intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Ý cảnh nghệ thuật trong thơ Tống biệt của Lý Bạch"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
52
lượt xem 8
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh tác giả. 2. Mai Đức Hán, Ý cảnh nghệ thuật trong thơ Tống biệt của Lý Bạch...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Ý cảnh nghệ thuật trong thơ Tống biệt của Lý Bạch"

  1. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 ý c¶nh nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt cña Lý B¹ch Mai §øc H¸n (a) Tãm t¾t. ý c¶nh nghÖ thuËt lµ mét ph¹m trï thÈm mü quan träng cña nghÖ thuËt vµ mü häc cæ ®iÓn Trung Hoa. Trong bµi viÕt nµy, tõ viÖc t×m hiÓu kh¸i niÖm ý c¶nh nghÖ thuËt, chóng t«i vËn dông ®Ó kh¸m ph¸ ®Æc s¾c ý c¶nh nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt cña Lý B¹ch, nhµ th¬ thiªn tµi ®êi §−êng. §ã lµ sù t−¬ng sinh gi÷a t×nh vµ c¶nh, lµ sù giao dung t×nh c¶nh ®Õn møc tuyÖt ®èi, “t¶ c¶nh nhËp thÇn”. Tõ ®©y thÊy ®−îc c¸i “duyªn” riªng trong th¬ tèng biÖt Lý B¹ch: “C¶nh” - trong s¸ng, phi phµm, lu«n vËn ®éng ®Çy søc sèng; T×nh - l−u luyÕn, bÞn rÞn nh−ng kh«ng bi lôy. c¶m thô chñ quan vµ ®èi t−îng kh¸ch 1. ý c¶nh nghÖ thuËt (còng cã khi quan hßa nhËp vµo nhau (t×nh c¶nh ®−îc gäi b»ng nh÷ng thuËt ng÷ kh¸c: giao dung). DÜ nhiªn sù kÕt hîp nµy T×nh c¶nh, C¶nh giíi...) lµ mét ph¹m kh«ng ph¶i lµ kÕt hîp víi nhau mét trï thÈm mü quan träng cña nghÖ thuËt c¸ch m¸y mãc, mµ lµ mét sù thèng vµ mü häc cæ ®iÓn Trung Hoa. “ ý ” lµ t− nhÊt, chan hßa vµo nhau thµnh mét t−ëng vµ t×nh c¶m chñ quan cña nhµ chÊt nh− n−íc víi s÷a, nh− hai mÆt cña th¬. “C¶nh” lµ ®èi t−îng ®−îc miªu t¶, mét tê giÊy. C¶nh do ý thÈm thÊu vµo tøc sù vËt kh¸ch quan. Nh− vËy, nãi mµ hiÖn ra mét ¸nh mµu ®éc ®¸o, ý tõ ®Õn “ý c¶nh” tøc lµ chóng ta nãi ®Õn c¶nh hiÖn ra, biÕn thµnh c¸i cô thÓ cã mèi quan hÖ gi÷a t×nh c¶m chñ quan thÓ c¶m thô ®−îc. §iÒu nµy kh«ng ph¶i cña nhµ th¬ vµ sù vËt kh¸ch quan ®−îc t¸c gi¶ nµo còng ®¹t ®−îc mµ chØ cã ë miªu t¶ trong mét t¸c phÈm nghÖ nh÷ng t¸c gi¶ thËt sù tµi n¨ng. §©y lµ thuËt. Mèi quan hÖ nµy biÓu hiÖn trªn giai ®o¹n thø hai, lµ ®Æc ®iÓm ®−îc biÓu hai ph−¬ng diÖn. hiÖn ra cña h×nh t−îng nghÖ thuËt ®· C¶nh sinh t×nh, t×nh sinh c¶nh, t×nh hoµn thµnh. c¶nh gióp nhau cïng n¶y në (t×nh c¶nh “ ý c¶nh" kh«ng ph¶i chØ lµ mét yªu t−¬ng sinh). §ã lµ mét mÆt cña mèi cÇu bøc thiÕt trong s¸ng t¸c cña nhµ quan hÖ gi÷a t×nh vµ c¶nh. T×nh lµ do th¬, mµ cßn lµ mét tiªu chuÈn thÈm mü tiÕp xóc víi c¶nh mµ cã vµ ®Õn l−ît nã, rÊt ®−îc coi träng trong viÖc th−ëng nhê cã sù dung hßa t×nh c¶m cña t¸c gi¶ thøc, ®¸nh gi¸ v¨n nghÖ trong truyÒn mµ c¶nh trë thµnh mét h×nh t−îng thèng cña Trung Quèc. Mäi ng−êi th−êng xem cã ý c¶nh hay kh«ng vµ lÊy nghÖ thuËt ®Çy søc sèng. T×nh lµ do ®ã lµm th−íc ®o trong viÖc ®¸nh gi¸ mét c¶nh mµ n¶y sinh, c¶nh nhê t×nh mµ t¸c phÈm hay hay dë. §óng nh− V−¬ng truyÒn c¶m. T×nh c¶nh t−¬ng sinh lÉn Quèc Duy trong “Nh©n gian tõ tho¹i” nhau, ®ã lµ tr¹ng th¸i cña nhµ th¬ khi ®· viÕt: “V¨n ch−¬ng hay, hay kh«ng tiÕn hµnh cÊu tø nghÖ thuËt. hay, tøc lµ xem cã “ý c¶nh” hay kh«ng Mét mÆt kh¸c cña mèi quan hÖ gi÷a vµ ë c¸i ®é s©u réng cña nã mµ th«i” [4, t×nh vµ c¶nh lµ c¶nh trong t×nh, t×nh tr.128]. trong c¶nh, t×nh c¶nh lång vµo nhau, . NhËn bµi ngµy 09/11/2007. Söa ch÷a xong ngµy 05/12/2007. 11
  2. ý c¶nh nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt Lý B¹ch, tr. 11-18 Mai §øc H¸n cña «ng ®−îc dÞp tu«n trµo thµnh 2. VËn dông lý luËn ý c¶nh vµo soi nh÷ng vÇn th¬ tr¸c tuyÖt. ë ®©y còng chiÕu th¬ Tèng biÖt cña Lý B¹ch, chóng cÇn l−u ý ®Õn ph−¬ng thøc thÓ hiÖn t«i mong muèn tõ gãc nh×n nµy mµ thÊy t×nh c¶m cña con ng−êi Ph−¬ng §«ng ®−îc ®Æc s¾c cña m¶ng th¬. Còng cÇn thêi cæ khi chia ly. Hä kh«ng quen trùc ph¶i nãi râ, t¹i sao chóng t«i l¹i chän tá nh÷ng nçi luyÕn l−u sÇu nhí cña th¬ Tèng biÖt cña Lý B¹ch trong khi m×nh mµ bao giê còng ký th¸c mét c¸ch «ng cßn viÕt rÊt nhiÒu vÒ nh÷ng ®Ò tµi kÝn ®¸o, tinh tÕ sau nh÷ng bøc tranh kh¸c? Tèng biÖt lµ mét ®Ò tµi lín trong thiªn nhiªn. Th¬ Tèng biÖt cña Lý B¹ch th¬ ca cæ ®iÓn Trung Hoa. Ng−êi Trung kh«ng n»m ngoµi quy luËt chung ®ã. ë Hoa thêi cæ rÊt thÝch ®i xa v× ®i lµ ®Ó më mét tr×nh ®é cao h¬n, t×nh - c¶nh trong réng ch©n trêi hiÓu biÕt, më réng giao th¬ Tèng biÖt cña «ng bao giê còng cã sù du. Víi hä “qu¶ng giao” trë thµnh mét kÕt hîp hÕt søc hµi hßa, do vËy rÊt gi¸ trÞ v¨n hãa, ®¹o ®øc rÊt quan träng. thuËn lîi ®Ó chóng t«i vËn dông lý luËn §ång thêi hä l¹i còng rÊt sî ®i xa v× ®i ý c¶nh nghÖ thuËt ®Ó t×m hiÓu. xa lµ ph¶i chia tay víi nh÷ng g× th©n thuéc nhÊt ®Ó dÊn th©n vµo mét kh«ng 2.1. Chóng t«i thèng kª trong “Th¬ gian míi l¹, r¬i vµo c¶nh l÷ thø, tha §−êng” [5], Lý B¹ch cã 11/ 69 bµi th¬ h−¬ng. Nh÷ng cuéc chia ly b¶n chÊt cña trùc tiÕp viÕt vÒ ®Ò tµi Tèng biÖt: “TÆng nã lµ buån. H¬n thÕ trong ®iÒu kiÖn lóc U«ng Lu©n”, “Tèng kh¸ch quy Ng«”, bÊy giê, quan san c¸ch trë, ph−¬ng tiÖn “Tèng D−¬ng s¬n nh©n quy Tung S¬n”, giao th«ng cßn khã kh¨n, nhiÒu khi chia “Tèng Tr−¬ng x¸ nh©n chi Giang ly còng chÝnh lµ tö biÖt, trong giê phót §«ng”, “Tèng h÷u nh©n”, “Hoµng H¹c chia ly, con ng−êi ®· dù c¶m tr−íc ®−îc l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng nh÷ng bÊt tr¾c trªn hµnh tr×nh s¾p tíi, L¨ng”, “Kim L¨ng töu tø l−u biÖt”, cuèng quýt lo ©u, cè g¾ng nÝu kÐo ®Ó råi “Tèng h÷u nh©n nhËp Thôc”, “Tuyªn khi kh«ng nÝu gi÷ ®−îc th× buån b·, sÇu Ch©u T¹ DiÓu l©u tiÔn biÖt hiÖu th− tñi. ChÝnh ®iÒu kiÖn ®ã lµm cho nh÷ng Thóc V©n”, “T¶o ph¸t B¹ch §Õ thµnh”, cuéc ly biÖt h¬n bao giê hÕt lµ c¬ héi ®Ó “Méng du Thiªn Mô ng©m l−u biÖt”. con ng−êi ph¬i tá t×nh c¶m víi nhau, t¹o C¸c nh©n vËt tham dù cuéc ly biÖt ë ®©y m¶nh ®Êt mµu mì cho th¬ ca sinh mét bªn lµ hãa th©n cña thi nh©n víi d−ìng vµ ph¸t triÓn. Lý B¹ch còng vËy. mét bªn lµ b¹n th©n cña «ng hoÆc mét ¤ng næi danh trªn thi ®µn ®êi §−êng lµ ®Þa danh mµ c¶nh vËt n¬i ®ã ®· g¾n bã mét hån th¬ l·ng m¹n cuång phãng. §i s©u nÆng. nhiÒu, quen biÕt l¾m nh−ng kh«ng n¬i 2.2. Còng cÇn l−u ý thªm vÒ vÊn ®Ò nµo l−u gi÷ ®−îc b−íc ch©n l·ng du cña t¹o “c¶nh”, c¬ së quan träng ®Ó t¹o nªn «ng. Trong cuéc ®êi Lý kh«ng hiÕm “ý c¶nh” trong mét t¸c phÈm. §−¬ng nh÷ng cuéc ly biÖt. T×nh c¶m vèn ø trµn nhiªn “c¶nh” lµ do c¸c ý t−îng c¸ biÖt trong t©m hån l·ng m¹n, cuång phãng 12
  3. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 t¹o nªn nh−ng kh«ng ph¶i ý t−îng nµo tu«n ch¶y t×nh c¶m trong t©m hån còng cã thÓ t¹o t¸c thµnh “c¶nh” mµ chØ ng−êi du kh¸ch ®èi víi c¶nh vµ ng−êi nh÷ng ý t−îng cã thÓ gîi më rÊt nhiÒu ý trong giê phót ly biÖt. t−îng tõ mét ý t−îng ban ®Çu (t−îng Cã nh÷ng bµi th¬, kh«ng gian ly ngo¹i chi t−îng - ý t−îng ë ngoµi ý biÖt ®−îc dùng lªn tho¹t tiªn t−ëng chõng nhá hÑp nh−ng ngÉm kü, tõ giíi t−îng), h×nh thµnh kh«ng gian hoµn h¹n ban ®Çu Êy, kh«ng gian gi·n në ®Õn chØnh vµ liªn tôc th× míi cã thÓ trë kh«ng cïng. Chóng ta h·y xem xÐt hai thµnh “c¶nh”. Tõ ®©y, c¶nh sinh t×nh, c©u th¬ ®Çu trong “Tèng h÷u nh©n”: t×nh sinh c¶nh míi cã thÓ h×nh thµnh “ý “Thanh s¬n hoµng B¾c qu¸ch, c¶nh”. “Kim L¨ng töu tø l−u biÖt” cã ba ý B¹ch thñy nhiÔu §«ng thµnh”. (Nói xanh ch¾n ngang vïng ngo¹i « t−îng t¹o c¶nh: giã, liÔu, dßng n−íc. phÝa B¾c, C¸c ý t−îng ®ã cã quan hÖ mËt thiÕt víi N−íc tr¾ng l−în quanh khu thµnh nhau, bæ sung cho nhau: Giã thæi hoa c©y liÔu th¬m phøc cña hµng (Phong phÝa §«ng) xuy liÔu hoa m·n ®iÕm h−¬ng). ChÝnh Víi “hoµnh” (ch¾n ngang) vµ “nhiÔu” (l−în quanh) cña nói vµ n−íc, tõ quan hÖ nµy mµ kh«ng gian ®−îc réng më theo lµn giã thæi, theo sù lan hai ý t−îng gîi t¶ mét kh«ng gian ë táa cña h−¬ng liÔu. Vµ ®©u chØ bã buéc gi÷a bÞ giam h·m, bã buéc. §óng lµ cã trong kh«ng gian cöa hµng mµ trong kh«ng gian h÷u h¹n do sù v©y kÕt cña c¶m nhËn cña ®éc gi¶, sù lan táa cña nói vµ n−íc nh−ng bªn ngoµi kh«ng h−¬ng liÔu lµ v« tËn. Thªm vµo ®ã, dßng gian Êy l¹i gîi më ra mét kh«ng gian s«ng ë ®©y kh«ng ®øng yªn mµ tr«i mªnh m«ng. D·y nói phÝa b¾c ngo¹i ch¶y vÒ phÝa ®«ng ®Ó hßa nhËp vµo biÓn thµnh hïng vÜ, ch¹y dµi tíi tËn ch©n c¶ réng lín (®«ng l−u thñy). Nh− vËy trêi. Nói mªnh m«ng th¨m th¼m tiÕp c¸c ý t−îng cô thÓ ®· n−¬ng dùa nhau, liÒn nhau, ng−êi ta chØ cßn thÊy s¾c bæ sung cho nhau h×nh thµnh mét xanh cña nói, ranh giíi vµ h×nh thÓ cña chóng bÞ nhße mê. S¾c xanh Êy hßa víi kh«ng gian bao la réng lín. Kh«ng gian ly biÖt Êy thÉm ®Ém t×nh c¶m cña con mµu xanh cña trêi cµng gi·n në mét ng−êi. Giã thæi ®−a h−¬ng hoa liÔu lan kh«ng gian bao la. Dßng s«ng ®−îc t¸i táa kh¾p kh«ng gian còng gièng nh− c« hiÖn tõ phÝa xa chØ thÊy d¸ng vÎ vµ g¸i ®Ñp ®Êt Kim L¨ng Ðp r−îu mêi mµu tr¾ng bËt næi cña nã còng gãp kh¸ch ®Ó kh¸ch say vïi trong men phÇn gîi më mét kh«ng gian mªnh r−îu, say vïi t×nh c¶m con ng−êi, ®Ó m«ng, h− ¶o. Kh«ng gian Êy ®−îc tiÕp nèi më réng thªm b»ng c¸c ý t−îng: “c« t×nh c¶m Êy v−¬ng vÊn m·i b−íc ch©n bång”, “phï v©n”, “l¹c nhËt”. Cá bång, cña ng−êi du kh¸ch trªn suèt hµnh tr×nh xa th¼m. Sù tr«i ch¶y vÒ phÝa lo¹i cá sau khi kh« chÕt bÞ giã cuèn ®i ®«ng cña dßng s«ng hay chÝnh lµ sù v¹n dÆm, ¸ng m©y næi nªnh trªn nÒn 13
  4. ý c¶nh nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt Lý B¹ch, tr. 11-18 Mai §øc H¸n trêi bao la, bãng chiÒu tµ d©ng lªn phñ Nhµ th¬ ®øng trªn lÇu Hoµng H¹c nh×n trïm v¹n vËt. TÊt c¶ céng h−ëng ®Ó t¹o ra xa. D−íi tÇm m¾t cña t¸c gi¶ hiÖn nªn sù mªnh m«ng cña kh«ng gian chia lªn c¶nh s«ng n−íc bao la, bÇu trêi biÖt. Kh«ng gian còng ®Ém t×nh ng−êi xanh biÕc táa ¸nh s¸ng xuèng. Mét trong cuéc chia tay. “C« bång”, “phï c¸nh buåm tr¾ng ®¬n c«i tuy nhá nh−ng v©n” chÝnh lµ nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô vÒ t−¬i s¸ng. Ên t−îng kÕt ®äng l¹i ë h×nh ng−êi ra ®i. Nã diÔn t¶ c¸i c« ®¬n, næi ¶nh dßng Tr−êng Giang cuån cuén tr«i nªnh trªn hµnh tr×nh v¹n dÆm cña ch¶y. Kh«ng gian bao la kho¸ng ®¹t. ng−êi l÷ kh¸ch, ®ång thêi nã còng diÔn Tuy nhiªn, Èn chøa trong bøc tranh t¶ t×nh c¶m cña ng−êi ë l¹i ®èi víi ng−êi thiªn nhiªn Êy lµ t×nh b¹n th¾m thiÕt. ra ®i. Ph¶i cã sù thÊu hiÓu, ®ång c¶m Dï kh«ng cã mét dßng nµo trùc t¶ t×nh nh− thÕ nµo ng−êi ®−a tiÔn míi dù c¶m c¶m nh−ng ng−êi ®äc vÉn nh− thÊy ®−îc nçi c« lÎ cña ng−êi ®i trªn hµnh hiÓn hiÖn mét ®«i m¾t ®¨m ®¾m dâi tr×nh d»ng dÆc. theo cuéc hµnh tr×nh cña b¹n khi x¶y ra “Hoµng H¹c l©u tèng M¹nh H¹o cuéc chia biÖt. ¸nh m¾t ®Çy l−u luyÕn Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng” lµ bµi th¬ tèng ®· ph¸t hiÖn ra sù c« ®¬n lÎ loi cña biÖt nøc tiÕng cña Lý B¹ch. Bµi th¬ tiÔn c¸nh buåm trong kh«ng gian mªnh b¹n mµ chØ t¶ c¶nh, kh«ng t¶ t×nh. §Çu m«ng, còng chÝnh lµ sù lÎ loi cña ng−êi tiªn lµ giíi thiÖu kh«ng - thêi gian chia b¹n trªn hµnh tr×nh v¹n dÆm. Dßng biÖt: Tr−êng Giang cuån cuén ch¶y tr«i lµ “Cè nh©n t©y tõ Hoµng H¹c l©u, h×nh ¶nh thùc còng lµ dßng s«ng t©m Yªn hoa tam nguyÖt h¸ D−¬ng tr¹ng ®ang tu«n ch¶y trong t©m hån c¶ Ch©u” ng−êi ®i lÉn kÎ ë. T×nh c¶m ®èi víi b¹n (B¹n cò rêi khái lÇu Hoµng H¹c, ë bÌ cña nhµ th¬ ë ®©y lµ v« h¹n hoµn phÝa t©y, toµn t−¬ng thÝch víi khung c¶nh mªnh Xu«i xuèng D−¬ng Ch©u gi÷a th¸ng m«ng kho¸ng ®¹t cña thiªn nhiªn. ë ba mïa hoa khãi) ®©y t×nh ®· hãa c¶nh. Cuéc chia tay diÔn ra ë phÝa t©y lÇu Nh− vËy, chóng ta thÊy trong th¬ Hoµng H¹c. Thêi gian chia tay vµo tèng biÖt Lý B¹ch, t×nh c¶nh t−¬ng sinh th¸ng ba cã hoa khãi. Hai ch÷ “yªn hoa” (c¶nh sinh t×nh, t×nh sinh c¶nh) vµ thÓ hiÖn cùc kú sinh ®éng c¶nh liÔu rñ quan träng h¬n, t×nh c¶nh trong th¬ xâa xuèng mét vïng phÝa d−íi con s«ng tèng biÖt cña Lý lu«n cã sù xo¾n bÖn nh− khãi. C¶ mét m¶ng hoa ®Ñp trµn vµo nhau ®Õn møc khã t¸ch biÖt, ®· ®¹t ®Çy søc xu©n. Suèt c¶ mét vïng nam tíi tr×nh ®é “t¶ c¶nh nhËp thÇn”, ®óng b¾c con s«ng lín ®Òu trµn ngËp s¾c nh− Nghiªm Vò, ®êi Tèng, trong xu©n. “Th−¬ng Lang thi tho¹i” ®· viÕt: “§iÓm Hai c©u cuèi nhµ th¬ ®· vÏ nªn bøc tuyÖt diÖu nhÊt cña th¬ chØ cã mét, ®ã lµ häa tuyÖt diÖu b»ng ngßi bót cña m×nh. nhËp thÇn. Th¬ mµ ®¹t tíi chç nhËp 14
  5. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 thÇn th× tËn thiÖn, tËn mü! Kh«ng thÓ b¹c cña dßng n−íc... hai gam mµu xuÊt thªm th¾t g× ®−îc n÷a! Duy chØ cã Lý hiÖn víi tÇn sè kh¸ cao trong th¬ Tèng B¹ch, §ç Phñ ®¹t ®−îc mµ th«i. Nh÷ng biÖt Lý B¹ch t¹o nªn vÎ trong s¸ng cña ng−êi kh¸c cã lÏ hiÕm l¾m” [4, tr.211]. c¶nh ®−îc m« t¶. ChÝnh v× ®¹t tíi tr×nh ®é “t¶ c¶nh nhËp NÕu viÖc sö dông nh÷ng gam mµu thÇn”, ®em t− t−ëng t×nh c¶m cña m×nh t−¬i s¸ng t¹o vÎ t−¬i m¸t cña c¶nh s¾c chan hßa lµm mét víi ®èi t−îng miªu th× viÖc sö dông nh÷ng nÐt ®¹i bót l¹i t¶, ®¹t tíi chç “ta vµ vËt chan hßa vµo t¹o nªn vÎ ®Ñp kú vÜ, kho¸ng ®¹t cña nhau” (vËt ng· giao dung) mµ thi tiªn c¶nh s¾c. Thi tiªn Ýt khi ®i vµo miªu t¶ võa truyÒn ®−îc c¸i thÇn cña c¶nh vµ nh÷ng c¶nh thùc mét c¸ch cô thÓ, chi còng truyÒn ®−îc c¸i thÇn cña chÝnh tiÕt nh− §ç Phñ: b¶n th©n, t¹o nªn c¸i ®éc ®¸o riªng “Oanh vµng gï c¸ch tæ kh«ng thÓ b¾t ch−íc ®−îc cña ý c¶nh C¸ tr¾ng nh¶y tung rong” trong th¬ «ng nãi chung vµ th¬ Tèng (§ç Phñ, TuyÖt có - bµi 2) biÖt nãi riªng. Lý B¹ch th−êng t¸i hiÖn c¶nh b»ng 2.3. VËy tÝnh ®éc ®¸o cña ý c¶nh ®«i ba nÐt chÊm ph¸ thanh tho¸ng cã ý nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt cña Lý nghÜa dùng lªn c¶ mét khung c¶nh B¹ch ë ®©y lµ g×? Tr−íc hÕt chóng ta kho¸ng ®¹t. C¶nh vËt hiÖn lªn qua thÊy c¶nh trong th¬ Lý B¹ch kh«ng nh÷ng nÐt chÊm ph¸ th−êng ®−îc ®Æt trau truèt, phï hoa nh− th¬ ca lôc triÒu, trong mèi quan hÖ ®èi lËp cao ®é: nh÷ng kh«ng nh· ®¹m nh− tranh thñy mÆc kÝch th−íc khæng lå ®èi lËp víi kÝch cña V−¬ng Duy mµ nã mang mét vÎ ®Ñp th−íc v« cïng nhá bÐ, c¸i cùc nhanh ®èi trong s¸ng phi phµm. §iÒu ®ã tr−íc hÕt lËp víi c¸i cùc m¹nh... t¹o nªn nh÷ng thÓ hiÖn ë viÖc sö dông mµu s¾c. Mµu Ên t−îng v« cïng m¹nh mÏ. Xin dÉn s¾c trong th¬ Tèng biÖt cña Lý B¹ch mét vµi vÝ dô: phÇn lín lµ mµu t−¬i s¸ng. §ã lµ mµu - “C« phµm viÔn ¶nh bÝch kh«ng s¸ng b¹c cña dßng n−íc, mµu t−¬i s¸ng tËn” rùc rì cña hoa ®µo bung në, mµu xanh (Bãng c¸nh buåm lÎ loi xa lÈn trong m¸t cña nh÷ng rÆng liÔu ven bê trong kho¶ng kh«ng xanh biÕc) “Tèng kh¸ch quy Ng«”. §ã lµ mµu s¸ng (Hoµng H¹c l©u tèng M¹nh H¹o trong m¸t cña ¸nh tr¨ng, mµu tÝa cña Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng) hoa x−¬ng bå, mµu tr¾ng cña con rång, - “C« bång v¹n lÝ chinh” mµu xanh cña bÇu trêi trong “Tèng (Cá bång tr¬ träi sÏ lªnh ®ªnh xa D−¬ng s¬n nh©n quy Tung s¬n”... Trong mu«n dÆm) nh÷ng gam mµu t−¬i s¸ng Êy ta thÊy (Tèng h÷u nh©n) næi lªn hai gam mµu t¸c gi¶ −a dïng - “Thiªn thanh nhÊt nh¹n viÔn nhÊt. §ã lµ mµu xanh cña nói non c©y H¶i kho¸t c« phµm tr×” cá, xanh biÕc cña bÇu trêi vµ mµu tr¾ng 15
  6. ý c¶nh nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt Lý B¹ch, tr. 11-18 Mai §øc H¸n (Trêi trong s¸ng, mét c¸nh nh¹n nh−ng thêi gian thùc hiÖn cuéc hµnh xa vêi tr×nh l¹i rÊt mau chãng (nhÊt nhËt). BÓ réng, chiÕc buåm lÎ loi chÇm Qua ®ã mÆc dï kh«ng nãi ®Õn ®é dèc chËm) còng nh− tèc ®é ch¶y cña dßng n−íc (Tèng h÷u nh©n nhËp Thôc) nh−ng tù nhiªn qua c¸ch diÔn t¶, ng−êi VÎ kú vÜ, kho¸ng ®¹t cña c¶nh trong ®äc c¶m nhËn ®−îc c¸i thÕ bay vät th¬ Tèng biÖt Lý B¹ch cßn ®−îc t¹o nªn ngh×n dÆm cña con thuyÒn, tèc ®é tu«n bëi c¶nh trong th¬ «ng lu«n lu«n cùa ch¶y phi th−êng cña con s«ng vµ còng quËy søc sèng, lu«n vËn ®éng h−íng vÒ lµ niÒm phÊn khÝch cña t©m tr¹ng con miÒn xa, vÒ n¬i cao réng ®Õn kh«ng ng−êi. cïng. §éc gi¶ bÊt kú ai ®Òu rÊt dÔ nhËn VÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña c¶nh rÊt thÝch thÊy trong th¬ Tèng biÖt cña Lý B¹ch cã hîp ®Ó thÓ hiÖn ®Æc tr−ng riªng cña h×nh ¶nh kh¸ næi bËt - h×nh ¶nh dßng t×nh ng−êi trong th¬ tèng biÖt Lý B¹ch. s«ng. Dßng s«ng ë ®©y kh«ng bao giê §äc th¬ tèng biÖt cña nh÷ng t¸c gi¶ tÜnh lÆng mµ lu«n lu«n vËn ®éng ®Çy kh¸c, chóng ta c¶m nhËn ®−îc t×nh c¶m søc sèng. Sù vËn ®éng nµy cã khi ®−îc b¹n bÌ th¾m thiÕt nh−ng cã phÇn bi m« t¶ trùc tiÕp nh− dßng s«ng thao th−¬ng trong giê phót chia tay: thiÕt ch¶y tr«i tíi tËn ch©n trêi trong “Bi qu©n l·o biÖt lÖ triªm c©n “Hoµng H¹c l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn ThÊt thËp v« gia v¹n lý th©n chi Qu¶ng L¨ng”. Còng cã khi sù vËn SÇu kiÕn chu hµnh phong hùu khëi ®éng ®−îc diÔn t¶ kÝn ®¸o h¬n nh− B¹ch ®Çu l·ng lý b¹ch ®Çu nh©n” trong “T¶o ph¸t B¹ch §Õ thµnh”: (Th−¬ng anh tuæi giµ vÉn ph¶i ly “Triªu tõ B¹ch §Õ th¸i v©n gian biÖt (t«i) r¬i lÖ thÊm kh¨n Thiªn lý Giang L¨ng nhÊt nhËt Xa x«i mu«n dÆm tÊm th©n 70 tuæi hoµn” kh«ng nhµ (S¸ng tõ biÖt thµnh B¹ch §Õ trong Buån thÊy thuyÒn võa ®i, trêi l¹i lµn m©y rùc rì næi giã Mét ngµy v−ît ngµn dÆm vÒ tíi Gi÷a ®¸m sãng b¹c ®Çu cã con Giang L¨ng) ng−êi b¹c ®Çu) C©u ®Çu miªu t¶ c¶nh tõ biÖt buæi (B¹ch C− DÞ, L©m giang tèng H¹ s¸ng ë thµnh B¹ch §Õ. Thµnh B¹ch §Õ Chiªm) trªn ®Ønh nói, bªn s«ng, s¸ng sím ®Çy “D−¬ng tö giang ®Çu d−¬ng liÔu m©y phñ. MÆt trêi lªn chiÕu vµo m©y, xu©n ®¸m m©y cã n¨m mµu. Nh×n xa, thµnh D−¬ng hoa sÇu s¸t ®é giang nh©n B¹ch nh− Èn trong ®¸m m©y ngò s¾c. Sæ thanh phong ®Þch ly ®×nh v·n C©u sau t¸c gi¶ ®em ®èi lËp hai ch÷ Qu©n h−íng Tiªu T−¬ng ng· h−íng “thiªn lÝ” vµ “nhÊt nhËt” ®· nãi lªn vÎ TÇn” ®Ñp cña tèc ®é. Lé tr×nh tõ thµnh B¹ch (Bªn s«ng D−¬ng tö, d−¬ng liÔu §Õ tíi Giang L¨ng rÊt xa (thiªn lý) ®−îm mµu xu©n 16
  7. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 Hoa d−¬ng liÔu lµm cho ng−êi qua “H¶i kho¸t c« phµm tr×” s«ng buån ®Õn chÕt (BÓ réng, chiÕc buåm lÎ loi chÇm Vµi tiÕng s¸o vi vót ë ®×nh ly biÖt chËm) buæi chiÒu h«m Céng thªm dù c¶m vÒ nh÷ng bÊt Anh ®i tíi vïng s«ng Tiªu T−¬ng, tr¾c ®−¬ng ®ãn ®îi phÝa tr−íc, vÒ ngµy t«i ®i tíi ®Êt TÇn) ®oµn tô khã thµnh: (TrÞnh Cèc, Hoµi th−îng biÖt h÷u nh©n) “Th−¬ng ba diÓu nan kú” Nh−ng víi Lý B¹ch, trong bÊt kú (S«ng l¹nh th¨m th¼m khã hÑn cuéc chia ly nµo, t×nh c¶m cña «ng còng ngµy gÆp mÆt) thÓ hiÖn thËt ®»m s©u, cã buån, cã l−u Nçi sÇu ®Õn ®©y t−ëng nh− nhÊn luyÕn bÞn rÞn nh−ng kh«ng bao giê bi ch×m thi nh©n. Nh−ng kh«ng: lôy. “Ng« ch©u nh− kiÕn nguyÖt ë “Tèng kh¸ch quy Ng«” cuéc chia Thiªn lÝ h¹nh t−¬ng ti” biÖt diÔn ra trong mét khung c¶nh (§Êt Ng« ch©u vÝ nh− nh×n thÊy trong s¸ng, t©m hån con ng−êi trong li võng tr¨ng biÖt thËt tho¶i m¸i. ChÐn r−îu tiÔn ®−a May ch¨ng còng nhí ®Õn nhau, ë ®· c¹n, kh«ng quyÕn luyÕn nhau ®−îc n¬i xa ngh×n dÆm) m·i, kh¸ch døt ¸o ra ®i nhÑ nhµng: §Êt Ng« ch©u tuy xa nh−ng vÇng “Töu tËn nhÊt phµm phi” tr¨ng chung vÉn cßn ®Êy. Nh×n tr¨ng (C¹n chÐn råi, mét l¸ buåm ®i nh− l¹i nhí ®Õn ng−êi. Xa x«i dï cã ngµn bay). v¹n dÆm, kh«ng gÆp mÆt nh−ng vÉn Ng−êi ë l¹i còng x¸c ®Þnh mét th¸i lu«n h−íng vÒ nhau, vÉn nhí nhau. ®é døt kho¸t: ChÝnh t×nh c¶m b¹n bÌ th¾m thiÕt ®· “BiÖt hËu v« d− sù cøu rçi con ng−êi, ®−a con ng−êi tho¸t Hoµn −ng t¶o ®iÕu ky” khái sù bi lôy. (Chia tay råi, kh«ng cßn cã viÖc g× Lµm nªn vÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña ý c¶nh PhÈy tÊm ®¸ ngåi c©u c¸) nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt cña Lý TÊt nhiªn nh÷ng vÇn th¬ nh− thÕ B¹ch chÝnh lµ do phong c¸ch cña nhµ nµy thËt hiÕm bëi nã ®−îc viÕt lóc nhµ th¬. Gi÷a mét x· héi phong kiÕn ®Çy th¬ Ýt tr¨n trë v× hoµi b·o ch−a thùc nh÷ng bã buéc, quy ®Þnh trËt tù khe hiÖn ®−îc. kh¾t, Lý B¹ch næi bËt lªn víi mét c¸i t«i Trong “Tèng Tr−¬ng x¸ nh©n chi cuång phãng lu«n quÉy ®¹p, v−ît tho¸t Giang §«ng”, nhµ th¬ chia tay Tr−¬ng khái mäi rµng buéc tï tóng ®Ó t×m vÒ Hµn chÝnh lóc giã thu thæi. Giã thu l¹nh víi b¶n ng· ®Ých thùc cña chÝnh m×nh. lÏo gîi dËy nçi sÇu muén trong lßng ChÝnh c¸i t«i gai gãc ®Çy c¸ tÝnh m¹nh mÏ Êy ®· phæ vµo th¬ t¹o nªn h−¬ng s¾c ng−êi li biÖt. H¬n thÕ nçi sÇu cña ng−êi riªng cho ý c¶nh nghÖ thuËt cña «ng chia ly thÊm thÝa h¬n khi c¶m nhËn trong v−ên hoa ®a h−¬ng s¾c ®−¬ng ®−îc nçi c« ®¬n cña ng−êi b¹n trªn dÆm thêi. ®−êng tr−êng: 17
  8. ý c¶nh nghÖ thuËt trong th¬ Tèng biÖt Lý B¹ch, tr. 11-18 Mai §øc H¸n T i liÖu tham kh¶o [1] Ph¹m H¶i Anh, Tø tuyÖt Lý B¹ch, LuËn ¸n tiÕn sÜ Khoa häc Ng÷ v¨n, Tr−êng §¹i häc s− ph¹m Hµ Néi, 1997. [2] TrÇn Lª B¶o, ý c¶nh nghÖ thuËt trong th¬ cæ Trung Quèc, Héi th¶o khoa häc, ViÖn v¨n häc, th¸ng 12 n¨m 2004. [3] NguyÔn ThÞ BÝch H¶i, Thi ph¸p th¬ §−êng, NXB ThuËn Hãa, 1995. [4] Kh©u ChÊn Thanh, Lý luËn v¨n häc nghÖ thuËt cæ ®iÓn Trung Quèc (Mai Xu©n H¶i dÞch), NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1994. [5] TËp thÓ t¸c gi¶, Th¬ §−êng (2 tËp), NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1997. Summary Artistic scene - idea in Ly Bach’S “See off” poetry Artistic scene - idea is an important aesthetic category of Chinese classical art and aesthetics. In this article, from the study of Artistic scene-idea in the “See Off” part of Ly Bach - a poetical genius of Tang dynasty. It is the concord between feeling and scene, the absolute harmony of feeling and scene, “an entrancement description”. From that, we can see the “unique charm” in Ly Bach's poetry: “scene” - be pure, extraordinary, active and full of vitality; “feeling” - be attached, remembered but never be mournful. (a) Khoa Ng÷ V¨n, tr−êng §¹i Häc Vinh. 18
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.09: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Quản Trị Kinh Doanh
81 tài liệu
1643 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1