Báo cáo nghiên cứu khoa học: Trầm cảm ở HS THPT, thực trạng và giải pháp

BÁO CÁO

Ọ Ứ NGHIÊN C U KHOA H C

Ề Đ  TÀI

Ả Ở Ầ Ự Ạ Ả TR M C M HS THPT: TH C TR NG VÀ GI I PHÁP

Lĩnh v cự :

ọ ộ Khoa h c xã h i hành vi

Ự Ệ NHÓM TH C HI N

ưở ị Phùng Th  Xuân

1. Nhóm tr

ng:

ề Vũ Huy n Trang

2. Thành viên:

ướ ị ậ ễ ẫ : Giáo viên h ng d n Nguy n Th  Đ u

1

Ả ƯƠ H I D NG ­2018

Ụ Ụ M C  L C

Ờ Ả Ơ L I C M  N

Ộ Ự TÓM T T NẮ I DUNG D  ÁN  ………………………………………………….7

ầ Ph n I: ổ T ng quan ấ v n ề  đ

……………………………………………………….8

ề ọ 1.1. Lí do ch n đ  tài ………………………………………………………………8

ứ ỏ 1.2. Câu h i nghiên c u …………………………………………………………..10

ơ ở ự ệ ề 1.3. C  s  th c hi n đ  tài…………………………………………………………

10

ơ ở ọ 1.3.1. C  s  khoa h c………………………………………………….…………..10

ơ ở ự ễ 1.3.2.  C  s  th c  ti n……………………………………………………...………

14

ụ ứ 1.4. M c tiêu nghiên c u…………………………………………………………..17

ự ễ ọ 1.5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n…………………………………………...……

18

ạ 1.6. Gi ớ i ạ h n ph m vi nghiên ứ c u………...

……………………………………….18

ươ ứ 1.7.   Ph ng   pháp   nghiên   c u……………………………...………………………

18

ề 1.8. Tính   sáng ủ ạ t o   c a   đ tài …………………………………...

………………….19

2

ả ầ Ph n II: ế K t qu và ả   th o

lu nậ …………………………………………………..20

ệ ắ ọ ầ ả 2.1. ỉ   T l h c   sinh   m c tr m   c m………………………...

………………………..20

ả ề ầ 2.2. Mô t v tr m ả c m………………………………...

…………………………..22

ủ ễ ế ầ ả ộ ố ớ ọ ọ 2.2.1.   Di n   bi n   m t   ngày   c a   tr m   c m   đ i   v i   h c   sinh   trung   h c   ph ổ

thông….22

ổ ả ề ầ ẫ ự ầ ả 2.2.2. Tr m c m gây ra s  đau kh  c  v  tinh th n l n th ể  xác.…….. ………

…..23

ứ ở ế ầ ả ơ ọ 2.2.3. Tr m c m khi n m i th  tr  lên khó khăn và t i t ồ ệ h n.…………………..

23

ủ ể ổ 2.2.4.   Làm   thay   đ i   quan   đi m   và   suy   nghĩ   c a   chính   mình………………..

……..24

ủ ứ ớ ở 2.2.5.   Không   còn   h ng   thú   v i   s   thích   c a   mình   ………………………….

…….25

ế ố ả ứ ồ ộ ườ ệ ở ữ 2.2.6. Nh ng y u t c m xúc c  d n nén tác đ ng làm cho ng i b nh tr  nên

ả vô   c m…………………………………………………………………………….

…..25

ự ự ấ ạ ộ 2.2.7.   S   t ti,   bi   quan,   th t   b i   trong   suy   nghĩ   và   hành   đ ng   ………...

…………..25

ữ ự ầ ả ồ 2.2.8.   S   khác   nhau   gi a   tr m   c m   và   bu n   bã.……………………

……………..26

ự ầ 2.2.9. S khác nhau ữ gi a tr m ả c m và ự  t

ỉ k ……………………………………….26

3

ệ ớ ắ ệ ự 2.2.10. S  khác bi t gi i tính khi m c b nh ……………………………..………27

ể ệ ậ ế ả ở ọ ủ ầ 2.2.11. Bi u hi n nh n bi t chung c a tr m c m h c sinh THPT ………..

……..29

ẫ ớ ệ ầ ả 2.3.   Nguyên   nhân   d n   t i   căn   b nh   tr m   c m……………………………….

…….31

ệ

2.3.1. B nh lí…………………………………………..…………………………..31

ự ừ

2.3.2. Áp l c t

phía bên ngoài      ………………………………….……………34

ự ả ạ 2.3.3. Áp   l c   do   chính   b n   thân   t o   nên…………………………………….

…….42

ả ủ ệ ậ ầ ả 2.4. H u   qu   c a   căn   b nh   tr m   c m……………………………………….

….45

ệ ạ ộ

2.4.1. Các b nh liên quan tim m ch và não b ………………………………..…46

ả ệ

2.4.2. Gi m

ứ s c ạ m nh ủ c a h ễ   mi n

ị d ch………………………………………….47

ệ ấ 2.4.3. M t đi ả c m giác ngon mi ng và ấ     m t

ủ ng ………………………………….48

ứ ư ầ

2.4.4. Nh c   đ u và đau l ng………………………………………………………

48

ế

2.4.5. Bi n

ộ đ ng trong áp ự   l c

máu………………………………………………..48

ỏ ệ ứ ệ 2.4.6. M t m i và ki t s c……………………………………………………….48

ự ử

2.4.7. T  t ………………………………………………………………….…….48

4

ả ượ ệ 2.5.   Gi ọ i   pháp   giúp   h c   sinh   THPT   v ầ   t   qua   căn   b nh   tr m

ả c m………………..49

ứ ấ ừ ộ 2.5.1. Gi ả i pháp th nh t: ạ   Lo i tr các tác   đ ng tiêu

ự c c………………………..50

ả ứ ườ ộ 2.5.2. Gi i   pháp   th hai:   Tăng   c ạ ng   các   ho t   đ ng   tích

ự c c…………………….57

ả ứ ả ự ề ả ỉ 2.5.3. Gi i pháp th  ba: B n thân t đi u ch nh c m xúc…………………………

59

ế ị.................. ầ Ph n III: ế   K t ậ lu n và khuy n ngh

………………………………..64

ế ậ 3.1. K t lu n……………………………………………………………..............64

ế ị 3.2. Khuy n ngh …………………………………………………………………64

Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O

Ụ Ụ PH  L C

Ừ Ế Ụ Ụ Ắ DANH M C CÁC C M T  VI T T T

ừ ế ắ T  vi t t t

T  đ y đ ổ ọ THPT ừ ầ ủ Trung h c ph  thông

Ụ DANH M C CÁC HÌNH

ồ ỉ ệ ọ ắ ệ ể ả ầ Hình 2.1. Bi u đ  t  l h c sinh THPT m c b nh tr m c m

5

ạ ả ề ể ủ ế ả ả ạ ọ ệ ố Hình 2.2. K t qu  kh o sát v  bi u hi n r i lo n c m xúc c a các b n h c sinh.

ệ ủ ể ầ ả ẹ Hình 2.3.  Bi u hi n c a tr m c m nh

ệ ầ ả Hình 2.4. Gen gây ra b nh tr m c m

ố ẹ ơ ừ Hình 2.5. B  m ọ ắ i đ ng b t con h c

ạ ự Hình 2.6. B o l c gia đình

ự ọ ậ Hình 2.7. Áp l c h c t p, thành tích

ả ừ ọ ỗ Hình 2.8. N i ám  nh t các môn h c

ắ ạ ị ạ Hình 2.9. B  b n bè b t n t

ự ạ ự Hình 2.10. T  t o áp l c cho chính mình

ả ủ ầ ậ ả Hình 2.11. H u qu  c a tr m c m

ệ ầ ả ặ ộ ạ ủ ấ Hình 2.12. Tr m c m sát th  gi u m t trong xã h i hi n đ i

ạ ớ Hình 2.13. Làm b n v i con

ạ ứ ủ ế ạ ị ể ồ Hình 2.14. K  ho ch GDTT đ o đ c H  Chí Minh cho HS c a THPT Nh  Chi u

ạ ộ ủ ạ ườ ể ị Hình 2.15. Các ho t đ ng ngo i khóa c a tr ng THPT Nh  Chi u.

ế ứ ể ị ớ Hình 2.16. Thanh niên TN THPT Nh  Chi u ti p s c mùa thi và gi ệ i thi u sách

ổ ế ề ầ ứ ủ ề ả ọ ớ   ế Hình 2.17. HĐ tuyên truy n ph  bi n ki n th c v  tr m c m c a h c sinh l p

11A.

ể ộ Hình 2.18. Ngày h i th  thao.

6

Ờ Ả Ơ L I C M  N

7

ứ ọ ộ ơ ổ ọ ọ   Nghiên c u khoa h c là m t sân ch i vô cùng b  ích cho h c sinh trung h c.

ữ ẻ ạ ạ ạ ơ ọ Đây là n i tìm ra nh ng b n tr  tài năng và sáng t o, giúp các b n h c sinh có

ự ủ ả ể ể ệ ả ơ ụ ở th  th  hi n năng l c c a b n thân. Chúng em vô cùng c m  n S  giáo d c và

ươ ả ạ ổ ứ ể ượ ộ đào t o H i D ng đã t ể  ch c cu c thi này đ  chúng em có th  đ c tham gia,

ể ệ ư ủ ả ứ ạ th  hi n t duy c a b n thân. Bên c nh đó, trong quá trình nghiên c u, chúng em

ậ ượ ự ỡ ủ ơ ơ ị đã nh n đ c s  giúp đ  c a các c  quan, đ n v  sau:

ườ ả ươ ể ệ ị ỉ

­ Tr

ng THPT Nh  Chi u – huy n Kinh Môn, t nh H i D ng

ườ ả ươ ỉ

­ Tr

ệ ng THPT Kinh Môn II ­ huy n Kinh Môn, t nh H i D ng

ườ ả ươ ệ ầ ả ỉ

­ Tr

ng THPT Tr n Quang Kh i ­ huy n Kinh Môn, t nh H i D ng

ụ ườ ả ươ ệ

­ Trung tâm giáo d c th

ng xuyên huy n Kinh Môn, H i D ng

ườ ề ả

­ Tr

ng THPT Đông Tri u, Qu ng Ninh.

ả ệ ườ Nhóm tác gi ả ơ  chúng em xin chân thành c m  n Ban giám hi u các nhà tr ng,

ạ ầ ọ ệ ỡ ạ ề ệ các th y cô giáo và các b n h c sinh đã nhi t tình giúp đ , t o đi u ki n cho

ự ệ ề chúng em th c hi n đ  tài này.

8

Ắ Ộ Ự TÓM T T N I DUNG D  ÁN

ả ở ọ ầ ự ạ ả là m t độ ề “Tr m c m h c sinh THPT – Th c tr ng và Gi i pháp”

ự ộ ộ ưở ề ấ ừ ộ tài thu c lĩnh v c xã h i và hành vi. Ý t ng đ  tài xu t phát t ạ   ự  m t th c tr ng

ứ ệ ấ ậ ầ đang r t “nóng” hi n nay, khi mà c  vài tháng, th m chí vài tu n chúng ta l ạ   i

ượ ữ ừ ươ ệ ề ề nghe đ c nh ng thông tin đau lòng t các ph ữ   ng ti n truy n thông v  nh ng

ố ượ ạ ạ ạ ọ ạ ụ ự ử v  t t , mà đ i t ng l i là các b n h c sinh THPT. T i sao l ạ   i có tình tr ng

ư ậ ề ấ ề ộ ờ ượ ể nh  v y? Sau m t th i gian tìm hi u v  v n đ , chúng tôi đã tìm ra đ ộ   c m t

ế ự ử ữ ẫ ệ ầ Tr m C m trong nh ng nguyên nhân d n đ n t t đó chính là b nh ậ ả . V y chúng

ạ ầ ọ ượ ữ ể ầ ta c n làm gì giúp cho các b n h c sinh THPT v ả t qua tr m c m đ  nh ng v ụ

ừ ơ ở ế ụ ế ệ ệ ạ ộ vi c đáng ti c trên không ti p t c gia tăng trong xã h i hi n đ i? T  c  s  khoa

ơ ở ự ễ ươ ứ ề ướ ớ ọ h c, c  s  th c ti n và các ph ng pháp nghiên c u, đ  tài h ng t i tìm ra

ự ả ự ạ ả ọ ạ th c tr ng và gi i pháp giúp các b n h c sinh THPT gi m áp l c và suy nghĩ tích

ả ề ỉ ệ ọ ạ ủ ế ắ ầ ả ầ ỉ ự c c. K t qu , đ  tài đã ch  ra t  l ả    h c sinh m c tr m c m, tác h i c a tr m c m

ượ ặ ệ ế và phân tích đ c nguyên nhân trong đó đ c bi t chú ý đ n nguyên nhân do chính

ạ ọ ự ạ ấ ượ ự ề các b n h c sinh t t o áp l c cho mình. Qua đó đã đ  xu t đ c ba nhóm gi ả   i

ể ệ ụ ự ứ ễ ề ề ả ả pháp kh  thi có kh  năng  ng d ng trong th c ti n. Đ  tài th  hi n ni m đam

ứ ứ ệ ậ ọ ướ ệ ộ mê nghiên c u khoa h c kĩ thu t và ý th c trách nhi m tr c m t căn b nh đang

ưở ớ ấ ượ ộ ố ủ ạ ẻ ặ ệ ả làm  nh h ng t i ch t l ng cu c s ng c a các b n tr đ c bi ạ   t là các b n

ữ ầ ươ ủ ấ ướ ọ h c sinh THPT ­ nh ng m m xanh t ng lai c a đ t n c.

9

PH N IẦ

Ổ Ấ Ề T NG QUAN V N Đ

ọ ề

1.1. Lý do ch n đ  tài

ụ ủ ố ẽ ộ đây có l ỏ  là m t câu h i gây hoang Tôi là ai? M c đích s ng c a tôi là gì?

ữ ệ ề ấ ạ ọ ọ mang cho r t nhi u b n h c sinh trung h c hi n nay. Có nh ng ngày, tôi lang

ớ ả ỗ ộ ọ thang trong m  c m xúc h n đ n, đi tìm cái g i là đam mê mà hàng ngàn hàng

ể ồ ẻ ế ệ ạ ấ ỏ ỏ   ấ ạ v n b n tr  đang tìm ki m đ  r i tôi th y mình nh  bé và b t tài. Tôi m t m i

ậ ắ ớ ố ễ   ớ ố v i đ ng bài t p nhàm chán. Tôi hoang mang v i kì thi THPT Qu c gia s p di n

ấ ự ớ ứ ướ ư ừ ư ọ ra. Tôi b t l c v i m i th , và đã có lúc tôi c giá nh  mình ch a t ng t n t ồ ạ   i.

ữ ể ả ộ ị Tôi không hi u c m giác đó là gì? Tôi b  kéo theo nh ng suy nghĩ đó m t cách

ế ả ộ ố ờ ộ ọ ộ ngu ng c trong m t kho ng th i gian khá lâu. Cho đ n m t ngày, tôi đ c m t bài

ề ầ ủ ệ ệ ề ầ ả ả ấ báo nói v  căn b nh tr m c m. Lúc đó, khái ni m v  tr m c m c a tôi r t m ơ

ề ề ự ể ồ h  và s  tò mò đã thôi thúc tôi tìm hi u v  đ  tài này.

ẽ ằ ấ ả ề ả ấ ồ ố Có l r ng trong t t c  chúng ta đ u có lúc c m th y bu n bã, u t ư   i nh ng

ể ả ả ượ ế ể ượ đ  v t qua c m giác đó không ph i là ai cũng có th  làm đ ố ư   c. Y u đu i  ?

ư ộ ợ ề ầ ả ố Không h . Tr m c m gi ng nh  m t s i dây mà ta càng giãy thì càng b  si ị ế   t

ặ ố ớ ướ ờ ỏ ch t, càng c  thoát kh i thì càng đau đ n. Tr c khi qua đ i, nam ca sĩ   Hàn

ố ế ư ử ộ ạ : Bên trong tôi Qu c Jonghuyn đã vi ị t m t tâm th  g i ch  gái, trong đó có đo n

ỡ ụ ứ ệ ầ ả ặ ấ ậ ọ ộ ố   m i th  đã v  v n. Căn b nh tr m c m g m nh m tôi m t cách ch m rãi, cu i

ạ ượ ử ể ố cùng cũng đã nu t ch ng tôi. Và tôi không th  nào đánh b i đ c nó. Có thể

10

ấ ằ ể ả ọ ố th y r ng, không ph i là h  không mu n thoát ra mà là không th  thoát ra đ ượ   c

ấ ố cái h  sâu vô hình  y.

ườ ủ ệ ằ ầ ả ộ ườ ớ ộ ố M t s  ng i cho r ng: tr m c m là m t căn b nh c a ng ư   i l n. Nh ng

ề ễ ệ ấ ằ ầ ả ở ả ẻ ứ hi n nay, r t nhi u nghiên c u cho r ng tr m c m di n ra ặ    c  tr  em và đ c

ệ ọ ọ ế bi t là h c sinh trung h c. Theo các chuyên gia y t và giáo d c, ụ ở ộ ổ ọ    đ  tu i h c

ổ ề ữ ưở ậ sinh, do nh ng thay đ i v  hormone tăng tr ế   ạ ng trong giai đo n d y thì khi n

ố ớ ề ế ả ấ ạ ả ọ ị kh  năng ki m ch  tâm lý r t kém. Và đ i v i các b n h c sinh do ph i ch u áp

ổ ủ ờ ố ề ự ề ế ề ấ ự ừ l c t ổ    nhi u phía, nhi u s  thay đ i c a đ i s ng nên gây ra r t nhi u bi n đ i

ư ạ ạ ộ ả   ề ặ v  m t tâm, sinh lí. Đó là m t lo t các tr ng thái khác nhau nh  lo âu, chán n n,

ư ự ệ ồ ỏ ọ ơ ố ễ ầ bu n bã, m t m i, vô v ng, cô đ n… Không gi ng nh  t ả  sát, tr m c m di n ra

ớ ườ ộ ấ ự ử ế ấ ấ ộ ờ ừ không ng ng v i c ng đ  th p. T  t là d u ch m h t cho cu c đ i: chúng ta

ế ế ậ ứ bi ấ t đ n và nhìn th y ngay l p t c.

ổ ế ầ ả ạ ầ ộ ố ữ Ngày nay tr m c m là m t trong nh ng r i lo n tâm th n ph  bi n và gia

ướ ở ế ớ ề ố ệ ướ tăng thành xu h ng nhi u qu c gia trên th  gi ặ i, đ c bi t là các n c đang

ề ớ ầ ộ ấ ể ầ ả ượ ặ ệ phát tri n. Tr m c m là m t v n đ  l n c n đ c quan tâm đ c bi t là công tác

ứ ự ế ầ ỏ ộ ồ ả chăm sóc s c kh e c ng đ ng. Tr m c m chính là ti ng kêu khóc trong s  im

ọ ằ ấ ự ấ ộ ườ ả ặ l ng. H  gi ng xé, cào c u b n thân m t cách b t l c. Có ng ầ   ằ i cho r ng, tr m

ả ỉ ư ị ặ ố ọ ư   ả c m cũng gi ng nh  b  bóng đè. M c dù lí trí kêu g i mình ph i t nh táo nh ng

ể ử ộ ể ố ỡ ượ ả ấ ơ ể ạ c  th  l i không th  c  đ ng, không th  ch ng đ  đ c, c m th y mình nh  b ư ị

ữ ầ ườ ị ầ ẽ ả ủ giam c m trong cái xác c a chính mình. Nh ng ng i b  tr m c m s  không yêu

ọ ườ ự ế ư ộ ạ ườ ầ ự ấ ỡ ầ c u m i ng i m t cách tr c ti p nh ng l i là ng i c n s  giúp đ  nh t.

ư ậ ả ầ ầ ườ ầ ướ Nh  v y, tr m c m âm th m bào mòn con ng i, âm th m c ạ p đi b n bè,

ườ ả ưở ấ ượ ộ ố ơ ng i thân và  nh h ắ ế ng sâu s c đ n ch t l ọ   ư ng cu c s ng nh  vui ch i và h c

ạ ậ ạ ọ ọ ơ ậ ủ t p c a các b n h c sinh trung h c. Tuy nhiên, khi r i vào tình tr ng cô l p, ít ai

ậ ượ ể ế ủ ệ ấ ậ ớ ố ả c m nh n đ c d u hi u c a chúng. Th t khó đ  bi ầ   t cách đ i phó v i tr m

11

ặ ệ ả ố ộ ờ ả c m, đ c bi ả t là khi nó kéo dài su t m t kho ng th i gian. Nên không ph i ai

ự ể ề ấ ự ứ ề ậ ế ầ ắ cũng có s  nh n th c đúng đ n v  v n đ  này. S  hi u bi t không đ y đ  v ủ ề

ố ớ ữ ệ ầ ả ạ ấ ơ ặ   tr m c m cũng có nguy c  tăng m nh đ i v i nh ng cá nhân có d u hi u ho c

ơ ắ ầ ả ệ ấ ầ ả ọ nguy c  m c tr m c m t ừ ướ  tr ư   c đó. H c sinh có d u hi u tr m c m nh ng

ể ế ề ự ả ế ề ố không có hi u bi t v  cách t mình gi ả i quy t hay c  tình l ng tránh đ u có th ể

ế ị ữ ế ậ ả ậ ọ ứ   ẫ d n đ n nh ng h u qu  nghiêm tr ng. Vì v y, chúng tôi quy t đ nh nghiên c u

ộ ố ả ư ằ ọ ọ ổ ề đ  tài này nh m đ a ra m t s  gi i pháp giúp h c sinh trung h c ph  thông thoát

ữ ủ ầ ạ ỏ ườ ặ ệ ơ ườ ả kh i cái bóng c a tr m c m. Các b n là nh ng ng i đ c bi t h n ng i khác.

ẽ ạ ậ ượ ạ ặ ệ ở ỗ ừ Chúng tôi s  giúp b n nh n ra đ c b n đ c bi ch  nào và t t ư ạ  đó đ a b n ra

ỏ ố ẽ ạ ờ ỏ ượ kh i bóng t i mà b n nghĩ là s  không bao gi thoát kh i đ c.

ứ ỏ 1.2. Câu h i nghiên c u

ỏ ệ ể ầ ả ầ ọ ọ ổ H c sinh trung h c ph  thông c n làm gì đ  thoát kh i b nh tr m c m? Làm

ứ ế ế ể ả ố ớ ệ ổ ẻ ớ ế ố th  nào đ  có c m h ng s ng: s ng h t mình v i nhi t huy t tu i tr , v i hoài

ứ ư ừ ỏ Ế   bão và đam mê? T  câu h i nghiên c u chúng tôi đ a ra Slogan: “CHÁY H T

ứ ề ạ MÌNH” và nghiên c u đ  tài trên các khía c nh:

ề ỉ ệ ọ ắ ệ ự ạ ấ ầ ả

­ Th c tr ng v n đ : T  l

h c sinh THPT m c b nh tr m c m

­ Nguyên nhân

ả ậ ­ H u qu

ả

­ Gi

i pháp

ơ ở ự ệ ề

1.3. C  s  th c hi n đ  tài

ơ ở ọ 1.3.1. C  s  khoa h c

ể ượ ư ệ ộ ề ể ọ Đ  có đ c m t n n y h c phát tri n nh  hi n nay, chúng ta không th ể

ể ế ườ ặ ề ề ệ ạ ọ không k  đ n Hypocrate ­ ng ế   i đ t n n móng cho n n y h c hi n đ i. Thuy t

12

ạ ủ ể ị ử ứ ầ ầ ộ ị ấ ế   th  d ch ­ m t nghiên c u vĩ đ i c a ông l n đ u tiên trong l ch s  đã c t ti ng

ậ ư ậ ầ ể ườ ế ế ọ g i tên thu t ng ả Nh  v y có th  nói con ng i đã bi ầ   t đ n tr m ữ Tr m C m.

ừ ướ Ở ờ ổ ạ ứ ậ ả c m t hàng nghìn năm tr th i Ai C p c  đ i, đ c vua Saul đã có các c.

ệ ủ ự Ướ ư ể ầ ả ế ư bi u hi n c a tr m c m nh  trong sách kinh C u c đã vi ờ   t. Nh ng trong th i

ọ ườ ạ ủ ự ừ ệ ằ ờ kì này m i ng i tin r ng b nh này do s  tr ng ph t c a Chúa tr i nên các linh

ị ệ ụ ữ ị ố m c   là   nh ng   v   thu c   tr   li u   chính.   Đ n ế   năm   120   ­180   sau   Công   Nguyên,

ề ầ ư ệ ả ầ ả ạ ộ Aretaeus đ a ra khái ni m v  tr m c m n i sinh và tr m c m ngo i sinh. Vào

ế ỷ ứ ầ ả ượ ộ ự ế ố ề th  k  th  19, tr m c m đ ự   c xem là m t s  y u đu i v  cá tính do s  di

ữ ề ầ ả ọ ượ ạ ậ truy n h c. Trong nh ng th p niên 50­60, tr m c m đ ộ   c chia làm 2 lo i, n i

ạ ồ ừ ầ ả ắ ơ ể ể t ầ i và th n kinh. Khi tr m c m b t ngu n t ồ    bên trong c  th , có th  do ngu n

ặ ượ ạ ộ ạ ọ ầ ầ ố ừ g c t gen ho c vô căn thì đ c g i là lo i n i t ả i. Còn tr m c m do th n kinh

ế ố ả ưở ừ ế ừ ự ẩ ườ ư là do các y u t nh h ng t thúc đ y tr c ti p t môi tr ị ứ   ng nh  do b   c

ế ầ ặ ch  tinh th n n ng.

ể ậ ứ ế ậ ừ Sang đ n th p niên 70­80 các nhà nghiên c u chuy n t p trung t nguyên

ả ưở ủ ố ế ạ ầ ả ườ ệ ề nhân sang  nh h ng c a r i lo n tr m c m đ n ng i b nh. Đi u đó có nghĩa

ữ ứ ả ưở ủ ủ ầ ề là nh ng nghiên c u v  nguyên nhân và  nh h ữ   ả ng c a tr m c m c a nh ng

ươ ự ế ố ừ nhà chuyên môn là t ng đ i chính xác. Trên th c t thì ngay t hàng nghìn năm

ướ ườ ầ ị ậ ị tr c con ng ọ i và các nhà khoa h c ph n xác đ nh đ ượ ướ c h ng đi và nh n đ nh

ượ ủ ủ ạ ầ ả ậ ượ ấ đ ế c tác h i vô cùng kh ng khi p c a tr m c m. Nh n ra đ ề ấ   c v n đ  c p

ế ầ ả ượ ứ bách này đ n năm 1992, tr m c m đ ệ   c các chuyên gia nghiên c u hoàn thi n

ạ ệ ủ ệ ệ ạ ả ề v  khái ni m c a căn b nh và phân lo i trong B ng phân lo i b nh Qu c t ố ế ầ    l n

ứ ủ ấ ớ ướ ẫ ẩ ố th  10 c a WHO. M i nh t là trong h ố   ng d n ch n đoán và th ng kê các r i

ầ ầ ứ ạ ầ ả ỉ ượ ạ ố lo n tâm th n l n th  5 đã ch  rõ tr m c m đ ả   c phân vào nhóm r i lo n c m

ạ ả ố ượ ạ ườ ư ặ ả ố xúc. R i lo n c m xúc đ c chia làm hai lo i th ạ   ng g p là h ng c m (r i lo n

ưỡ ự ộ ự ầ ả ồ l ng c c) và tr m c m có nghĩa là vui c c đ  và bu n c c đ . ự ộ  Qua hàng lo tạ

ứ ừ ế ỉ ướ ề ế ẫ các nghiên c u t hàng nghìn th  k  tr c tuy v n có nhi u ý ki n tranh cãi khác

13

ề ặ ư ế ầ ẫ ấ ằ ọ ồ nhau v  m t y khoa nh ng h u h t các nhà khoa h c v n nh t trí đ ng ý r ng:

ộ ộ ứ ạ ầ ả ạ ặ ố ồ ộ ỗ   ả R i lo n tr m c m là m t h i ch ng ph n ánh tâm tr ng bu n bã ho c m t n i

ổ ườ ứ kh  quá m c bình th ng.

ổ ầ ả ượ ế ế ộ Theo t ứ  ch c y t ế ế ớ  th  gi i WHO thì tr m c m đ c bi ứ   t đ n là m t ch ng

ủ ộ ạ ắ ạ ộ ầ ạ ọ ố ạ   ố r i lo n s c khí trong tâm th n h c. Do ho t đ ng c a b  não r i lo n nên t o

ườ ể ể ộ ấ nên b t th ệ   ng trong hành vi và suy nghĩ. Cũng có th  hi u theo m t khái ni m

ươ ự ủ ứ ể ế ầ ả ạ ộ ấ ả t ng t ệ  thì tr m c m là m t bi u hi n c a tr ng thái  c ch  trong t t c  các

ả ể ấ ộ ạ ạ ộ ủ ầ ị ho t đ ng c a tâm th n và c  th  ch t. Đó chính là m t tr ng thái b  đè nén, kìm

ự ề ấ ở ẫ ượ ả hãm do s  ti m tàng ph n u t ấ  trong lòng r t lâu không đ c gi ủ   i phóng c a

ấ ể ấ ạ ộ ữ ề ầ ả ồ t t các ho t đ ng tâm th n và th  ch t. Gây ra nh ng c m giác bu n phi n, căng

ấ ứ ự ữ ẳ ẳ ấ ườ th ng và m t h ng kéo dài dai d ng. Do s  kìm nén  y nên nh ng ng ắ   i m c

ồ ầ ữ ả ấ ắ ỏ ớ ệ ệ b nh luôn luôn c m th y bu n r u và m t m i, cáu g t vô c , luôn có nh ng suy

ộ ố ứ ự ề ạ ọ ả   nghĩ tiêu c c v  cu c s ng, chán ghét m i th . Tình tr ng này không gây  nh

ưở ộ ố ộ ố ỏ ế ủ ế ườ ệ ở h ng nh  đ n cu c s ng mà còn khi n cho cu c s ng c a ng i b nh tr  nên

ế ể ứ ả ố ỏ ỉ vô nghĩa ch  mu n thoát kh i đi tìm cái ch t đ  c u b n thân mình. ộ ố    Cu c s ng

ữ ự ầ ả ầ ả ộ ủ ọ ỉ c a h  ch  mang m t màu tr m bu n, ồ nh ng c m xúc tiêu c c mà tr m c m gây

ư ễ ậ ầ ồ ra nh  đám dây leo, bám r ạ    th t sâu vào tâm h n đang d n héo úa và hút c n

ự ấ ọ ứ ự ả ồ ố ọ ỗ ồ ấ   ngu n sinh l c cu i cùng h . N i bu n, s  th t v ng và chán n n c  bám l y,

ọ ỗ ỗ ủ b a vây h  m i ngày, m i gi ờ .

ề ệ ữ ể ế ấ ộ ể   Xã h i ngày càng phát tri n khi n cho nh ng v n đ  b nh lí còn nguy hi m

ư ậ ộ ồ ấ ố ộ ộ ộ   ơ ả h n c . Su t m t năm 2017 d  lu n xã h i đã d y lên m t h i chuông báo đ ng

ề ấ ạ ả ướ ẻ ầ nguy c p v  tình tr ng tr m c m gia tăng và có xu h ng tr ự  hóa. D a vào

ứ ữ ệ ổ nh ng nguyên nhân, hình th c và nguyên lí gây b nh thì theo t ứ  ch c y t ế ế   th

ớ ề ầ ả ạ ầ ả ặ ầ ả ẹ   : tr m c m n ng, tr m c m nh , gi i tr m c m chia làm nhi u lo i khác nhau

ệ ừ ễ ả ấ ầ ạ ả ầ ả ặ ầ tr m c m xu t hi n t ng giai đo n, tr m c m tái di n, tr m c m n ng và tái

14

ủ ố ụ ứ ứ ẹ ễ ầ ả ạ ả ộ ắ   ầ di n, tr m c m m c đ  nh  liên t c, tr m c m di ch ng c a r i lo n khí s c

ả ạ ầ ệ ả ố tr m c m, r i lo n phân li t c m xúc .

̀ ầ ượ ạ ́ ơ ̣ ̉ ả Tr m c m n ng ặ  đ c phân chia thành 2 lo i đó là không loan thân v i biêu

̀ ả ủ ữ ệ ể ả ớ ̣ ̣ ồ hiên bu n th m, rũ, bi quan, chán n n và loan thân v i nh ng bi u hi n nh ư

́ ưở ư ự ử ̉ ̉ ̉ hoang t ng, ao giac, ́ ao thanh xui khiên nh : t t ́ , giêt ng ̀ ươ i, không ăn, bo nha ̀

̀ ̉ ̉ ́ ̀ và nhay lâu la nguy hiêm nhât.

ầ ả ặ ớ ề ứ ệ ấ ơ ộ ả tr m  ầ c m nh Khác v i tr m c m n ng, ộ   ẹ xu t hi n đ n đ c v  m c đ ,

ạ ố ớ ạ ộ ự ồ ở ườ không gây nên s  đau bu n và tr  ng i đ i v i ho t đ ng hàng ngày, th ng kéo

ệ ượ ấ ầ ưở ả dài ít nh t 2 tu n, không có hi n t ng hoang t ng,  o giác.

ệ ừ ễ ề ể ấ ả ầ Tr m c m xu t hi n t ng giai đo n: ẽ ớ   ạ  tái di n nhi u đ t và có th  xen k  v i ợ

ờ ỳ ư ư ữ ả ạ ầ ả ả ạ giai đo n h ng c m. Gi a các giai đo n tr m c m và h ng c m là th i k  khí

ạ ầ ả ổ ượ ọ ệ ạ ầ ắ s c bình  n hoàn toàn. Lo i tr m c m này còn đ ư   c g i là b nh lo n th n h ng

ỉ ệ ắ ệ ầ ở ữ ầ ư ổ ả tr m c m. T  l m c b nh nam n  g n nh  nhau, sau tu i trung niên thì giai

ả ạ ườ ạ ư ệ ề ấ ả ơ ơ ầ đo n tr m c m th ng xu t hi n nhi u h n giai đo n h ng c m và kéo dài h n.

ư ạ ể ệ ầ ả ầ ầ ả ặ ố Tr m c m tái di n ả   ễ  bi u hi n gi ng nh  lo i tr m c m n ng và tr m c m

ư ệ ễ ề ẹ ấ ơ ộ ợ ờ   nh  đã nêu trên nh ng không xu t hi n đ n đ c mà tái di n nhi u đ t trong đ i

ườ ạ ả ừ ng ầ i. Giai đo n tr m c m kéo dài t ệ    3 ­ 12 tháng, trung bình 6 tháng. B nh

ườ ậ ở ườ ặ ở ộ ổ ừ ệ ượ th ng kh i phát ch m, th ng g p đ  tu i t ầ ớ  50. Ph n l n b nh đ ụ   c ph c

ỉ ệ ắ ệ ầ ả ạ ở ữ ậ ấ ồ h i hoàn toàn và t  l m c b nh tr m c m lo i này n  ghi nh n g p đôi nam.

ư ệ ả ầ ầ ố ướ ặ Tr m c m n ng và tái di n ễ  g n gi ng nh  các b nh tr ầ   ọ c kia g i là tr m

ư ể ầ ấ ạ ầ ầ ầ ả ầ ả ộ   ả ả c m, tr m u t, lo n th n h ng tr m c m, tr m c m sinh th , tr m c m n i

ờ ườ ấ ườ ạ ầ ả ặ sinh. Trong đ i, con ng i ít nh t th ng có hai giai đo n tr m c m n ng hay

ễ ẹ ạ ườ ữ ầ ạ ỗ nh  tái di n, m i giai đo n th ầ   ng kéo dài trên 2 tu n, gi a hai giai đo n tr m

ờ ỳ ệ ả ấ ộ ả c m ph i có m t th i k  lành b nh ít nh t 6 tháng.

ứ ộ ụ ư ể ệ ả ầ ơ Tr m c m m c đ  nh ầ   ẹ  liên t c bi u hi n, đ n đ c nh ng kéo dài, có khi g n ộ

ự ạ ạ ổ ồ ở ộ ế h t tu i thanh niên, gây nên s  đau bu n và tr  ng i cho sinh ho t lao đ ng, làm

15

ủ ệ ườ ệ ể ặ ệ ế ể ọ ậ vi c và h c t p c a ng ư ố   i b nh. B nh có th  n ng lên và ti n tri n nh  r i

ẽ ớ ư ế ễ ả ạ ầ ạ ả lo n tr m c m tái di n hay xen k  v i các giai đo n h ng c m. N u các giai

ẽ ầ ả ả ạ ượ ắ ầ ọ ư đo n tr m c m và h ng c m xen k  nhau đ ế   c g i là khí s c tu n hoàn; n u

ứ ộ ẹ ắ ầ ạ ắ ọ m c đ  khí s c tr m, nh , kéo dài thì g i là lo n khí s c.

ứ ủ ể ả ầ ạ ắ ầ ố ơ Tr m c m di ch ng c a các r i lo n khí s c tr m c m: ộ   ả  bi u hi n đ n đ c ệ

ư ứ ẹ ễ ặ ạ ộ ồ ỗ ợ   ho c tái di n nh ng m c đ  nh , không kéo dài g m các tr ng thái h n h p

ả ẩ ư ả ả ầ ầ ạ ả ố tr m c m và h ng c m, tr m c m  n, r i lo n xúc c m khác không liên quan

ệ ượ ộ ế ệ ạ ố ạ ầ ố ế đ n nghi n r u, nghi n ma túy, r i lo n n i ti ự   t hay r i lo n tâm th n th c

t n.ổ

ệ ả ứ ệ ể ệ ứ ệ Phân li t c m xúc: ệ  bi u hi n các tri u ch ng phân li ả   t và tri u ch ng c m

ổ ậ ể ầ ư ư ệ ệ ấ ả ấ ồ ờ xúc xu t hi n đ ng th i, n i b t nh  nhau. L u ý th  tr m c m xu t hi n sau

ệ ầ ấ ạ ầ ệ ế ạ ủ ơ c n lo n th n c p tính c a b nh tâm th n phân li ầ   t không x p vào lo i tr m

ư ứ ể ệ ệ ả ở ầ ả c m này. Các tri u ch ng tr m c m bi u hi n nh   đã nêu ệ    trên. Các tri u

ứ ệ ở ệ ể ệ ế ở ch ng phân li t b nh nhân bi u hi n ý nghĩ vang lên thành ti ng nói trong

ự ượ ữ ị ạ ề ể ạ ấ ầ đ u, b  nh ng l c l ng xa l ữ   ư  nào đó đi u khi n, m u h i; nghe th y nh ng

ộ ộ ế ự ế ệ ti ng nói gièm pha, bu c t i mà th c t ầ ớ  không có... Ph n l n b nh nhân đ ượ   c

ụ ồ ộ ố ề ị ườ ế ế ợ ph c h i hoàn toàn sau đi u tr , m t s  ít tr ể ng h p ti n tri n thành thi u sót

ệ ư ờ ơ ớ ạ ả ỳ ị phân li t nh  th v i ngo i c nh, có hành vi k  d ...

ề ầ ể ể ả ầ ặ ả Tr m c m có th  kéo dài ho c tái phát nhi u l n, làm suy gi m đáng k  kh ả

ả ươ ươ ộ ố ầ ớ ườ ợ ệ năng làm vi c, kh  năng t ng tác đ ng đ u v i cu c s ng. Tr ặ   ng h p n ng

ể ữ ẹ ệ ị ằ ề ấ nh t  có th  d n t ể ẫ ớ ự ử Ở ứ ộ  t m c đ  nh , b nh có th  ch a tr  b ng nhi u c i t . ơ

ế ề ị ề ưỡ ầ ố ớ ch  đi u tr  v  tâm lí, dinh d ứ ộ ừ   ng …mà không c n dùng thu c. V i m c đ  v a

ặ ườ ệ ề ươ và n ng thì có ng ể ế ợ i b nh có th  k t h p nhi u ph ị ệ   ng pháp vào cùng tr  li u

ư ế ợ ị ằ ề ề ọ ố ị nh  k t h p đi u tr  tâm lí khoa h c và đi u tr  b ng thu c.

ư ậ ự ế ệ ầ ả ề ạ ấ Nh  v y căn b nh tr m c m trên th c t có nhi u lo i khác nhau nên r t khó

ườ ệ ứ ể ệ ậ ượ ệ ể đ  ng i b nh có th  phát hi n và nh n th c đ ắ   ứ c các tri u ch ng mình m c

16

ắ ệ ế ầ ả ầ ả ph i có liên quan gì đ n tr m c m không. Dù cho m c b nh tr m c m ả ở ứ ộ m c đ

ẽ ẫ ớ ữ ơ ộ ệ ụ nào đi chăng n a thì trong c n b c phát s  d n t ố   i các h  l y vô cùng tàn kh c

ạ ườ ố ủ ư ỹ và t ồ ệ i t ể  có th  là t ự ử  t hay sát h i ng i khác. Theo nh  công b  c a M  thì c ứ

ạ ế ạ ộ 40 giây trôi qua l ủ   i m t sinh m ng k t thúc do chính suy nghĩ và hành vi c a

ợ ơ ầ ồ ưở ể ủ ư ả mình d n nén. Tr m c m nó đáng s  h n ta t ng. Theo nh  phát bi u c a bác

ươ ệ ệ ầ ố ươ sĩ Tô Thanh Ph ng ( Phó giám đ c B nh vi n Tâm th n Trung ng I) thì  “

ệ ằ ả ầ ớ ườ ị ệ ả Không có gì đau đ n b ng căn b nh tr m c m. Ng ầ i b  b nh tr m c m ch ỉ

ư ệ ư ế ế ậ ố ớ ườ ị mu n tìm đ n cái ch t. Th m chí đau đ n nh  b nh ung th  con ng i còn ch u

ượ ứ ầ ị ự ả ượ ự đ ng đ c ch  tr m c m thì khó ai ch u đ ng đ c nó ”

ơ ở ự ễ

1.3.2. C  s  th c ti n

ủ ổ Theo thông báo c a t ứ  ch c Y t ế ế ớ  th  gi ầ   ế i WHO thì tính đ n năm 2020 tr m

ổ ế ủ ế ớ ữ ứ ứ ệ ệ ố ả c m là căn b nh đ ng th  hai trong s  nh ng căn b nh ph  bi n c a th  gi i và

ệ ặ ậ ệ ầ ẽ s  là gánh n ng b nh t t hàng đ u vào năm 2030. Hi n nay trung bình hàng năm

ế ớ ệ ả ườ ị ắ ệ ả ầ th  gi i có kho ng trên 200 tri u ng ỗ   i b  m c b nh tr m c m, nghĩa là m i

ố ừ ố ắ ả ở ệ ố qu c gia có t 3­5% dân s  m c ph i, Vi ầ   t Nam con s  này là 2,8%. Tr m

ế ự ữ ẫ ộ ả c m là m t trong nh ng nguyên nhân chính d n đ n t sát 45% ­ 70% ng ườ ự  i t

ệ ắ ả ự ệ ự ầ sát do m c b nh tr m c m và 15% ng ườ ử i t vong khi th c hi n hành vi t sát

ố ở ậ ả ộ ở ố ệ đó. Theo s  li u th ng kê Nh t B n vào năm 2014 trung bình m t ngày ậ    Nh t

ả Ở ệ ị ầ ố có 70 ng ườ ự i t sát trong đó 1/3 trong s  đó b  tr m c m. Vi ả   t Nam kho ng

ệ ả ả ầ ắ ỗ 4000 ng ườ ự i t ầ  sát m i năm do m c b nh tr m c m. Tr m c m có th  g p ể ặ ở

ế ố ề ề ề ộ ơ ộ ư ộ ổ ề nhi u dân t c, nhi u n i tùy thu c vào nhi u y u t ệ    nh  đ  tu i, ngh  nghi p,

ớ ộ ườ ỉ ệ ầ ộ gi i tính, trình đ , tính cách, môi tr ng xã h i xung quanh…. T  l tr m c m ả ở

ẻ ừ ỉ ệ ớ ẻ ị ơ tr  em là t 0,45% ­ 2,5%, t  l này còn rõ ràng h n khi v i tr  v  thành niên là

ừ ặ Ở ộ ổ ị ả 0,4% ­ 8,3% trong đó có t ị ầ  15% ­ 20% là b  tr m c m n ng. đ  tu i v  thành

ệ ờ ơ ậ ợ ạ ọ ặ niên đ c bi t là các b n đang h c THPT thì đây chính là th i c  thu n l i cho

ể ở ổ ề ể ộ ổ ề ế ấ ệ b nh phát tri n. Do trong đ  tu i này có nhi u bi n đ i v  th  ch t và tinh

17

ệ ệ ể ề ầ ạ ế   th n, nên có nhi u bi u hi n l ch l c trong hành vi và cách suy nghĩ mà chi m

ệ ớ ự ầ ả ố ờ ị ữ   ế đa s  là suy nghĩ tiêu c c – tr m c m. N u không phát hi n s m và k p th i ch a

ẽ ả ị ưở ấ ượ ớ ế ứ ọ ậ ế ỏ tr  thì s  làm  nh h ế ng l n đ n ch t l ng h c t p, đ n s c kh e, giao ti p và

ể ủ ề ể ấ ủ ầ ườ ự s  phát tri n c a v  th  ch t tinh th n, tính cách c a ng ắ ệ i m c b nh.

Ở ậ ấ ầ ứ ả ậ ấ    Nh t B n, Kashani và Sherman (1998) nghiên c u và nh n th y t n su t

ả ắ ừ ở ẻ ề ậ ừ ở ẻ ị ầ m c tr m c m t 1­2% tr  ti n d y thì, t 2­5% tr  v  thành niên (Fleming

Ở ứ ự ứ ộ ọ và Offort, 1990). Đ c, Essau và c ng s  nghiên c u 1035 h c sinh t ừ ộ ổ    đ  tu i

ừ ị ầ ả ở ố ớ t 12­17 thì 17,9% b  tr m c m. Còn Mĩ, đ i v i Jackson và Lurie (2006) thì

ứ ở ổ ị ấ ạ ắ ộ theo nghiên c u ạ    tu i v  thành niên có 20­25% b n m c ít nh t m t giai đo n

ấ ầ ộ ố ứ ả ầ ấ ắ ầ ủ c a tr m c m. M t s  nghiên c u khác còn cho th y t n xu t m c tr m c m ả ở

ừ ư ạ ạ ắ ổ ơ ạ b n gái t ả    13­17 tu i cao h n các b n nam. Nh ng khi các b n nam m c ph i

ơ ự ầ ả ữ ạ ầ ơ tr m c m thì có nguy c  t sát cao h n các b n n . Nguyên nhân ban đ u đ ượ   c

ể ệ ự ẻ ằ ạ ọ ỗ   các nhà tâm lí h c cho r ng các b n nam không dám chia s , tâm s , th  hi n n i

ả ủ ự ệ ế ạ ồ ỏ ị ớ bu n, s  m t m i chán n n c a mình v i ai khác do đ nh ki n “phái m nh” thì

ẽ ể ạ ả ượ ả ủ ế ph i m nh m  luôn ki m soát đ ạ   c c m xúc c a mình nên đã khi n cho các b n

ủ ể ấ ầ ặ ấ ả nam gi u mình đi và đ  cho tr m c m g m nh m suy nghĩ c a mình.

ệ ứ ế ế ạ T i Vi ẩ t Nam, theo ti n sĩ bác sĩ Hoàng C m Tú đã ti n hành nghiên c u v ề

ẻ ị ủ ứ ẻ ạ ả ố ở ộ ố ỉ ch ng r i lo n hành vi, c m xúc c a tr  em và tr  v  thành niên m t s  t nh ở

ẻ ị ấ ộ ừ ứ ổ ẻ Hà N i cho th y 2,2% tr  em và tr  v  thành niên t ắ  4­18 tu i m c ch ng lo âu

ư ế ề ố ứ ễ ả ầ ạ ạ ầ ả   và tr m c m. Giáo s  ti n sĩ Nguy n Bá Đ t nghiên c u v  r i lo n tr m c m

ộ ố ế ộ ọ ọ ổ ở và m t s  hành vi tâm lí xã h i liên quan đ n h c sinh trung h c ph  thông khu

ế ệ ố ể ẳ ầ ả ị ộ ự v c Hà N i cho bi ạ t là 18,8% là bi u hi n r i lo n tr m c m, 9,9% kh ng đ nh

ứ ủ ị ầ ế ả ả ầ ộ ớ là b  tr m c m. K t qu  nghiên c u c a BV tâm th n ban ngày (Hà N i) v i trên

ở ể ậ ầ ộ ọ ọ ọ 1.200 h c sinh ấ    Hà N i (b c ti u h c và THCS), có g n 19,4% h c sinh có v n

ầ ỏ ố ự ở ứ ổ ừ ề ứ đ  s c kh e tâm th n chung, trong s  các ca t sát có 10% l a tu i t ế    10 đ n

17.

18

ệ ả ổ Theo cách nhìn t ng quan qua các thí nghi m kh o sát th c t ự ế ở ộ ố ị    m t s  đ a

ư ư ế ấ ọ bàn nh  trên cho th y: các nhà khoa h c, bác sĩ ti n sĩ khoa tâm lí đã đ a ra

ề ỉ ệ ắ ệ ư ư ư ữ ầ ả ượ nh ng đánh giá v  t  l m c b nh tr m c m nh ng ch a đ a ra đ c con s  c ố ụ

ề ố ả ở ổ ị ề ệ ể ắ ầ th  chính xác v  s  ca m c tr m c m ề ị    tu i v  thành niên. Vì đi u ki n v  đ a

ự ế ụ ể ữ đi m, công c  và tiêu chí đánh giá khai thác th c t khác nhau nên gi a các con

ơ ở ề ả ệ ự ư ệ ể ấ ự   ố s  có xu t hi n s  chênh l ch. Nh ng đó chính là c  s  n n t ng đ  xây d ng

ụ ể ữ ơ nên nh ng tiêu chí đánh giá c  th  và chính xác h n.

ữ ạ ẳ ắ ỗ ợ ố ườ ữ Qua hàng lo t nh ng con s  ch c h n đã g i ra cho m i ng i nh ng suy

ứ ượ ự ạ ủ ệ ầ ậ ớ nghĩ và ph n nào nh n th c đ c s  nguy h i c a căn b nh ghê g m này. Tuy

ự ế ệ ể ả ờ ằ ể ế ủ ọ ườ nhiên th c t hi n nay có th  tr  l i r ng hi u bi t c a m i ng ộ   i trong xã h i,

ườ ậ ấ ở ế ạ ủ c a nhà tr ụ ng và các b c ph  huynh nh t là ậ    nông thôn còn h n ch . Th m

ườ ỏ ờ ơ ườ ệ ọ chí m i ng i còn t ấ  ra r t th coi th ộ ệ   ằ ng căn b nh, cho r ng đây là m t b nh

ể ữ ề ấ ệ ể ằ ầ ố ỏ không v n đ  gì, c n con có th  ch a tri ắ   t đ  b ng thu c nên không c n lo l ng

ế ề ộ ấ ứ ể ề ạ ầ ả ố hay bi t v  ch ng r i lo n tr m c m. Có th  nói đây là m t v n đ  vô cùng

ể ế ả ườ ữ ệ ắ ườ nguy hi m đ n chính b n thân ng ả i m c b nh và c  chính nh ng ng i xung

ọ ườ ề ế ư ở ứ ụ ẹ ầ ạ ả quanh khi m i ng i “quá h n h p” v  ki n th c tr m c m. Ví d  nh thành

ố ẫ ố ồ ị ầ ạ ả ộ ế   ph  H  Chí Minh có m t gia đình khi con b  tr m c m giai đo n cu i d n đ n

ự ử ớ ư ữ ệ ị ờ ể ủ ườ có hành vi t m i phát hi n và đ a con đi ch a tr . Theo l t i k  c a ng i m ẹ

ố ờ thì gia đình làm kinh doanh buôn bán nên đa s  không có th i gian dành cho con

ề ầ ể ể ấ ả ọ và cũng không có m y khi tìm hi u hay đ  tâm đ c báo v  tr m c m. Nên khi

ườ ủ ệ ể ầ ắ ấ ỏ con nói th ng xuyên đau đ u, m t m i, m t ng … cũng không đ  tâm l m, coi

ệ ộ ườ ữ ệ ươ ả ầ đó là m t chuy n bình th ng. Nh ng câu chuy n bi th ng do tr m c m gây ra

ư ế ạ ữ ườ ạ ủ ặ ả nh  gi t h i nh ng ng i thân trong gia đình ho c phá h i c a c i… không

ế ắ ệ ệ ế ả ộ ộ   ph o là hi m trong xã h i hi n nay. Bao nhiêu câu chuy n do b  t c trong cu c

ế ả ườ ệ ắ ườ ế ờ ố s ng khi n b n thân ng i m c b nh đi tìm con đ ng k t thúc đ i mình đ ể

ả ỏ ứ ở ể ự ả ọ ượ buông xuôi gi i t a m i th  b i không ph  ai cũng có th  t mình v t qua.

19

ự ế ự ề ế ả Th c t ế    đó đã thôi thúc chúng tôi ti n hành đi u tra, kh o sát và tr c ti p

ự ỉ ươ ể ạ ấ ấ ả ỏ ọ ph ng v n các b n h c sinh THPT nh t là trong khu v c t nh H i D ng đ  tìm

ị ầ ự ể ả ạ ọ ể   hi u h c sinh THPT có b  tr m c m hay không? (D a trên phân lo i các bi u

ủ ổ ệ ầ ả ế ớ ứ ệ ắ ở ứ ể ừ ộ hi n tr m c m c a t ch c y th  gi i). M c b nh m c đ  nào?... Đ  t đó

ứ ơ ả ề ầ ữ ữ ế ả ớ ả   ấ ư đ a ra nh ng c nh báo s m và cung c p nh ng ki n th c c  b n v  tr m c m

ọ ườ ể ộ ế ơ ề ệ ả ầ ể đ  giúp cho m i ng i trong xã h i hi u bi ặ   t h n v  căn b nh tr m c m, đ c

ệ ạ ọ ự ể ượ ề ả ỉ bi t các b n h c sinh THPT t mình đi u ch nh c m xúc đ  v ệ   t qua căn b nh

ể ữ ả ầ ầ ả ẳ ở ọ ị ỏ ế   tr m c m b i các nhà khoa h c đã kh ng đ nh tr m c m có th  ch a kh i n u

ượ ệ ớ đ c phát hi n s m.

ụ ứ

1.4. M c tiêu nghiên c u

ấ ừ ấ ả ấ Xu t  phát t ả  chính b n thân : Chính mình cũng c m th y chông chênh, b t an,

ấ ự ấ ướ ọ ự ố ớ ớ ả ổ ả c m th y b t l c khi b c vào tu i m i l n, ph i ch n l a l i đi cho riêng

ư ể ả ượ ả ủ mình. B n thân cũng ch a ki m soát đ c c m xúc, hành vi c a mình. Đôi khi

ự chính mình đang t ự  gây nên áp l c cho mình.

ấ ạ ả ộ ố ấ ấ Xu t phát t th c t ừ ự ế: Nhìn l ề   i b n thân và nhìn ra cu c s ng, th y r t nhi u

ẻ ệ ư ự ố ạ b n tr  hi n nay s ng còn ch a thoáng. Đôi lúc còn suy nghĩ tiêu c c, luôn cho

ệ ấ ự ượ ọ ự ự ữ ộ ố ằ r ng s ng là m t vi c r t khó khăn. Nh ng áp l c đ c g i là “áp l c t ặ    áp đ t”

ế ạ ẫ ọ ộ ề ủ c a các b n h c sinh là m t đi u khi n chúng tôi suy ng m.

ứ ủ ự ụ ả ế ự M c đích nghiên c u c a d  án : Tìm ra các gi i pháp thi t th c, có tính kh ả

ữ ạ ằ ả ẳ ọ ớ ị ọ   thi nh m giúp các b n h c sinh THPT gi m b t nh ng căng th ng khi b  m i

ườ ả ộ ự ừ ặ ng i trong xã h i, b n thân mình t ạ ố    áp đ t cho mình. T  đó giúp các b n s ng

ớ ộ ổ ể ế ố ớ ổ ẻ ớ   ủ đúng v i đ  tu i và ki m soát hành vi c a mình, s ng h t mình v i tu i tr , v i

ặ ệ ể ề ị ầ ẹ ạ ọ ỉ đam mê. Đ c bi ả   ả t là các b n h c sinh b  tr m c m nh  có th  đi u ch nh c m

ị ầ ị ầ ể ệ ả ặ ả ạ ả xúc đ  không b  tr m c m tái phát. Các b n b  tr m c m n ng c i thi n đ ượ   c

ủ ế ế ể ạ ậ ẫ ả tình tr ng c a mình đ  không d n đ n h u qu  đáng ti c.

20

ự ễ ọ

1.5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n

ứ ơ ả ữ ề ế ề ệ ằ ấ ầ ả   Đ  tài nh m cung c p nh ng ki n th c c  b n v  căn b nh tr m c m,

ọ ườ ữ ể ộ ế ề ệ ầ giúp cho m i ng i trong xã h i có nh ng hi u bi ả   t v  căn b nh tr m c m.

ổ ậ ệ ề ằ ộ ổ ế   ọ Chúng tôi coi đây là m t tài li u khoa h c ph  c p nh m tuyên truy n ph  bi n

ứ ề ầ ữ ế ả ướ ớ ố ượ nh ng ki n th c v  tr m c m h ng t ề i nhi u đ i t ễ ế   ộ ng trong xã h i vì d  ti p

ủ ệ ơ ớ ộ ọ ọ ậ c n h n so v i các tài li u khoa h c chuyên sâu c a các nhà khoa h c thu c các

ự ọ ọ lĩnh v c y h c và tâm lý h c.

ề ằ ả ấ ượ ọ Đ  tài nh m đóng góp gi i pháp nâng cao ch t l ở   ng các môn h c, m  ra

ọ ườ ấ ự ữ ộ ể ạ các phòng tham v n h c đ ạ   ng, các trang m ng xã h i đ  tâm s  gi a các b n

ế ệ ọ ầ ộ ệ ổ ồ ự ọ h c sinh, góp ph n xây d ng m t th  h  h c sinh Vi t hòa đ ng, sôi n i, có l ố   i

ữ ự ể ạ ả ố s ng văn minh, lành m nh, gi m thi u nh ng suy nghĩ tiêu c c không đáng có.

ề ạ ấ ả ọ ệ   Đ  tài giúp cho các b n h c sinh THPT c m th y thích thú, yêu thích vi c

ườ ệ ượ ơ ộ ượ ố ủ ả ọ ọ ế đ n tr ng, vi c đ c đi h c và trân tr ng c  h i đ c s ng c a b n thân. Qua

ộ ố ề ụ ư ấ ậ ườ đó, đ a ra m t s  đ  xu t cho các b c ph  huynh, các tr ng THPT… quan tâm,

ệ ớ ỡ ố ư ắ ượ ổ ằ ữ giúp đ , u n n n cũng nh  phát hi n s m đ ủ   c nh ng thay đ i h ng ngày c a

ự ệ ữ ể ế ạ ậ ả ả ọ ầ   các b n h c sinh đ  không x y ra nh ng s  vi c hay h u qu  đáng ti c do tr m

ả c m gây ra.

ớ ạ ứ ạ

1.6. Gi

i h n và ph m vi nghiên c u

ả ớ ả ỉ ậ ứ ủ ộ ổ V i kh  năng c a đ  tu i, nhóm tác gi ự    chúng tôi ch  t p nghiên c u th c

ị ầ ủ ả ạ ả ọ ừ ế ổ ạ tr ng b  tr m c m c a các b n h c sinh THPT, kho ng t ữ    15 đ n 18 tu i­ nh ng

ổ ớ ứ ạ b n cùng l a tu i v i chúng tôi.

1.7.

ươ ứ Ph ng pháp nghiên c u

ứ ể ả ử ụ ữ ươ ề  Đ  nghiên c u đ  tài, nhóm tác gi đã s  d ng nh ng ph ủ ế   ng pháp ch  y u

sau:

21

(cid:0) ấ ư ệ ự ễ ậ Thu th p thông tin (qua quan sát th c ti n và l y t li u thông tin cùng

ả ươ ệ ạ hình  nh trên các ph ng ti n thông tin đ i chúng).

ấ ố ệ ế ề

(cid:0) Đi u tra, thăm dò ý ki n, l y s  li u.

(cid:0) ố ệ ế ố ố Th ng kê s  li u, đ i chi u, phân tích.

1.8.

ạ ủ ề Tính sáng t o c a đ  tài

ả ầ ư ề ể ờ ấ ở Tr m c m có th  nói là đ  tài ch a bao gi ề    cũ. B i cho dù có r t nhi u

ố ủ ữ ứ ệ ạ công trình nghiên c u, các li u pháp tâm lý, các lo i thu c c a nh ng nhà khoa

ị ệ ữ ự ể ệ ọ ộ ọ ả   ọ h c thu c lĩnh v c y h c, tâm lý h c…dùng đ  ch a tr  b nh đã có hi u qu .

ườ ế ụ ộ ổ ệ ệ ẻ ắ ẫ ắ Nh ng ư ố s  ng i m c b nh, đ  tu i m c b nh v n ti p t c gia tăng và tr  hóa.

ứ ề ế ẹ ậ ạ Chính vì v y chúng tôi đã ti n hành nghiên c u đ  tài này trong ph m vi h p đó

ả ở ọ ộ ổ ừ ầ ế ậ ế ổ là tr m c m h c sinh THPT đ  tu i t ướ  15 đ n 18 tu i. H ng ti p c n, lý gi ả   i

ề ấ ả ủ ả ộ ổ ớ ố ượ và đ  xu t gi ộ i pháp c a m t nhóm tác gi có cùng đ  tu i v i đ i t ng nghiên

c u.ứ

ặ ộ ệ ữ ủ ự ể ề  M t đi u đ c bi ộ   t n a c a d  án chính là chúng tôi đi sâu tìm hi u m t

ệ ả ả ầ ạ ọ nguyên nhân gây ra căn b nh tr m c m chính là do b n thân các b n h c sinh t ự

ự ườ ữ ầ ằ ạ t o áp l c cho chính mình. Chúng ta th ế   ả ng cho r ng tr m c m là do nh ng y u

ự ừ ự ộ ố t bên ngoài tác đ ng nh : ư áp l c t ọ  s  kì v ng c a ự ọ   ủ gia đình, b n bè, áp l c h c ạ

ự ớ ư ử ể ế ấ ằ ộ ạ ậ t p thi c  ,… Th  nh ng ít ai đ  ý r ng áp l c l n nh t tác đ ng lên l i là chính

ề ấ ạ ỗ ả b n thân. Trong m i chúng ta dù là tôi hay là b n đ u l p ló trong mình s  đ  k ự ố ỵ

ườ ủ ả ấ ằ ả ờ ớ v i ng i khác , s  ự nghi ng  kh  năng c a b n thân cho r ng mình b t tài, mình

ượ ữ ể ế ể không th  làm đ ề c... Nh ng suy nghĩ đó đang đi u khi n chúng ta khi n chúng

ư ồ ạ ta quay cu ng nh ng chúng ta l i không th ử làm, không dám làm và không hành

ọ ườ ề ấ ố ể ạ ộ đ ng.... Chúng tôi mu n thông qua v n đ  tâm lí h c đ ọ   ng này đ  các b n h c

ệ ố ệ ổ sinh THPT thay đ i quan ni m s ng ể ố đ  s ng ớ có trách nhi m v i chính mình và ý

ộ ờ ớ nghĩa v i cu c đ i.

22

PH N IIẦ

Ả Ậ Ả Ế K T QU  VÀ TH O LU N

ỉ ệ ọ ả ầ

2.1. T  l

ắ  h c sinh m c tr m c m

ả ọ ổ ọ ở Qua kh o sát th c t ự ế ở ơ 1000 h c sinh trung h c ph  thông h n ự  khu v c Kinh

ự ả ườ ả Môn­ H i D ng ạ ươ , khu v c M o Khê­ Qu ng Ninh ồ  bao g m: Tr ng THPT Nh ị

ườ ườ ể Chi u, tr ng THPT Quang Kh i ả và    tr ng THPT Kinh môn II và Trung tâm

ụ ườ ề ả ở giáo d c th ng xuyên Kinh Môn,  THPT Đông Tri u­ Qu ng Ninh ố    các kh i

ề ế ổ ậ ề ấ ự ổ ệ   ớ l p 10, 11 và 12 v  v n đ  bi n đ i tâm lí trong tu i d y thì. Nhóm th c hi n

ấ ấ ờ ề ắ ạ ầ ả ố ữ chúng tôi đã r t b t ng  v  con s  nh ng b n đã và đang m c tr m c m lên t ớ   i

ữ ạ ầ ả ắ ố ề g n 3ầ 1,65%. S  nh ng b n không m c tr m c m là 69,35% . Đi u đáng ng i ạ ở

ố ướ ẽ đây là con s  này s  ngày càng có xu h ng tăng nhanh.

ượ ỏ ề ầ ả ớ ể ọ Khi đ c h i v  tr m c m thì có t i 68,97% h c sinh không có hi u bi ế   t

ạ ạ ữ ả ị ầ ự ế ư ả ằ ề ầ v  tr m c m? Có nh ng b n l i cho r ng mình b  tr m c m nh ng th c t thì

23

ộ ự ệ ạ ả ả ồ ộ ờ   đó là tr ng thái tâm lý bu n do m t s  vi c nào đó x y ra. Sau m t kho ng th i

ứ ạ ở ạ ắ ọ ườ ị ầ ữ ạ ả gian ng n m i th  l i tr  l i bình th ấ   ng. Có nh ng b n b  tr m c m thì gi u

ế ố ế ứ ị ự ầ ườ ạ di m không mu n b n bè và gia đình bi t, c  âm th m ch u đ ng. Con đ ng t ừ

ấ ầ ế ế ả ầ ả ặ ệ ọ tr m c m đ n cái ch t là kho ng cách r t g n. Đ c bi ạ t là các b n h c sinh

ấ ạ ắ ạ ữ ả ậ ầ ả THPT thì kho ng cách  y l i càng ng n l i. Thu t ng  “tr m c m” cũng không

ạ ớ ủ ạ ạ ấ ọ ồ còn xa l ồ    v i các b n h c sinh. Khi th y b n bè c a mình không hòa đ ng, bu n

ị ầ ư ự ề ẫ ậ ạ ấ ứ   ả bã các b n v n hay trêu: “C u b  tr m c m à?” nh ng th c ch t, trong ti m th c

ề ầ ộ ị ư ạ ẫ ả ủ c a các b n v n ch a có m t đ nh nghĩa chính xác v  tr m c m.

ượ ạ ỏ ườ ả ạ ặ Khi đ c h i: B n th ng xuyên g p ph i tr ng thái tâm lý nào? (có th ể

ề ọ ươ ờ ề ế ch n nhi u ph ả ấ ấ ng án). Chúng tôi r t b t ng  v  k t qu :

ệ ồ

ơ ớ ọ ậ

ả ấ ứ ự

ố

ớ ự ử ừ ỏ Bu n chán, m t m i Căng th ngẳ Hay cáu g tắ ấ C m th y cô đ n M t h ng thú v i h c t p T  ti, bi quan Không mu n làm gì  t Đã t ng nghĩ t i t 19,15% 14,7% 14,4% 10,01% 14,7% 7,77% 13,74% 4,93%

ủ ế ạ ả ả ề ạ Hình 2.2. K t qu  kh o sát v  tr ng thái tâm lý c a các b n HS

THPT

ấ ằ ố ệ ệ ế ả ồ ỏ ả Qua b ng s  li u chúng ta th y r ng c m giác bu n chán, m t m i chi m t  l ỉ ệ

ứ ề ế ớ ạ ườ khá cao 19,15% t c là trong 1000 phi u đi u tra có t i 191 b n th ơ   ng xuyên r i

ể ệ ạ ạ ồ ỏ ệ vào tr ng thái này. Ngoài bu n chán, m t m i các b n còn có bi u hi n khác nh ư

ắ ậ ố ị hay cáu g t 14,4%,   không mu n làm gì 13,74%, th m chí đã có ý đ nh t ự ử   t

ứ ạ ị ự ử ả ầ ọ 4,93% (t c 49 b n có ý đ nh t ố    t ). Theo các nhà khoa h c thì tr m c m là r i

ế ả ạ ườ ệ ả ắ ấ ồ ỏ lo n c m xúc. N u ng i nào đó c m th y bu n chán, m t m i, hay cáu g t…

ầ ườ ả ầ ấ kéo dài trên hai tu n thì ng ệ ủ i đó có d u hi u c a tr m c m.

24

ể ủ ậ ằ ư ậ ễ ầ ả ở ứ Nh  v y không th  ph  nh n r ng tr m c m đã và đang di n ra ổ  l a tu i trung

ộ ứ ề ướ ề ổ ổ ư ơ ọ h c ph  thông. M t l a tu i nhi u hoài bão, nhi u ề   c m  nh ng cũng nhi u

ư ộ ứ ấ ướ ắ ắ ổ ặ ớ ữ ở trăn tr  suy t khó n m b t. M t l a tu i có tính ch t b ộ   c ngo t v i nh ng c t

ố ị ả ượ ử ộ ờ ữ ọ m c l ch s  trong cu c đ i khi ph i v ả   t qua nh ng kì thi quan tr ng, khi ph i

ệ ọ ươ ị ự ậ ề ẩ ề ự l a ch n ngh  nghi p cho t ả ng lai, khi ph i chu n b  t l p, khi còn nhi u mâu

ẫ ả ữ ế ạ thu n khó gi i quy t trong tình b n tình yêu. Nh ng khó khăn  y r t c n s  s ấ ấ ầ ự ẻ

ủ ế ầ ạ ế ượ chia c a gia đình, th y cô, b n bè… N u không t ự ả  gi i quy t đ c thì r t d  b ấ ễ ị

ầ ả tr m c m.

ả ề ầ ả 2.2. Mô t v  tr m c m

ủ ộ ế ễ ầ ả 2.2.1. Di n bi n m t ngày c a tr m c m

ố ớ ộ ườ ị ầ ả ọ ọ Đ i v i m t ng i b  tr m c m nói chung và h c sinh trung h c nói riêng

ơ ợ ữ ệ ả ộ ở ứ ố ế   thì vi c tr i qua m t ngày là vô cùng khó khăn b i nh ng c n s  hãi c  n i ti p

ậ ặ ề ệ ằ ả ặ ộ ỏ ế   nhau, nó dài d ng d c, c m giác m t ngày trôi qua th t n ng n , m t m i đ n

ủ ư ề ệ ể ế ặ ợ ố ờ khi p s . Đi u đ c tr ng c a căn b nh này là vào th i đi m cu i ngày, con

ườ ỏ ế ọ ậ ừ ệ ấ ờ ộ ỉ ng i m t m i đ n rã r i sau m t ngày h c t p không ng ng ngh  nh t là các

ọ ớ ự ệ ắ ả ọ ố ớ   ạ b n đang h c l p 12 s p ph i thi THPT qu c gia, áp l c vi c h c hành quá l n,

ả ự ọ ạ ấ ả ệ ả ấ ỏ ố ế ạ t i đ n l i ph i t ố    h c nên các b n  y c m th y m t m i chán n n không mu n

ủ ẩ ấ ậ ị ư   chu n b  bài cho ngày hôm sau. Th m chí khi chìm vào trong gi c ng  – nh ng

ị ầ ấ ạ ặ ả ọ ộ cũng không yên gi c, có khi g p ác m ng b  th y cô g i lên b ng hay b n bè xa

ắ ạ ặ ỉ ụ ữ ệ ậ ấ ố ấ   ợ lánh, b t n t… nh ng tình hu ng đáng s  nh t liên t c hi n ra ho c t nh d y b t

ợ ề ư ậ ớ ơ ợ ị ọ   ch t trong đêm n m n p lo s  v  ngày mai mình ch a làm bài t p, mình b  m i

ườ ứ ớ ấ ố ng i nói x u…và th c t ặ i sáng. Sáng ra lòng n ng trĩu, không mu n b ướ   c

ố ườ ọ ể ộ ố ậ ậ ố ọ ớ xu ng gi ng, không mu n d y đi h c đ  hòa nh p v i cu c s ng. H  né tránh

ấ ả ả ệ ấ ậ ộ ố ợ ỉ t ỏ   t c , c m th y bên ngoài cu c s ng th t  đáng s  nên ch  có vi c ra kh i

ườ ữ ụ ệ ộ ườ gi ng đã là m t nhi m v  vô cùng khó khăn. Tuy nhiên có nh ng tr ợ   ng h p,

25

ệ ượ ư ộ ọ ồ ượ ự ả sau khi x y ra hi n t ng trên thì h  nh  có m t ngu n năng l ng tích c c tràn

ượ ượ ấ ề ệ ồ ế đ n, ngu n năng l ọ ng này giúp h  hoàn thành đ c r t nhi u công vi c cho

ừ ượ ấ ế ự ẫ ổ ượ ế đ n ch ng nào năng l ng v n còn. R t ti c là sau s  bùng n  năng l ng đó

ả ờ ứ ạ ặ ọ ạ ả ư kho ng vài gi ho c vài ngày thì m i th  l i quay l i c m giác nh  ban đ u l ầ ạ   i

ọ ố ắ ư ệ ẳ ấ ỏ ồ   ạ ẫ v n lo âu, căng th ng, m t m i, b n lo n. H  c  g ng ngày hôm nay nh ng r i

ố ắ ệ ậ ố ạ ư ế ề ả ẫ nhi u vi c  p đ n, b n thân đã c  g ng v y vùng nh ng càng c  l i càng có

ứ ế ề ộ ượ ớ ạ ị nhi u th  đè nén. Và cho đ n m t lúc, đã v t quá gi ọ ụ   ự i h n ch u đ ng, h  g c

ngã hoàn toàn.

ổ ả ề ầ ẫ ự ể ầ ả 2.2.2. Tr m c m gây ra s  đau kh  c  v  tinh th n l n th  xác

ề ặ ệ ủ ệ ầ ả ườ ị ệ ả ọ Đi u đ c bi t c a căn b nh tr m c m là ng ấ   i b  b nh h  luôn c m th y

ư ệ ầ ẳ ỏ ớ ạ ở ộ m t m i, đau đ n, đ u óc u mê căng th ng nh ng l i không rõ b  ph n c ậ ụ

ể ể ị ượ ự ế th  nào và cũng không th  xác đ nh đ c nguyên nhân. Th c t ấ  cho th y, đôi

ữ ứ ể ệ ệ ấ ẩ ầ ả khi   r t   khó   đ   ch n   đoán   b nh   tr m   c m   vì   có   nh ng   tri u   ch ng   khác

ườ ề ặ ế ể ầ ả th ỉ ậ ng v  m t th  xác. Không ch  v y, tr m c m còn khi n cho ng ườ ệ   i b nh

ổ ườ ữ ệ ấ ẳ ơ ớ ở luôn đau kh  vì th ng xuyên xu t hi n nh ng c n đau đ n, dai d ng ề    nhi u

ề ậ ậ ấ ườ ệ ợ ộ b  ph n khác nhau. Chính vì v y có r t nhi u tr ị ầ   ng h p b nh nhân b  tr m

ọ ạ ế ầ ầ ở ả c m đi khám nh m, thay vì đi đ n khoa th n kinh thì h  l i đi khám các

ạ ố ế ụ ầ ả ạ ườ ệ khoa khác. T o l i mòn cho tr m c m ti p t c hành h  ng i b nh. Hay ở

ộ ố ườ ộ ố ợ ườ ế ị ầ m t s  tr ng h p khác, có m t s  ng i bi ả   ể t là mình có th  đã b  tr m c m

ạ ế ầ ằ ọ song do tâm lí ng i đ n khoa th n kinh vì trong t ư ưở  t ng h  luôn nghĩ r ng c ứ

ầ ầ ả ở ị ế đ n khoa th n kinh là b  điên, suy nghĩ đó càng làm cho tr m c m tr  nên t ồ   i

ệ ơ t h n.

ọ ứ ở ế ầ ả 2.2.3. Tr m c m khi n m i th  tr  nên khó khăn và t ồ ệ i t

ầ ả ượ ư ộ ộ ờ ượ Tr m c m đ c ví nh  m t tên tr m th i gian, đ c đem ra so sánh nh ư

ọ ườ ẩ ườ ạ ế bóng ma h c đ ng luôn  n núp sau con ng i b n. Nó không gi ạ   t đi chính b n

26

ậ ứ ạ ạ ư ọ ậ ngay l p t c mà nó t ừ ừ  t ứ ự  hút c n đi s c l c, hút c n đi t duy h c t p và làm

ệ ủ ừ ộ ạ ườ ộ ườ vi c c a b n. T  m t ng ộ i luôn năng đ ng, m t ng ọ ậ   i có thành tích h c t p

ể ộ ườ ộ ự ể ị ậ ấ đáng n  hay m t ng i có phong đ  t ầ    tin b c nh t cũng có th  b  bóng ma tr m

ủ ứ ưỡ ẹ ố ớ ậ ố ọ ả c m đè b p mà không còn đ  s c c ng d y ch ng ch i. Đ i v i ng ườ ị ầ   i b  tr m

ộ ổ ừ ẻ ị ấ ấ ộ ả c m mà nh t là tr  v  thành niên trong đ  tu i t ộ    15­18 thì đây là m t gi c m ng

ạ ở ườ ệ ệ ể ả ữ ệ ầ kinh hoàng. B n tr  nên l ế i bi ng, ki t qu  k  c  nh ng vi c là nhu c u thi ế   t

ứ ậ ả ệ ả ấ ệ ắ ử ế ủ ơ ể y u c a c  th . Ngay c  vi c th c d y cũng ph i đ u tranh, vi c t m r a cũng

ơ ể ệ ấ ể ệ ế ầ ỏ ớ ỏ ọ ả   khi n c  th  m t m i. B t k  làm vi c gì dù l n hay nh  thì h  cũng c n ph i

ứ ậ ơ ộ ọ ỉ ượ ngh  ng i m t chút. Có đôi khi h  nh n th c đ ủ   c và buông xuôi suy nghĩ c a

ắ ượ ữ ư ế ề ườ ư ộ ọ mình g ng g ng tìm ki m nh ng ni m vui nh ng d ng nh  b  óc h  không

ẳ ế ả ố ể đ  tâm, quan tâm và cũng ch ng bi t b n thân mình đang nghĩ gì, mu n gì. Vì

ườ ệ ắ ầ ả ầ ố ỗ ớ v i ng ơ ạ   ọ i m c b nh tr m c m trong đ u h  hoàn toàn tr ng r ng, cô đ n l nh

l o.ẽ

ủ ổ ể 2.2.4. Làm thay đ i quan đi m và suy nghĩ c a chính mình

ừ ộ ế ế ầ ả “ Khi tr m c m kéo đ n là khi n cho Có m t chuyên gia tâm lí t ng nói:

ế ớ ủ ạ ở ố ầ ạ ế ế ấ th  gi i c a b n tr  nên t i s m l i khi n cho mây đen kéo đ n che l p đi ánh

ự ỡ ủ ờ ạ ộ ậ ậ ứ ệ sáng r c r  c a cu c đ i b n.” Đúng th t v y, theo các tri u ch ng th ườ   ng

ủ ấ ỉ ơ ệ ầ ả ấ ả ẳ ỏ ồ th y thì tr m c m ch  đ n gi n là căng th ng m t m i, bu n ng  m t ăn,…

ự ế ư ỉ ừ ấ ị ắ ứ ố Nh ng th c t cho th y nó không ch  d ng l ạ ở i ạ    đó. Khi b  m c ch ng r i lo n

ạ ầ ả ấ ọ ọ ứ ậ ầ   ẽ ả tr m c m các b n h c sinh THPT s  c m th y chán nán, m i th  th t t m

ườ ẻ ố ớ ọ ọ ộ ố ứ ở ạ ị th ng và t nh t. Đ i v i h  m i th  tr  nên vô v , cu c s ng không có ý nghĩa

ả ố ứ ẽ ậ ạ ọ ọ ộ ạ gì  m đ m tăm t i. H  nhìn nh n m i th  xung quanh m t cách l nh l o, vô

ữ ủ ệ ượ ọ ủ ệ ự   “Ch  nghĩa hi n th c ả c m. Theo ngôn ng  c a tâm lí h c thì đây là hi n t ng

ả ầ ế ớ ọ ả ằ ắ ộ tr m c m” . H  nhìn th  gi i xung quanh, b n thân mình b ng m t ánh m t khác

ả ạ ị ố ữ ờ ố ự không ph i l c quan yêu đ i mà là s  kì th , tr n tránh. Nh ng ngày tăm t i càng

ả ả ở ơ ổ ạ ả ươ ữ tr  nên  m đ m h n, và nh ng bu i sáng không còn đem l i c m giác t ớ   i m i

27

ộ ố ị ấ ẳ ẳ ọ ờ ườ ậ và thú v  b t ng . H  ch ng tin cu c s ng, ch ng tin vào ng i thân th m chí

ờ ớ ả còn nghi ng  v i chính b n thân mình.

ớ ở ứ ủ 2.2.5. Không còn h ng thú v i s  thích c a mình

ệ ượ ọ ữ ề ả ả ấ Đây g i là hi n t ệ ng m t kh  năng tr i nghi m ni m vui. Nh ng gì mà

ừ ấ ọ ỏ ờ chúng ta đã t ng yêu thích, trân tr ng và mong m i nh t gi cũng hóa nhàm chán.

ạ ộ ườ ư ả ậ ỏ B n là m t ng ộ   ộ i yêu thiên nhiên cây c , yêu đ ng v t. Nh ng khi tr i qua cu c

ế ấ ả ữ ẹ ơ chi n tranh tâm lí thì t t c  hoa không còn th m, cây không còn đ p, nh ng chú

ứ ẽ ề ệ ậ ẳ ạ ở ị chó th t phi n ph c. Ti c tùng, hát hò cũng tr  nên vô v  nh t nh o, ch ng th ể

ủ ạ ế ạ ọ ị ứ ư nào xoa d u tâm tr ng c a b n. M i th  nh  bao trùm trong chi c khăn đen xì kín

ủ ọ ộ ố ỉ ướ ế mít. Nói chung cu c s ng c a h  chìm ngh m d i đáy mà không bi t bao gi ờ    có

ể ượ th  ngoi lên đ c.

ế ố ả ứ ồ ộ ườ ệ ữ 2.2.6.  Nh ng y u t c m xúc c  d n nén tác đ ng làm cho ng i b nh tr ở

nên vô c mả

ầ ả ượ ư ộ ẻ ế ờ ỉ Tr m c m đ ộ   c coi nh  m t k  không m i mà đ n, nó không ch  là m t

ẽ ế ạ ồ ộ ườ ơ c n bu n thoáng qua, mà nó tác đ ng m nh m  đ n tâm lí con ng ị ầ   i. Vì b  tr m

ườ ệ ễ ị ế ố ở ả c m nên ng ộ i b nh d  b  tác đ ng b i các y u t ấ ứ ộ    bên ngoài. Khi b t c  m t

ệ ọ ự ả ầ ả ậ ả chuy n gì x y ra h  luôn t nh n do b n thân mình đã gây ra. Tr m c m nh ư

ể ễ ả ộ ỗ ủ ế ờ ư ạ m t n i đau kh ng khi p khó có th  di n t thành l i, đau nh ng l i không bi ế   t

ở ỗ ư ợ ế ợ ệ ạ ơ đau ch  nào, s  nh ng không bi t mình s  cái gì và t ố    h i h n là không mu n

ọ ấ ư ừ ọ ớ ơ giãi bày v i ai. Có lúc h  khác không ng ng, có lúc h  th y cô đ n nh ng l ạ   i

ố ườ ạ ầ ườ ứ ạ ắ ố ọ không mu n ng i khác l i g n mình. Ng i m c ch ng r i lo n h  luôn tìm

ộ ố ệ ọ ề ỗ ọ ơ ự cách khép mình vào, mang n i cô đ n s  tuy t v ng v  cu c s ng. H  nh  b ư ị

ớ ả ứ ủ ả ọ ớ chai lì v i c m xúc c a chính mình, vô c m v i m i th  xung quanh.

ự ự ấ ạ ộ 2.2.7. S  t ti, bi quan, th t b i trong suy nghĩ và hành đ ng

28

ả ọ ườ ắ ằ ắ ọ “Không ph i tôi không thích m i ng i, mà tôi ch c ch n r ng h  không

ị ượ ở ỗ ườ ệ ể ả ầ ự ch u đ ng đ c tôi”, tuy m i ng ư   i bi u hi n tr m c m là khác nhau nh ng

ị ắ ọ ạ ự ư ầ ả ơ ườ ọ khi b  m c tr m c m h  luôn cô đ n nh ng h  l i t ằ  cho r ng ng i khác không

ả ầ ả ằ ọ ọ ọ thích mình nên mình c n ph i xa lánh h . H  luôn cho r ng b n thân h  luôn t ồ   i

ự ạ ọ ố ả ố ấ ệ ấ ạ t ệ  th t b i trong m i vi c. Tr n tránh th c t i là gi i pháp t ọ ố t nh t, h  tr n tánh

ế ườ ố ớ ọ ả ố ế ằ b ng cách tìm đ n cái ch t ­ con đ ng mà đ i v i h  là gi i pháp t ỗ   ấ t nh t. N i

ả ầ ạ ư ẳ ồ ỏ đau mà tr m c m mang l i nó dai d ng nh  thiêu cháy đi tâm h n bé nh  trong

ọ ấ ự ể ế ệ ớ ơ ỏ ỉ ớ   sáng. Ch  có cái ch t m i có th  giúp h  m t đi s  cô đ n, m t m i, đau đ n.

ớ ọ ộ ố ữ ế ằ ơ V i h  cu c s ng không còn ý nghĩa n a chi b ng ch t còn h n.

ự ồ ầ ả ữ 2.2.8. S  khác nhau gi a tr m c m và bu n bã

ả ườ ườ ặ ị ự ế ề ầ Khi nói v  tr m c m ng i ta th ồ ng m c đ nh là bu n bã. Trong th c t có

ề ườ ị ắ ư ẹ ả ầ ợ ạ ơ ấ r t nhi u tr ng h p b  m c k t trong tr m c m nh ng l ả   i nghĩ mình đ n gi n

ồ ỉ ườ ồ ạ ợ ợ ả ch  là bu n. Ng ượ ạ c l i có tr ng h p bu n l ị ầ   i nghĩ, lo s  b n thân mình b  tr m

ơ ả ữ ệ ệ ả ầ ấ ả ồ ỏ ả c m. Tr m c m c  b n là có nh ng d u hi u bu n bã, m t m i, chán n n. Nên

ườ ữ ả ầ ồ ườ ề nhi u ng i còn không phân bi ệ ượ t đ c gi a tr m c m và bu n bã, tr ợ   ng h p

ổ ế ư ệ ễ ạ ẫ ố ộ ầ nh  trên di n ra khá ph  bi n. Vi c nh m l n này là m t m i nguy h i vô cùng

ế ầ ớ ọ ườ ệ ầ ả ị to l n, là sai l m nghiêm tr ng khi n cho ng ờ   i b nh (tr m c m) không k p th i

ữ ạ ớ ạ ả ườ ị ặ ch a tr  m t khác l i quá thái hóa v i tr ng thái c m xúc bình th ồ ng (bu n bã).

ộ ả ồ ườ ủ ườ ề ỗ Bu n là m t c m xúc bình th ng c a con ng ừ   i. M i chúng ta đ u đã t ng

ặ ạ ả ả ặ ề ầ ỗ ồ ậ tr i qua c m giác này th m chí nó còn l p đi l p l i nhi u l n. N i bu n th ườ   ng

ượ ừ ộ ự ệ ờ ố ử ộ đ c hình thành t m t s  vi c trong đ i s ng hay m t th  thách khó khăn trong

ữ ế ặ ổ ươ ấ ấ ọ ờ đ i khi n chúng ta th t v ng ho c nh ng t n th ề ng m t mát. Đi u này cũng có

ằ ỗ ờ ọ ổ ỏ ệ nghĩa khi n i đau chúng ta m  đi, m i vi c đã  n th a, khi chúng ta cân b ng và

ượ ỗ ự ấ v t qua nó thì n i đau t ẽ ế  nhiên s  bi n m t.

29

ố ớ ầ ộ ạ ả ồ ườ Đ i v i tr m c m thì đây không là m t d ng bu n bã thông th ng. Đôi khi

ả ả ấ ẳ ả ầ ạ b n ch ng c m th y gì c . Thay vào đó, chúng ta c n ph i phân bi ệ ượ t đ c rõ

ữ ầ ả ầ ả ồ ồ gi a bu n và tr m c m, tr m c m bao g m:

ộ ố ậ ộ ườ ấ

(cid:0) Nhìn nh n cu c s ng m t cách bi quan và th

ả ng xuyên c m th y bi

quan chán n n.ả

ấ ứ ữ ừ ề ớ ộ ố

(cid:0) M t h ng thú v i ni m vui trong cu c s ng. Nh ng gì t ng khi n ế

ườ ệ ứ ề ng i b nh h ng thú đ u không còn ý nghĩa gì.

ườ ệ ắ ả ặ ặ ớ

(cid:0) Nh ng ng ữ

i m c b nh gi m ho c tăng 5% so v i cân n ng bình

ườ ắ ộ ờ th ả ng trong m t kho ng th i gian ng n.

ủ ặ ủ ấ

(cid:0) M t ng  ho c ng  quá nhi u ề

ậ ỏ ặ ễ ị ộ ị

(cid:0) Có thái đ  d  n i gi n, luôn t ộ ễ ổ

ra khó ch u ho c d  b  kích đ ng.

(cid:0) ờ ờ ụ ơ ữ ệ ể ả Luôn u  o i và l ả    đ , không hoàn thành nh ng nhi m v  đ n gi n

nh t.ấ

(cid:0) ằ ặ ở ả Luôn có c m giác t ộ ỗ i l i, luôn d n v t, qu  trách và t ự ổ ỗ  đ  l ả   i cho b n

thân mình.

ữ ế ế ề

(cid:0) Có nh ng hành vi li u lĩnh. Luôn suy nghĩ đ n cái ch t và cho đó là s

ự

ả ố gi i thoát t ấ t nh t.

ậ ằ ứ ứ ế ọ ố ạ   ư Các nhà khoa h c đã nghiên c u và đ a ra k t lu n r ng: Ch ng r i lo n

ệ ả ầ ả ồ ỏ ả c m xúc bu n bã, chán n n, m t m i…kéo dài trên hai tu n thì ph i nghĩ ngay

ầ ướ ệ ế ạ ờ ị ả ế đ n tr m c m và có h ấ   ng can thi p k p th i, n u tình tr ng này kéo dài thì r t

nguy hi m.ể

ự ữ ầ ả 2.2.9. S  khác nhau gi a tr m c m và t ự ỉ  k

30

ự ỉ ượ ư ứ ệ ể ề ầ ẩ ạ ậ ố T  k  đ ứ   c hi u g n nh  là ch ng b nh b m sinh r i lo n v  nh n th c

ơ ể ị ủ ế ế ệ ả ậ ố ớ ẻ và hành vi. B nh ch  y u x y ra đ i v i tr  em khi n cho c  th  b  ch m phát

ữ ể ể ổ ị ườ ị ự ỉ ườ tri n, não phát tri n không  n đ nh. Nh ng ng k  th i b  t ự ng có s  khác bi ệ   t

ự ệ ế ố ộ hay chính là s  khép kín trong giao ti p, trong các m i quan h  trong xã h i bình

ườ ủ ệ ể ẻ ự ỉ ọ ườ ị ả ả th ng. Bi u hi n chính c a tr k  là h  th t ề ng b  gi m v  kh  năng hòa

ữ ế ậ ằ ạ ố ộ ớ ử ỉ   nh p v i xã h i, luôn s ng thu mình, ng i giao ti p b ng ngôn ng  hay c  ch .

ữ ố ủ ọ ườ Đa s  nh ng ng ườ ự ỉ i t ọ ấ  k  thì hành vi c a h  r t rõ ràng nên m i ng i có th ể

ế ấ ớ ệ ạ ế ự ỉ ẫ ố ậ nh n bi t ngay r t s m. Tính đ n hi n t ữ   ư i thì T  k  v n ch a có thu c ch a,

ữ ượ ể ẽ ễ ả ờ ề ờ ị ị ế nh ng n u không đ c đi u tr  k p th i thì có th  s  di n ra c  đ i.

ệ ậ ấ D u hi u nh n bi ế ự ỉ  k : t t

ế ặ ớ ườ

(cid:0) Không ho c ít khi giao ti p v i ng

ể ả i khác k  c  gia đình

ặ ườ ớ ạ

(cid:0) Không ho c ít khi c

i v i gia đình, b n bè…

(cid:0) ẳ ầ ườ Tr m h n đi, không c i không nói

ế ể ườ

(cid:0) Không quan tâm hay đ   ý đ n ng

i khác mà cũng không bao gi ờ ể   đ

ườ ng i khác chú ý

ệ ậ ặ ấ ạ

(cid:0) Ch m nói ho c có d u hi u lo n ngôn

ậ ả ạ ể ả

(cid:0) Kh  năng ti p thu ch m l ế

ả   i. kh  năng phát tri n kém, thành tích gi m

sút…

ệ ể ấ ườ ớ ướ

(cid:0) Có d u hi u phát tri n không bình th

ng so v i tr c đây

ệ ế ả

(cid:0) Kh  năng ti p xúc, nói chuy n không còn

ữ ậ

(cid:0) Có nh ng ph n  ng quá đà hay gi ả ứ

ạ t mình khi nghe nh c

ữ ộ ự ư ắ ả ấ

(cid:0) Có nh ng hành đ ng t

làm mình đau nh  cào, c u, c n, xé….b n thân

31

ề ơ ả ư ậ ữ ả ầ ố ế   Nh  v y v  c  b n gi a tr m c m cũng có vài nét gi ng nhau nên khi n

ườ ự ỉ ễ ị ề ệ ầ ẫ ầ ề nhi u ng ế   ả i  d  b  nh m l n. T  k  và tr m c m đ u là căn b nh liên quan đ n

ề ố ố ế ạ ậ ệ ầ h  th n kinh và đ u có l i s ng thu mình ng i giao ti p. Chính vì v y, chúng ta

ấ ể ị ủ ế ấ ả ầ ầ ờ   ứ nên c n cung c p cho b n thân ki n th c đ y đ , chính xác nh t đ  k p th i

ứ ượ ấ ụ ề ậ ầ ả ạ nh n th c đ ắ c v n đ  và nhanh chóng kh c ph c tình tr ng tr m c m.

ắ ệ ự 2.2.10. S  khác bi ệ ớ t gi i tính khi m c b nh

ỉ ệ ắ ả ở ọ ữ ệ ầ ố Theo th ng kê thì t  l m c b nh tr m c m h c sinh n  trong đ  tu i v ộ ổ ị

ữ ề ạ ơ ớ ể ề thành niên nhi u h n các b n nam. Do gi a 2 gi i tính có nhi u đi m khác nhau

ề ể ấ v  th  ch t, suy nghĩ.

ố ớ ị ệ ữ ệ ệ ể ạ ọ Đ i v i các b n n  khi b  b nh thì có bi u hi n vô cùng rõ r t, h  luôn t ỏ    ra

ồ ầ ệ ắ ỏ ườ ườ ữ ễ ộ ộ ả ạ lo l ng, bu n r u, m t m i. Th ng th ng các b n n  d  b c l c m xúc tâm

ư ể ạ ủ ạ ạ ầ ẳ ơ ế ế tr ng c a mình h n các b n nam. Nh  th  b n ch ng c n thi ẹ   t gì đ n xinh đ p,

ệ ầ ẳ ạ ố ố ạ b n ch ng  c n các  m i quan  h  xung  quanh,  b n  mu n buông  xuôi  t ấ ả   t c .

ừ ể ườ ị ầ ự ế ả ổ Nguyên nhân có th  là do gia đình t ng có ng i b  tr m c m, s  bi n đ i tâm lí

ở ộ ổ ậ ố ớ ự ừ ế ặ ặ ề trong đ  tu i d y thì ho c gia đình g p bi n c  l n, áp l c t nhi u phía quá

ầ ượ ể ặ ẫ ưở ớ ề ớ l n ho c cũng có th  là m u th n t ng lí t ng mà gi ẽ   i truy n thông tô v …

ự ừ ư ị ế ộ ể Ngoài ra cũng có th  là do áp l c tâm lí t ộ    xã h i gây nên nh  đ nh ki n xã h i,

ụ ổ ủ ẹ ắ ạ ơ   phong t c c  h  hay lo l ng do mình không xinh đ p nên các b n không ch i

ự ủ ứ ị ườ ạ ả cùng…. s c ch u đ ng c a con ng ớ i cũng có h n nên v i tính cách “th o mai”

ố ủ ữ ạ ườ ệ ự ẽ ế ế y u đu i c a các b n n  thì th ng s  nghĩ đ n vi c t ạ   ơ  sát cao h n các b n

nam.

Ở ạ ả ầ ấ ọ  các b n nam thì có đôi ph n khác, h  luôn tìm cách gi u đi c m xúc, con

ườ ủ ọ ỏ ự ề ệ ắ ộ ng i c a h . Luôn luôn t ặ  ra cáu g t, b c b i ho c phàn nàn v  chuy n nh ỏ

ơ ớ ạ ạ ộ ứ ế ặ ớ nh t hay không có h ng thú v i các ho t đ ng giao ti p vui ch i v i b n bè. Có

ộ ườ ợ ừ ườ ề m t tr ộ ạ ng h p m t b n nam t con ng i hi n lành ngoan ngoãn, sau khi b ị

32

ả ưở ẽ ừ ị ầ ả ặ ậ nh h ạ ng quá m nh m  t ố    game online nên đã b  tr m c m n ng. C u ta s ng

ủ ầ ậ ấ ấ ắ   ớ v i nhân v t trong game, m t ăn m t ng , g y sút cân nhanh chóng, luôn cáu g t

ớ ố ẹ ả ư ế ề ậ ọ ổ n i gi n v i b  m , có lúc còn đe d a uy hi p gia đình ph i đ a ti n cho. Nh ư

ể ể ố ớ ệ ạ ệ ơ ữ ạ ậ v y đ i v i các b n nam có th  bi u hi n khác bi ạ   t h n các b n n , các b n

ệ ạ ộ ơ ễ ồ ờ ườ ế ẽ ễ nam s  d  sa vào t n n xã h i h n đ ng th i cũng d  là ng ế   i tìm đ n cái ch t

ặ ổ ươ ườ ỉ ệ ắ ặ ơ ho c làm t n th ng ng i khác h n. M c dù t  l ầ  m c tr m c m ả ở ữ ớ ấ    n  gi i g p

ầ ớ ả ở 3 l n nam gi ư i nh ng t  l ỉ ệ ự ử  t t ầ  do tr m c m nam gi ớ ạ i l ơ i cao h n n  gi ữ ớ   i 2

l n.ầ

ể ệ ậ ế ả ở ọ ủ ầ 2.2.11. Bi u hi n nh n bi t chung c a tr m c m h c sinh THPT

ư ứ ệ ặ ầ ả ộ ị ầ   M c dù tr m c m không b  xã h i xa lánh nh  các ch ng b nh tâm th n

ộ ả ư ứ ưở ủ ơ khác nh ng m c đ   nh h ớ ng c a nó còn l n h n nhi u l n. ề ầ   Đã có nhi uề

ườ ế ế ầ ả tr ợ ng h p gi t ng ườ ồ ự ử i r i t t , mà nguyên nhân là do tr m c m. Do ti ng vang

ớ ừ ụ ệ ữ ự ọ ậ qua l n t các v  vi c các nam sinh, n  sinh t ự ử  t do áp l c h c t p, gia đình nhà

ườ ế ự ử ể ả ươ ữ tr ẫ ng…d n đ n t t . Nên chúng tôi đã kh o sát và tìm hi u đ ể   c nh ng bi u

ể ệ ệ ệ ậ ế ủ ầ ả ạ ọ bi n b nh lý nào là bi u hi n nh n bi ủ t c a tr m c m c a các b n h c sinh

THPT.

ệ ả ế ạ ả ở

(cid:0) Do vi c h c hành quá t ọ

ệ   i nên khi n cho các b n tr  nên chán n n, m t

ỏ ớ ọ ườ ậ ọ ắ ứ ứ ễ ậ ứ m i v i m i th . Vì v y h  th ng d  cáu g t, t c gi n vô căn c , có xu

ướ ặ ộ ằ ộ h ng nóng tính b ng cách la hét ho c đ ng chân đ ng tay.

ơ ể ắ ầ ặ ự ố ị ứ ư ắ ầ ạ

(cid:0) C  th  b t đ u g p s  c  nh  đau đ u, đau d  dày, d   ng da, c n móng

ơ ễ ụ ặ ư tay, tóc khô s  d  r ng, đau vai ho c l ng…

ỏ ớ ệ ệ ạ ẫ ộ

(cid:0) Khi đã quá m t m i v i vi c ch y đua cho các cu c thi mà v n luôn th t ấ

ạ ấ ọ ạ b i thì đây chính là lúc các b n  y hoàn toàn không tin vào cái mà g i là “

ộ ố ề ầ ầ ấ ố ẽ ượ c  s  đ c”. D n d n m t ni m tin vào cu c s ng, luôn kêu than mình

33

ụ ẳ ượ ố ắ ự ấ vô d ng, ch ng làm đ ố c tích s  gì và không mu n c  g ng trong b t kì

ữ ệ vi c gì n a.

(cid:0) ớ ầ ệ ấ ầ ạ ả ắ ấ Luôn  m đ m tr m l ng mà không có lí do. Xu t hi n v i t n xu t ngày

ơ ề càng nhi u h n.

(cid:0) ủ ự ư ề ể ặ ổ S  thay đ i trong thói quen ng , có th  là quá ít ho c quá nhi u nh ng l ạ   i

không ngon gi c.ấ

ấ ứ ệ ạ ấ ớ ọ

(cid:0) M t h ng thú v i công vi c, h c t p. Tình tr ng h c sa sút trông th y. ọ ậ

(cid:0) ở ấ ả ộ ọ ườ ề Thích m t   mình,  c m  th y  m i  ng ứ   i   xung  quanh  quá  phi n  ph c

ệ ế ạ ạ ầ ỏ ạ khi n b n luôn đau đ u, m t m i, xa lánh b n bè. Thu mình l ạ   i và ng i

ạ ấ ả ọ ế ạ ạ giao ti p, ng i làm, ng i ăn và ng i t ứ t c  m i th .

ạ ạ ườ ở ẻ

(cid:0) Có thái đ  n i lo n, cãi l ộ ổ

ẹ ơ i cha m  h n ngày th ng. Tr thành k  thù

ườ ạ ấ ả ọ ườ ả ủ c a ng i thân, b n bè. Tránh xa t t c  m i ng ữ   i luôn x y ra nh ng

ặ ắ ầ ử ụ ế ậ ấ ệ ạ ộ tr n chi n ho c b t đ u s  d ng ch t kích thích, sa vào t n n xã h i.

(cid:0) ữ ề ề ệ ộ ố ự Luôn mi ng nói nh ng đi u tiêu c c, bi quan v  cu c s ng hay chán

ố ố ệ ế ẳ ườ ị không mu n s ng. Kh ng đ nh ch t là chuy n quá bình th ng ng ượ ạ   c l i

ẻ ự còn là s  vui v .

34

ệ ủ ồ ể ầ ả Hình 2.3 – Bi u hi n c a tr m c m (ngu n internet)

ỉ ề ể ộ ỗ ấ ớ ề ả ả ầ Tr m c m là m t n i đau r t l n không ch  v  th  xác mà còn đau v  c  tinh

ế ầ ườ ạ ắ ầ ầ ộ ẳ th n. Nó ti n th ng vào con ng ặ i b n m t cách th m l ng. Nó b t đ u gây ra

ữ ộ ấ ừ ế ế ạ ầ ầ ộ ữ cu c chi n d  d i, tàn sát trong đ u b n. Ban đ u nó chi n đ u t nh ng suy

ặ ầ ấ ộ ỏ ở ớ ợ ơ   nghĩ hành đ ng nh  nh t nh t, sau đó ngày càng l n d n và tr  lên đáng s  h n

ờ ế ầ ả ấ ỗ bao gi h t. N i đau mà tr m c m gây ra nó không đau th u tim mà nó chà sát

ỗ ườ ể ả ệ ậ ạ ườ tâm can m i ng i. Chính vì v y, đ  b o v  cho chính b n và ng i thân mình

ả ầ ậ ỗ ơ ả ữ ệ ể thì m i chúng ta c n ph i nh n bi ế ượ t đ ấ ủ   c nh ng bi u hi n c  b n nh t c a

ể ả ầ ườ ỏ tr m c m đ  giúp chính mình và ng ẩ   i thân phòng tránh và thoát kh i vòng lu n

ỏ ự ằ ộ ủ ủ ủ ả ầ ẩ qu n c a tr m c m, thoát kh i s  r ng bu c c a tâm can, suy nghĩ c a chính

ể ầ ủ ạ ả mình không đ  tr m c m làm ch  b n.

ẫ ớ ệ ả ầ 2.3. Nguyên nhân d n t i căn b nh tr m c m

35

ệ

2.3.1. B nh lí

ấ

2.3.1.1. Do sang ch n tâm lí

ấ ọ ườ ế ừ ữ ộ Sang ch n tâm lí (hay còn g i là stress) th ng đ n t nh ng tác đ ng bên

ư ệ ẫ ặ ạ ể   ngoài nh : mâu thu n gia đình, b n bè, công vi c, tình yêu,... ho c cũng có th  là

ộ ừ ế ố ữ ư ị ệ ả ộ ị do tác đ ng t nh ng y u t bên trong nh : b  b n nan y hay ph i ch u m t cú

ề ầ ộ ườ ặ ầ ả ố ớ s c l n v  tinh th n,... Đây là m t nguyên nhân th ng g p gây tr m c m.

ứ ả ộ ưở ủ ữ ẩ ầ M c đ  đánh giá  nh h ng c a nh ng stress này khi ch n đoán c n xem

ế ố ấ ữ ủ ầ ặ ả ườ xét y u t ư   y đã đ  gây ra tr m c m nh  nh ng stress n ng, kéo dài tr ng kì

ữ ứ ả ộ ờ ạ t o nên s c ép trong m t kho ng th i gian quá dài,... Tuy nhiên có nh ng stress

ế ố ủ ả ầ ỉ không đ  gây ra tr m c m mà ch  là y u t góp thêm, là gi ọ ướ t n c làm tràn ly,

ố ề ẩ ầ ẵ ạ ố ướ ữ làm cho nh ng nhân t đã có s n (r i lo n tâm th n ti m  n có tr ị   c) có d p

bùng phát.

ỉ ệ ầ ả ườ ấ ươ ở ườ ộ T  l tr m c m th ng th y t ố ng đ i cao ng i nghèo, dân t c thi u s ể ố

ữ ữ ườ ể ị ộ ườ hay nh ng vùng sâu vùng xa. Do nh ng ng i này có th  b  xã h i coi th ng,

ệ ữ ổ ươ ề ặ ự ặ ả khinh mi t gây nên nh ng t n th ng v  m t tâm lí, t ầ    ti, m c c m và lâu d n

ả ầ ẽ s  gây nên tr m c m.

ố ớ ẽ ấ ữ ề ẩ ấ Nh ng ch n đoán v  sang ch n tâm lí s  r t có ích đ i v i các bác sĩ tâm lí

ị ầ ệ ề ả trong vi c đi u tr  tr m c m.

ể ở ự

2.3.1.2. Do th c th

não

ạ ẽ ự ự ẳ ầ ộ ộ Khi suy nghĩ tiêu c c và căng th ng, b n s  d a vào m t ph n não b  làm

ệ ư ệ ắ ỏ cho vi c l u thông trong não kém, gây m t m i, cáu g t. Các hormone mà não

ấ ể ự ả ớ ưở ớ ấ ủ ậ ả s n xu t đ  đói phó v i áp l c còn  nh h ng t ộ   i c u trúc v t lí c a não. M t

ạ ượ ế ể ọ lo i hormone đ c g i là cortisol, có th  làm teo não và khi n não chúng ta

36

ể ả ẽ ả ề ầ ớ ơ ưở không th  s n sinh thêm các n ­ron th n kinh m i. Đi u này s   nh h ự   ng tr c

ọ ậ ủ ể ả ề ế ế ệ ả ớ ti p đ n vi c ghi nh , đi u khi n c m xúc và kh  năng h c t p c a chúng ta.

ộ ố ấ ươ ệ ọ ạ Do m t s  tai n n gây nên ch n th ng s  não, b nh viêm não, u não,

ươ ữ ệ ả ầ ộ ộ ấ ch n th ố   ng não b  cũng là m t nguyên nhân gây b nh tr m c m. Nh ng r i

ạ ổ ươ ắ ưỡ ủ ơ ể ự ị lo n và t n th ể ng này có th  rút ng n ng ng ch u đ ng stress c a c  th , ch ỉ

ạ ả ể ặ ộ ố ệ ầ ả ầ c n m t chút stress có th  gây ra r i lo n c m xúc, đ c bi t là tr m c m.

ử ụ ộ ệ ầ ấ ặ ấ

2.3.1.3. Do s  d ng các ch t gây nghi n ho c các ch t tác đ ng tâm th n

ố ắ ộ ố ư ấ ượ M t s  ch t kích thích nh : heroin, amphetamine (thu c l c), r ố   u, thu c

ệ ể ầ ả ặ ộ ủ   lá, cà phê,… cũng là m t nguyên nhân gây b nh tr m c m. Đ c đi m chung c a

ữ ấ ạ ườ ư ả ấ nh ng ch t này là t o cho con ng i khoái c m, kích thích, h ng ph n nên khi

ồ ườ ữ ư ế ạ ấ ế ắ bu n chán, b  t c chúng ta th ng tìm đ n nh ng lo i ch t kích thích nh  trên

ư ạ ơ ể ả ứ ệ ạ ả ỏ nh ng sau đó l i r i vào tr ng thái u mê, m t m i, u  o i, gi m sút và  c ch ế

ạ ộ ư ậ ầ ấ ỉ các ho t đ ng tâm th n. Nh  v y ch t kích thích không ch  không giúp cho ta

ả ầ ả ồ tho i mái mà còn làm ta bu n thêm, tr m c m thêm.

ế ố ề

2.3.1.4. Do y u t

di truy n

ấ ủ ứ ộ ớ ọ ớ ố ọ ừ   Trong m t nghiên c u m i nh t c a các nhà khoa h c m i công b , h  v a

ế ể ế ấ ầ ả tìm th y hai bi n th  gen có liên quan đ n tr m c m. Chúng có tên là SIRT và

ọ ở ỹ ự ứ ố LHPP. Nghiên c u do các nhà khoa h c ệ    M , Anh và Trung Qu c th c hi n,

ể ễ ắ ượ ấ ơ theo Daily Mail. Nhi m s c th  3p25­26 đã đ c tìm th y trong h n 800 gia

ư ề ầ ả ằ ọ ữ   đình có tr m c m tái phát. Các nhà khoa h c tin r ng nhi u nh  40% nh ng

ườ ị ầ ứ ể ế ả ượ ỉ ng i b  tr m c m có th  liên quan đ n gen. Nghiên c u đ ộ   c ch  ra m t

ườ ế ộ ị ắ ố ẹ ầ ả ộ ị ng i n u trong m t gia đình có b  m , anh ch  em ru t b  m c tr m c m thì

ơ ị ầ ả ấ ầ ẽ s  có nguy c  b  tr m c m cao g p 3 l n.

37

ồ ầ ả         (ngu n internet) Hình 2.4. Gen gây tr m c m

ư ậ ế ố ọ ề ả ưở ế Nh  v y, theo các nhà khoa h c, y u t di truy n có  nh h ầ   ng đ n tr m

ơ ẻ ộ ế ệ ộ ườ ả c m. Tuy nhiên, m t gen đ n l không liên quan đ n vi c m t ng i nào đó có

ự ế ợ ủ ự ố ề ả ạ ị ầ b  tr m c m hay không, mà s  r i lo n đó là do s  k t h p c a nhi u gen khác

ở ậ ữ ườ ườ ị ầ ả ầ ắ nhau. B i v y, nh ng ng i có ng i thân b  tr m c m không c n quá lo l ng vì

ỉ ộ ế ố ế ố ề ấ ưở không ch  m t y u t mà còn r t nhi u y u t ả  khác  nh h ng.

ự ừ

2.3.2. Áp l c t

phía bên ngoài

ự ừ

2.3.2.1. Áp l c t

phía gia đình

ự ậ ụ ề ấ ằ ỗ ỉ S  th t là có r t nhi u ph  huynh có suy nghĩ r ng: Con cái ch  có m i ăn

ự ầ ấ ớ ủ   ớ ọ v i h c thì có áp l c gì? Đây chính là sai l m l n nh t trong cách suy nghĩ c a

ụ ệ ấ ả ụ ệ ọ ộ ph  huynh Vi ạ   t Nam. Vi c h c v t v  hay không chính là ph  thu c vào tr ng

ủ ọ ư ễ ạ ở thái t ư ưở  t ồ   ọ ng c a h c sinh, khi b n vui thì h c tr  nên d  dàng nh ng khi bu n

ệ ệ ẳ ặ ấ ỏ ộ ọ chán, căng th ng m t m i thì vi c h c là m t hòn đá khá n ng. Xu t phát t ừ ự   s

ố ẹ ả ả ạ ọ ố ấ ắ   kì v ng, b  m  lúc nào cũng mu n con cái mình ph i thành đ t, ph i xu t s c

ườ ớ ườ ữ ơ h n nh ng ng i khác. Đem con mình ra so sánh v i con nhà ng i ta là câu nói

ư ụ ủ ệ ố ế ằ chung c a đa s  ph  huynh hi n nay. Nh ng cũng không có ai bi t r ng câu nói

ấ ủ ụ ậ ạ y vô hình chung đâm vào chính con b n. Tâm lí chung c a các b c ph  huynh là

ả ố ỏ ấ ấ ấ ả ọ mu n con mình ph i gi ả i nh t, hoàn h o nh t trong t t c  m i vi c t ệ ừ ọ ậ    h c t p

ố ẹ ườ ế ề ả ọ ế đ n kĩ năng m m, năng khi u b n thân. B  m  th ồ   ng xuyên ép con h c, r i

38

ề ớ ả ọ ấ ọ ọ ớ ọ   đăng kí r t nhi u l p h c thêm, h c nhóm, luôn luôn nói v i con là ph i h c, h c

ậ ố ư ư ơ ủ ố th t t t. Nh ng ch a bao gi ờ ạ ỏ ướ i h i l c m  c a con là gì? Con mu n chia s ẽ

ư ề ạ ợ ợ ố ẹ ằ ẻ ớ ố ẹ ậ v i b  m  th t nhi u, nh ng con l i s , s  b  m  nói r ng tr ắ    con mà l m

ộ ứ ữ ự ế ệ ẻ ầ chuy n! Và nh ng áp l c đó đã bi n con thành m t đ a tr ơ  tr m h n, lúc nào

ị ầ ệ ả ỏ cũng m t m i,… Và con b  tr m c m!

ố ẹ ơ ừ ồ (Ngu n: Internet) Hình 2.5. B  m ọ ắ i đ ng b t con h c

ệ ữ ệ ạ ớ ộ ặ Đ c bi t là v i xã h i hi n nay, mô hình đ i gia đình không còn n a,  đa s ố

ụ ể ộ ố ẹ ề ự b  m  đ u t ẻ ệ    nuôi con không ph  thu c vào ông bà nên không th  san s  vi c

ớ ự ủ ộ ướ ầ chăm lo con cái. V i s  thúc ép c a xã h i theo xu h ệ   ng toàn c u hóa thì vi c

ướ ệ ươ ứ ề ấ ị đ nh h ề ng ngh  nghi p t ế   ng lai cho các con là v n đ  chính gây s c ép đ n

ự ụ ạ ọ ồ ờ ộ các ph  huynh và đó cũng đ ng th i là áp l c tác đ ng nên các b n h c sinh.

ạ ấ ặ ệ ế ệ ệ ớ ọ Nh t là các b n h c sinh THPT đ c bi t là l p 12 thì vi c này là vi c khi n cho

ấ ả ố ẹ ẳ ả ươ t t c  ph i căng th ng. B  m  thì lo cho t ả ọ   ng lai các con nên ép con ph i h c

ườ ườ ườ theo môn này môn kia, tr ng này tr ể ng kia đ  gia tr ể   ng gia đình có th  lo

ư ệ ả ạ ự ọ ố vi c làm cho. Nh ng b n thân con thì l ộ ủ   i không mu n h c theo s  ép bu c c a

ố ượ ọ ườ ố ẹ b  m , con mu n đ c h c môn mình thích, thi vào tr ng mình yêu và sau này

39

ơ ướ ề ườ ệ ra làm ngh  mà mình m ọ c. H c tr ề   ng mình thích, làm vi c mình yêu, đi u

ắ đó khó l m sao?

ộ ố ẻ ạ ả ộ ỗ ộ   Cu c s ng muôn màu muôn v , m i gia đình là m t m nh ghép t o nên cu c

ỗ ả ư ề ạ ấ ỗ ỗ ỗ ố s ng. Nh ng m i cây m i hoa, m i nhà m i c nh. Và có r t nhi u b n sinh ra

ạ ự ố ẹ ẫ ộ trong gia đình mà b  m  mâu thu n, b o l c gia đình. Đây cũng là m t trong s ố

ữ ả ưở ế ạ ổ ớ nh ng nguyên nhân gây  nh h ng vô cùng l n đ n tâm lí các b n tu i teen.

ộ ứ ẻ ằ ữ ả ờ ậ M t đ a tr  h ng ngày ph i nghe nh ng l i cãi vã, đánh đ p b o l c c a b  m ạ ự ủ ố ẹ

ẽ ầ ầ ướ ạ ự ủ c a hàng xóm xung quanh s  d n d n có khuynh h ặ ẽ ắ   ng b o l c, ho c s  m c

ủ ề ệ ộ ườ ớ ộ ữ các b nh v  tâm lí. Nh ng hành đ ng đó c a ng i l n tác đ ng vô cùng l n t ớ ớ   i

ạ ở ượ ế ả ự ưở ự ế tâm lí b i chính các b n đ c nhìn và nghe tr c ti p,  nh h ng tr c ti p và

ườ ạ ự ự ệ ướ ể ầ d n là ng i th c hi n hành vi b o l c đó tr ữ   c tiên. Không khó đ  tìm nh ng

ụ ể ị ắ ữ ứ ệ ạ ầ ả ọ minh ch ng c  th  nh ng b n h c sinh b  m c b nh tr m c m do gia  đình

ạ không h nh phúc.

ồ (ngu n internet) ạ ự Hình 2.6. B o l c gia đình

ộ ố ụ ề ế ả ậ ộ ề    Trong cu c s ng b n b  lo toan, các b c ph  huynh còn m i mê ki m ti n

ả ả ọ ọ ị ữ   ồ g ng gánh nuôi c  gia đình, cho con ăn h c…b n thân h  cũng đang ch u nh ng

ự ấ ớ ữ ế ọ ờ ổ   áp l c r t l n. H  không có th i gian dành cho con, quan tâm đ n nh ng thay đ i

40

ẻ ộ ữ ủ ỉ trong tâm lý c a con, chia s  đ ng viên con nh ng lúc khó khăn…Con ch  thu

ạ ị ự ượ ỗ ự ừ ị ầ ẹ ả mình l i ch u đ ng. Con không tìm đ c ch  d a t cha m  và con b  tr m c m.

ự ọ ậ ử

2.3.2.2. Áp l c h c t p, thành tích, thi c

ự ọ ậ ề ề ề ệ ấ ầ   Hi n nay, có r t nhi u bài báo than phi n v  áp l c h c t p gây nên tr m

ứ ừ ộ ộ ụ Ấ ộ ộ ồ ẫ ả c m r i d n đ n t ế ự ử ở ọ  t h c sinh. Theo m t nghiên c u t B  N i v   n Đ  thì

ỉ ừ ọ ơ ự ử ạ ch  trong vòng 3 năm t 2014 ­ 2017, có h n 26.000 h c sinh đã t t t ố i qu c gia

ớ ươ ươ ỗ ạ này. Riêng năm 2016 có t i 9.473 em, t ng  đ ng m i  55 phút l ộ   i có m t

ườ ả ợ ả ạ ọ tr ng h p x y ra. Ở ệ  Vi t Nam ế  theo k t qu  y t ế ườ  tr ng h c giai đo n 2011­

ộ ế ố ố ọ ộ ị 2015 do B  Y t và B  GD&ĐT công b , s  h c sinh có ý đ nh t ự ử  t ngày càng

ứ ọ ạ ộ ị ệ ỗ tăng cao, c  5 em h c sinh l i có m t em có ý đ nh t ự ử  t ệ   . M i năm, B nh vi n

ậ ồ ườ ẻ ố ố ế Nhi Đ ng 1 ti p nh n 20 tr ợ ng h p tr em u ng thu c đ c t ộ ự ử ạ  t . T i Vi ệ   t

ứ ử ở ườ ẻ ổ ế Nam, t ự ử  t là nguyên nhân th  2 gây t vong ng i tr tu i, x p sau nhóm

ạ nguyên nhân do tai n n giao thông

ồ (Ngu n: Internet) ự ọ ậ Hình 2.7: Áp l c h c t p, thành tích

ẻ ộ ố ậ ộ ợ ả   ộ ọ Đây là m t con s  th t đáng s . M t h c sinh THPT chia s  m t ngày ph i

ớ ượ ế ề ị ọ ọ ừ h c t 7h sáng đ n 10h đêm m i đ ứ c v . L ch trình là c  sáng h c chính khóa

ề ạ ọ ườ ố ạ ế ề ế đ n 11h30, chi u l ụ ạ i h c ph  đ o trên tr ng đ n 4h chi u. T i l ọ i đi h c thêm

ờ ớ ề ư ừ ư ạ ế ụ ế 2 ca đ n 10 gi m i v  nh ng ch a d ng l ạ ở i ề  đó v  nhà l i ti p t c làm bi ế   t

41

ậ ở ớ ở ớ ở ể ế bao nhiêu bài t p l p chính khóa, ọ  l p h c thêm, ư  nhóm. Ch a k  đ n có

ộ ố ạ ữ ạ ặ ọ ọ ế   nh ng b n còn tham gia các khóa h c online ho c m t s  b n đi h c năng khi u.

ạ ấ ể ờ ộ ơ ợ   ằ Các b n  y không có th i gian đ  cân b ng não b  và nghĩ ng i đúng và phù h p

ư ế ổ ủ ử ỏ ờ ớ ứ v i l a tu i c a mình. Ngày nào cũng nh  th  thì th  h i th i gian đâu cho các

ộ ố ạ ộ ư ộ ạ b n tham gia các ho t đ ng xã h i, th  giãn? Cu c s ng ngày nào cũng quay

ư ộ ồ ượ ậ ư ế ứ ầ ẵ ầ cu ng nh  m t con robot đ ạ   c l p trình s n, và d n d n c  nh  th , các b n

ự ụ ế ả ả ầ ẫ ộ ờ ị liên t c ch u áp l c trong m t kho ng th i gian dài và d n đ n tr m c m.

ả ừ ồ ọ         (ngu n internet) ỗ Hình 2.8. N i ám  nh t các môn h c

42

ụ ở ệ ệ ắ ọ Li u giáo d c Vi ề ặ   t Nam có quá kh t khe, có đang quá chú tr ng v  m t

ự ế ệ ạ ử ể ế ờ thi c  trên lí thuy t và có th  nói là xa r i th c t ? Tính ra thì hi n t i có 13 môn

ạ ả ọ ươ ụ ọ h c mà các b n h c sinh THPT ph i hoàn thành. Trong ch ng trình giáo d c thì

ộ ử ộ ớ ố ượ ế ế ồ ộ ứ ế có đ n m t n a là môn xã h i v i kh i l ng ki n th c lý thuy t đ  s , hàn

ộ ử ố ọ ự ữ ớ ộ lâm, m t n a s  môn h c là môn t ạ    nhiên v i nh ng bài quá khó, m t môn ho t

ệ ứ ể ụ ề ấ ờ ọ ỏ ộ đ ng ngoài tr i rèn luy n s c kh e là môn th  d c. Có r t nhi u h c sinh chia

ậ ự ấ ứ ủ ữ ế ế ả ồ ẻ ọ s  h c nh ng môn lí thuy t th t s  r t bu n ng  chán n n vì ki n th c không

ữ ứ ế ả ọ ớ ự ph i khó mà ki n th c quá dài và khó nh , còn h c nh ng môn t nhiên thì l ạ   i

ả ư ầ ấ ố ộ quá khó r t đau đ u vì ph i t duy t ủ i đa b  óc c a mình. Ng ượ ạ c l ữ i nh ng ti ế   t

ề ố ạ ữ ế ọ ằ ọ ọ h c v  kĩ năng s ng l i không có, nh ng ti ạ   t h c nh m cho h c sinh sáng t o

ạ ư ế ầ ỏ ố ướ l i chi m con s  nh  mà h u nh  không có. Các chuyên gia n c ngoài đã đánh

ề ấ ề ằ ệ ướ giá khách quan v  v n đ  này cho r ng Vi t Nam nói riêng các n c châu Á

ụ ặ ề ề ươ ự ế ề Thái Bình D ng nói chung là khu v c có n n giáo d c n ng n  v  lí thuy t mà

ề ự ế ự ế ư ụ ứ ế ỗ ỉ không đi sâu v  th c t . Nh ng th c t không ch  áp d ng m i ki n th c lí

ả ế ợ ế ố ữ ế ớ ọ ế ứ ư thuy t trên l p mà h c sinh ph i k t h p nh ng y u t ử    nh : giao ti p,  ng x ,

ữ ế ệ ể ớ ỏ ộ ồ ứ   ứ s c kh e,… thì m i có th  thành công. Vi c nh i nhét quá đ  nh ng ki n th c

ự ạ ỗ ỉ ự ủ ấ ặ ồ sáo r ng ch  làm cho áp l c l i ch ng ch t áp l c, đè n ng lên đôi vai c a các

ạ ọ ộ ữ ạ b n h c sinh. Đây cũng là m t trong nh ng nguyên nhân gây nên tình tr ng căng

ơ ị ắ ạ ẳ ả ầ ấ th ng. Tình tr ng này kéo dài thì nguy c  b  m c tr m c m là r t cao.

ệ ạ ạ ườ ề Bên c nh đó vi c thi đua đ t thành tích trong nhà tr ộ ấ   ng là m t v n đ  đã

ượ ắ ế ộ ươ ư ề ệ và đang đ c xã h i nh c đ n. Trên các ph ng ti n truy n thông đã đ a tin v ề

ắ ỗ ọ ộ ạ ọ ằ ậ m t cô giáo khi h c sinh m c l i đã ph t h c sinh b ng 231 cái tát, th m chí còn

ữ ả ả ạ ọ ố   ép nh ng h c sinh khác ph i tát b n trong khi b n thân các em đó không mu n

ủ ự ầ ọ ườ ự làm. Áp l c thành tích, thi đua, s  kì v ng c a các th y cô, nhà tr ố ớ   ng đ i v i

ặ ệ ườ ự ớ ọ ấ ớ ọ h c trò là r t l n. Đ c bi ố ớ t là đ i v i các tr ọ   ng chuyên l p ch n, s  kì v ng

ấ ớ ả ượ ầ ố ọ ộ ơ ủ c a các th y cô là r t l n, luôn mu n h c sinh ph i v t tr i h n.  Đôi khi

43

ữ ự ữ ự ế ạ ọ ọ nh ng s  kì v ng đó đã t o nên nh ng áp l c vô hình cho h c sinh và khi n cho

ệ ọ ẳ ạ ả ở ọ ẳ ầ vi c h c đã căng th ng l i càng căng th ng gây ra tr m c m h c sinh THPT

ự ừ ố ệ

2.3.2.3. Áp l c t

ộ  các m i quan h  xã h i

ở ả ố ỗ Cho dù đâu, cho dù s ng trong hoàn c nh nào m i cá nhân chúng ta cũng

ố ủ ị ự ệ ấ ữ ệ ố ộ ố ch u s  chi ph i c a các m i quan h  trong xã h i. Nh ng m i quan h   y có

ể ượ ư ữ ữ th  giúp ta v ố   ộ ố t qua nh ng khó khăn trong cu c s ng nh ng cũng có nh ng m i

ự ế ệ ấ ẩ ớ ị ế quan h  khi n ta b  áp l c. M t đoàn k t trong l p, chia bè phái, t y chay,… là

ậ ự ấ ự ủ ữ ệ ạ ạ ỏ ỗ áp l c c a b n bè gây nên. Có nh ng b n th t s  r t m t m i, m i ngày t ớ   i

ườ ớ ớ ẳ ắ ở tr ng t i l p là căng th ng, là lo l ng, là “khó th ”…

ắ ạ ẩ ị ạ ồ (ngu n internet) Hình 2. 9. B  b n bè b t n t, t y chay

ủ ể ậ ấ ầ ộ ộ   ờ ố Khi xã h i ngày càng phát tri n, đ i s ng v t ch t càng đ y đ  thì m t

ự ế ỉ ệ ể ậ ụ ớ ổ ọ th c t ủ  không th  ph  nh n đó là t  l phát d c s m. Tình yêu tu i h c trò là

ề ấ ủ ứ ệ ể ề ề ậ ộ ố m t m i quan h  không th  ph  nh n. Có nhi u bài nghiên c u v  v n đ  này

ự ế ế ơ ụ ề ấ và h n h t trong th c t ta cũng th y nhi u v  đánh ghen, mang thai ngoài ý

ạ ộ ủ ỡ ẫ ế ạ ố ọ ấ   mu n, tình yêu tan v  d n đ n hành vi d i d t c a các b n h c sinh THPT. T t

ề ả ưở ấ ượ ế ộ ố ự ế ộ ả ề c  đi u đó đ u  nh h ng đ n ch t l ế   ng cu c s ng, tác đ ng tr c ti p đ n

ạ ả ụ ể ủ ạ ạ ọ ố ầ   tâm lí c a các b n h c sinh và gây ra tình tr ng r i lo n c m xúc, c  th  là tr m

c m.ả

44

ộ ự ứ ư ế ặ ậ ị ắ ủ ạ   ị M t khác đ nh ki n xã h i, s  kì th  và nh n th c ch a đúng đ n c a đ i

ườ ộ ộ ở ế ệ ầ ạ ố ọ đa s  m i ng i trong xã h i cũng là m t tr ả    ng i khi n cho b nh tr m c m

ứ ầ ủ ề ư ệ ầ ả ậ ở ọ càng gia tăng. B i khi ch a nh n th c đ y đ  v  căn b nh tr m c m thì h  cho

ườ ả ủ ệ ể ỏ ồ ị ữ ằ r ng nh ng ng ệ i có bi u hi n m t m i, chán n n, ê bu n bã…là b  điên, b ị

ậ ặ ầ ặ ọ ộ ị th n kinh ho c b  ma nh p…nên h  xa lánh ho c có thái đ  không đúng, nói

ữ ế ườ ị ầ ế ắ ả ữ nh ng l ờ ẽ i l khi n cho nh ng ng i b  tr m c m càng thêm đau lòng, b  t c và

ặ ơ ệ b nh càng n ng h n.

ự ừ ạ ầ ượ ộ

2.3.2.4. Áp l c t

m ng xã h i, game và th n t ng

ẻ ườ ạ ạ ư ệ ủ M ng xã h i ộ : Ngày nay, các b n tr  d ng nh  đang làm nô l ạ  c a m ng xã

ệ ề ạ ẻ ệ ế ặ ộ h i, đ c bi t là facebook. Nhi u b n tr ộ  hi n nay, n u m t ngày không dùng

ẽ ả ứ ấ ạ ị ị ắ   facebook là s  c m th y khó ch u, b c bách không yên. Các b n đang b  m c

ộ ả ứ ộ ố ộ ậ ớ ả   “h i ch ng facebook” giam mình trong m t xã h i  o, không s ng th t v i b n

ệ ượ ấ ộ ổ ế ể ấ thân. Chúng ta có th  th y rõ nh t m t hi n t ế   ệ ng ph  bi n hi n nay là đ n

ạ ử ụ ị ậ ạ ọ ố ủ ờ 90% các b n h c sinh b  c n. Lí do là các b n s  d ng t i đa th i gian c a mình

ự ủ ệ ể ệ ạ ặ ỏ vào máy tính ho c đi n tho i. S  phát tri n c a công ngh  đòi h i con ng ườ   i

ả ế ố ớ ư ụ ể ể ộ ầ   ph i k t n i v i nhau, ph  thu c vào nhau đ  phát tri n nh ng nó cũng là m m

ả ở ầ ố ề ể ạ ọ m ng gây ra tr m c m nhi u cá nhân mà tiêu bi u là các b n h c sinh THPT.

ệ ử ụ ữ ệ ề ậ ụ Vi c s  d ng quá nhi u nh ng v t d ng công ngh  này làm thay đ i l ổ ượ   ng

ơ ể ứ ạ ấ ọ ổ ạ   hoocmôn trong c  th  các b n h c sinh, nh t là l a tu i này đang trong giai đo n

ề ộ ể ề ế ầ ơ ổ phát tri n thay đ i nhi u v  n i ti ả   t nên có nguy c  cao gây nên tr m c m.

ộ ể ề ẻ ậ ạ ạ ắ ỉ Không ch  có v y, có nhi u b n còn dùng m ng xã h i đ  nh n tin chia s , giãi

ư ả ạ ế ở ế ạ ờ ườ bày   c m   xúc   nh ng   l i   ng i   ti p   xúc   giao   ti p ngoài   đ i   th ng.   Trên

ạ ượ ả ỏ ự ườ ơ facebook n i các b n đ c gi i t a tâm s , tuy nhiên có tr ợ ng h p gi ả ỏ   i t a

ữ ữ ể ồ ườ ằ b ng cách đăng nh ng dòng status bu n đ  cho nh ng con ng ả i vô c m ngoài

ữ ệ ộ ươ ề xã h i vào công kích gây ra nh ng câu chuy n bi th ỗ   ng. Đi u đó làm cho n i

ể ượ ồ ả ỏ ứ ế ế ấ ơ bu n không th  đ c gi ặ ẫ i t a mà thêm  c ch  ho c d n đ n hành vi x u h n.

45

ộ ố ữ ủ ự ệ ạ ậ ộ M t s  trang m ng có n i dung tiêu c c: Hi n nay theo thu t ng  c a các

ị ả ạ ớ “ ch  Google” ẻ ạ b n tr  thì ậ   cái gì cũng có. Ngay c  khi ta lên m ng tìm v i thu t

ữ ạ ế ệ ướ ẫ t ” ng  ữ “cách t ự ử   thì hàng lo t nh ng bài vi t hi n ra, h ng d n chi ti ế ề  t v

ư ế ữ ứ ế ả ặ ả ơ ế   cách ch t nh  th  nào? Ho c có nh ng trò ch i thách th c b n thân ph i ch t

ể ấ ằ ẻ ạ ạ ộ ộ ư ậ mà các b n tr  mê mu i làm theo. Nh  v y, ta có th  th y r ng m ng xã h i có

ề ẩ ự ự ư ặ ậ ẩ ề m t tích c c nh ng cũng ti m  n nhi u tiêu c c, th m chí có khi đ y con ng ườ   i

ỗ ế ế ẻ ạ ế ữ ể ạ ta vào ch  ch t n u các b n tr  không bi ộ   t ki m soát. Nh ng trang m ng có n i

ể ự ử ể ự ử ế t ? Các cách đ  t t mà không đau đ n, dung nh : ư Làm th  nào đ  t ớ … Chính

ự ữ ề ế ặ ơ đi u đó đã khi n cho nh ng suy nghĩ trong chúng ta tiêu c c h n đ c bi ệ ố   t đ i

ườ ị ố ầ ả ạ ả ọ ừ ữ ớ v i nh ng ng i tr m c m vì h  đang b  r i lo n c m xúc và t ế   ẫ  đó d n đ n

ự hành vi t sát.

ệ ẽ ữ ụ ế ố ẹ Game, truy n tranh : Có l , nh ng v  con gi ề   t b  m  vì không cho ti n

ơ ế ượ ề ch i game hay anh gi t em vì không xin đ c ti n…đã không còn xa l ạ ớ    v i

ạ ừ ộ ệ ườ ờ ờ ạ chúng ta trong th i đ i hi n nay. B n t m t ng i ngoan ngoãn nghe l ầ   i th y

ố ẹ ư ế ớ ấ ả ọ ứ ẽ ạ ổ cô b  m  nh ng khi ti p xúc v i game thì t t c  m i th  s  thay đ i. B n tr ở

ạ ự ớ ạ ườ ậ ế ể ề ư ố lên hoang d i, h  đ n, b o l c v i ng i thân th m chí là gi ơ   t đ  có ti n ch i

ế ớ ủ ế ạ ở game. Nó khi n th  gi ờ ầ i c a b n tr  nên lu m  d n và chìm sâu vào bóng t ố   i.

ẻ ặ ạ ệ ị ắ ạ ạ Các b n tr , đ c bi ằ   t là b n nam khi b  đ m chìm trong game, các b n cho r ng

ế ớ ế ớ ộ ả ạ ữ ậ ỉ th  gi i bên ngoài là m t th  gi i gi ớ    t o ch  có nh ng nhân v t trong game m i

ớ ố ử ố ớ ậ ớ ạ ấ ậ ả ữ ố s ng th t v i các mình, m i đ i x  t t v i các b n  y. Nh ng nhân v t  o đó

ờ ữ ố ố ố ộ luôn nghe l i và làm theo nh ng gì mình mu n mà không cãi ch ng đ i m t câu

ạ ả ấ ố ệ ế ặ ệ ờ   nào. Nó khi n các b n c m th y s ng trong game ho c truy n tranh là tuy t v i

ế ớ ấ ệ ỏ nh t. Th  gi ạ   i bên ngoài toàn ganh đua, bon chen và quá m t m i. Và các b n

ộ ố ề ọ ộ ộ ị ồ   ụ ch n cho mình m t cu c s ng không ph  thu c vào ai, không b  ai làm phi n, r i

ứ ầ ượ ộ ố ệ ạ ự ị ả ầ d n d n không d t ra đ ề ầ   c, b   o giác, b o l c và gây nên m t s  b nh v  th n

ộ ỉ ệ ế ầ ể ả kinh, trong đó tr m c m cũng chi m m t t  l đáng k .

46

ầ ượ ộ ư ư ẫ ộ Th n t ng ầ ượ : Hâm m  các th n t ng x a nay v n luôn là m t trào l u mà

ở ộ ở ộ ứ ộ ợ ể ế ẻ ạ ố ễ đa s  di n ra các b n tr . N u hâm m m t m c đ  h p lí có th  giúp ích

ọ ậ ư ộ ự ề ạ ạ ượ ấ r t nhi u cho các b n nh  đ ng l c giúp các b n h c t p hay đ ề ả   c truy n c m

ệ ướ ầ ượ ơ ạ ộ ự ứ h ng th c hi n c m . Tuy nhiên, th n t ng thái quá l ả   i chính là m t th m

ề ườ ầ ượ ợ ữ ả ưở ọ h a. Có nhi u tr ng h p th n t ng thái quá gây ra nh ng  nh h ng nghiêm

ặ ả ự ố ề ứ ủ ế ỏ ọ tr ng v  s c kh e, tâm lí…Khi ngôi sao c a mình k t hôn ho c x y ra s  c  thì

ẻ ị ủ ề ạ ả ầ ạ ọ ự ố nhi u b n tr  b  kh ng ho ng tâm lí tr m tr ng, có b n thì t nh t mình khóc

ủ ệ ặ ạ ặ ớ ố ỉ không nói chuy n v i ai ch  mu n g p idol c a mình ho c có b n thì t ự ử ế    k t t

ủ ữ ệ ễ ả ấ ầ ờ ộ ậ   li u đ i mình. Đó chính là m t trong nh ng d u hi u c a tr m c m vì v y

ẹ ệ ế ả ế ầ ạ ạ ộ ẽ ầ   chúng ta c n h n ch  gi m nh  vi c hâm m  idol n u không thì b n s  d n

ẽ ả ấ ả ưở ọ ậ ấ ớ ế ờ đánh m t đi b n thân và s   nh h ơ   ng r t l n đ n th i gian h c t p và vui ch i

lành m nh.ạ

ự ả ạ

2.3.3. Áp l c do chính b n thân t o nên

ữ ế ẫ ả ầ ộ ọ M t trong nh ng nguyên nhân quan tr ng d n đ n tr m c m mà

ắ ớ ể ệ ạ ọ ự ạ chúng ta không th  không nh c t i đó chính là vi c các b n h c sinh t t o áp

ố ắ ự ạ ả ượ ự ể ả ự l c cho b n thân. T  t o áp l c đ  b n thân c  g ng và hoàn thành đ ụ   c m c

ử ề ề ấ ộ ở ỉ tiêu mình đã đ  ra là m t đi u không x u. B i ch  trong th  thách, trong khó khăn

ườ ứ ớ ự ể ạ ượ ủ ả con ng i m i ch ng t ỏ ượ  đ c kh  năng c a mình. Áp l c đ  đ t đ ụ c m c tiêu

ượ ự ạ ư ự ự ế ạ ọ đ c g i là áp l c tích c c. Th  nh ng, có lo i áp l c l i hoàn toàn ng ượ ạ   c l i.

ươ ưở ệ ứ ề ỏ ị Theo TS D ng Minh Tâm – Tr ng phòng đi u tr  stress (Vi n s c kh e tâm

ầ ế ớ ẻ ệ ứ ệ ắ ự th n) cho bi t, gi ộ i tr  hi n nay m c m t ch ng b nh đó là “t hành xác”. T ự

ả ố ắ ả ạ ượ ả ọ ự ộ ạ t o áp l c cho mình bu c mình ph i h c, ph i c  g ng, ph i đ t đ ụ c m c tiêu

ứ ọ ở ị ự ự ọ ố ằ b ng m i cách, luôn đ ng ặ  v  trí s  1 trong m i m t. Áp l c đó là áp l c tiêu

ự ặ ố ắ ụ ậ ớ ự c c khi t ả  đ t m c tiêu cao quá so v i kh  năng và luôn c  g ng, th m chí

ơ ể ằ ộ ơ không cho mình m t phút giây nghĩ ng i, cân b ng c  th . Khi không đ t đ ạ ượ   c

ụ ề ấ ươ ướ ộ ố đi u mình mong mu n thì suy s p, m t ph ng h ề ấ   ng…Đây là m t đi u r t

47

ả ở ứ ệ ể ầ ộ nguy hi m và cũng là m t nguyên nhân gây ra căn b nh tr m c m ổ ọ    l a tu i h c

ẳ ở ị ượ ề ề ả ở sinh THPT. S  dĩ chúng tôi kh ng đ nh đ c đi u này b i qua đi u tra kh o sát

ệ ề ằ ạ ẳ ạ ỏ nhi u b n cho r ng nguyên nhân gây ra tình tr ng căng th ng m t m i cho mình

ố ẹ ả ạ ầ không ph i là do b  m  hay th y cô b n bè mà do chính mình không đ t đ ạ ượ   c

ụ ụ ả ấ ấ ặ ấ ạ ả m c tiêu, c m th y thua kém b n bè, c m th y mình b t tài… Đ t m c tiêu cho

ề ỗ ườ ể ự ị ầ ị chính mình đúng là đi u mà m i ng i chúng ta c n và nên làm đ  d  đ nh, đ nh

ướ ươ ụ ư h ng cho t ặ ng lai. Nh ng cũng không vì đ t m c tiêu cho mình mà gây ra

ự ổ ữ ươ ế ườ ả ặ ả nh ng áp l c t n th ng đ n chính ng ụ   i b n thân. Đôi khi b n thân đ t ra m c

ế ướ ế ẫ ớ ơ ọ ị tiêu quá l n d n đ n bi k ch trong lòng mình, bi n c m  thành tham v ng,

ế ệ ạ ầ ả ạ ọ bi n b n thành con b nh tr m c m vì chính tham v ng mà mình t o ra.

ự ạ ự ồ (ngu n internet) Hình 2.10. T  t o áp l c cho chính mình

ệ ự ạ ự ậ ỉ Không ch  có v y vi c t ệ   ả  t o áp l c cho chính b n thân mình còn là vi c

ự ạ ự ự ạ ự ố ỵ ạ ị t t o áp l c, t ả  t o s  đ  k  thù đ ch cho b n thân.  Dù cho b n có dùng n ụ

ậ ả ư ủ ể ạ ắ ườ ủ c i c a mình đ  che đ y c m xúc c a mình nh ng ch c gì trong lòng b n đang

ả ử ấ ườ ạ ơ ố ỵ ẫ vui, lòng đ  k  v n còn đó. Gi ạ  s  khi b n th y ng ề ọ   i khác h n b n v  m i

ặ ự ả ạ ộ ườ m t thì t nhiên trong lòng hình thành m t ph n x  ghen ghét ng i khác. Hay

ề ộ ấ ề ủ ạ ấ ấ ổ ị khi b  phê phán, chê bai v  m t v n đ  c a mình thì b n th y x u h  và cho

48

ọ ườ ề ệ ọ ườ ề ằ r ng m i ng i quá nhi u chuy n, m i ng i không có quy n gì phán xét mình.

ộ ự ứ ắ ỏ ể ệ ư ề ề ạ ặ Nhi u b n có th  hi n thái đ  b c t c, g t g ng.  Đi u đ c tr ng c a s  đ  k ủ ự ố ỵ

ự ạ ứ ạ ứ ở ế ạ ọ chính là mình t t o ra và mình luôn bi n m i th  tr  nên ph c t p. B n luôn

ầ ấ ự ặ đ t cái tôi cá nhân lên đ u và luôn l y mình ra so sánh, luôn t cho mình ra là

ụ ủ ọ ỉ ườ ứ ế ạ ọ m c tiêu ch  trích c a m i ng i, B n nghĩ m i th  quá lên khi n trong lòng

ả ừ ứ ả ầ ổ ừ ậ luôn th n th c lo âu. V y tr m c m không ph i t đâu mà có t ạ ả    ngo i c nh tác

ệ ừ ố ỵ ạ ộ đ ng mà đôi khi thành b nh t chính lòng đ  k  mà mình t o ra.

ữ ề ộ ớ ẻ ệ ố M t đi u đáng nói n a là gi ệ ứ   ị i tr  hi n nay đang b  cu n theo “hi u  ng

ự ậ ự ấ ị ầ ả đám đông”, nghĩa là t ể   ề  cho mình b  tr m c m. Đi u này th t s  r t nguy hi m

ị ầ ẽ ằ ả ộ ộ ộ ố ớ đ i v i xã h i. M t xã h i mà ai cũng cho r ng mình b  tr m c m thì s  ra sao?

ứ ư ướ ả ườ ề Theo   nh   nhi u   nghiên   c u   tr ầ c   kia   thì   tr m   c m   th ả ng   x y   ra ở

ườ ườ ặ ậ ệ ng i. già. Nguyên nhân là khi con ng ộ i già đi thì các b  ph n và đ c bi t là

ộ ị ữ ự ư ả ắ ả ộ ổ não b  b  lão hóa c ng thêm c  nh ng áp l c mà tu i già m c ph i. Nh ng câu

ở ấ ề ế ườ ị ầ Ng ơ ể   ả i già b  tr m c m do c  th , ỏ h i khi n chúng tôi trăn tr  r t nhi u đó là:

ộ ị ẻ ạ ư ạ ị ầ ả não b  b  lão hóa nh ng các b n tr  l i cũng b  tr m c m, trong khi c  th ơ ể ở

ẻ ạ ỏ ơ ế ể ạ ộ ạ các b n tr  l ạ i kh e m nh h n?. ẻ ắ   Do xã h i phát tri n khi n các b n tr  m c

ệ ượ ộ ế ớ ả ạ ố ộ m t hi n t ng đó là “s ng  o” các b n chìm vào trong m t th  gi ộ   i khác, m t

ế ớ ế ớ ự ữ ả ộ ượ ư ạ ơ th  gi i toàn nh ng s  hoàn h o, m t th  gi i th ng l u. N i đó các b n có

ể ấ ả ị ắ ệ ữ ữ ả ầ th  post t ạ   ạ t c  nh ng gì mình có. Có nh ng b n khi b  m c b nh tr m c m, b n

ấ ố ỏ ộ ớ ụ ả ạ ổ y c  t ra là mình  n ng y trang lên b n thân m t l p áo. Khi ra ngoài b n là

ườ ể ệ ộ ẳ ư ẻ ấ ạ ộ m t ng i vui v , cá tính, luôn th  hi n m t đ ng c p riêng. Nh ng kì l là khi

ớ ố ượ ườ ậ ủ ạ ạ ạ ấ ề ế v  đ n nhà b n  y m i s ng đ c chính con ng i th t c a mình. B n l ồ   i ng i

ộ ạ ộ ự ự ệ ữ ớ m t mình khóc l i m t mình suy nghĩ t ộ    đào b i ra nh ng s  ki n trong cu c

ứ ạ ứ ế ề ấ ả ả ồ ố s ng r i bi n nó thành v n đ  ph c t p ép b n thân ph i suy nghĩ. C  nh  th ư ế

ộ ự ứ ế ả ế ẫ ạ ồ ỗ n i bu n tích t ụ ạ  l ữ   i lâu ngày t o thành m t s   c ch  c m xúc d n đ n nh ng

suy nghĩ tiêu c cự

49

ỗ ộ ườ ổ ừ ứ ế ổ ờ Trong cu c đ i m i con ng i chúng ta l a tu i t ộ    15 đ n 18 tu i là m t

ề ự ệ ạ ố ớ ộ ố ớ ọ ộ ườ ộ c t m c đáng nh . C t m c v i nhi u s  ki n tr ng đ i bu c con ng ả   i ph i

ượ ệ ự ề ệ ắ ọ ươ v t th ng. Đó là vi c l a ch n ngh  nghi p cho t ổ ớ   ộ ứ ng lai. M t l a tu i v i

ứ ạ ư ạ ả ư ế ị ữ tâm sinh lý ph c t p nh ng l i ph i đ a ra nh ng quy t đ nh có tính ch t b ấ ướ   c

ả ả ừ ặ ạ ộ ờ ọ ộ ngo t trong cu c đ i. Các b n h c sinh THPT v a ph i tr i qua m t kì thi căng

ẳ ườ ừ ố ớ ể ỗ th ng đ  đ  vào tr ng THPT mình mong mu n. Khi v a làm quen v i ngôi

ườ ạ ẩ ố ộ ọ ị tr ớ ng m i thì l ọ   i chu n b  thi THPT Qu c gia­ m t kì thi quan tr ng. Ch n

ướ ộ ọ ườ ề ợ h ờ ủ ng nào cho cu c đ i c a mình? Ch n tr ớ   ng nào ngh  nào cho phù h p v i

ả ế ủ ự ề ấ ề kh  năng và kinh t c a gia đình…. Áp l c v  v n đ  này cũng là nguyên nhân

ả ọ ưở ủ ế ầ ọ ị quan  tr ng   nh  h ạ ng   đ n  th n  kinh  c a  các   b n  h c  sinh   THPT.  Và  đ nh

ướ ệ ề ươ ẽ ề ấ ầ ấ h ng ngh  nghi p cho t ng lai có l ở ự ế    là v n đ  đau đ u nh t. B i s  bi n

ừ ủ ệ ạ ả ấ ộ ụ   ộ đ ng không ng ng c a xã h i, tình tr ng ch y máu ch t xám,  hay vi c áp d ng

ệ ệ ế ậ ạ ắ ọ công ngh  kĩ thu t cao vào làm vi c... khi n cho các b n h c sinh THPT lo l ng,

ệ ề ọ ườ ỏ ể ch n ngh  gì, ngành gì đ  có vi c làm sau khi ra tr ọ ng. H c gi ư i nh ng ra

ườ ượ ữ ự ệ ợ tr ng có xin đ c vi c phù h p không?...Nh ng suy nghĩ tiêu c c đó đã tác

ỏ ế ả ủ ạ ọ ộ đ ng không nh  đ n c m xúc c a các b n h c sinh THPT..

ơ ữ ứ ẻ ề ạ ắ ả ộ ồ M t đi u đáng bu n h n n a là các b n tr  đang m c ph i ch ng thi u t ế ự

ủ ả ư ế ứ ả ạ ầ   tin và không tin vào kh  năng c a b n thân. Càng ngày c  nh  th , các b n d n

ủ ấ ặ ấ ọ ơ m t đi kĩ năng nói ra suy nghĩ c a mình, ho c nghiêm tr ng h n là m t đi kh ả

ể ộ ả ề ấ ạ ộ năng bi u l c m xúc. Đi u này chính là m t ch t xúc tác làm cho các b n thu

ạ ơ ộ ố ộ ố ớ ộ ơ ồ mình l i h n v i xã h i, s ng m t cu c s ng cô đ n và bu n chán.

ả ủ ệ ậ ầ ả

2.4. H u qu  c a căn b nh tr m c m

ự ầ ợ ơ ệ ấ ầ ở ả Hi n th c g n đây cho th y tr m c m đang ngày tr  nên đáng s  h n bao

ờ ế ẻ ệ ủ ượ ề ấ ạ ả gi h t. R t nhi u các b n tr  hi n nay không làm ch  đ c b n thân nên đã t ự

ộ ờ ư ướ ế ỉ ệ ắ ả ở ườ ế ễ k t li u cu c đ i mình. N u nh  tr c kia, t  l ầ  m c tr m c m ng ổ   i cao tu i

50

ơ ờ ầ ả ạ ướ ẻ cao h n thì bây gi tr m c m l i có xu h ng tr  hóa. Theo nghiên c u c a t ứ ủ ổ

ứ ế ớ ớ ệ ườ ị ắ ả ầ ch c Y t ế ế ớ  th  gi i trên th  gi i có t i 100 tri u ng ầ   i b  m c tr m c m thì g n

ẻ ị ứ ố ệ 1 tri u ng ườ ự i t sát, trong s  đó có 70% là tr  v  thành niên. Tính ra c  100 phút

ạ ẻ ổ ự ế ạ ả ầ ộ l ế i có 1 b n tr  tu i teen tìm đ n cái ch t. T  sát do tr m c m cũng là m t trong

ế ở ế ộ ẻ ộ ổ ừ ạ ế 3 nguyên nhân chính gây đ n cái ch t tăng đ t bi n các b n tr  đ  tu i t 15 –

ỉ ậ ứ ổ ố ộ ỉ 24 tu i. Không ch  v y, nghiên c u còn ch  ra m t con s  đáng s  h n t  l ợ ơ ỉ ệ ắ    m c

ả ở ữ ớ ầ ấ ầ ớ ở tr m c m n  gi i cao g p 3 l n nam gi ư i nh ng t  l ỉ ệ ự  t sát nam gi ớ ạ i l i cao

ạ ệ ố ơ ở ữ ớ Ở h n   n  gi i. ngay t i Vi t Nam trong vòng 1 năm, s  ng ườ ử i t vong do tai

ả ườ ố ạ n n giao thông i, trong khi s  ng ườ ự ử i t t ế    lên đ n kho ng 10.000­13.000 ng

ườ ấ ớ ố ệ ư ậ ữ ầ ầ 36.000­40.000 ng i, g p t i 3­4 l n. Nh  v y nh ng s  li u trên ph n nào

ả ượ ậ ợ ủ ệ ả cũng đã ph n ánh đ c h u qu  vô cùng đáng s  c a căn b nh này.

ả ủ ệ ậ ầ ồ ả    (ngu n internet) Hình 2.11. H u qu  c a căn b nh tr m c m

ổ ứ ả ầ ặ Cũng theo T  ch c y t ế ế ớ  th  gi ệ   i WHO, tr m c m chính là gánh n ng b nh

ậ ệ ề ầ ả ầ ườ t t hàng đ u vào năm 2030. Tr m c m gây ra nhi u b nh nên ng i ta r t d ấ ễ

ệ ẫ ầ ậ ữ ệ ầ ớ nh m l n v i các b nh t t khác. Theo PGS. Tr n H u Bình­ nguyên vi n tr ưở   ng

ộ ố ệ ầ ườ ị ầ ư ể ả ọ ố vi n tâm th n qu c gia thì m t s  ng ệ   i b  tr m c m nh ng h  lai có bi u hi n

ề ầ ế ể ầ ậ đi ti u nhi u l n trong ngày. Vì v y thay vì đ n khoa th n kinh thăm khám thì h ọ

ạ ế ế ộ ố ườ ệ ợ l i đ n khoa ti t ni u. M t s  tr ng h p khác đi khám các bác sĩ chuyên khoa

51

ướ ệ ệ ể ặ ầ ặ cũng không tìm ra b nh m c dù có bi u hi n đau đ u, chóng m t… D i đây là

ộ ố ả ủ ệ ầ ả ậ m t s  căn b nh do h u qu  c a tr m c m:

ệ ạ ộ

2.4.1. Các b nh liên quan tim m ch và não b

ấ ủ ổ ứ ứ ớ ế ả Theo nghiên c u m i nh t c a t ch c y t ầ  Hoa Kì thì tr m c m có nguy

ạ ươ ươ ớ ượ ấ ơ ắ c  m c tim m ch t ng đ ng v i béo phì và l ng cholesteron x u. Ng ườ   i

ắ ệ ả ườ ế ả ả ấ ơ ỏ ầ m c b nh tr m c m  th ệ ng c m th y chán n n, m t m i khi n cho c  tim d ễ

ế ế ẫ ả ả ấ ạ ị b  viêm do thi u oxi nên d n đ n đau tim.  Khi  b n c m th y chán n n cũng có

ể ủ ạ ơ ự ư nghĩa   c   th   c a   b n   t nhiên   phát   hành   hormone   stress   nh   cortisol   và

ể ả ữ ẳ ưở ế ế epinephrine. Nh ng hormone căng th ng này có th   nh h ng đ n huy t áp và

ị ế ủ ề ế ệ ạ ạ ẫ ộ ị nh p tim, làm cho đ ng m ch c a b n b  y u đi. Đi u này d n đ n vi c hình

ặ ư ượ ả ạ ố ộ thành các m ng bám trong đ ng m ch, ngăn ch n l u l ng máu và cu i cùng

ặ ơ ộ ỵ ệ ườ gây ra các c n đau tim và đ t qu . Đ c bi ữ t là nh ng ng ề ử ề ệ   i có ti n s  v  b nh

ề ơ ậ ặ ả tim thì h u qu  ngày càng n ng n  h n.

ả ả ị ầ ộ ộ ơ ưở ữ Não b  cũng là m t trong nh ng c  quan b  tr m c m  nh h ng nghiêm

ố ớ ọ ể ặ ấ ọ ộ ả   tr ng. Nh t là đ i v i h c sinh THPT khi mà não b  đang phát tri n mà g p ph i

ề ầ ư ấ ả ự ố ề ầ s  c  v  th n kinh nh  v n đ  tr m c m thì l ẽ ươ  đ ằ   ự ấ ng nhiên s  m t cân b ng

ộ ả ộ ẽ ơ ườ ườ não b  x y ra. Não b  s  nhanh chóng lão hóa h n ng i bình th ả ng, x y ra

ứ ư ứ ệ ệ ả ậ ớ ầ   ả các tri u ch ng nh  sa sút trí tu , suy gi m trí nh , kh  năng nh n th c kém d n

ắ ầ ự ữ ẳ đi ở ổ ưở  tu i tr ữ   ng thành, b t đ u có nh ng suy nghĩ tiêu c c, căng th ng. Nh ng

ư ệ ể ầ ọ bi u hi n  sinh h c này là do quá trình l u thông máu lên não kém d n nên ng ườ   i

ệ ễ ắ ạ ỏ ị ệ b nh d  cáu g t, m t m i. Các hormone trong não b  gián đo n làm thay đ i v ổ ề

ế ụ ả ủ ứ ấ ậ ệ   ộ ch c năng và c u trúc v t lí c a não b . Cortisol ti p t c s n sinh gây ra hi n

ượ ể ế ầ ơ t ng teo não và khi n não chúng ta không th  hình thành ra các n tron th n kinh

ệ ề ể ề ả ấ ả ớ ớ m i. Đi u này làm cho b nh nhân m t kh  năng ghi nh , đi u khi n c m xúc,

ọ ậ ệ ả kh  năng h c t p và làm vi c.

52

2.4.2.

ủ ệ ễ ị ả ứ ạ Gi m s c m nh c a h  mi n d ch

ư ấ ả ươ ọ ẫ ậ ề ị Theo nh  t t c  các ph ng pháp đi u tr  cũ thì h  v n t p trung nghiên

ấ ể ộ ủ ụ ề ườ ị ầ ư ả ắ ứ c u v  hóa ch t đ  kh c ph c não b  c a ng i b  tr m c m. Nh ng trong

ứ ữ ầ ậ ằ ọ nh ng năm g n đây, các nhà khoa h c đã t p trung nghiên c u và cho r ng đây là

ơ ể ệ ế ệ ễ ạ ị ị ứ   tình tr ng viêm toàn c  th  do h  mi n d ch đã b  suy y u, làm vi c quá m c.

ứ ệ ễ ả ộ ồ ị Khi ch ng viêm lan r ng cũng đ ng nghĩa là các h  mi n d ch đang ph i phát

ể ế ả ố ạ ệ ố ẩ huy h t kh  năng đ  ch ng l ễ   ư ậ i các siêu vi khu n. Nh  v y, khi h  th ng mi n

ầ ẽ ế ế ườ ị ắ ệ ễ ị ả ầ ạ ả ị d ch suy y u d n s  khi n ng ả   i b  m c b nh tr m c m d  b  c m l nh và c m

ế ớ ủ ứ ơ ệ ố ả cúm h n. Cũng theo nghiên c u y khoa c a th  gi ễ   i thì h  th ng suy gi m mi n

ượ ả ồ ị d ch còn do hormone gây stress đ ơ ể   ọ c s n sinh và t n đ ng lâu trong c  th .

ữ ề ả ạ ị ắ   T i sao b  m c Nh ng đi u trên cũng đã gi ơ i thích rõ ràng h n cho chúng ta:

ả ạ ị ả ệ ả ặ ỏ ầ ệ b nh tr m c m l i b  c m cúm ho c m t m i chán n n?

ệ ấ ả ấ ủ

2.4.3. M t đi c m giác ngon mi ng và m t ng

ố ệ ị ầ ẽ ẹ ề ả ạ Khi b  tr m c m nh  thì đa s  b nh nhân s  có tình tr ng ăn nhi u, ng ủ

ế ề ả ặ ạ ủ ủ ặ ị ầ nhi u. Đ n khi b  tr m c m n ng thì l ấ   i ăn ít ho c ng  ít, ng  không ngon gi c.

ườ ườ ệ ậ ấ ữ Có nh ng tr ợ ng h p ng i b nh ăn r t ít th m chí không ăn. Nguyên nhân là do

ứ ẫ ớ ẳ ị ượ ầ ệ ầ ệ ầ h  th n kinh b  căng th ng quá m c d n t i suy nh c t n kinh, h  th n kinh b ị

ươ ệ ượ ề ặ ấ ổ ị ổ t n th ng n ng n  gây ra các hi n t ả   ề ng m t  n đ nh v  thói quen hay b n

ạ ẽ ị ắ ệ ổ ấ ả ậ ẵ năng s n có. Chính vì v y, khi m c b nh b n s  b  thay đ i t t c  các thói quen

ổ ề ơ ủ ề ế ẫ ấ ố ổ ỉ ế ăn u ng và ng  ngh . Đi u này d n đ n thay đ i v  c  ch  trao đ i ch t nên

ỉ ậ ế ạ ặ ầ ả khi n b n tăng cân ho c sút cân nhanh chóng. Không ch  v y tr m c m còn gây

ủ ị ả ấ ạ ạ ấ ườ ộ ủ cho b n c m giác m t ng , gi c ng  b  gián đo n th ặ ng xuyên g p ác m ng,

tâm trí không bình tĩnh luôn suy nghĩ linh tinh.

2.4.4.

ứ ầ ư Nh c đ u và đau l ng

53

ế ự ở ứ ố Theo Trung tâm Y t D  phòng Taipei, Đài Loan đã ch ng minh m i liên

ử ứ ứ ả ầ ắ ộ ệ ữ h  gi a lo l ng tr m c m và ch ng đau n a đ u. ấ   ầ  M t nghiên c u cho th y

ữ ườ ầ ứ ả ặ ầ ấ ầ ị ườ ườ nh ng ng i tr m c m n ng b  ch ng đau đ u g p ba l n ng i bình th ng.

ư ể ầ ả ượ ạ ầ ể ả Đau l ng mãn tính có th  gây ra tr m c m, ng i tr m c m cũng có th  gây c l

ư ữ ườ ư ả ả ổ ra đau l ng. Nh ng ng ặ   i đang chán n n có kh  năng đau l ng đau c  ho c

ượ ầ ấ ườ ườ ẫ ử ộ hông c  đ ng đ c g p 4 l n ng i bình th ng. Nguyên nhân chính v n là do

ị ổ ươ ệ ỏ ệ ầ h  th n kinh b  t n th ẳ ng vì căng th ng, m t m i.

ệ ỏ 2.4.5. M t m i và ki ệ ứ t s c

ệ ầ ả ạ ỏ ươ ạ ớ Tr m c m và m t m i là hai tình tr ng có tính t ng tác qua l i v i nhau.

ườ ệ ỉ ấ ệ ở ể ệ ở ấ Lúc này ng i b nh không ch  th y m t th  xác mà còn th y m t trong

ấ ứ ệ ọ ẽ ủ ố chính suy nghĩ hành vi c a mình. H  s  không mu n làm b t c  vi c gì k  c ể ả

ạ ẽ ả ị ầ ứ ữ ệ ấ ả ọ nh ng vi c mà h  luôn có h ng thú. Khi b  tr m c m b n s  c m th y c  th ơ ể

ệ ả ấ ỏ ố chán n n m t m i không mu n làm gì hay nói chính xác là m t hoàn toàn năng

ượ ể ự ơ ể ạ ộ ủ ứ ệ ạ ả ơ l ng c  th . B n không đ  s c đ  th c hi n các ho t đ ng đ n gi n. Tuy

ủ ặ ứ ầ ế ệ ể ỏ nhiên, m t m i cũng có th  là do thi u ng  ho c hay đau nh c đ u.

2.4.6.

T  tự ử

ữ ủ ố ườ ị ầ ả ả ọ Đa s  tâm lí chung c a nh ng ng ấ   i b  tr m c m thì h  luôn c m th y

ề ồ ọ ở ứ ề ề ệ ỏ ọ ạ   m t m i và day d t trong lòng. H  suy nghĩ v  nhi u đi u r i h  tr  lên điên d i

ứ ươ ắ ạ ệ ọ ớ vì c n d t l ng tâm, luôn nghĩ t i mình mà m i chuy n m i nh  v y t ư ậ ấ ả t c

ọ ậ ồ ệ ọ ẳ ượ ề ạ đ u t ả i mình. H  nghĩ b n thân h  th t t i t , ch ng làm đ c gì mà còn b ị

ườ ữ ỏ ườ ị ầ ả ấ ề nhi u ng i khác ghét b , xa lánh. Nh ng ng ả   ọ i b  tr m c m h  luôn th y b n

ệ ậ ấ ẳ ơ ớ ầ thân mình th t cô đ n, th y trong đ u luôn căng th ng nên chuy n nghĩ t i cái

ế ạ ệ ệ ế ầ ơ ch t cũng không có gì l . Vì h u h t các b nh nhân khi r i vào căn b nh t ự ử   t

ệ ế ự ử ệ ọ ề ắ ắ ặ mà đ c bi t là h c sinh thì chuy n nghĩ đ n t t là đi u ch c ch n. Có th ể

ễ ư ư ề ầ ẳ ả ờ ộ ị ị ữ   ệ kh ng đ nh m t đi u là tr m c m căn b nh d  ch a nh ng không k p th i ch a

54

ị ườ ệ ắ ẽ ế ế ệ ọ tr  thì ng ỏ   i b nh các ch n s  nghĩ đ n cái ch t. Khi h  đã vô cùng m t m i,

ổ ự ề ạ ệ ằ ọ đau kh  và luôn t cho r ng m i chuy n đ u t ấ   i mình mà ra nên cách duy nh t

ủ ườ ắ ệ ả ỉ ch  có t ự ử  t . Vì theo suy nghĩ c a ng ầ i m c b nh tr m c m thì t ự ử  t là cách t ố   t

ấ ể ả ấ ế ồ ọ ớ ế ế nh t và duy nh t đ  gi i thoát, khi ch t r i h  m i không bi t đau là th  nào,

ổ kh  là ra sao.

ộ ệ ả ầ ặ ạ  (ngu nồ ủ ấ Hình 2.12. Tr m c m sát th  gi u m t trong xã h i hi n đ t

internet)

ả ượ ệ ầ ả

2.5. Gi

ọ i pháp giúp h c sinh THPT v t qua căn b nh tr m c m

ả ủ ự ế ệ ậ ầ ả ả Khi nhìn vào h u qu  c a căn b nh tr m c m này và c  trong th c t tôi,

ứ ằ ị ầ ừ ả ả ọ ạ b n bè tôi đã t ng b  tr m c m đe d a. Chúng tôi ý th c r ng mình ph i hành

ế ể ể ả ọ ườ ể ơ ả ộ đ ng, ph i tìm hi u, ph i lên ti ng đ  cho m i ng ộ i trong xã h i hi u h n v ề

ạ ủ ừ ữ ề ả ầ ấ ố nh ng nguy h i c a tr m c m. T  mong mu n đó chúng tôi xin đ  xu t m t s ộ ố

ả ả ượ ướ ạ ượ ầ ệ gi i pháp có tính kh  thi và đã đ ụ c áp d ng b c đ u đã đ t đ c hi u qu ả ở

ườ ể ườ ọ ả tr ị ng THPT Nh  Chi u­ ngôi tr ng chúng tôi đang theo h c. Các gi i pháp đó

ự ừ ạ ườ ạ ộ ng các ho t đ ng tích c c ộ là: Lo i tr  các tác đ ng tiêu c c; Tăng c ự và B nả

ữ ọ ự ề ả ỉ ị ầ ữ ể ạ ạ thân nh ng b n h c sinh t đi u ch nh c m xúc ả    đ  nh ng b n đã b  tr m c m

ẹ ẽ ờ ị ầ ị ầ ữ ạ ặ ả ả nh  s  không bao gi ẽ ả    b  tr m c m tái phát, nh ng b n b  tr m c m n ng s  c i

ượ ự ủ ế ạ ẫ ặ ệ ệ thi n đ c tình tr ng c a mình không d n đ n hành vi tiêu c c và đ c bi t là

55

ơ ị ầ ữ ẽ ạ ả ỡ ờ ế ế giúp đ  nh ng b n có nguy c  b  tr m c m s  không bao gi ệ   t đ n căn b nh bi

ầ ả tr m c m là gì?

ả ạ ừ ế ộ Lo i tr  các tác đ ng tiêu c c ớ V i gi i pháp ệ   ự , chúng tôi quan tâm đ n vi c

ề ọ ườ ể ể ệ ề ầ ả ộ tuyên truy n cho m i ng i trong xã h i hi u v  căn b nh tr m c m đ  gia đình

ự ữ ể ể ườ ắ luôn là đi m t a v ng ch c cho con cái, đ  nhà tr ế   ỉ ng không ch  quan tâm đ n

ứ ề ế ạ ạ ạ ơ ọ   ạ d y ki n th c mà còn t o sân ch i lành m nh, rèn kĩ năng, t o ni m tin cho h c

ế ỗ ườ ạ ọ ộ ớ sinh và m i ngày đ n tr ặ   ng là m t ngày vui v i các b n h c sinh THPT. Đ c

ệ ọ ườ ề ầ ọ ẽ ể ả ộ bi t khi m i ng i trong xã h i đã hi u v  tr m c m thì h  s  không có cái nhìn

ị ớ ữ ườ ắ ườ ệ ẽ ượ ữ ố kì th  v i nh ng ng ệ i m c b nh, ng i b nh s  v t qua nh ng cú s c tinh

ộ ố ể ữ ệ ầ ơ ớ ầ   th n đ  v ng vàng h n trong cu c s ng sau này. Tuy nhiên v i căn b nh tr m

ạ ượ ủ ỡ ọ ườ ư ạ ớ ả c m dù b n có đ c giúp đ , quan tâm c a m i ng i nh ng chính b n m i là

ườ ượ ờ ủ ậ ạ ộ ườ ả tăng c ng các ng ế ị i quy t đ nh đ c cu c đ i c a mình. Vì v y b n ph i

ạ ộ ự ự ề ủ ả ả ỉ ớ ả ho t đ ng tích c c và t đi u ch nh c m xúc c a b n thân. V i các gi i pháp c ụ

ể ố ạ ấ ả ữ ữ ẻ ạ th  đó, chúng tôi mong mu n mang l i cho t t c  nh ng b n tr ­ nh ng ng ườ   i

ộ ố ứ ộ ươ ờ ạ ứ ố ạ b n cũng trang l a m t cu c s ng vui t ổ   i, yêu đ i l c quan, s ng đúng l a tu i

ọ ớ Ế   ử ủ c a   mình   và   mang   trong   mình   ng n   l a   đam   mê   v i   slogan:   “CHÁY   H T

MÌNH”.

ả ứ ấ ộ

2.5.1. Gi

ự ạ ừ i pháp th  nh t: Lo i tr  các tác đ ng tiêu c c

ể ự

2.5.1.1. Gia đình làm đi m t a

ả ế ớ ể ướ ờ ạ ộ ỉ ớ Khi c  th  gi i chuy n mình b ớ   c sang m t k  nguyên m i, th i đ i m i

ứ ầ ộ ỗ ỏ ườ ả cũng là m t thách th c yêu c u và đòi h i m i ng ầ i chúng ta c n ph i nhanh

ộ ố ổ ể ề ậ ớ chóng thay đ i đ  hòa nh p, thích nghi v i cu c s ng chung. Đi u đó làm cho

ố ẹ ữ ả ấ ơ ở kho ng cách gi a b  m  và con cái tr  lên dài h n. Nh t là khi con cái đang ở

ớ ớ ư ể ề ệ ổ ộ tu i m i l n, khi mà b  não đang phát tri n ch a hoàn thi n nên nhi u suy nghĩ

ư ủ ố ẹ ạ ắ ườ ể ề ỉ ủ c a con còn non d i, ch a đ  chín ch n thì b  m  chính là ng i đ  đi u ch nh

56

ạ ấ ả ố ẹ ớ ủ ể ỉ ượ l t c  hành vi suy nghĩ c a con. Và ch  có b  m  m i có th  làm đ i t ệ   c vi c

này.

ướ ế ẹ ả ố ườ ẫ ậ ấ Tr c h t các ông b  mà m  ph i là ng i kiên nh n và “ch p nh n cái

ầ ủ ố ẹ ế ộ N u đem ra so sánh thì b  óc c a b  m  đã hình thành ờ ủ sai đ u đ i c a con”.

ề ể ế ề ấ ấ ầ ớ ượ qua r t nhi u năm, qua r t nhi u thăng tr m m i có th  đúc k t ra đ ữ   c nh ng

ắ ấ ự ế ủ ộ suy nghĩ đúng đ n nh t. Ng ượ ạ c l i, b  óc c a các con trên th c t ư  là ch a hoàn

ệ ế ở ổ ậ ề ế ể ạ ấ thi n h t nên tâm lí giai đo n tu i d y thì có nhi u b t bi n khó hi u, làm

ữ ấ ở ơ ệ nh ng chuy n sai trái.  “ ậ ” đây không có nghĩa là làm l mà b  m ố ẹ Ch p nh n

ề ả ỉ ạ ắ ấ ộ ầ c n ph i đi u ch nh l i suy nghĩ hành vi con m t cách đúng đ n nh t. B  m ố ẹ

ệ ủ ữ ữ ệ ặ ả nên đem nh ng câu chuy n c a chính b n thân mình ho c nh ng câu chuy n trên

ể ể ệ ể ể ậ ượ ấ sách báo đ  k  chuy n cho con đ  giúp con nh n ra và hi u đ ề c v n đ . Con

ẻ ướ ớ ớ ấ ậ ổ tr  đang b ố ẹ ừ   c vào cái tu i m i l n, cái tôi cá nhân r t cao, v y nên b  m  đ ng

ắ ặ ệ ượ ữ ứ ẻ ớ trách m ng con, đ c bi t càng không đ c so sánh con v i nh ng đ a tr  khác,

ữ ứ ế ẻ ề ẽ ả ấ ạ ị đi u đó s  khi n cho con c m th y b  xúc ph m. Và nh ng đ a tr  không đ ượ   c

ấ ẽ ấ ễ ị ầ ư ậ ề ả ậ ậ   nh  v y s  r t d  b  tr m c m. V y nên, đi u b  m ố ẹ cha m  ẹ “ch p nh n”

ố ắ ự ứ ề ạ ả ấ ấ ơ   ộ ph i là hãy tha th  vào t o ni m tin, đ ng l c cho con c  g ng ph n đ u h n

n a.  ữ

ạ ả ả ọ ỗ ỉ Không ch  các b n h c sinh khác mà ngay c  chính b n thân m i chúng tôi

ị ố ẹ ằ ắ ơ ọ ộ   cũng cho r ng “thà b  b  m  đánh còn h n là nghe m ng” hay “thà đi h c m t

ơ ở ớ ố ẹ ỏ ặ ọ ạ ạ ngày còn h n nhà v i b  m ”. Câu h i đ t ra là “ T i sao các b n h c sinh

ạ ả ờ ố ầ ư ứ ố ẹ . Câu tr  l i cũng không quá khó nh ng th  mà l i không mu n g n b  m ?”

ớ ố ẹ ơ ạ ấ ả ố ỉ ơ ắ các b n  y mong mu n v i b  m  đ n gi n ch  là “ Làm  n hãy l ng nghe và

ưở ư ơ ẹ ề ỉ Câu tr  l iả ờ tin t ừ ng con nhi u h n, nh ng đ ng ch  trích con ba m  nhé!”.

ỉ ờ ự ờ ủ ơ ế ạ ỏ trên không ch  là l i tâm s  mà còn là l i mong m i  c a h n ai h t l i chính là

ể ể ố ẹ ậ ọ ơ ọ các con. Chính vì v y b  m  nên h c cách đ  hi u con mình h n, h c cách đ ể

57

ạ ớ ọ ưở ữ ắ làm b n v i con, h c cách tin t ư ậ   ề ng l ng nghe nh ng đi u con nói. Làm nh  v y

ẽ ấ ỗ ự ẫ ẫ ơ các con s  th y mình không cô đ n, mình v n luôn có ch  d a, v n luôn có

ườ ạ ặ ồ ọ ườ ng ớ i b n cùng đ ng hành v i mình trên m i ch ng đ ng. Hãy là ng ườ ồ   i đ ng

ố ẹ ậ ự ệ ặ ọ ớ ả c m v i con trong m i câu chuy n mà con g p ph i. ả B  m  th t s  nên quan

ố ự ử ư ừ ủ ế ế ả ạ tâm đ n c m xúc c a con. N u nh  con b n đã t ng nói mu n t t ừ    thì đ ng

ờ ứ ệ ề ề ằ ạ bao gi ừ    cho qua chuy n đó, đi u đó ít nhi u đã ch ng minh r ng con b n đã t ng

ự ẹ ỏ ướ ứ ộ ọ có suy nghĩ tiêu c c đó, và hãy d p b  chúng tr c khi m i th  quá mu n. Hãy

ế ừ ủ ư ả ổ ỏ ộ ể đ  ý đ n t ng thay đ i nh  trong c  suy nghĩ cũng nh  hành đ ng c a con. Đ ể

ượ ố ẹ ậ ầ ệ ề ả ớ ớ làm đ ỗ   c đi u đó, b  m  ph i th t g n gũi v i con, nói chuy n v i con m i

ạ ớ ngày và “Hãy làm b n v i con”.

ạ ớ ồ (Ngu n: Internet) Hình 2.13: Làm b n v i con

ố ớ ị ầ ự ủ ữ ạ ả ớ Đ i v i nh ng b n b  tr m c m thì s  phát giác s m c a gia đình là vô

ữ ườ ị ầ ọ ườ ả ữ ệ ấ ọ cùng quan tr ng. Nh ng ng i b  tr m c m h  th ặ   ng có nh ng d u hi u đ c

ệ ừ ệ ủ ặ ổ ổ ố ỉ bi t khác t vi c thay đ i thói quen ăn u ng, thay đ i thói quen ng  ngh  ho c có

ờ ẹ ầ ự ậ ườ ữ nh ng l i nói tiêu c c. Chính vì v y ba m  c n và th ng xuyên theo dõi và

ọ ơ ể ị ầ ị ế ữ ậ ọ ớ ả   quan sát con m i lúc m i n i đ  nh n ra và s m ch a tr  n u con b  tr m c m.

ườ ạ ộ ể ộ Hãy là ng i cùng con tham gia các ho t đ ng xã h i bên ngoài đ  con đ ượ   c

ổ ừ ế ạ ạ ơ ứ ượ ệ ể ậ ả ư m nh d n h n. Đ a con đ n các bu i t thi n đ  con nh n th c đ c b n thân

ắ ơ ườ ể ế ề ấ ọ mình đã may m n h n ng i khác r t nhi u đ  bi ữ t trân tr ng nh ng gì mình có,

58

ủ ạ ộ ố ọ ơ trân tr ng cu c s ng c a mình h n. Gia đình luôn t o cho con không khí vui

ươ ệ ể ắ ế ấ ả ọ ớ t i, náo nhi t đ  g n k t t t c  m i thành viên trong gia đình v i nhau. Hãy c ố

ỡ ắ ữ ể ờ ư ỗ ắ g ng giành chút th i gian đ  quan tâm giúp đ , l ng nghe nh ng tâm t n i lòng

ố ẹ ữ ư ừ ộ ở ể   ủ c a con nh ng đ ng v i trách móc và b  m  hãy tr  thành nh ng nhà tâm lí hi u

ữ ầ ả ấ ố ố ấ con nh t, thu c ch a tr m c m t t nh t cho con.

ố ẹ ố ố ọ ư Là b  m , ai cũng kì v ng vào con, ai cũng mu n t t cho con. Nh ng b ố

ự ẹ ạ ọ ọ m  cũng không nên kì v ng quá vào con vì đôi khi s  kì v ng đó chính là t o áp

ố ẹ ừ ả ọ ỏ ự l c cho con. B  m  đ ng ép con ph i h c gi ọ   i môn toán trong khi con thích h c

ả ứ ừ ể ượ ầ ớ văn, đ ng ép con ph i đ ng đ u l p trong khi con không th  làm đ ề c. Đi u đó

ệ ọ ơ ậ ự ệ ấ ấ ỏ làm con r t m t m i, càng làm cho con th y chán ghét vi c h c h n. Th t s  con

ố ẹ ừ ữ ệ ấ ơ ườ ự ể ấ r t m t. H n n a b  m  đ ng l y ng ả   ẩ i khác ra làm chu n m c đ  con ph i

ố ẹ ộ ạ ủ ả ắ ơ làm theo, b t con là b n sao c a m t b n nào đó. B  m  hãy cho con ch i các

ơ ộ ư ể ớ môn th  thao mà con thích nh  đá bóng, b i l ọ   i, hay cho con tham gia các l p h c

ạ ứ ố ẹ ế ưở ề năng khi u,… B  m  thay vì t o s c ép thì hãy luôn tin t ứ ng con, đ ng v  phía

ấ ượ ế ớ ứ ỗ ỉ con, hãy cho con th y đ c th  gi ệ   i bên ngoài ch  không ch  riêng m i vi c

ừ ọ ự ự ượ ỏ . Hãy cho con s  t do và cho con đ ả   c tho i ắ h cọ  : “Đ ng b t con h c gi i”

ủ ề ớ ồ ớ mái v i đam mê c a chính mình. Đi u này không đ ng nghĩa v i vi c b  m  d ệ ố ẹ ễ

ấ ả ố ẹ ủ ữ ạ ỏ ỉ ồ dãi đ ng ý t t c  nh ng đòi h i vô lí c a con mà b  m  ch  đang t o cho con

ộ ườ ể ạ ố ấ m t môi tr ng phát tri n lành m nh, t t nh t cho con.

ộ ứ ẻ ượ ủ ừ ệ Tính cách c a m t đ a tr  đ c hình thành t ạ ủ ố ẹ    vi c nuôi d y c a b  m .

ẽ ạ ữ ả ậ ỗ ỗ M i gia đình, m i hoàn c nh s  t o nên nh ng nhân cách khác nhau. V y nên,

ỗ ẻ ế ạ ặ ơ ợ ệ ố ẹ b  m  nên quan tâm h n đ n cách d y d  tr  sao cho h p lí. Đ c bi t nên quan

ỏ ủ ừ ữ ế ờ ộ ổ tâm đ n nh ng thay đ i nh  c a con, t ng l ư i nói cũng nh  hành đ ng t ưở   ng

ư ưở ạ ạ ữ ủ ế ộ ớ nh  vô th ng vô ph t l i là nh ng bi n đ ng l n trong tâm lí c a con. Hãy tâm

ữ ư ẻ ể ệ ể ệ ệ ớ   ự s , trò chuy n cũng nh  chia s  cùng con đ  phát hi n ra nh ng bi u hi n s m

ấ ượ ự ữ ố nh t, giúp con v t lên nh ng áp l c và s ng ý nghĩa.

59

ủ ể ấ ứ ẹ ả ố Con cái là tài s n vô giá, là c a đ  dành mà b t c  ông b , bà m  nào cũng

ằ ấ ả ữ ề ề trân quý. Chúng tôi tin r ng t t c  nh ng đi u mà chúng tôi đ  xu t b t c ấ ấ ứ

ườ ượ ỉ ườ duy ch  có gia đình ng ớ   i ta m i ng ẹ i làm cha làm m  nào cũng làm đ c. Vì

ượ ố ươ ể ố ạ ươ ủ ố tìm đ c ch n n ng thân đ  ch ng l i tai ng c a s  ph n ( ậ Euripides).

ườ ề ạ

2.5.1.2. Nhà tr

ng t o ni m tin

ố ớ ỗ ọ ườ ứ ậ Đ i v i m i h c sinh, mái tr ng chính là ngôi nhà th  hai. V y nên,

ấ ầ ự ự ủ ể ạ ỉ không ch  có gia đình làm đi m t a mà các b n cũng r t c n s  quan tâm c a nhà

ườ ầ ặ ệ ủ ệ ệ ầ ầ tr ng. Th y cô, đ c bi ớ ọ   t là th y cô ch  nhi m nên g n gũi, trò chuy n v i h c

ẽ ả ứ ề ơ ọ ơ ớ ọ ấ sinh nhi u h n. H c sinh s  c m th y có h ng thú h n v i môn h c khi đ ượ   c

ừ ề ậ ằ ẻ ư giáo viên ghi nh n và quan tâm. Đ ng nghĩ r ng chi u tr là h , mà hãy bi ế   t

ụ ể ề ế ạ ả ấ ộ ọ ộ ế   cách chi u, t o m t tâm th  tho i mái nh t khi h c. M t ví d  đi n hình là, n u

ặ ắ ố ộ ọ ư ậ ấ ượ ạ m t h c sinh đang g p r c r i nh ng nh n th y mình đ c b n quan tâm và chú

ọ ậ ẽ ạ ỉ ơ ự ế ề ạ ộ ộ ọ   ý thì đi u này s  t o đ ng l c cho b n đó h c t p chăm ch  h n. N u m t h c

ứ ộ ọ ủ ế ằ ầ ẳ sinh nghĩ r ng th y, cô c a mình ch ng quan tâm đ n m c đ  h c hành chăm ch ỉ

ẽ ố ắ ầ ủ ả ạ hay c m xúc c a mình thì b n đó cũng s  c  g ng ít h n. ơ “Các th y cô hãy

ứ ấ ộ ọ ầ ơ M t minh ch ng rõ nh t là ở ạ  t i tr ườ   ng quan tâm, g n gũi h c sinh h n”.

ể ị ượ ệ ầ THPT Nh  Chi u chúng em cũng luôn đ ủ c các th y cô ch  nhi m quan tâm.

ườ ạ ừ ầ ụ ề ọ ố Nhà tr ế ng đã có k  ho ch t đ u năm v  giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh,

ụ ư ưở ứ ạ ồ ế ạ ố giáo d c t t ng đ o đ c H  Chí Minh trong các ti ầ   t sinh ho t cu i tu n.

ế ệ ơ ế ạ ầ ờ ố ỉ ữ Nh ng ti ể   t sinh ho t không ch  dành th i gian cho vi c s  k t cu i tu n, tri n

ệ ầ ớ ưở ượ khai công vi c tu n m i, phê bình, khen th ng mà chúng em còn đ ọ   c h c

ứ ử ữ ư ế nh ng kĩ năng nh  kĩ năng thuy t trình, kĩ năng  ng x ,…

60

ụ ư ưở ạ ứ ọ ế ạ Hình 2.14. K  ho ch giáo d c t t ủ   ng đ o đ c cho h c sinh c a

ườ ị ụ Ả ể                                    ( nh ch p ngày 21/10/2018) tr ng THPT Nh  Chi u

ườ ủ ầ ố ọ ộ Là m t ng i giáo viên, các th y cô cũng mu n cho các h c sinh c a mình

ươ ạ ẽ ở ẽ ườ ư trong t ng lai s  thành đ t, s  tr  thành ng ộ i có ích cho xã h i. Nh ng dù sao,

ự ừ ạ ầ ạ ằ ọ ọ   các th y cô cũng đ ng nên t o áp l c quá nên h c sinh b ng cách ép các b n h c

ế ề ậ ạ ả ề   quá nhi u hay giao bài t p quá khó khi n các b n n n chí. Thay vì giao các nhi u

ậ ườ ề ọ bài t p thông th ạ   ữ ng thì hãy giao cho h c sinh nh ng đ  bài mang tính sáng t o,

ự ế ọ ự ơ ả ả ọ ư đ a các bài h c th c t , hình  nh qua đó giúp h c sinh tích c c h n, gi m nh ẹ

ạ ứ ạ ự ệ ằ ớ áp l c và thay b ng hăng say v i vi c h c. ọ “Hãy t o h ng thú thay vì t o áp

l c”. ự

ộ ấ ả ế ề ạ ấ ọ ệ Xã h i hi n nay, t t c  các b n h c sinh THPT đ u quan tâm đ n v n đ ề

ệ ố ề ấ ữ ệ ệ ạ tìm vi c làm sau khi t t nghi p. Các b n đ u r t băn khoăn gi a vi c mình thích

ữ ừ ề ề ệ ả ẫ ấ ỗ hay vi c có ti m năng. T  đó x y ra r t nhi u mâu thu n. Nh ng n i băn khoăn,

ấ ầ ở ượ ầ ị ướ ể ạ ả trăn tr  đó r t c n đ c các th y cô đ nh h ng, khuyên b o đ  các b n có th ể

ấ ớ ả ệ ợ ộ tìm m t công vi c phù h p nh t v i b n thân.

ườ ọ ườ ở ọ ạ ơ Tr ng h c nên m  các phòng tâm lí h c đ ng – n i giúp các b n có th ể

ẻ ư ộ ố ự ữ ệ ể ỏ ữ chia s  nh ng tâm t ế ắ , nh ng m t m i, áp l c, b  t c trong cu c s ng đ  xin l ờ   i

61

ừ ữ ầ ườ ướ ẽ ạ khuyên t các th y cô – nh ng ng i đi tr c, qua đó s  giúp cho các b n gi ả   i

ớ ư ộ ơ ộ ạ ầ ỏ t a b t ph n nào tâm t trong lòng. Đây cũng là m t c  h i giúp cho các b n và

ọ ườ ấ ầ ả ỏ ở ầ th y cô g n gũi h n. ự  Ho c m  các ặ ơ “Tham v n h c đ ng – gi i t a áp l c”.

ư ọ ổ ế ớ ắ ọ ượ bu i giao l u cho m i ng ườ ượ i đ c g n k t v i nhau, cho h c sinh đ c tha h ồ

ự ằ ự ự ư ạ ạ ặ ổ ứ mà sáng t o ho c hãy t o áp l c nh ng là áp l c tích c c b ng cách t ch c các

ủ ề ể ọ ạ ộ ừ ừ ạ ho t đ ng ngo i khóa theo ch  đ  đ  h c sinh v a rèn kĩ năng v a kích thích

ạ ủ ả ộ kh  năng sáng t o c a não b .

ủ ạ ườ ể ả ụ ị ạ ộ  Hình 2.15: Các ho t đ ng ngo i khóa c a tr ng THPT Nh  Chi u ( nh ch p)

ế ề ơ ọ ố ở ớ ề   Quan tâm h n đ n h c sinh, tuyên truy n m  các l p kĩ năng s ng truy n

ư ệ ứ ự ạ ớ ể ọ ả c m h ng, xây d ng th  vi n sách ngay t ọ   i l p h c đ  nâng cao văn hóa đ c

ườ ố ố ể ố ế ạ ọ ư cũng nh  tăng c ng v n s ng, v n hi u bi ộ ớ   t cho h c sinh, các câu l c b  v i

62

ạ ằ ấ ạ ữ   ủ ề ộ n i dung sinh ho t phong phú theo ch  đ  nh m cung c p cho các b n nh ng

ứ ề ổ ậ ế ặ ệ ầ ả ọ ki n th c v  tâm lí tu i d y thì, đ c bi t là tr m c m cho h c sinh

ế ứ ể ệ ị ớ Hình 2.16: Thanh niên tình nguy n THPT Nh  Chi u ti p s c mùa thi, gi ệ   i thi u

ạ ỏ ủ ớ ư ệ ả sách t ụ i th  vi n nh  c a l p (  nh ch p ngày 22/6/2017 và 16/11/2018)

ườ ể ỗ ơ ạ ế ẽ ề ọ ườ Nhà tr ng s  là n i t o ni m tin cho h c sinh đ  m i ngày đ n tr ng là

ộ ướ ộ ờ ỗ ọ ặ ớ ấ ố m t ngày vui. THPT là b c ngo t l n, là d u m c trong cu c đ i m i h c sinh.

ả ượ ạ ầ ể ạ ượ ắ ụ ự ọ Giai đo n này h c sinh c n ph i v t th ng đ  đ t đ ọ   c m c tiêu, l a ch n

ộ ố ươ ị ộ ế ẵ ọ cu c s ng cho t ẩ ng lai. N u h c sing không chu n b  m t tâm lí s n sàng thì s ẽ

ạ ấ ầ ự ậ ừ ầ ấ ễ ụ r t d  g c ngã. Vì v y nên đây là giai đo n r t c n s  quan tâm t th y cô, mái

ườ ụ ể ạ ộ ữ ằ ườ ể ị tr ng. B ng nh ng ho t đ ng c  th  đã nêu trên, tr ng THPT Nh  Chi u đã

ứ ọ ậ ả ệ ụ ư ự ệ ệ ố th c hi n có hi u qu  vi c giáo d c ý th c h c t p cũng nh  kĩ năng s ng cho

ơ ổ ữ ạ ọ ượ ữ ọ h c sinh, t o nên nh ng sân ch i b  ích giúp h c sinh v t qua nh ng khó khăn

ộ ố ọ ậ ặ ệ ệ ả ộ ư trong h c t p cũng nh  trong cu c s ng đ c bi ầ t là căn b nh tr m c m m t căn

ổ ọ ổ ế ứ ệ ệ b nh đang ph  bi n trong l a tu i h c sinh THPT hi n nay.

ộ ố ả ướ ụ ộ ề ề ầ ả D i đây là m t s   nh ch p m t bu i ổ Tuyên truy n v  tr m c m do

ọ ườ ị ổ ứ ể  t ch c: h c sinh 11A tr ng THPT Nh  Chi u

63

ứ ề ạ ộ ổ ế ế ề ệ ầ ả   Hình 2.17: Ho t đ ng tuyên truy n ph  bi n ki n th c v  căn b nh tr m c m

ớ ụ ả ủ ọ c a h c sinh l p 11A ( nh ch p ngày 14.9.2018)

ộ

2.5.1.3. Xã h i chung tay

ộ ươ ẹ ộ ừ ạ ệ Vì m t xã h i t i đ p, chúng ta “Hãy ng ng l i vi c phán xét, ch ỉ

ườ ạ ế ằ ộ ờ ỉ i khác. B n không bi ỉ t r ng ch  vì m t l ỏ ủ   i ch  trích “nho nh ” c a trích” ng

ể ế ườ ế ỗ ố ọ ơ ạ b n thôi có th  khi n ng ọ   i khác r i vào ch  ch t. V n dĩ, h c sinh trung h c

ổ ạ ữ ờ ế ỉ ỉ ph  thông tâm lí đã “mong manh”, l i thêm nh ng l i ch  trích ch  càng khi n cho

ấ ứ ự ệ ạ ấ ả ơ ỏ ạ các b n áp l c h n, càng làm cho các b n c m th y m t m i và m t h ng thú

ộ ố ữ ớ ờ ộ ủ ạ ơ h n v i cu c s ng. Hãy thay đó là nh ng l i đ ng viên, an i, giúp các b n có

ộ ố ề ni m tin vào cu c s ng.

ề ầ ả ầ ẩ ộ ị ươ ở ệ Tr m c m là m t căn b nh c n đi u tr  kh n tr ả   ng b i kéo dài dai d ng

ế ự ủ ậ ố ộ ẽ ẫ s  d n đ n t ộ    sát. Vì v y, mong mu n c a chúng tôi là làm cho xã h i, c ng

ể ượ ạ ủ ữ ệ ầ ầ ả ậ ồ đ ng hi u đ ả   ứ c căn b nh tr m c m, nh n th c nh ng nguy h i c a tr m c m

ườ ầ ả ượ ở ơ ể ừ đ  t đó chung tay giúp ng i tr m c m v ế   t qua khó khăn. B i h n ai h t,

ữ ườ ị ậ ự ầ ả ườ ề ả ỡ nh ng ng i b  tràm c m th t s  c n ng i giúp đ . Qua đi u tra kh o sát,

ấ ằ ớ ị ầ ả ằ ố chúng tôi th y r ng có t i 90% nói r ng khi b  tr m c m thì mong mu n ng ườ   i

ủ ự ệ ả ầ ả ỡ khác tâm s , giúp đ  mình. Tr m c m không ph i căn b nh c a riêng ai nên

64

ệ ộ ệ ả ả ồ chúng ta hãy cùng nhau chung tay b o v  c ng đ ng cũng là b o v  chính chúng

ta.

ả ứ ườ

2.5.2. Gi

i pháp th  hai: Tăng c ự ạ ộ ng các ho t đ ng tích c c

ỏ ệ ế ớ ố ạ ừ ỉ , đ ng ch  nhìn “Hãy b  đi n tho i xu ng và nhìn ra th  gi i bên ngoài”

ạ ữ ử ệ ẽ ế ộ ố chăm chăm vào chi c đi n tho i n a, th  nhìn ra cu c s ng ngoài kia, s  có

ạ ấ ứ ấ ữ ề ề ề ề ẫ ơ ứ nhi u th  h p d n h n nhi u và nh ng đi u đó còn giúp b n r t nhi u th .

ườ ể ụ ể ậ ể ả ượ đ  gi i phóng năng l ự   ng tiêu c c. Th ng xuyên t p th  d c th  thao

ượ ặ ờ ủ ế ấ ớ ả Gi m đ ơ c stress, làm cho gi c ng  ngon h n. Ti p xúc v i ánh áng m t tr i là

ươ ả ố ạ ệ ắ ữ ẽ ệ ắ ph ơ ng thu c đ n gi n mà l i vô cùng h u hi u. Vi c t m n ng này s  giúp

ơ ể ạ ả ạ ẳ ạ ả cho c  th  t o ra hormone giúp gi m căng th ng và t o c m giác h nh phúc.

ủ ở ễ ế ạ ấ ả ơ ị Ngoài ra còn khi n tâm tr ng tho i mái, d  ch u h n, làm cho gi c ng  tr  nên

ặ ơ ơ ế ể ả ỏ ậ ượ ự ữ ngon h n và sâu h n. Ho c vi t nh t kí đ  gi i t a đ ữ   c nh ng áp l c nh ng

ư ấ ố ừ ạ tâm t mình đang gi u kín mà mu n nói ra trong lòng t lâu. Hay t o ra cho mình

ể ọ ư ạ ộ ớ m t không gian thoáng đãng đ  đ c báo, nghe nh c th  giãn v i thiên nhiên. Ăn

ấ ơ ự ề ẩ ặ ệ ề ữ ố nhi u th c ph m có vitamin, ch t x ,…Đ c bi t ăn nhi u s a chua và u ng trà

ể ạ ồ ố ứ ế ế ẳ ạ ầ ả xanh đ  h n ch  căng th ng và tr m c m. H n ch  ăn các th c ăn đ  u ng có

ư ượ ứ ấ ỉ ớ ữ ch a các ch t kích thích nh  r u, bia…Không   ch  v i nh ng ng ườ ị ầ   i b  tr m

ữ ườ ườ ữ ươ ớ ả c m mà v i nh ng ng i bình th ng thì nh ng ph ầ   ng pháp trên vô cùng c n

ế ể ứ ả ả ớ ộ ơ thi ả   t đ  làm cho b n thân s ng khoái, hào h ng h n trong m t ngày m i. B n

ờ ơ ẻ ơ ệ ẽ ả ẳ ỏ thân s  không còn c m giác m t m i, căng th ng và vui v  h n, yêu đ i h n. Và

ể ủ ữ ấ ệ ệ ể đây chính là nh ng ch t vô cùng quý giá đ  h y di t đi căn b nh nguy hi m này.

65

ủ ể ườ ị ộ Hình 2.18: Ngày h i th  thao c a tr ể ng THPT Nh  Chi u

ụ ả (  nh ch p ngày 26/3/ 2017)

ả ứ ả ự ề ả ỉ

2.5.3.Gi

i pháp th  ba: B n thân t đi u ch nh c m xúc

ầ ủ ế ạ ộ ườ ọ Tinh th n c a các b n h c sinh là m t “bãi chi n tr ng” mà trên đó, t ấ   t

ế ự ể ề ấ ạ ộ ộ ả c  các “th  l c” xã h i tác đ ng lên. Đi u đó làm cho các b n m t ki m soát,

ậ ậ ả ạ ấ ự   ch t v t trong suy nghĩ và c m xúc cá nhân. Các b n th y khó khăn khi tâm s ,

ỗ ớ ườ ự ể nói ra n i lòng v i ng i khác hay t ủ   ể ệ  ti không dám th  hi n quan đi m c a

ề ề ạ ỉ ả mình. Đi u đó, các b n ph i đi u ch nh ngay l p t c ị ự   ậ ứ “Hãy ng ng ch u đ ng ừ

ặ ớ ằ ề ạ ọ ộ Các b n nh  r ng mình không h  cô đ c, hãy ch n ra cho mình trong im l ng”.

ườ ưở ỡ ạ ể ấ ộ m t ng i mà mình tin t ả   ng nh t, có th  giúp đ  b n mà không phán xét gì c .

ạ ấ ẽ ạ ớ ằ ể ả ạ ỏ ậ   Hãy luôn luôn nh  r ng, b n r t m nh m , b n có th  phá b  rào c n và nh n

ạ ẽ ị ự ữ ả ặ ỡ ự s  giúp đ  nghĩa là b n s  không ph i ch u đ ng trong im l ng n a.

ị ầ ề ệ ả ạ ả ầ ạ   Khi b n phát hi n ra b n thân mình đã b  tr m c m, thì đi u đ u tiên b n

ả ả ồ ổ ọ ph i làm không ph i là ng i khóc lóc, đau kh  mà ố ặ ớ   “Hãy h c cách đ i m t v i

ầ ả ế ạ B n hãy tìm đ n các chuyên gia tâm lí đ  đ ể ượ ư ấ c t ậ   ạ ẽ  v n, b n s  nh n tr m c m”.

ượ ờ ư ử ụ ế ề ầ ố ế đ ữ c nh ng l i khuyên v  tâm lí cũng nh  s  d ng thu c (n u c n thi ạ   t). B n

ỉ ầ ự ằ ọ ờ nên h c cách suy nghĩ tích c c, hãy nghĩ r ng ch  c n nghe theo l ủ   i khuyên c a

ộ ố ỏ ệ ẽ ằ ộ ậ   ự bác sĩ thì mình s  kh i b nh. Hãy xây d ng m t cu c s ng vàng b ng cách: t p

66

ườ ứ ẽ ệ ề ầ ả ả ố ể ụ th  d c th ộ   ng xuyên s  làm gi m các tri u ch ng tr m c m; ăn u ng đi u đ ,

ủ ủ ấ ứ ề ề ạ ư ăn nhi u rau xanh và các lo i th c ăn ch a nhi u vitamin; ng  đ  gi c giúp cho

ự ớ ế ẻ ả ầ ộ ơ ạ b n có m t tinh th n tho i mái h n; đi ra ngoài tìm ki m s  m i m  giúp cho

ị ạ b n không b  nhàm chán.

ự ẽ ạ ở ệ ớ ế ớ ậ ờ T  ti s  làm cho các b n tr  nên tách bi t v i th  gi i, v y nên l i khuyên

ế ự ượ ự ự ế ữ ti p theo là Hãy vi ỗ ợ ủ ạ   t ra nh ng n i s  c a b n “Hãy t mình v t qua s  t ti”.

ộ ờ ấ ồ ạ ơ ễ ấ ạ ấ ỗ ộ ra m t t gi y r i dán t i n i mà b n d  nhìn th y nh t, m i m t ngày hãy c ố

ử ệ ộ ượ ạ ỗ ợ ạ ẽ ả ầ ầ ấ ắ g ng th  làm m t vi c trái ng ả   i n i s  đó, d n d n b n s  c m th y b n c l

ự ộ ố ữ ư ủ ể ể ơ thân t ế  tin h n trong cu c s ng. Hãy nghĩ đ n nh ng  u đi m c a mình đ  phát

ể ạ ấ ộ ọ ố ử ế ướ tri n nó. B n có m t ch t gi ng t t, hãy th  thuy t trình tr ạ   c đám đông; b n

ầ ẽ ạ ộ ầ ử ề ạ đam mê thanh nh c, hãy th  hát m t l n,… Đi u đó, lâu d n s  t o thành thói

ạ ự ơ quen và giúp b n t tin h n.

ư ị ắ ấ ự ẹ ả ấ ộ ộ   Đôi khi, chúng ta c m th y b t l c và nh  b  m c k t trong m t cái h p,

ạ ắ ộ ườ ẽ ề làm đi làm l ệ i cùng m t vi c, lo l ng ng i khác s  nghĩ gì v  chúng ta và

ữ ệ ế ỏ ộ ả nh ng vi c chúng ta làm. Hãy thoát kh i chi c h p đó và lên. ố s ng tho i mái

ừ ữ ườ ề Hãy đ ng quan tâm nh ng gì ng ả   i khác nghĩ v  mình vì mình sinh ra đâu ph i

ườ ộ ố ơ ướ ố ộ ứ ể đ  làm ng i khác hài lòng, hãy s ng m t cu c s ng mình m c ch  không

ả ườ ắ ỉ ườ ệ ấ ậ ọ ph i do ng ặ i khác s p đ t. Hãy m m c ổ   i ch p nh n m i chuy n thay vì n i

ỏ ơ ụ ề ệ ẽ ạ ặ ớ ộ ả   cáu, đi u đó s  giúp b n b t m t m i h n đó. Hãy đ t ra m t m c tiêu cho b n

ưở ạ ượ ự ạ thân và trao th ng cho mình khi đ t đ ề c đi u đó. ạ ộ B n nên t o đ ng l c cho

ỗ ạ ệ ợ ự ế ề ướ ừ và d ng l i vi c s  hãi. Hãy t tin ti n v  phía tr c ch ứ ả b n thân m i ngày

ả ỏ ệ ỏ ệ ứ ự ạ ự ả ộ không ph i t ra m t m i hay ki t s c. T  t o đ ng l c giúp cho b n thân ngày

ẽ ạ ự ộ ố ơ càng m nh m  và t tin h n trong cu c s ng.

ườ ư ậ ấ ượ ằ ờ Đ i ng i mênh mông vô t n nh ng có m y khi đ ọ   ẳ c b ng ph ng. M i

ườ ườ ổ ở ư ể ờ ổ ổ ở ng i th ng nói đ i là b  kh , nh ng kh ư ế  đây là nh  th  nào? Kh đây

67

ặ ờ ổ ở ể ả ố không ph i là đ  cho chúng ta m c đ i mà chìm xu ng mà kh ự   ộ  đây là đ ng l c

ư ừ ử ỏ ị ộ ỉ ể ươ đ  v n lên.  Th  h i có ai mà ch a t ng khóc vì b  m t câu ch  trích, có ai mà

ậ ự ắ ổ ề ả ệ ọ ư ừ ấ ặ ộ ộ   ch a t ng tuy t v ng hay x u h  v  b n thân mình. V y s  s p đ t m t cu c

ộ ố ữ ậ ấ ị ườ ờ ượ ạ ẩ ờ đ i bi k ch, m t s  ph n h m hiu hay nh ng v p ngã đ ng đ i đ c t o ra đ ể

ậ ả ấ ủ ữ ứ ọ ượ ạ làm gì? M i th  luôn có cái giá c a nó và nh ng v t c n  y đ c t o ra là đ ể

ữ ỗ ườ ặ rèn giũa m i chúng ta. Có nh ng ng i   khi g p khó khăn thì lùi mình, chùn

ướ ọ ợ ọ ọ ợ ẩ ỏ ố b ặ   ộ ố c. H  s  hãi đ y mình ra xa kh i cu c s ng vì h  s , h  không dám đ i m t,

ả ấ ư ế ế ợ ọ ế ướ ả ọ ợ h  s  ph i đ u tranh, s  ph i ch t. Th  nh ng h  đâu bi t chính cái b c lùi

ể ế ọ ộ ự ạ ấ ủ ọ c a h  là vũ khí đ  gi t h  m t cách tàn b o nh t. S  nhút nhát lé tránh có th ể

ế ư ể ứ ẽ ạ ấ gi ạ t đi chính b n nh ng ng ượ ạ c l i m nh m  là vũ khí duy nh t có th  c u vãn.

ặ ầ ả ỗ ả t ể M i chúng ta, chính là chìa khóa đ  ngăn ch n tr m c m, mình ph i “ ự ể    ki m

ượ ả ự ả ươ ạ soát đ c c m xúc, t mình ph i v n lên, dùng ý chí đánh l i cái nhút nhát

. ủ c a chính mình”

ừ ư ữ ườ ừ Nh ng ng ố i đã t ng s ng trong các Nh  Victor Frankl đã t ng có câu:

ạ ậ ữ ẫ ả ớ ườ ề ể tr i t p trung v n nh  hình  nh nh ng con ng i đi qua các túp l u đ  an ủ   i

ườ ẩ ố ọ ố ườ ng i khác, cho đi m u bánh mì cu i cùng mà h  có. S  ng i này tuy không

ấ ằ ư ứ ề ằ ọ ộ ườ nhi u, nh ng h  là b ng ch ng cho chúng ta th y r ng m t ng i có th  b ể ị

ấ ả ừ ộ ề ự ứ ề ự ộ ướ t c đi t t c  tr  m t th : quy n t ọ  do – quy n l a ch n thái đ  và hành vi

ướ ấ ỳ ả ạ ở ấ ứ tr ố c b t k  tình hu ng nào x y ra ậ . Chính vì v y, khi b n trong b t c  tình

ữ ố ờ hu ng nào đi chăng n a thì hãy luôn “ ạ l c quan yêu đ i”.

ả ớ ườ ườ ố So sánh b n thân mình v i ng ể i khác có th  giúp con ng i ta t t lên,

ư ộ ế ẩ ườ ố ắ ư ể ế nh  m t chi c “đòn b y” giúp ng i ta c  g ng nh ng cũng có th  khi n con

ườ ủ ả ữ ế ể ả ả ớ ở ng i ta tr  nên ám  nh v i nh ng khuy t đi m c a b n thân. So sánh b n thân

ớ ườ ế ả mình v i ng ả i khác càng khi n b n thân c m th y t ấ ồ ệ ơ i t ậ  h n. V y nên, “hãy

ạ ệ ớ ườ ạ ế ằ vì b n nên bi t r ng, m i s ọ ự ừ ng ng l ả i vi c so sánh b n thân v i ng i khác”

68

ề ể ễ ậ ờ ưở ể so sánh trên đ i này đ u kh p khi ng, đ  mà lí t ng hóa là không th , cái gì

ấ ươ ỉ ừ ự ạ ả ố cũng ch  mang tính ch t t ả   ng đ i, nên b n thân cùng đ ng t o ra áp l c cho b n

ữ ữ ả ọ ế ụ ố ắ   thân thêm n a mà hãy trân tr ng nh ng gì b n thân đang có và ti p t c c  g ng

ệ ấ ấ ố ả ơ ph n đ u hoàn thi n  t t b n thân mình h n.

ế ầ ố ớ ả ọ   Chúng ta hãy s ng và cháy h t mình v i đam mê. Chúng ta c n ph i h c

ủ ữ ứ ế ộ ờ cách quên đi quá kh , quên đi nh ng gì không hay c a cu c đ i. Bi n nó thành

ự ể ế ụ ứ ỉ ạ ố ắ ự ấ ấ ố ộ đ ng l c đ  ti p t c ph n đ u c  g ng. S ng trong quá kh  ch  t o ra s  nhu

ượ ộ ờ ứ ế ạ ạ nh c trong chính cu c đ i mình. Nó giam b n vào trong quá kh , khi n b n tr ở

ệ ạ ộ ứ ệ ế ồ nên mê mu i và quên đi hi n t i. N u quá kh  là câu chuy n bu n thì b n t ạ ự

ự ươ ố ủ ạ ơ nh t mình trong s  th ớ ng nh , trong t ộ ỗ i l ộ   i, trong cô đ n. H y ho i đi cu c

ươ ủ ạ ồ ươ ố s ng, t ng lai c a chính mình. D n nén b n vào bi th ứ ầ   ng trong quá kh , d n

ạ ẽ ế ầ ự ế ạ ổ ấ   ầ d n khi quá đau kh  chì chính b n s  ch t d n ch t mòn đi vì s  cô qu nh  y.

ứ ậ ấ ả ọ ườ ầ ứ ượ ả ậ Vì v y th  mà t t c  m i ng i c n ph i làm và nh n th c đ c đó chính là t ừ

ề ươ ứ ể ả ả ị ự   ừ đ ng đ  b n thân mình ph i ch u đ ng ỏ b  quá kh  mà hãy nhìn v  t ng lai,

ớ ủ ứ đau đ n c a quá kh .

ắ ế ợ ộ ờ ể ề ẽ “Hãy s p x p cho mình m t th i gian bi u h p lí” , đi u này s  giúp các

ượ ụ ể ư ữ ệ ơ ơ ọ ỉ ạ b n dung hòa đ c gi a vi c h c và vui ch i, ngh  ng i, th  giãn. C  th , hãy

ồ ầ ượ ữ ệ ạ ầ ả ế ừ ghi nh ng vi c b n c n làm ra r i l n l t gi i quy t nó và t ố ắ    đó hãy c  g ng

ệ ờ ả ề ẽ ẳ ạ ớ dành th i gian cho vi c gi ơ   i lao. Đi u này s  giúp các b n b t căng th ng h n

ữ ặ ọ ị khi có nh ng l ch h c dày đ c.

ổ ồ ẽ ổ ạ  đây là câu nói “Hãy theo đu i đam mê, r i thành công s  theo đu i b n”

ổ ế ộ ầ ể ố ủ ễ ỗ ộ   khá n i ti ng c a nhà văn Rosie Nguy n. M i chúng ta có m t l n đ  s ng, m t

ẹ ế ể ắ ờ ộ ố ọ ầ l n đ  ng m nhìn cu c đ i thì hãy s ng tr n v n. Dĩ nhiên, n u có đam mê mà

ẽ ở ố ắ ự ể ọ không có s  kiên trì c  g ng thì đam mê cũng s  tr  thành b t bi n tan nhanh vào

ướ ư ề ượ ề ượ ự trong n c. Nh ng chúng ta có quy n đ c đam mê, quy n đ ệ   c th c hi n.

69

ư ơ ư ủ ắ ố ộ ướ Thanh xuân c a chúng ta nó gi ng nh  c n m a rào, n m m ng ờ   c trên tr i

ậ ộ ệ ể ạ ế ỏ ố cao. Vì v y, hãy s ng m t cách nhi ộ   t huy t và đam mê cháy b ng. Đ  t o ra m t

ư ệ ế ầ chi c bánh thành công thì đam mê là nguyên li u ban đ u. Nh ng ý chí và ngh ị

ượ ự ủ ể ả ọ ị ự l c v ế   t khó, s  kiên trì c a b n thân là gia v  quan tr ng đ  hoàn thành chi c

ệ ờ ấ ế ấ ả ờ bánh. Và khi chi c bánh  y ra đ i thì thành qu  tuy t v i  y chính là món quà to

ộ ầ ấ ộ ờ ớ l n và ý nh t trong cu c đ i chúng ta. Có m t l n đ ượ ồ ạ c t n t ế   i thì hãy cháy h t

ơ ướ ể ộ ờ ộ ớ ớ mình v i đam mê, v i m c đ  không hoang phí m t cu c đ i.

ế ướ ạ ơ ủ ề ễ ả Ch m  đ n ỗ   c  m  c a chính mình không ph i  là đi u d  dàng.  M i

ườ ể ệ ườ ể ể ế ạ ng i chúng ta là cá th  khác bi ỗ t, m i ng i có đi m m nh và đi m y u riêng.

ề ể ọ ượ ế ượ ư ượ ể Đi u quan tr ng là mình hi u đ c mình, bi c  u và nh t đ ủ ả   c đi m c a b n

ể ừ ể ắ ầ ể thân đ  t đó tuân theo mà mài rũa chính mình. Đ  b t đ u tìm hi u chính mình

ệ ạ ầ ừ ả ớ ườ ừ thì vi c b n c n làm là ng ng so sánh b n thân mình v i ng i khác, ng ng suy

ự ề ả ắ ươ ọ nghĩ tiêu c c v  b n thân, h c cách l ng nghe và yêu th ể   ng chính mình. Hi u

ướ ộ ướ ể ầ ư ơ ộ mình chính là b c đ u tiên đ  có m t ờ c m  cho cu c đ i, nh ng sau đó nó

ạ ặ ở ộ ườ ự ế l ạ i m  ra cho b n m t ch ng đ ng dài. Đi h t hay không thì chính là d a vào

ệ ự ạ ỗ ự ẽ ượ ế ứ ượ đa mê, nhi t huy t, n  l c và s  m nh m  v t qua quá kh , v ộ t qua n i tâm

ố ế ừ ể ả ớ ấ   ả ủ c a chính b n thân mình. Đ ng đ  cho b n thân mình h i ti c vì không ch p l y

ư ữ ẽ ả ạ ơ ộ c  h i, vì đã tr i qua nh ng tháng ngày nh t nh o bên nh ng gì mình không

ỉ ườ ữ ế ạ ề thích. Cho nên, hãy làm nh ng đi u b n thích, hãy đi theo ti ng ch  đ ủ   ng c a

ố ậ ể ả ừ ố tim mình, hãy s ng theo cách mình thích. Đ ng đ  b n thân h i h n khi dang d ở

ướ ả ầ ơ ệ c m  vì căn b nh tr m c m.

ố ắ ạ ấ ả ư ạ ệ ả Khi b n đã c  g ng làm t t c  nh ng không đem l i hi u qu  thì có nghĩa

ị ầ ủ ệ ả ặ ợ   ạ b n đã b  tr m c m n ng, li u pháp tâm lý c a chúng tôi đã không còn phù h p.

ộ ờ ừ ế ệ ạ ấ ậ ủ M t l i khuyên chân thành dành cho b n là đ ng gi u gi m b nh t t c a mình,

ư ế ị ự ệ ệ ộ ớ ặ   ừ đ ng ch u đ ng nó m t mình mà hãy nói v i gia đình đ a đ n các b nh vi n g p

70

ể ượ ừ ề ầ ờ ị các bác sĩ chuyên khoa đ  đ ị c thăm khám và đi u tr  k p th i. Đ ng ch n ch ừ

ủ ạ ộ ố ứ ấ ạ ướ ộ ạ b n nhé. Cu c s ng là c a b n và b n hãy c u l y mình tr c khi quá mu n.

ừ ướ ươ ả ề ầ ẫ ố T  7000 năm tr c, ph ng pháp gi i ph u th n kinh truy n th ng đã

ượ ụ ườ ạ ườ ườ đ c áp d ng vào con ng ỹ ờ i. T i M  th i kì này ng i ta th ử ụ   ng s  d ng

ươ ả ữ ầ ẫ ị ườ ề ề ấ ph ng pháp gi ể ữ i ph u th n kinh đ  ch a tr  cho nh ng ng i có v n đ  v  tâm

ọ ẫ ữ ế ệ ặ ậ ầ ằ ầ th n. M c dù v y nh ng h  v n luôn cho r ng các b nh liên quan đ n th n kinh

ể ữ ề ầ ấ ằ ọ ồ ộ ỷ ị là do linh h n qu  ám. H  cho r ng v n đ  này đ  ch a tr  thì c n tác đ ng lên

ụ ộ ọ ộ ể ộ ỗ ể ổ ổ ỷ ỷ ọ não b  đ  đu i qu  đi. H  đã đ c h p s  ra m t l đ  xua đu i ma qu  đi. Nh ư

ừ ướ ươ ị ệ ệ ầ ậ v y ngay t hàng nghìn năm tr c ph ằ   ng pháp tr  li u các b nh tâm th n b ng

ệ ầ ệ ộ ượ ề ơ ả ụ vi c tác đ ng vào h  th n kinh đã đ c áp d ng. V  c  b n thì đây chính là cái

ộ ủ ụ ớ ờ ơ ở m i cái tiên b  c a th i kì này. Qua c  s  này, các nhà khoa đã áp d ng vào đ ể

ả ệ ự ẫ ấ ườ ị ầ ả gi i ph u c y ghép đi n c c vào não ng ề   ệ i b  tr m c m. Hi n nay, tuy có nhi u

ị ệ ụ ệ ề ệ ằ ố ố ậ bi n pháp tr  li u b ng thu c, tâm lí th m trí là s c đi n thì đ u có tác d ng ph ụ

ư ươ ự ệ ệ ấ ủ c a nó. Nh ng ph ng pháp c y ghép đi n c c đang là bi n pháp thành công

ả ấ ỏ ươ nh t, kh  năng kh i là hoàn toàn. Tuy nhiên chi phí cho ph ng pháp này cũng

không r .ẻ

ứ ầ ố ế ọ ườ ế ắ ỗ Thu c luôn là th  c n thi t mà m i ng ị ầ   i luôn nh c đ n m i khi b  tr m

ố ọ ườ ữ ồ ằ ầ ả ầ ả c m. Đa s  m i ng ố i cho r ng, tr m c m có thu c ch a r i nên không c n lo

ư ế ư ệ ả ầ ố ữ ắ l ng. Đúng là hi n nay đã có thu c ch a tr m c m nh ng dùng nh  th  nào?

ỏ ệ ừ ệ ệ ố Dùng bao lâu là kh i b nh? Khi d ng thu c li u b nh có tái phát không? Câu tr ả

ờ ượ ư ề ọ ố ố ố ỉ l i cũng đ ầ   c các nhà khoa h c ch  rõ thu c cũng gi ng nh  li u thu c an th n

ỉ ượ ồ ạ ộ ư ơ ch  đ ờ c m t th i gian r i l i thôi. Nó giúp cho c  não chúng ta th  giãn ra, ng ủ

ế ấ ơ ố ỉ ượ ộ ngon gi c h n. Cho dù th  nào thì thu c cũng ch  giúp chúng ta đ ầ   c m t ph n

ệ ả ậ ế ố ợ ươ ả ố ủ c a căn b nh.  Vì v y ph i bi t ph i h p các ph ng pháp c  dùng thu c cũng

ữ ư ớ ườ ị ầ ả ế ầ ị ệ nh  tâm lý tr  li u v i nh ng ng ặ i b  tr m c m n ng vì chúng ta bi ả   t tr m c m

71

ứ ế ệ ầ ạ ố ươ là căn b nh liên quan đ n th n kinh, là ch ng r i lo n tâm lý nên ph ng pháp

ỏ ệ ị ệ ằ ấ tr  li u b ng tâm lý có xác su t kh i b nh cao.

Ầ PH N III

Ậ Ế Ế Ị K T LU N VÀ KHUY N NGH

ậ ế 3.1 K t lu n

ấ ừ ự ủ ả ư ự ề ố ấ ạ Xu t phát t s  tò mò c a b n thân cũng nh  th c tr ng v n đ  s  ng ườ   i

ệ ả ầ ắ ướ ẻ ế m c b nh tr m c m có xu h ng gia tăng và tr hóa. Chúng tôi đã ti n hành

ự ế ề ả ậ ố ả ả đi u tra kh o sát th c t , sau khi th ng kê và th o lu n nhóm tác gi ể    đã tìm hi u

ệ ệ ầ ắ đ ượ ỉ ệ ọ c t  l ả  h c sinh THPT m c b nh tr m c m, nguyên nhân gây ra căn b nh,

ệ ả ủ ệ ậ ả ưở ấ ượ ế ặ đ c bi t là h u qu  c a căn b nh gây ra làm  nh h ng đ n ch t l ộ   ng cu c

ư ế ừ ả ộ ố ả ề ố s ng nh  th  nào. T  đó nhóm tác gi ấ  đã đ  xu t m t s  gi ể   i pháp và ki m

ượ ệ ả ộ ố ươ ệ ứ ch ng đ ả ủ c hi u qu  c a các gi i pháp trên m t s  ph ng di n.

ặ ớ ế ớ ệ ố ế ớ ộ ỗ ợ Vi c đ i m t v i th  gi i đáng s  bên ngoài và th  gi ộ   i n i tâm h n đ n

ườ ế ẫ ậ ả ạ ợ ị bên trong th ọ ng d n đ n h u qu  là các b n h c sinh THPT b  choáng ng p và

ở ộ ổ ấ ễ ả ộ ộ ế ạ ộ ố ố b i r i. Tâm lí ẽ    đ  tu i này r t d  x y ra các cu c n i chi n n i tâm m nh m ,

ị ầ ư ệ ế ế ạ ả ờ ị ầ   ẽ và n u nh  không phát hi n k p th i thì s  khi n cho các b n b  tr m c m. Tr m

ậ ự ấ ị ẹ ế ả ợ ộ ố   ạ ả c m th t s  r t đáng s , nó khi n các b n đang là m t qu  bóng to b  x p xu ng

ẳ ơ ả ở ọ ầ ự ạ ch ng còn tí h i nào. “ Tr m c m h c sinh THPT – Th c tr ng và Gi ả   i

ự ễ ộ ố ộ ề ề ọ pháp” là m t đ  tài mang tính khoa h c và th c ti n cao trong cu c s ng. Đ  tài

ỉ ườ ậ ọ ườ ủ c a chúng tôi không ch  giúp nhà tr ụ ng, các b c ph  huynh, m i ng i trong xã

ề ầ ả ừ ư ữ ả ế ộ h i có cái nhìn khái quát v  tr m c m t đó đ a ra nh ng gi i pháp thi ự   t th c

ế ọ ả ự ả ể ượ ề ả trong đó chú tr ng đ n gi i pháp t ỉ  b n thân đi u ch nh c m xúc đ  v t lên

ữ ả ầ ả ụ ư ể tr m c m. Nh ng gi ộ   ề i pháp mà chúng tôi đ a ra đ u có th  áp d ng vào cu c

72

ườ ể ậ ằ ọ ố s ng th ầ   ứ ủ ng nh t. Hi v ng r ng nghiên c u c a chúng tôi có th  giúp ích ph n

ạ ả ộ ố ể ế ạ ấ ớ ơ ổ   nào cho các b n đ  các b n c m th y yêu cu c s ng h n, cháy h t mình v i tu i

ể ố ẻ ả ạ ạ ọ ả ầ tr  và giúp gi m thi u t i đa tình tr ng các b n h c sinh t ự ử  t vì tr m c m.

ế ị 3.2. Khuy n ngh

ủ ế ị ầ ữ ụ ẹ ề ệ ả ả ạ Đ  tài áp d ng hi u qu  cho nh ng b n b  tr m c m nh  và ch  y u khai

ế ố ộ ừ ả ả ỗ ự ạ ự thác các y u t n i sinh t b n thân m i cá nhân: khi b n thân t t o áp l c cho

ả ả ự ề ả ỉ mình thì gi i pháp cũng chính là b n thân t ộ    đi u ch nh c m xúc và hành đ ng

ự ỗ ợ ủ ạ ọ ườ ớ ườ ủ c a mình. Bên c nh s  h  tr  c a m i ng i thì chính mình m i là ng i giúp

ượ ỗ ạ ứ ầ ả ả ọ mình v ố   t qua tr m c m. Cá nhân m i b n h c sinh THPT ph i có ý th c đ i

ỏ ủ ả ớ ứ v i s c kh e c a chính b n thân mình.

73

Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O

ờ ạ ệ ệ ầ ả

1. Tailieu.vn : B nh tr m c m th i đ i hi n nay.

ể ầ ừ ạ ấ ả

2. Sách “Đ ng đ  tr m c m t n công b n” – Bác sĩ David D.Burns.

ứ ố ệ ệ ươ

3. Kho tri th c s  b nh vi n nhi trung

ng

ị ả ủ ầ ọ

4. Báo cáo khoa h c 2014 c a bác sĩ khoa nhi Tr n Th  H i Vân

74

75

Ụ Ụ PH  L C

Ả Ế PHI U KH O SÁT

Chào b n!ạ

ế ừ ườ ọ ư ị Chúng tôi là nhóm h c sinh đ n t tr ể ng THPT Nh  Chi u. Nh  chúng ta đã

ế ề ế ấ ọ ộ ẽ bi t, h c sinh THPT có r t nhi u bi n đ ng trong tâm lí. Đây có l ạ    là giai đo n

ư ầ ự ạ ả ề ấ ế   nh y c m cũng nh  c n s  quan tâm nhi u nh t. Qua đó, chúng tôi làm phi u

ạ ượ ả ớ ố ữ kh o sát này v i mong mu n giúp các b n v t qua nh ng khó khăn, áp l c đ ự ể

ượ ố chúng ta đ ậ c s ng th t ý nghĩa!

ả ơ Xin chân thành c m  n!

ạ ườ ể ặ ả ạ ọ 1. B n có th ề   ng xuyên g p ph i tr ng thái tâm lý nào? (có th  ch n nhi u

ươ ph ng án)

ệ ồ ấ ứ  Bu n chán, m t m i ỏ M t h ng thú v i h c t p ớ ọ ậ

ự  Căng th ngẳ  T  ti, bi quan

 Hay cáu g tắ   Không mu n làm gì             ố

ả  C m th y cô đ n ơ ấ   Đã t ng nghĩ t ừ ớ ự ử i t t

ạ ơ ế ạ 2. Nguyên nhân nào khi n b n r i vào tr ng thái đó?

76

ự ừ Áp l c t gia đình

ự ừ ả ớ ườ ả Áp l c t chính b n thân ( so sánh mình v i ng i khác, ép b n thân

ả ạ ượ ể ự ỉ ph i đ t đ c đi m cao, t ch  trích phê phán mình…)

ự ừ ệ ạ ố Áp l c t ộ  các m i quan h  xã h i ( tình b n, tình yêu,…)

ự ừ ườ Áp l c t nhà tr ng

ử ư ế ạ ẽ ị ườ ặ 3. B n s  hành x  nh  th  nào khi b  ng i khác phê phán ho c chê bai?

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

………………………

ạ ẽ ả ế ấ ặ ạ ộ ị ơ   4. B n s  c m th y th  nào khi b n thân ho c anh/ ch / em ru t trong nhà h n

ặ ề ọ ạ b n v  m i m t ?

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

………………………

ạ ờ ủ ề ắ ầ ườ 5. B n có bao gi suy nghĩ hay đau đ u, lo l ng v  đánh giá c a ng i khác v ề

mình không? Vì sao?

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

77

ả ạ ờ ư ừ ạ ả ị ầ 6. B n đã b  tr m c m bao gi ẽ ị ầ    ch a? B n đã t ng nghĩ b n thân mình s  b  tr m

ạ ẽ ị ơ ế ạ ạ ố ả c m không? N u b  r i vào tr ng thái đó b n s  làm gì? Khi đó b n mu n gì t ừ

ữ ườ nh ng ng i xung quanh?

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

ề ấ ạ ả ụ ể ạ ắ 7. B n có đ  xu t gi i pháp nào đ  kh c ph c tình tr ng này không? Và có mong

ế ể ạ ố ự ề mu n gì đ  khi n b n gi ả ỏ ượ i t a đ c áp l c nhi u phía?

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

ạ ố ọ ả ự ự ủ ọ

8. B n   ch n   cách   s ng   nào?   Lý   gi

i   cho   s ạ     l a   ch n   c a   b n?

78

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

Ế CHÁY H T MÌNH !

79