zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Luận Văn - Báo Cáo

» Báo cáo khoa học

Báo cáo "Quá trình phát triển của khái niệm quyền sở hữu "

Chia sẻ: Phung Han | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Báo xấu

90
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quá trình phát triển của khái niệm quyền sở hữu Chủ thể của hành vi đạo đức cũng phải là người có năng lực hành vi đạo đức. Tuy nhiên, năng lực hành vi đạo đức xuất hiện rất sớm, nó xuất hiện ngay từ khi con người thực hiện những hành vi có ý thức đầu tiên. Khi em bé bắt đầu biết nhận thức về những phạm trù đạo đức sơ đẳng nhất là lúc hành vi của nó được xem xét, đánh giá dưới góc độ đạo đức, theo phương châm “tre non dễ uốn” (trúc nộn...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo "Quá trình phát triển của khái niệm quyền sở hữu "

nghiªn cøu - trao ®æi TS. Bïi §¨ng HiÕu * K hái ni m quy n s h u là khái ni m c t lõi, cơ b n nh t c a lu t dân s . N u ta hình dung lu t dân s như m t ngôi nhà thì theo ý chí c a mình (nghĩa ch quan). Dư i góc này, quy n s h u ư c coi là m t trong nh ng quy n năng cơ b n nh t mà m t ch nh tài s n và quy n s h u ư c coi là ch th có th có ư c i v i tài s n (bên tr c t c a ngôi nhà ó. Trong các tài li u c nh các quy n khác i v i tài s n như pháp lí hi n nay, khái ni m quy n s h u quy n s d ng h n ch b t ng s n li n k , ư c c p theo ba góc khác nhau. quy n d ng ích cá nhân...). Các phân tích sau Th nh t, quy n s h u ư c ti p c n ây c a bài vi t ch c p khái ni m quy n dư i góc là quan h pháp lu t - quan h s h u theo khía c nh th ba này. pháp lu t dân s v s h u. N u xu t ph t t Khái ni m quy n s h u ư c hình thành góc này thì quy n s h u ư c phân tích r t s m. Chưa có tài li u nào có th kh ng v i y các b ph n c u thành c a b t c nh ư c chính xác th i i m hình thành quan h pháp lu t nói chung như ch th , khái ni m quy n s h u. Chúng ta ch có th khách th , i tư ng, n i dung, căn c xác kh ng nh r ng m t s khái ni m khác c a l p, căn c ch m d t, ... lu t dân s phát sinh mu n hơn và th m chí Th hai, khái ni m quy n s h u có th còn ư c coi như m t h lu n c a quy n s ư c ti p c n dư i góc là t p h p các quy h u (như khái ni m th a k , s h u trí tu , ...). nh pháp lu t v s h u (nghĩa khách quan). Hơn n a, khái ni m quy n s h u tr i qua Dư i góc này thì vi c ti p c n v i v n nhi u giai o n ti n hoá khác nhau, m i giai quy n s h u s ư c th c hi n thông qua o n mang nh ng nét c trưng riêng. vi c h th ng hoá các văn b n quy ph m M c ích chính c a bài vi t này là c pháp lu t do Nhà nư c ban hành i u g ng khái quát hoá s phát tri n c a khái ch nh các quan h s h u. Các quy ph m này ni m quy n s h u t lúc hình thành ban u ch a ng trong nhi u văn b n pháp lu t cho n nay. M i giai o n có nh ng c khác nhau như Hi n pháp, B lu t dân s và i m pháp lí cơ b n khác bi t và t o nên các văn b n quy ph m pháp lu t khác. nh ng th h riêng bi t c a khái ni m quy n Th ba, khái ni m quy n s h u ư c s h u. Các th h này c a khái ni m quy n hi u dư i góc là m c x s (quy n s h u ư c phân tích không g n k t v i b t năng) mà pháp lu t cho phép ch s h u ư c th c hi n các hành vi nh t nh (như * Gi ng viên Khoa lu t dân s chi m h u, s d ng, nh o t) lên tài s n Trư ng i h c lu t Hà N i 30 T¹p chÝ luËt häc sè 5/2003
nghiªn cøu - trao ®æi kì nh ng m c th i gian nào c a l ch s phát ngư i khác (chưa áp d ng các phương th c tri n xã h i, b i l i u ó còn ph thu c ki n b o v quy n s h u như ki n òi l i tài vào l ch s l p pháp c a m i qu c gia. s n thu c s h u c a mình - actio rei Th m chí t i m t s qu c gia, khái ni m vindicatio, hay phương th c ki n òi l i tài quy n s h u khi b t u ư c áp d ng ã s n b tr m - condictio furtiva). Quan ni m mang tính k th a và có th không tr i qua ó d n n m t lo t các h qu pháp lí quan nh ng th h u tiên trong các th h s tr ng sau ây: ư c nêu dư i ây. Hơn n a, trong th c t - Theo quan ni m ó mà pháp lu t La luôn t n t i ng th i nhi u tài li u nghiên Mã giai o n c i ã quy nh cho phép c u c a nhi u lu t gia khác nhau, m i tài ch s h u không nh ng ư c l y l i tài s n li u ch u nh hư ng c a nh ng cách hi u b tr m mà còn ư c tr thù l i s xúc ph m khác nhau v quy n s h u. ó i v i k tr m như ch t tay, giam gi , Có th khái quát hoá quá trình phát tri n gi t, bán làm nô l , ph t g p nhi u l n tài s n c a khái ni m quy n s h u thông qua b n tr m,...(1) C n lưu ý r ng tr m c p th i ó th h cơ b n, th hi n b n cách hi u khác ư c coi là vi ph m tư pháp và ư c i u nhau v quy n s h u. ch nh b i h th ng lu t tư ch không ph i 1. Th h th nh t tài s n th hi n tư b i lu t công như ngày nay. cách nhân thân c a ch s h u - N u tài s n r i kh i ch s h u mà ây là giai o n sơ khai trong l ch s không có s xúc ph m n nhân thân c a phát tri n ch nh s h u. Khái ni m quy n ch s h u (ví d : Ch s h u cho ngư i s h u ban u ư c hi u khác xa r t nhi u khác mư n tài s n, sau ó ngư i mư n l i so v i cách hi u c a chúng ta ngày nay. em bán tài s n ó i) thì ch s h u không Trong giai o n sơ khai này m i ch có khái ư c quy n òi l i.(2) ni m ch s h u ch chưa có khái ni m - Cũng theo quan ni m ó mà lu t La Mã quy n s h u. Tài s n khi ó ư c hi u như th i kì c i ã quy nh: N u có nhi u k là s ti p n i tư cách cá nhân c a ch s tr m cùng ăn tr m m t tài s n thì hành vi h u. Ai xâm ph m n tài s n c a m t ngư i c a m i k tr m ư c coi là nh ng s xúc (l y m t con thú săn ư c, hoa trái thu lư m ph m riêng bi t i v i ch s h u. Khi ó ư c) là xúc ph m t i cá nhân ngư i ó. m i k tr m ph i tr cho ngư i b tr m toàn Th i La Mã c i có quan ni m: M t ngư i b tài s n ã ăn tr m (có bao nhiêu k tr m ki n k tr m không ph i vì mình có quy n cùng th c hi n vi c tr m c p thì ch s h u s h u mà vì ngư i ăn tr m ã xúc ph m ư c hư ng ng n y l n tài s n c a mình).(3) n danh d c a mình thông qua hành vi ăn Ví d : Hai k tr m cùng ăn tr m m t con tr m ó. K tr m khi ó b coi là k xúc ng a thì khi b b t m i k tr m ph i n p cho ph m (b ki n theo phương th c ki n hành vi ngư i b tr m m t con ng a. tr m c p - actio furti) ch chưa ư c coi là - Do tài s n là s ti p n i tư cách nhân ngư i chi m h u b t h p pháp tài s n c a thân c a ch s h u, do ó, khi ch s h u T¹p chÝ luËt häc sè 5/2003 31
nghiªn cøu - trao ®æi ch t thì tư cách nhân thân ch m d t, tài s n khi có cách hi u này mà ch s h u m i tr thành vô ch . M t s tài li u kh o c cho ư c b o v b ng nh ng phương th c ki n th y th i xa xưa, nhi u dân t c có t p quán: v t quy n (ví d : Ki n òi l i tài s n thu c Sau khi m t ngư i ch t i thì tài s n c a s h u c a mình). ngư i ó (ti n b c, dùng quý giá, th m Cũng trong giai o n này m i hình thành chí c nô l ) cũng ư c chôn theo. Cùng v i nên nguyên t c: “M t ngư i không th chuy n ó m t nguyên t c pháp lí ư c hình thành giao cho ngư i khác nhi u hơn nh ng gì mình dư i th i La Mã c i có n i dung như có” (ti ng La tinh: “Nemo ad alium plus juris sau: “Vi c l y i tài s n c a ngư i ch t transferre potest, quam ipse habet”). Và h không ư c coi là ăn tr m”.(4) Trong giai qu tr c ti p c a nguyên t c này là n u tài o n này, ch nh th a k chưa ư c hình s n ã ư c chuy n giao t ngư i chi m thành rõ nét, chưa có quy nh c th cho h u b t h p pháp sang cho ngư i th ba vi c d ch chuy n tài s n t ngư i ch t sang thông qua giao d ch dân s thì ch s h u cho nh ng ngư i còn s ng. v n ư c òi l i tài s n t ngư i th ba ó. 2. Th h th hai - quy n s h u v t là Ví d : M t ngư i mua ph i tài s n do tr m quy n c a ch th ư c chi ph i tuy t i c p có ư c thì ph i tr l i cho ch s h u và theo ý chí c a mình i v i v t khi ch s h u òi l i. B i l , b n thân k V i s phát tri n c a giao lưu dân s thì tr m không có quy n s h u i v i v t khái ni m quy n s h u th h th hai d n tr m ư c, do ó không th chuy n giao ư c hình thành và ư c hi u là “quy n quy n s h u sang cho ngư i mua (không th ng tr tuy t i c a m t ch th lên v t”. th chuy n giao cái mà chình mình không Quy n s h u là m t lo i v t quy n quan có), khi ó ngư i mua ph i tài s n tr m tr ng nh t th hi n s ph thu c tuy t i và c p s không th tr thành ch s h u tài vô h n c a v t i v i ch s h u. Ch s s n mua ư c. h u có m i quy n năng i v i v t. Vi c xác T i ây phát sinh v n : M t ngư i l p quy n s h u i v i v t tr l i cho câu khi mua tài s n nào ó thư ng s băn h i: V t này c a ai? khoăn không bi t ngư i bán cho mình có i v i v t c th thì không th có b t kì ích th c là ch s h u tài s n không. N u ch th nào có nhi u quy n năng hơn chính ngư i bán mà không ph i ch s h u tài ch s h u v t ó. M i hành vi tác ng lên s n thì n m t lúc nào ó sau khi mua ch v t hoàn toàn ph thu c vào ý chí c a chính s h u bi t s òi l i, bên mua khi ó b ch s h u ó. Các c i m cơ b n c a bu c ph i tr l i cho ch s h u tài s n quy n s h u ư c khái quát hoá là: 1) Tính mình ã mua. Nh m kh c ph c t n g c v n ch t tuy t i; 2) Tính c nh t; 3) M i x này mà pháp lu t các nư c m i b t u s ; 4) Theo ý chí c a ch s h u; 5) Vô th i hình thành cơ ch ăng kí tài s n. Phương h n; 6) Vi c th c hi n quy n s h u không th c ăng kí tài s n ban u ư c áp d ng d n t i ch m d t quy n s h u ó. Cũng t i v i b t ng s n, sau ó áp d ng d n 32 T¹p chÝ luËt häc sè 5/2003
nghiªn cøu - trao ®æi cho các lo i tài s n khác là ng s n. chi m h u b t h p pháp. Cách làm ã cho phép ch s h u có m i i u 544 B lu t dân s C ng hoà Pháp quy n năng i v i tài s n, do ó th h quy nh ch s h u tài s n có hai quy n th hai ta không th y có s li t kê các quy n năng là “hư ng th và nh o t v t m t năng cơ b n c a ch s h u. cách tuy t i, mi n là không s d ng tài 3. Th h th ba - quy n s h u v t s n vào nh ng vi c mà pháp lu t c m”. ư c hi u thông qua vi c li t kê c th các Theo quy nh t i i u 903 B lu t dân s quy n năng c u thành c a ch s h u i Liên bang c thì ch s h u v t có hai v i v t c a mình quy n năng “ nh o t v t theo ý chí c a Trên th c t , trong xã h i công dân, m i mình và ư c b o v kh i m i s tác ng hành vi c a m i thành viên, trong ó k c c a ngư i khác lên v t”. hành vi i v i tài s n c a chính mình cũng Pháp lu t các nư c thu c h th ng pháp ch gi i h n trong ph m vi cho phép sao cho lu t Anh - Mĩ thì l i li t kê c th hơn các không làm nh hư ng n quy n và l i ích quy n năng c a ch s h u v t (th m chí có h p pháp c a các ch th khác cũng như l i th có n 10 - 12 quy n năng). i m c ích c a toàn xã h i, c a c ng ng nói chung. bi t ch các quy n năng này l i có th Chính vì lí do ó, quy n năng c a ch ư c hình thành theo các nhóm không gi ng s h u m i luôn b h n ch trong gi i h n nhau t i nhi u ch th khác nhau. lu t nh. Quy n năng vô h n c a ch s Trong tài li u nghiên c u c a các lu t h u i v i v t “c a mình” ch ư c th gia trên th gi i cũng có th hi n r t nhi u hi n v i ý nghĩa l n hơn so v i b t kì m t quan i m khác nhau xung quanh v n li t ch th nào khác ch không bao gi có th kê các quy n năng c a ch s h u v t. Lu t nhi u hơn nh ng gì pháp lu t quy nh. gia Italia Pugliatti cho r ng quy n s h u Nói cách khác, quy n s h u khi ó ư c bao g m hai quy n năng cơ b n là quy n s hi u là t p h p m t s quy n năng c th d ng và quy n nh o t.(5) Lu t gia ngư i c a ch s h u mà pháp lu t quy nh. B t c Haas T bên c nh ba quy n năng chi m u hình thành khái ni m quy n s h u th h u, s d ng, nh o t l i mu n b sung h th ba - li t kê c th các quy n năng thêm quy n năng th tư là quy n qu n lí.(6) c u thành c a quy n s h u v t. Cách hi u M t s lu t gia mu n ưa ra hàng lo t này ư c s d ng r ng rãi trong pháp lu t các quy n năng c th mà ch s h u có th nhi u qu c gia nh ng th k v a qua. có ư c ghép chúng vào v i nhau. Ví d : Dư i th i c ng hoà La Mã thì quy n s Lu t gia Honore A nêu ra danh m c mư i h u ư c hi u bao g m năm quy n năng m t các quy n năng và y u t khác nhau c a là: 1) Quy n chi m h u; 2) Quy n s quy n s h u: d ng; 3) Quy n hư ng d ng l i ích t vi c “1) Quy n chi m h u (hi u theo nghĩa s d ng v t; 4) Quy n nh o t s ph n h p như n m gi cơ h c); v t; 5) Quy n ki n òi l i v t t ngư i 2) Quy n s d ng (tr c ti p tác ng T¹p chÝ luËt häc sè 5/2003 33
nghiªn cøu - trao ®æi khai thác công d ng h u ích c a v t); ư c b ng ti n và các quy n tài s n) và ư c 3) Quy n qu n lí (quy t nh vi c cho ai hi u thông qua ba quy n năng c u thành là s d ng và s d ng như th nào); chi m h u, s d ng, nh o t. Kho n 1 4) Quy n thu l i t c (thu nh n các l i ích i u 209 B lu t dân s Liên bang Nga quy v t ch t t hai quy n trên); nh: “Ch s h u có quy n chi m h u, s 5) Quy n tiêu hu , tiêu dùng, thay i d ng và nh o t tài s n c a mình”.(9) v t theo ý mu n c a mình; Khái ni m quy n s h u trong pháp lu t 6) Quy n b o qu n gi gìn, không cho dân s Vi t Nam hi n nay thu c th h th tư. ngư i khác tư c o t; i u 173 B lu t dân s quy nh: “Quy n s 7) Quy n chuy n giao v t; h u bao g m quy n chi m h u, quy n s 8) Tính ch t vô th i h n; d ng và quy n nh o t tài s n c a ch s 9) Không ư c s d ng v t v i m c ích h u theo quy nh c a pháp lu t”. gây h i cho ngư i khác; Trong BLDS có ch a các quy nh v 10) Có th mang i b o m tr n , b x quy n s h u các tài s n vô hình (quy n s lí cho vi c tr n ; h u i v i quy n tài s n). Ví d : T i i u 11) Quy n khôi ph c l i các quy n năng 422 BLDS v i tư ng c a h p ng mua bán có quy nh: “3- Trong trư ng h p i nêu trên khi chúng b xâm ph m”.(7) tư ng c a h p ng mua bán là quy n tài M t s lu t gia khác (như lu t gia Mĩ s n, thì ph i có gi y t ho c các b ng ch ng Becker) hư ng ng theo quan i m này và khác ch ng minh quy n ó thu c s h u c a còn b sung trong m i ng c nh khác nhau bên bán”. thì n i dung quy n s h u có th khác nhau, Ho c như i u 442 BLDS v h p ng ch c n trong ó có ít nh t m t trong 5 quy n mua bán quy n tài s n có quy nh: “1- năng u tiên là ư c. Theo ó, quan i m Trong trư ng h p mua bán quy n tài s n, thì này cho phép t n t i nhi u lo i quy n s h u bên bán ph i chuy n gi y t và làm th t c cùng t n t i song song i v i m t v t.(8) chuy n giao quy n s h u cho bên mua, còn 4. Th h th tư - m r ng hơn khái bên mua ph i tr ti n cho bên bán. ni m quy n s h u v t (thu c th h th 3. Th i i m chuy n giao quy n s h u ba) sang li t kê các quy n năng c th c a i v i quy n tài s n là th i i m bên mua ch s h u tài s n nói chung (bao g m nh n ư c gi y t xác nh n v quy n s h u v t, ti n và các tài s n vô hình) i v i quy n v tài s n ó ho c t th i i m Khái ni m quy n s h u c a lu t dân s ăng kí vi c chuy n giao quy n s h u, n u Vi t Nam cũng như c a Liên bang Nga và pháp lu t có quy nh”. c a m t s nư c ông Âu khác ang vào Khái ni m quy n s h u th h th tư th h th tư này. Theo ó quy n s h u v t ang ư c coi là hoàn thi n và thông d ng ư c m r ng thành quy n s h u tài s n nh t trong giai o n hi n nay. Tuy nhiên, nói chung (cho c v t, ti n, gi y t tr giá ngay t bây gi cách hi u ó cũng ang ti m 34 T¹p chÝ luËt häc sè 5/2003
nghiªn cøu - trao ®æi n nhi u v n b t c p chưa gi i quy t quy n năng ó. i u 180 BLDS quy nh: ư c. Các v n này là h qu t t y u c a “Ngư i không ph i là ch s h u cũng có vi c áp d ng ng th i cơ ch ba quy n năng quy n chi m h u, s d ng, nh o t tài s n cho nhi u lo i tài s n khác nhau (v t, ti n, không thu c quy n s h u c a mình theo gi y t tr giá ư c b ng ti n, quy n tài s n). tho thu n v i ch s h u tài s n ó ho c V n th nh t liên quan n hai lo i theo quy nh c a pháp lu t”. Ví d : Pháp tài s n là ti n, gi y t tr giá ư c b ng ti n. lu t quy nh h u như cho phép các doanh Hai lo i tài s n này có i m c bi t là nghi p nhà nư c có c ba quy n năng chi m chúng ch có ch c năng trao i, ch không h u, s d ng và nh o t tài s n thu c s th khai thác công d ng h u ích t chính h u toàn dân ư c giao cho doanh nghi p ó ng ti n hay t chính t gi y ti n, t gi y tr qu n lí. Ngư c l i, có nh ng trư ng h p m t giá ư c b ng ti n. Hai lo i tài s n này ch ngư i là ch s h u tài s n nhưng l i không mang l i l i ích cho ch s h u khi nó ư c ư c th c hi n c ba quy n năng chi m h u, ch s h u chuy n giao sang cho ch th s d ng, nh o t tài s n c a mình. Ví d : khác kèm theo ó chuy n giao luôn quy n s Trư ng h p tài s n ang trong th i gian c m h u (t c th c hi n quy n nh o t ch c ư c giao cho bên nh n c m c b o không ph i là quy n s d ng). ó cũng là s m th c hi n nghĩa v . khác bi t cơ b n gi a chúng i v i v t. T (Xem ti p trang 66) ó nh n th y quy n s d ng khó có th ư c coi là quy n năng c a ch s h u ti n, gi y t (1).Xem: - Các i u 6 - 11 Lu t Hammurabi c a tr giá ư c b ng ti n. Vương qu c Babilon vào nh ng năm 1792 - 1750 V n th hai liên quan n quy n s trư c Công nguyên. - Các i u 12 - 18 B ng VIII Lu t 12 B ng h u i v i quy n tài s n. Quy n tài s n (Duedecim Tabulae) c a Nhà nư c La Mã ban hành ư c coi là tài s n vô hình, không n m gi năm 449 trư c Công nguyên. ư c. V y ch s h u s th c hi n quy n (2), (3).Xem: Gai. III, 197, 2002. chi m h u như th nào i v i lo i tài s n vô (4). Digesta. 47,19,2.1; Codex.9,32; Gai. III, 201. (5). Pugliatti S. Il trransferimento dell situazioni hình ó. Vi c chi m h u tài s n vô hình là soggettive. Milano, 1964. không th th c hi n ư c. Ch s h u ch có (6). Haas T. Ist “Nutzungseigentum” nosh Eigentum? th chi m h u ư c m t s gi y t minh Inaug. Diss. Marburg.1976. S. 146. (7). Honore A.M. Ownership // Oxford Essays in ch ng cho quy n tài s n c a mình mà thôi. Jurisprudence. Oxford, 1961, P. 107 - 147. V n ti p theo ư c t ra khi nghiên (8). Becker L. Property Rignts. Philosophical c u quy n s h u tài s n thông qua ba quy n Foundations. L., 1977, P. 20 - 21. năng là trong nhi u trư ng h p m t ngư i (9). BLDS Liên bang Nga, Ph n th nh t ư c thông không ph i là ch s h u nhưng l i có c ba qua ngày 21/10/1994, có hi u l c t ngày 1/1/1995. T¹p chÝ luËt häc sè 5/2003 35

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học

207 tài liệu

1470 lượt tải

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.