Báo cáo nghiên cứu khoa học " đặc điểm nghệ thuật trogn tiểu thuyết báu vật của đời của Mạc Ngôn "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

110
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong vài năm trở lại đây, làn sóng văn học Trung Quốc là một trong những hiện t-ợng đáng chú ý nhất trên thị tr-ờng sách văn học Việt Nam. Nói đến văn học Trung Quốc, ai ai cũng nghĩ đến Mạc Ngôn, D- Hoa,… một loạt tác phẩm nh- Cao l-ơng đỏ, Đàn h-ơng hình, Huynh đệ, Một nửa đàn ông là đàn bà, v.v… đ-ợc coi là sách thời th-ợng, nếu ai không đọc thì bị xem là chậm tiến, lạc hậu. Trong đó, Báu vật của đời(1) đã thực sự gây đ-ợc tiếng vang, tạo nên cơn...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " đặc điểm nghệ thuật trogn tiểu thuyết báu vật của đời của Mạc Ngôn "

®µo l−u Th S. ®µo l−u ViÖn nghiªn cøu Trung Quèc rong vµi n¨m trë l¹i ®©y, lµn 1. H×nh t−îng ng−êi mÑ v tÝnh siªu T viÖt cña lÞch sö sãng v¨n häc Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng hiÖn t−îng B¸u vËt cña ®êi kh¸i qu¸t c¶ mét giai ®¸ng chó ý nhÊt trªn thÞ tr−êng s¸ch v¨n ®o¹n lÞch sö hiÖn ®¹i ®Çy bi tr¸ng cña ®Êt häc ViÖt Nam. Nãi ®Õn v¨n häc Trung n−íc Trung Hoa th«ng qua ba thÕ hÖ Quèc, ai ai còng nghÜ ®Õn M¹c Ng«n, D− trong gia ®×nh Th−îng Quan. Qua nh÷ng sè phËn kh¸c nhau, lÞch sö −îc tiÕp cËn Hoa,… mét lo¹t t¸c phÈm nh− Cao l−¬ng đ d−íi nhiÒu gãc é, t¹o nªn søc sèng, søc ®á, §µn h−¬ng h×nh, Huynh ®Ö, Mét nöa đ thuyÕt phôc nghÖ thuËt t¸c phÈm. T¸c ®µn «ng lµ ®µn bµ, v.v… ®−îc coi lµ s¸ch gi¶ sö dông bót ph¸p míi l¹, hÊp dÉn, thêi th−îng, nÕu ai kh«ng ®äc th× bÞ xem thñ ph¸p t−îng tr−ng vµ khoa tr−¬ng cùc lµ chËm tiÕn, l¹c hËu. Trong ®ã, B¸u vËt ®é ®Ó miªu t¶ giai ®o¹n lÞch sö Trung cña ®êi(1) ®· thùc sù g©y ®−îc tiÕng vang, Hoa tõ nh÷ng n¨m cuèi Thanh ®Çu D©n t¹o nªn c¬n sèt, vµ lµ t¸c phÈm ®−îc coi Quèc cho ®Õn tËn nh÷ng n¨m 90 cña thÕ tiªu biÓu nhÊt cña M¹c Ng«n, nh− t¸c gi¶ kû XX, t¹o nªn mét hiÖn t−îng v¨n häc ®· tõng nãi: “B¹n cã thÓ kh«ng ®äc toµn kh¸ ®Æc biÖt lµm s«i ®éng kh«ng khÝ v¨n bé t¸c phÈm cña t«i, nh−ng nÕu muèn ch−¬ng kh«ng chØ ë Trung Quèc mµ cßn ë hiÓu t«i, nhÊt ®Þnh ph¶i ®äc B¸u vËt cña mét sè quèc gia kh¸c, trong ®ã cã ViÖt ®êi”(2). Bëi h¹n ®Þnh cña mét bµi t¹p chÝ, Nam. B¸u vËt cña ®êi lµ mét b¶n tr−êng chóng t«i chØ ®Ò cËp mét sè ®Æc ®iÓm ca vÒ bi hoan ly hîp, vinh nhôc h−ng suy trong t¸c phÈm ®−îc xem lµ tiªu biÓu, cña gia téc vµ chñng téc, thêi ®¹i phong ®ång thêi thö lý gi¶i nguyªn nh©n v¨n v©n biÕn ¶o vµ ký øc khæ ®au trong gÇn trän mét thÕ kû, ®ång thêi còng ®Ò cao häc Trung Quèc nãi chung vµ B¸u vËt nghÞ lùc kiªn c−êng vµ ý chÝ quËt c−êng cña ®êi nãi riªng ®−îc ®«ng ®¶o b¹n ®äc bÊt khuÊt cña d©n téc Trung Hoa. ViÖt Nam tiÕp nhËn. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 7(86) - 2008 70
§Æc ®iÓm nghÖ thuËt trong tiÓu thuyÕt… Trong B¸u vËt cña ®êi, ngoµi nh©n vËt v· chuyÓn m×nh víi bót ph¸p ng«n ng÷ chÝnh Kim §ång, Th−îng Quan Lç thÞ lµ cùc kú ®iªu luyÖn, t¹o kh«ng khÝ khÈn h×nh t−îng ng−êi phô n÷ mµ M¹c Ng«n tr−¬ng, c¨ng th¼ng, lo sî trong thêi kú ®· mÊt h¬n chôc n¨m trêi t×m tßi suy biÕn lo¹n. T×nh c¶nh ®ã chÝnh lµ chç c¶m nghÜ, ë ®ã thÓ hiÖn mét søc lùc trµn trÒ ®éng nhÊt, còng chÝnh lµ mét trong bÊt diÖt. Bµ nu«i d−ìng hai thÕ hÖ gia téc nh÷ng lý do tiÓu thuyÕt ®−îc ®«ng ®¶o nhµ Th−îng Quan, nhÉn nhôc, khæ ®au ®éc gi¶ Trung Quèc còng nh− ViÖt Nam nång nhiÖt ®ãn ®äc. Ng−êi mÑ trong B¸u chÊt chång tíi tËn cïng c¸i chÕt, trë vËt cña ®êi ®−îc x©y dùng víi ®Çy ®ñ thµnh t−îng tr−ng cho søc sèng thuÇn ph¸c vµ vÜ ®¹i, t−îng tr−ng c¸i kh¶ n¨ng phÈm chÊt ®¸ng cã: ®«n hËu hiÒn tõ, thiªn phó mµ dï cã chµ ®¹p tiªu diÖt ®Õn nÆng t×nh träng nghÜa, lµ t−îng tr−ng ®©u th× vÉn tr−êng tån, bëi v× nÕu nã mÊt cña hoµ b×nh, chÝnh nghÜa, nh©n lu©n vµ ®i th× mÊt lu«n c¶ sù sèng. M¹c Ng«n béc dòng khÝ, nh−ng so víi h×nh t−îng ng−êi b¹ch: “T«i quyÕt ®Þnh kh«ng viÕt nh÷ng mÑ trong v¨n häc truyÒn thèng, Lç thÞ t¸c phÈm lÆt vÆt, xÐ lÎ vµ Ýt ái t×nh c¶m, vÉn lµ ng−êi ®µn bµ ph¶n kh¸ng l¹i lu©n t«i quyÕt ®Þnh viÕt mét t¸c phÈm lín hiÕn lý; bµ lÊy gièng thiªn h¹ sinh ra cho gia d©ng ng−êi mÑ, viÕt mét t¸c phÈm dµi h¬i ®×nh Th−îng Quan mét ®µn 9 ®øa con: an ñi vong linh ng−êi mÑ n¬i chÝn suèi. Lç thÞ tr−íc hÕt, lµ sè phËn ng−êi phô n÷ MÑ c¶ ®êi ch−a tõng ®−îc cÊt tiÕng h¸t, Trung Quèc bÞ coi rÎ gi¸ trÞ, phÈm gi¸. c¶ nhÈm nhÈm c©u h¸t còng ch−a tõng, Trong x· héi phong kiÕn, ®µn bµ chØ lµ ®Ó nh−ng lêi ca cña mÑ sÊm ®éng rÒn trêi, trót nh÷ng uÊt øc cña ng−êi ®µn «ng vµ nh− sÊm chíp ïng oµng; tiÕng h¸t cña mÑ lµ c«ng cô ®Ó nèi dâi t«ng ®−êng: "MÑ vang ®éng câi trÇn, nh− dßng nham nhËn ra mét ch©n lý nghiÖt ng·: lµ ®µn th¹ch tu«n trµo.”(3) bµ kh«ng lÊy chång kh«ng ®−îc, lÊy ViÕt vÒ ng−êi mÑ, ngîi ca ng−êi mÑ chång mµ kh«ng sinh con kh«ng ®−îc, lu«n lµ ®Ò tµi bÊt tËn trong truyÒn thèng sinh con toµn con g¸i còng kh«ng ®−îc. v¨n häc hai n−íc ViÖt Nam - Trung Quèc, Muèn cã ®Þa vÞ trong gia ®×nh, døt kho¸t (4) cã thÓ nãi, lµ mét ®Ò tµi vÜnh h»ng trong ph¶i sinh con trai." §©y còng chÝnh lµ v¨n häc. Trong B¸u vËt cña ®êi, t¸c gi¶ sù s¾p ®Æt s½n vËn mÖnh bi th¶m cña x©y h×nh t−îng Lç thÞ, mét ng−êi mÑ ng−êi phô n÷ trong gia ®×nh vµ x· héi. b»ng x−¬ng b»ng thÞt, mét bµ mÑ võa Nh−ng, chuyÖn ¨n n»m, thËm chÝ víi phæ th«ng võa vÜ ®¹i, kiªn c−êng vµ v« t−, môc s− ng−êi n−íc ngoµi sinh ra “t¹p dòng c¶m kh«ng cam chÞu khuÊt phôc sè chñng” Kim §ång, chuyÖn thô thai vµ phËn,… Më ®Çu t¸c phÈm, ng−êi mÑ sinh sinh në cña Lç thÞ, lµ sù ph¶n kh¸ng, Kim §ång vµ Ngäc N÷ trong c¬n ngÊt lÞm; th¸ch thøc vµ ®¶ ®¶o c¸i x· héi Êy. VÒ kÕt thóc truyÖn, Kim §ång ngåi canh mé mÆt nµy, Lç thÞ xøng ®¸ng lµ mét bµ mÑ mÑ sî “«ng ChÝnh phñ” ®µo lªn. Ngµy mÑ vÜ ®¹i. Th−îng Quan Lç thÞ trë thµnh sinh con còng lµ lóc ®Êt n−íc Trung Hoa biÓu tr−ng cña h×nh t−îng cao ®Ñp, biÓu trong c¬n quÆn ®au quÆn ®Î; ngµy mÑ tr−ng cho sù sèng vµ c¸i chÕt, cña khæ mÊt còng lµ lóc ®Êt n−íc trong c¬n vËt ®au vµ hoan l¹c, biÓu tr−ng cña c¸i ®Ñp Nghiªn cøu Trung Quèc sè 7(86) - 2008 71
®µo l−u truy cÇu tù do, d¸m chµ ®¹p lªn truyÒn Gia ®×nh Th−îng Quan biÕt bao ng−êi thèng vµ thãi ®¹o ®øc gi¶. Lç thÞ kh«ng ®· chÕt, biÕt bao m¸u t−¬i ®· ®æ xuèng ®Ó thÓ lùa chän cuéc sèng cña chÝnh m×nh, nu«i d−ìng cho nh÷ng cuéc chiÕn tranh rÊt nhiÒu bi kÞch trong cuéc ®êi ®Òu tõ giµnh quyÒn lùc tµn khèc, mçi biÕn thiªn ngo¹i lùc dån Ðp l¹i, nh−ng víi c¸ch ®¬n cña triÒu ®¹i Trung Hoa, chiÕn tranh gi¶n nhÊt bµ ®· ho¸ gi¶i nh÷ng khæ ®au, theo ®ã dÊy lªn nh÷ng th¶m khèc hoang mÊt m¸t. §ã chÝnh lµ sù yªu th−¬ng vµ tµn vµ khiÕp sî. ChÝnh ®iÒu nµy khiÕn khoan dung. Lµ sù lùa chän tù nhiªn cho néi dung trung t©m cña B¸u vËt cña nhÊt cña mét ng−êi mÑ b×nh th−êng, sù ®êi lµ c¸i nh×n xÐt l¹i lÞch sö trµn ®Çy h¬i lùa chän kh«ng thÓ nµo kh¸c cña mét thë cña thêi ®¹i míi. T¸c phÈm th«ng ng−êi ë tÇng líp ®¸y trong x· héi. qua cuéc ®êi mang ®Çy tÝnh truyÒn k× Cho nªn, t«i cho r»ng ý nghÜa cña sinh sinh tö tö, bµy ra mÆt tr¸i trong lÞch nh©n vËt Lç thÞ thÓ hiÖn tÝnh siªu viÖt sö mét tr¨m n¨m cña Trung Quèc, më h×nh t−îng ng−êi mÑ truyÒn thèng trong kh«ng gian lÞch sö kho¸ng ®¹t vµ thu hót lÞch sö v¨n häc. Trong B¸u vËt cña ®êi ng−êi ®äc, ph¶n ¸nh kh¸ch quan cuéc M¹c Ng«n cßn t¸i hiÖn toµn c¶nh mét thÕ sèng x· héi ch©n thùc, dùng l¹i lÞch sö kû lÞch sö – cuéc vËn ®éng chÝnh trÞ tõ ®»ng ®½ng cña Trung Quèc cËn ®¹i. T¸c gi¶ tho¸t khái m« thøc s¸o mßn tù sù lÞch qu©n §øc x©m l−îc, Quèc D©n ®¶ng, sö lín lao tr−íc ®©y, biÓu hiÖn sù NhËt B¶n x©m l−îc Trung Hoa, cuéc ®Êu “r· ®¸m” cña chñ thÓ lÞch sö, ®−a c¸i tranh giµnh quyÒn lùc gi÷a Quèc D©n “ngoµi r×a” thay cho vÞ trÝ “trung t©m”, ®¶ng vµ Céng s¶n, cho ®Õn thêi c¶i c¸ch thÓ hiÖn râ vai trß c¸ nh©n trong lÞch sö. kinh tÕ thÞ tr−êng nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX. Mét thêi gian kh«ng gian lÞch sö 2. Néi h m v¨n ho¸ trong miªu t¶ hoµn chØnh nh− vËy ®−îc diÔn ®¹t th«ng tÝnh dôc qua h×nh t−îng ng−êi mÑ – Th−îng Quan Khi luËn bµn vÒ B¸u vËt cña ®êi, Lç thÞ xÐt tõ gãc ®é nµy, B¸u vËt cña ®êi kh«ng thÓ kh«ng nãi mét l−îng lín tÝnh th«ng qua nçi buån vui, sù sèng chÕt cña dôc ®−îc ®Ò cËp trong t¸c phÈm vµ kh«ng mét nh©n vËt nhá bÐ nh− Lç Toµn Nhi, thÓ kh«ng suy xÐt hµm nghÜa v¨n ho¸ më ra l¸t c¾t, béc lé ch©n t−íng mét cuéc tÝnh dôc trong ®ã; cã thÓ nãi, viÖc t¹o tranh ®Êu quyÒn lùc ®Çy m¸u tanh. Sè thµnh hiÖn t−îng trªn v¨n ®µn Trung phËn Lç thÞ cµng th¨ng trÇm, vËt v· th× Quèc vµ “c¬n sèt M¹c Ng«n” ë ViÖt Nam vËn mÖnh ®Êt n−íc cµng nguy nan. §ã trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y còng g¾n liÒn kh«ng cßn lµ th©n phËn ng−êi phô n÷ víi quan niÖm vÒ tÝnh dôc t¸o b¹o trong n÷a mµ lµ vËn mÖnh ®Êt n−íc. Sù ®au t¸c phÈm, mµ theo M¹c Ng«n th× “®éng th−¬ng vµ mÊt m¸t nh− c¬n lèc trµn qua c¬ chñ yÕu cña t«i lµ kh¶o s¸t c¸i b¶n m¶nh ®Êt Trung Hoa mªnh m«ng, xo¸y n¨ng cña con ng−êi vµ khoa tr−¬ng nã quËt, vïi dËp th©n phËn mét ng−êi phô ®Õn møc thµnh bÖnh ho¹n ®Ó xem nã sÏ n÷ nh− Lç thÞ – hay h×nh ¶nh ®Êt n−íc - ®i tíi ®©u”. Ngay sau khi ®−îc xuÊt b¶n, ®Õn chÕt vÉn ch−a ®−îc yªn. B¸u vËt cña ®êi ®· g©y tranh c·i kh¸ gay Nghiªn cøu Trung Quèc sè 7(86) - 2008 72
§Æc ®iÓm nghÖ thuËt trong tiÓu thuyÕt… g¾t, tõng bÞ xem lµ lo¹i d©m th−, “®Æt tªn lÞch sö v¨n häc thÕ giíi, kh«ng thÓ kh«ng s¸ch thiÕu sù nghiªm tóc”, vµ tÝnh dôc thõa nhËn, rÊt nhiÒu t¸c phÈm v¨n häc biÕn th¸i cña nh©n vËt Th−îng Quan −u tó ®Òu mang nh÷ng tù thuËt vÒ tÝnh dôc, nh− Kim B×nh Mai (TiÕu TiÕu Sinh) Kim §ång ®· ®em l¹i kh«ng Ýt chØ trÝch gay g¾t cña giíi phª b×nh v¨n häc. cña Trung Quèc, mét sè t¸c phÈm cña ph−¬ng T©y nh− Ng−êi t×nh cña Kh«ng sai, tÝnh dôc cã thÓ coi lµ sîi Chatterle (David Herbert Lawerence, chØ ®á xuyªn suèt t¸c phÈm, thËm chÝ 1885 – 1930), hay M−êi ®ªm cña nhiÒu ®o¹n ®−îc ®Ò cËp trÇn trôi, nh−ng Giovanni Boccaccio,1313 – 1375),… tÝnh ®ã chØ lµ c¸i cí ®Ó ®−a ®Èy c©u chuyÖn, dôc chØ lµ vá Èn chøa, bao bäc c¸i s©u kÝn lµm cho c©u chuyÖn thªm phÇn sinh h¬n mµ nhµ v¨n muèn g¾m göi, biÓu ®¹t, ®éng. Nh− trªn ®· nãi, B¸u vËt cña ®êi ®ã lµ nh÷ng c¸i nh×n xÐt l¹i vÒ x· héi, vÒ gãi gän lÞch sö gÇn tr¨m n¨m cña Trung nh©n sinh thÇm kÝn, vµ ®©y lµ phÈm chÊt Quèc cËn ®¹i, bëi vËy, cã ng−êi xem B¸u tr¸c viÖt cña nhµ v¨n. ë Trung Quèc do vËt cña ®êi lµ phiªn b¶n tiÕng Trung cña chÞu ¶nh h−ëng cña t− t−ëng cùc t¶, ®Ò t¸c phÈm Tr¨m n¨m c« ®¬n viÕt vÒ lÞch tµi tÝnh dôc lµ khu vùc cÊm kþ kh«ng sö, nh©n sinh vµ x· héi Trung Hoa,… bÊt ®−îc phÐp tiÕp cËn. Cho dï m·i ®Õn kÓ nh÷ng nh©n vËt mang tÝnh truyÒn kú nh÷ng thËp kû 80 cña thÕ kû tr−íc, nh− Lç thÞ, Kim §ång, T− M· Quan, Sa Trung Quèc míi b−íc vµo thêi kû c¶i c¸ch NguyÖt L−îng, §iÓu Nhi Hµn, Sa T¶o më cöa, d− luËn x· héi míi dÇn dÇn cëi Hoa, hay nh÷ng t×nh tiÕt h− ¶o ®−îc ®Èy më, nh−ng c¸c t¸c gi¶ vÉn th−êng cã th¸i ®Õn cao trµo, kh«ng dÔ b¾t gÆp trong ®é nÐ tr¸nh, coi tÝnh dôc lµ lÜnh vùc cÊm nh÷ng t¸c phÈm miªu t¶ vÒ hiÖn thùc ®êi kþ, dï ®Ò cËp còng chØ hêi hît, l−ít qua sèng thuÇn tuý. mµ th«i. Cho nªn, nÕu xÐt tõ gãc ®é lÞch B¸u vËt cña ®êi ®· thuËt l¹i c©u sö x· héi th× viÖc xuÊt b¶n vµ l−u hµnh chuyÖn ba thÕ hÖ trong gia téc Th−îng réng r·i B¸u vËt cña ®êi kh«ng thÓ Quan, tÝnh dôc tuyÖt ®èi kh«ng ph¶i lµ kh«ng thõa nhËn, cïng víi kinh tÕ kh«ng néi dung chñ ®¹o cña t¸c phÈm, nãi ngõng ph¸t triÓn, cïng víi ngµy cµng ®i chuÈn x¸c h¬n, nã ch¼ng qua chØ lµ mét s©u vµo c¶i c¸ch, Trung Quèc còng nh− trong nh÷ng c«ng cô ®¾c lùc nhÊt chuyÓn ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu nh×n ra thÕ giíi, t¶i ý ®å s¸ng t¸c cña t¸c gi¶; nhµ v¨n tiÕp xóc víi v¨n minh thÕ giíi vµ v¨n ho¸ kh«ng chØ miªu t¶ sù bÖnh ho¹n vÒ tÝnh thêi ®¹i. dôc cña mÊy ®«i nam n÷ ®Ó nh»m l«i H×nh t−îng Kim §ång chuyÓn t¶i t− cuèn ®éc gi¶, tr¸i l¹i, «ng muèn dïng t−ëng xÐt l¹i v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ tÝnh dôc ®Ó to¸t ra nh©n tÝnh tèt ®Ñp v¨n minh ph−¬ng T©y cña t¸c gi¶. Bëi sù nhÊt, hiÖn t−îng thuéc tÝnh “con” nhÊt ®Ì nÐn, kiÒm chÕ tÝnh dôc chÝnh lµ v¨n lµm thñ ph¸p nghÖ thuËt, tõ ®ã ®¶o lén ho¸, nã cao cao t¹i th−îng, còng gièng vµ ph¶n kh¸ng v¨n hãa truyÒn thèng, nh− h×nh bãng “tæ t«ng” bao trïm lªn x©y dùng ngô ng«n v¨n ho¸ lÞch sö vµ cuéc sèng hiÖn thÕ, vµ th«ng qua sù ®Ì truyÒn thèng. Chóng ta kh«ng khã ph¸t nÐn, kiÒm chÕ tÝnh dôc x©y dùng mét hÖ hiÖn ra néi hµm v¨n ho¸ trong ®ã. LËt l¹i Nghiªn cøu Trung Quèc sè 7(86) - 2008 73
®µo l−u thèng quy ph¹m lu©n lý, chÕ ®é ho¸. do vµo thêi ®iÓm v¨n häc trong n−íc Th«ng qua miªu t¶ tÝnh dôc t¸c gi¶ gi¶i ®ang ®ãi truyÖn hay, v¨n häc ph−¬ng thÝch sù ®¶o lén vµ ph¶n kh¸ng lu©n lý T©y ®· b·o hoµ th× t¸c phÈm cña nhµ v¨n ®ã, chÕ ®é ®ã, khiÕn cho tiÓu thuyÕt cña häc thuéc dßng v¨n häc Tiªn phong nµy «ng ®· v−ît qua h¹n ®é suy xÐt th«ng ®· mang l¹i cho ng−êi ®äc nh÷ng ®iÒu th−êng, b−íc vµo c¶nh giíi s©u réng h¬n, thó vÞ míi mÎ, cã thÓ nãi lµ ch−a mét lÇn thÇm kÝn h¬n, h×nh thµnh Èn dô mang ®−îc thÊy ra, nh− trong tr¶ lêi pháng vÊn, tÝnh triÕt häc trõu t−îng trong miªu t¶ nhµ th¬ TrÇn §¨ng Khoa kh¼ng ®Þnh: T«i rÊt thÝch M¹c Ng«n. Anh cã hai cuèn tÝnh dôc cô thÓ. dÞch sang ta ®Òu vµo lo¹i rÊt hay. Cuèn Sù tån t¹i cña Kim §ång khiÕn cho B¸u vËt cña ®êi cßn cã ®«i chót c−êng tÝnh dôc trong B¸u vËt cña ®êi ®Çy søc ®iÖu, chø §µn h−¬ng h×nh th× nhuÇn c¨ng v¨n ho¸ vµ ý nghÜa Èn dô v« cïng nhuyÔn tõ ®Çu ®Õn cuèi. Kh«ng cßn nghi tËn, cã thÓ nãi nã ho¸ th©n cña tÇng líp ngê g× n÷a, M¹c Ng«n lµ mét trong trÝ thøc Trung Quèc thÕ kû XX. Th−îng nh÷ng nhµ v¨n lín nhÊt cña hµnh tinh ë Quan Kim §ång lµ “t¹p chñng” gi÷a hai thêi ®iÓm nµy. T«i phôc M¹c Ng«n mét huyÕt thèng §«ng - T©y, lµ mét “®øa trÎ giµ” suèt ngµy ngËm vó ®µn bµ, huyÕt phÇn, nh−ng còng rÊt phôc c¸c nhµ l·nh thèng cao quý nh−ng tÝnh c¸ch nhu ®¹o §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. Hä nh−îc, ®ª hÌn, cã trÝ tuÖ nh−ng trong m«i ®· ®æi míi ®óng. […] Cßn v¨n häc th× tr−êng chuyªn chÕ l¹i biÕn thµnh “kÎ mét trong nh÷ng ®¹i biÓu cña hä lµ M¹c thiÓu n¨ng” vµ “c©m ®iÕc”, lu«n mong Ng«n. M¹c Ng«n l¹i lµ mét nhµ v¨n cßn muèn lµm mét c¸i g× ®ã nh−ng kh«ng rÊt trÎ. Anh chØ cïng trang løa víi chóng ngõng bÞ ®Èy ra ngoµi r×a… §iÒu nµy thÓ t«i. ThÕ míi h·i. §äc s¸ch anh, kh«ng hiÖn rÊt râ tÝnh nhÞ nguyªn v¨n ho¸ vµ biÕt c¸c nhµ v¨n kh¸c thÕ nµo, chø t«i th× hoµn c¶nh lóng tóng cña tÇng líp trÝ t«i sèt ruét l¾m. Sèt ruét vµ ®au ®ín. T¹i thøc Trung Quèc: v¨n minh hiÖn ®¹i sao còng nh− m×nh mµ l·o lµm ®−îc ph−¬ng T©y chÝnh lµ cha ®Î cña v¨n ho¸ nh÷ng viÖc lín nh− thÕ, mµ m×nh th× cø “phi ph¸p”, tån t¹i trªn m¶nh ®Êt Trung bi bÐt m·i. Trong cuéc héi th¶o gÇn ®©y Quèc réng lín, nh−ng lu©n lý v¨n ho¸ vÒ tiÓu thuyÕt, cã nhµ v¨n b¶o: - “Råi Trung Quèc míi lµ mÑ ®Î, sù l−u luyÕn chóng ta sÏ cã nh÷ng M¹c Ng«n”. T«i ®ã trë thµnh bÖnh ho¹n ®èi víi v¨n ho¸ kh«ng tin...(5) cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n d©n téc, khã tr¸nh khái sù tù ty vµ tù ¸i c¬ b¶n sau: cùc ®é do t©m lý nh−îc tiÓu chi phèi khi Thø nhÊt, cã liªn quan mËt thiÕt tíi ®èi mÆt víi thÕ m¹nh v¨n ho¸ ph−¬ng phÈm chÊt nghÖ thuËt trong t¸c phÈm T©y, thÓ hiÖn râ sù suy nh−îc ®Õn møc cña «ng. §©y còng lµ ®iÒu nhµ phª b×nh ®ín hÌn. v¨n häc Ph¹m Xu©n Nguyªn kh¼ng ®Þnh 3. T¹i sao B¸u vËt cña ®êi t¹o nªn lµ: “Nh−ng t«i thÝch ë ®©y, lµ c¸i nh×n “c¬n sèt M¹c Ng«n” ë ViÖt Nam nghÖ thuËt - lÞch sö tØnh t¸o vµ s¾c s¶o cña nhµ v¨n. ¤ng kh«ng n−¬ng nhÑ, T¸c phÈm cña M¹c Ng«n ®−îc ®«ng kh«ng xuª xoa qu¸ khø. M¹ch v¨n cña ®¶o ®éc gi¶ ViÖt Nam yªu thÝch ngoµi lý Nghiªn cøu Trung Quèc sè 7(86) - 2008 74
§Æc ®iÓm nghÖ thuËt trong tiÓu thuyÕt… «ng còng g©y Ên t−îng ®èi víi t«i ë chç, nµy, vÒ mÆt chÝnh trÞ, t− t−ëng còng nh− nã cho thÊy ®−îc dßng ch¶y cña cuéc ®êi t×nh c¶m cña nh©n d©n hai n−íc dÇn nh− vèn dÜ thÕ, kh«ng ®øt ®o¹n, kh«ng thay ®æi, tõ ®ã ý thøc b¶n ng· b¾t ®Çu t¸ch b¹ch, dï c¸c sù kiÖn rÊt kh¸c nhau xuÊt hiÖn vµ ®−îc kh¼ng ®Þnh, v¨n häc xoay vÇn cuéc ®êi nh©n vËt theo c¸c nÎo còng b−íc vµo qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸. sè phËn kh¸c nhau. TÝnh liªn tôc lÞch sö - Nh−ng ®©y lµ tiÕn tr×nh diÔn ra kh¸ ®©y lµ ®iÒu theo t«i, ë d¹ng truyÖn nh− chËm ch¹p, cho ®Õn sau nh÷ng n¨m 80 thÕ nµy, c¸c nhµ v¨n ta th−êng bÞ g·y.”(6) cña thÕ kû XX, khi c¶ hai n−íc b−íc vµo B¸u vËt cña ®êi thÓ hiÖn sù quan t©m thêi kú c¶i c¸ch më cöa, c¸c mÆt nh− ®Õn vËn mÖnh ng−êi phô n÷, ®Æt ng−êi chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, t− t−ëng ®Òu phô n÷ lµ mét c¸ thÓ ®øng ë gãc ®é lÞch cã nh÷ng thay ®æi râ rÖt. Hai n−íc dÇn sö cao h¬n ®Ó khai th¸c quan niÖm nh©n tiÕp cËn víi thÕ giíi, m«i tr−êng v¨n ho¸ sinh; suy xÐt vËn mÖnh cña con ng−êi, míi ®· ®em l¹i cho nhµ v¨n nh÷ng th¸ch ®Êt n−íc v× vËy tiÓu thuyÕt cã søc hót v−ît thøc cùc kú lín vÒ mÆt t− t−ëng, ®ång kh«ng gian nghÖ thuËt; thÈm thÊu t− thêi còng mang l¹i kh«ng gian réng r·i t−ëng xÐt l¹i cña nhµ v¨n ®èi víi lÞch sö, mang tÝnh nh¶y vät. §èi víi c¸c nhµ v¨n nhËn thøc l¹i vµ c¸ch lý gi¶i c¸ nh©n ®èi trong thêi kú míi, hä d−êng nh− ®· ®i víi v¨n ho¸ truyÒn thèng,… nh÷ng qua lÞch tr×nh gËp gÒnh c¶ thÕ kû, ý thøc nguyªn nh©n trªn khiÕn cho t¸c phÈm cña chÝn muåi, t×m tßi vµ xÐt l¹i nh©n tÝnh, M¹c Ng«n cã ¶nh h−ëng s©u s¾c tíi ®éc gi¶, yªu cÇu lo¹i bá nh÷ng u tèi che ®Ëy nh©n t×nh h×nh xuÊt b¶n còng nh− ®èi víi lÜnh tÝnh l©u nay, tÊt c¶ nh÷ng mÉn c¶m lÞch vùc s¸ng t¸c v¨n häc ViÖt Nam, lµ kinh sö ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh trong t¸c phÈm. nghiÖm s¸ng t¸c nghÖ thuËt quý b¸u nhÊt CÇn ph¶i nãi, ®ã lµ sø mÖnh mµ thêi ®¹i cã thÓ cung cÊp cho c¸c nhµ v¨n ViÖt Nam. ®· trao cho M¹c Ng«n, còng nh− c¸c nhµ v¨n kh¸c, vµ buéc hä ph¶i hoµn thµnh. Thø hai, v¨n häc Trung Quèc nãi Cã thÓ thÊy, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn v¨n häc chung vµ t¸c phÈm cña M¹c Ng«n nãi ®−¬ng ®¹i hai n−íc ViÖt – Trung kh¸ riªng cã thÓ t¹o thµnh “c¬n sèt” ë ViÖt t−¬ng ®ång, næi bËt lµ ë ph−¬ng diÖn Nam liªn quan mËt thiÕt tíi truyÒn thÈm mü vµ néi dung t− t−ëng còng nh− thèng lÞch sö v¨n ho¸ hai n−íc ViÖt – xu h−íng x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n häc Trung vèn thuéc vïng v¨n ho¸ ¸ §«ng, nghÖ thuËt. Cho nªn, khi c¸c t¸c phÈm chÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c v¨n ho¸ Nho gia, v¨n häc Trung Quèc ®−¬ng ®¹i ®−îc dÞch trong qu¸ tr×nh giao l−u hµng ngµn n¨m vµ phæ biÕn ë ViÖt Nam lËp tøc thu hót ®· h×nh thµnh sù gÇn gòi vÒ lÞch sö, v¨n sù chó ý cña ®éc gi¶ còng nh− giíi lµm ho¸. B−íc vµo thÕ kû XIX, chñ nghÜa ®Õ c«ng t¸c v¨n häc. Néi dung t− t−ëng vµ quèc tranh giµnh chia xÎ thuéc ®Þa, ViÖt gi¸ trÞ thÈm mü, phong c¸ch s¸ng t¸c cña Nam vµ Trung Quèc còng dÇn dÇn trë B¸u vËt cña ®êi chÝnh lµ nh÷ng g× mµ thµnh n−íc phong kiÕn nöa thuéc ®Þa, sù v¨n häc ViÖt Nam trong ®æi míi ®ang t×m xung ®ét v¨n ho¸ §«ng T©y ®· t¹o cho tßi, cho nªn, viÖc trë thµnh “c¬n sèt” còng x· héi phong kiÕn vµ h×nh th¸i ý thøc cña lµ ®iÒu dÔ hiÓu. nã nh÷ng xung ®ét míi. Trong t×nh h×nh Nghiªn cøu Trung Quèc sè 7(86) - 2008 75
®µo l−u Thø ba, së dÜ B¸u vËt cña ®êi g©y ®−îc ®¹i. Cho nªn, viÖc lÝ gi¶i ¶nh h−ëng cña tiÕng vang ë ViÖt Nam, chÝnh lµ s¶n M¹c Ng«n ®èi víi ®êi sèng v¨n häc ViÖt phÈm tÊt yÕu cña giao l−u v¨n ho¸ trong Nam lµ viÖc lµm cÇn thiÕt ®Ó chóng ta thêi ®¹i toµn cÇu ho¸. Nh÷ng n¨m gÇn tØnh t¸o nh×n nhËn trµo l−u ph¸t triÓn ®©y, cïng víi sù tiÕn bé v−ît bËc cña v¨n häc thÕ giíi h«m nay còng nh− thóc khoa häc kü thuËt, sù xuÊt hiÖn cña ®Èy sù ph¸t triÓn v¨n häc n−íc nhµ. Internet ®· ®−a thÕ giíi b−íc vµo thêi ®¹i bïng næ th«ng tin, tÊt c¶ ®iÒu nµy ¶nh h−ëng tíi ®êi sèng vËt chÊt vµ lµm thay ®æi t− t−ëng t×nh c¶m cña ng−êi d©n ViÖt. Chó thÝch: Trong lÜnh vùc v¨n häc, cïng víi hµng (1). Nguyªn t¸c Phong nhò ph× ®ån cña lo¹t t¸c phÈm cña c¸c t¸c gi¶ næi tiÕng M¹c Ng«n ®−îc TrÇn §×nh HiÕn dÞch, Nxb trªn thÕ giíi ®−îc dÞch vµ xuÊt b¶n ë ViÖt V¨n nghÖ Tp Hå ChÝ Minh xuÊt b¶n n¨m 2001 vµ ®· t¹o nªn “c¬n sèt M¹c Ng«n” ë ViÖt Nam, ý thøc s¸ng t¸c cña c¸c nhµ v¨n Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI. còng cã nh÷ng thay ®æi lín, hä chuyÓn (2). 版出民人津天，料资究研言莫，编扬杨 biÕn tõ thñ ph¸p s¸ng t¸c truyÒn thèng 。页第，年，社 2005 104 sang thñ ph¸p s¸ng t¸c míi h÷u hiÖu 》报日明光《》解臀肥乳丰《言莫，， (3). < > 1995 h¬n, t¹o ra nh÷ng hiÖu øng x· héi ®¸ng 。第日月年 11 22 , 31-32 ®−îc quan t©m. Trong bèi c¶nh toµn cÇu (4). B¸u vËt cña ®êi, TrÇn §×nh HiÕn dÞch, ho¸, mét nhµ v¨n quan t©m tíi ®êi sèng Nxb V¨n nghÖ Tp Hå ChÝ Minh, 2001 tr.783. v¨n ho¸ x· héi, ph¶i gi¶i quyÕt thÕ nµo (5). TrÇn §¨ng Khoa, V¨n häc ViÖt Nam vÊn ®Ò t− c¸ch v¨n ho¸ cña chÝnh m×nh, thiÕu g×? http://www.vnn.vn/vnn3/tintuc/ lµm thÕ nµo t¹o ra tiÕng nãi mang ®Ëm nghesi/0303_t5.htm) b¶n s¾c trong thêi ®¹i bïng næ th«ng tin (6). Ph¹m Xu©n Nguyªn: “Sù sinh, sù chÕt t¹o ra nhËn thøc chung vµ quan t©m cña vµ sù sèng: §äc B¸u vËt cña ®êi cña M¹c toµn thÕ giíi, chÝnh lµ th¸ch thøc vµ vÊn Ng«n”. http://www.tanvien.net/ds/ ds_tresor_ vie.html ®Ò khã mµ v¨n häc hai n−íc ViÖt Nam – Trung Quèc ®ang ph¶i ®èi mÆt. H×nh Tµi liÖu tham kh¶o t−îng Th−îng Quan Kim §ång trong B¸u vËt cña ®êi t−îng tr−ng v¨n ho¸ cña 的说小言莫：渎亵到拜崇从《，成金王、刚薄 1. trÝ thøc Trung Quèc, hoµn c¶nh lóng 。期第年，丛论方北，》说言性母 2003 3 2. ，》潮主说小期时新国中《，编主英志许、帆丁 tóng cña anh ta còng chÝnh ph¶n ¸nh sù 2002 。年，社版出学文民人 suy xÐt th©n phËn cña tÇng líp trÝ thøc 3. 文东山，》料资究研言莫《。军战施、今范孔 ph−¬ng §«ng trong m«i tr−êng lÞch sö 2006 5 。月年，版出社版出艺 toµn cÇu ho¸. 4. ，涵内化文其及式模爱情的说小言莫，民茂李 Th«ng qua viÖc lý gi¶i t¸c phÈm cña 2003 4 。期第年，作创与论理 5. Ph¹m Xu©n Nguyªn: “Sù sinh, sù chÕt M¹c Ng«n, chóng ta cã thÓ c¶m nhËn vµ sù sèng: §äc B¸u vËt cña ®êi cña M¹c ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò ®ang tån t¹i trong Ng«n”. http://www.tanvien.net/ds/ ds_tresor_ nÒn v¨n häc Trung Quèc, tõ ®ã mµ soi räi vie.html nh÷ng vÊn ®Ò nghiªm träng ®ang tån t¹i 6. ，学大州兰，值价学事叙的说小言莫，兵国徐 trong ®êi sèng v¨n häc ViÖt Nam ®−¬ng 2004 。年，位学士硕 Nghiªn cøu Trung Quèc sè 7(86) - 2008 76