n ch t c a
Trong khi ó, Vi t Nam, C c qu n lí hành vi c nh tranh không lành m nh và h n
c nh tranh là cơ quan thu c B thương m i. ch c nh tranh, và
i u này theo tôi là không h tr ng (như - Coi hành vi c nh tranh không lành m nh
nhi u ngư i v n quan ni m). i u quan là xâm ph m tr t t kinh t (ch không ph i
tr ng là dù thu c B thương m i nhưng ây là xâm h i l i ích c a i th ) nên ã cho
là m t cơ quan ra i trên cơ s c a m t o C c c nh tranh ph t hành chính v nh ng
lu t riêng r (khác v i vi c thành l p các b hành vi này trong khi h u qu tr c ti p c a nó
ph n khác trong m t cơ quan b ch ư c là thi t h i c a i th . Trong khi ó, kh
th c hi n trên cơ s ngh nh). Hơn th n a, năng thi t l p l i l i ích b xâm h i c a i
vn là các quy ph m lu t c n thi t k cho th b ng tòa án tư pháp l i khó có th ư c
cơ quan này m t a v pháp lí c l p và th c hi n theo B lu t t t ng dân s .
bình ng trong quan h v i m i cơ quan - Ngoài ra, khác v i cơ quan qu n lí nhà
nhà nư c khác (thí d như các b chuyên nư c v c nh tranh c a nhi u qu c gia, C c
ngành hay v i chính B thương m i) và có c nh tranh còn có ch c năng v qu n lí nhà
uy quy n trong quan h v i m i doanh nư c và x lí v vi c ch ng bán phá giá,
nghi p trong n n kinh t . Có ư c nh ng uy ch ng tr c p và áp d ng các bi n pháp t v
th và quy n l c ó, tôi tin r ng C c c nh i v i hàng hóa nh p kh u vào Vi t Nam.
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 47
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
tranh, các o lu t v kinh t ngành (thí d
5. V m t vài n i dung c th trong
Lu t các t ch c tín d ng) s "có quy n" căn
Lu t c nh tranh
Như ã trình bày trên ây, v căn b n, c vào n i dung c a Lu t c nh tranh mà c
pháp lu t c nh tranh c a Vi t Nam ã th a th hóa m t hành vi c nh tranh nào ó trong
hư ng k t qu c a nghiên c u so sánh pháp i u ki n c a ngành kinh t này. Lúc ó, khó
lu t nên ã th hi n khá toàn di n nh ng n i có th coi Lu t c nh tranh v n là lu t riêng.
dung truy n th ng c a pháp lu t c nh tranh Th hai, Lu t c nh tranh, khi quy nh
c a các qu c gia trên th gi i. Tuy nhiên, v các tho thu n h n ch c nh tranh ã
Lu t c nh tranh c a Vi t Nam v n có m t s không c p lo i th a thu n theo chi u d c,
n i dung xa l v i qu c t như sau: m c dù s nguy hi m c a lo i th a thu n h n
Th nh t là v n quan ni m v lu t ch c nh tranh này là không l n và nhu c u
chung - lu t chuyên ngành. Kho n 1 i u 5 và m c "tr ng tr " cũng không cao như
Lu t c nh tranh quy nh: i v i nh ng th a thu n ngang. M c dù
v y, các qu c gia khác u có quy nh riêng
"1. Trư ng h p có s khác nhau gi a
v lo i th a thu n h n ch c nh tranh này.
quy nh c a Lu t này v i quy nh c a lu t
Th ba, nhi u qu c gia, pháp lu t b o
khác v hành vi h n ch c nh tranh, c nh
v ngư i tiêu dùng có th là m t b ph n hay
tranh không lành m nh thì áp d ng quy nh
ít nh t cũng là "có biên gi i" v i pháp lu t
c a Lu t này.
c nh tranh. T i ây, pháp lu t c nh tranh
2. Trư ng h p i u ư c qu c t mà
thư ng quy nh nhi m v c a cơ quan qu n
C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam kí k t
lí c nh tranh là th m nh các h p ng m u
ho c gia nh p có quy nh khác v i quy nh
vì b n thân các " i u ki n giao d ch chung"
c a Lu t này thì áp d ng quy nh c a i u
ư c qu c t ó". này m t m t th hi n các th thu t c nh
Theo cách di n gi i c a i u 5 thì trong tranh công khai và m t khác có th và thông
m i quan h v i các văn b n pháp lu t qu c thư ng l m d ng tính b t cân x ng c a
gia, Lu t c nh tranh là "lu t riêng", còn thông tin mà gây b t bình ng, phá ho i t
trong m i quan h v i i u ư c qu c t thì do kh ư c c a khách hàng. Vi t Nam,
Lu t này l i là "lu t chung". vn này ã b b ng t lâu trong pháp
Chúng tôi có nghi ng v tính ch t lu t b o v ngư i tiêu dùng, B lu t dân s
thư ng xuyên "riêng" c a o lu t này. N u và Lu t c nh tranh cũng v n chưa thi t l p
áp d ng m t o lu t có ch c năng t ng h p cơ ch ki m soát... ./.
v ch th kinh doanh hay v lĩnh v c kinh
(1) i u này không có nghĩa là, t i các qu c gia còn
doanh (thí d Chương II Hi n pháp, Lu t
l i thì ó không có pháp lu t i u ti t các hành vi
thương m i, Lu t doanh nghi p…) thì khi
c nh tranh mà v n là khi không có nh ng văn pháp
xem xét hành vi c nh tranh c a m t doanh pháp lu t chuyên v c nh tranh thì các hành vi c nh
nghi p rõ ràng là Lu t c nh tranh s g n v i tranh ư c i u ti t b i các văn b n pháp lu t chung
như lu t dân s , thương m i, công ti…
s vi c hơn. Tuy nhiên, căn c vào Lu t c nh
48 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
