Báo cáo Tổng quan thực trạng kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số

ỦY BAN DÂN TỘC<br /> <br /> TỔNG QUAN THỰC TRẠNG KINH TẾ -XÃ HỘI<br /> CỦA 53 DÂN TỘC THIỂU SỐ<br /> DỰA TRÊN KẾT QUẢ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU ĐIỀU TRA THỰC TRẠNG<br /> KINH TẾ-XÃ HỘI CỦA 53 DÂN TỘC THIỂU SỐ NĂM 2015<br /> (LƯU HÀNH NỘI BỘ)<br /> Tiểu Dự án Hỗ trợ Giảm nghèo PRPP - Ủy ban Dân tộc do UNDP và Irish Aid tài trợ<br /> hỗ trợ thực hiện nghiên cứu<br /> <br /> HÀ NỘI, THÁNG 5 – 2017<br /> <br /> 1<br /> <br /> CÁC TÁC GIẢ: TS. Phùng Đức Tùng<br /> TS. Nguyễn Việt Cường<br /> TS. Nguyễn Cao Thịnh<br /> ThS. Nguyễn Thị Nhung<br /> ThS. Tạ Thị Khánh Vân<br /> <br /> Báo cáo Tổng quan thực trạng kinh tế-xã hội của 53 dân tộc thiểu số dựa trên kết quả phân tích<br /> số liệu điều tra về thực trạng kinh tế-xã hội của 53 dân tộc thiểu số năm 2015 do nhóm chuyên<br /> gia và các nghiên cứu viên Viện Nghiên cứu Phát triển Mekong (MDRI) thực hiện trong khuôn<br /> khổ hỗ trợ kỹ thuật của UNDP và Irish Aid đối với Ủy ban Dân tộc (thông qua Tiểu Dự án Hỗ<br /> trợ giảm nghèo PRPP). Mọi quan điểm thể hiện trong Báo cáo là của các tác giả, các chuyên gia<br /> nghiên cứu, không đại diện cho quan điểm của Ủy ban Dân tộc, UNDP và Irish Aid.<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT<br /> DANH MỤC BẢNG BIỂU<br /> DANH MỤC HÌNH<br /> I. TỔNG QUAN CHUNG<br /> 1.1. Bối cảnh và mục đích nghiên cứu<br /> 1.2. Nguồn số liệu<br /> 1.3. Phương pháp phân tích<br /> 1.3.1. Phân tích thực trạng Kinh tế Xã hội của 53 nhóm DTTS<br /> 1.3.2. Phân tích hồi quy<br /> <br /> II. HIỆN TRẠNG VỀ ĐIỀU KIỆN SỐNG VÀ SINH KẾ CỦA CÁC NHÓM DTTS<br /> 2.1. Đặc điểm nhân khẩu học<br /> 2.1.1. Dân số và địa lý dân cư <br /> 2.1.2. Tuổi thọ<br /> 2.1.3. Tỷ lệ sinh và tỷ lệ tử vong<br /> 2.1.4 Kết hôn sớm và hôn nhân cận huyết thống<br /> <br /> 2.2. Y tế và chăm sóc sức khỏe<br /> 2.2.1 Bảo hiểm Y tế<br /> 2.2.2. Chăm sóc sức khỏe sinh sản<br /> 2.2.3. HIV/AIDS và sử dụng ma túy<br /> <br /> 2.3. Giáo dục - Đào tạo<br /> 2.4. Bình đẳng giới<br /> 2.5. Điều kiện sống<br /> 2.6. Tiếp cận cơ sở hạ tầng, đất đai, thông tin<br /> 2.6.1. Tiếp cận cơ sở hạ tầng<br /> 2.6.2. Đất ở và Đất sản xuất<br /> 2.6.3. Tiếp cận thông tin<br /> <br /> 2.7. Tình trạng nghèo, cận nghèo<br /> 2.7.1 Thu nhập<br /> 2.7.2. Tài sản<br /> 2.7.3. Nghèo và Cận nghèo<br /> 2.7.4. Nghèo đa chiều<br /> <br /> 2.8. Duy trì văn hóa truyền thống<br /> Kết luận<br /> <br /> III. MỘT SỐ GỢI Ý CHÍNH SÁCH<br /> 3.1. Các vấn đề chính sách<br /> <br /> 3.1.1. Trong tiếp cận và xây dựng chính sách <br /> 3.1.2. Trong tổ chức thực hiện chính sách<br /> 3.1.3. Trong sơ kết, tổng kết, kiểm tra, đánh giá chính sách<br /> 4<br /> <br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 14<br /> 15<br /> 16<br /> 16<br /> 16<br /> 16<br /> 19<br /> 21<br /> 21<br /> 21<br /> 22<br /> 26<br /> 28<br /> 28<br /> 30<br /> 33<br /> 35<br /> 38<br /> 41<br /> 43<br /> 43<br /> 43<br /> 47<br /> 51<br /> 51<br /> 51<br /> 51<br /> 54<br /> 58<br /> 60<br /> 65<br /> 67<br /> 67<br /> 69<br /> 70<br /> <br /> 3.2. Một số gợi ý chính sách<br /> 3.2.1. Luật hóa vấn đề liên quan đến chính sách dân tộc trong hệ thống pháp<br /> luật quốc gia làm cơ sở thể chế hóa thành hệ thống chính sách<br /> 3.2.2. Đổi mới các tiếp cận và xây dựng chính sách cho vùng và DTTS đảm<br /> bảo yêu cầu khoa học và hiệu quả<br /> 3.2.3. Trong tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá chính sách<br /> <br /> IV. CHUYÊN ĐỀ PHÂN TÍCH<br /> <br /> 4.1. Báo cáo 1: “Phân tích khả năng hoàn thành các mục tiêu về giáo dục<br /> theo Quyết định số 1557/QĐ-TTg”<br /> 4.1.1 Tình trạng biết đọc, biết viết tiếng phổ thông của người DTTS<br /> 4.1.2. Mù chữ ở nữ giới người DTTS<br /> 4.1.3 Phổ cập giáo dục tiểu học<br /> 4.1.4 Một số khuyến nghị<br /> <br /> 4.2. Báo cáo 2: “Vấn đề Tử vong ở Trẻ em Dân tộc Thiểu số”<br /> 4.2.1 Nguyên nhân dẫn đến tử vong cao ở trẻ DTTS<br /> 4.2.2.Phân tích tương quan<br /> 4.2.3. Phân tích hồi quy<br /> 4.2.4. Các khuyến nghị chính sách<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> PHỤ LỤC BẢNG<br /> <br /> 70<br /> 70<br /> 71<br /> 71<br /> 73<br /> 75<br /> 75<br /> 77<br /> 80<br /> 81<br /> 84<br /> 84<br /> 85<br /> 88<br /> 89<br /> 92<br /> 93<br /> <br /> 5<br /> <br /> DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT<br /> <br /> 6<br /> <br /> DANH MỤC BẢNG BIỂU<br /> <br /> DTTS<br /> <br /> Dân tộc thiểu số<br /> <br /> Bảng 1: Ngũ phân vị về tỷ lệ mù chữ của các DTTS (%)..................................................................... 38<br /> <br /> KT-XH<br /> <br /> Kinh tế-xã hội<br /> <br /> Bảng 2: Chỉ số đo lường Nghèo đa chiều............................................................................................... 54<br /> <br /> UBDT<br /> <br /> Ủy ban Dân tộc<br /> <br /> Bảng 3: Tỷ lệ hộ gia đình thiếu hụt các chỉ số trong đo lường Nghèo đa chiều (%)............................. 55<br /> <br /> LĐ-TB-XH<br /> <br /> Lao động, Thương binh và Xã hội<br /> <br /> Bảng 4: Xếp hạng thực trạng KT-XH các DTTS theo 10 chỉ tiêu quan trọng....................................... 62<br /> <br /> MDG<br /> <br /> Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ<br /> <br /> Bảng 5: Các dân tộc khó đạt được mục tiêu về tỷ lệ biết chữ từ 15 tuổi trở lên theo Quyết định 1557/<br /> 76<br /> QĐ-TTg...................................................................................................................................................<br /> <br /> SDG<br /> <br /> Mục tiêu Phát triển Bền vững<br /> <br /> Bảng 6: Tỷ lệ biết chữ phổ thông của nữ giới người dân tộc thiểu số từ 15 tuổi trở lên....................... 78<br /> <br /> THCS<br /> <br /> Trung học Cơ sở<br /> <br /> THPT<br /> <br /> Trung học Phổ thông<br /> <br /> Bảng 7: Các dân tộc khó đạt được mục tiêu về tỷ lệ biết chữ của nữ giới người DTTS theo Quyết<br /> 79<br /> định 1557/QĐ-TTg..................................................................................................................................<br /> <br /> HVS<br /> <br /> Hợp vệ sinh<br /> <br /> TFR<br /> <br /> Tổng tỷ suất sinh<br /> <br /> Bảng 8: Tỷ lệ nhập học đúng tuổi bậc tiểu học của học sinh dân tộc thiểu số...................................... 80<br /> Bảng 9: Hồi quy tỷ suất chết trẻ em theo các yếu tố kinh tế-xã hội và văn hóa (‰)............................ 88<br /> <br /> 7<br /> <br /> DANH MỤC HÌNH<br /> Hình 1: Tuổi thọ bình quân tính từ lúc sinh của các DTTS............................................................. 22<br /> <br /> Hình 28: Tỷ lệ hộ có Tivi (%).......................................................................................................... 48<br /> <br /> Hình 2: Tỷ suất chết thô (‰)........................................................................................................... 24<br /> <br /> Hình 29: Tỷ lệ hộ có máy vi tính (%)............................................................................................<br /> <br /> Hình 3: Tỷ suất tử vong ở trẻ dưới 1 tuổi (‰)................................................................................<br /> <br /> 25<br /> <br /> Hình 30: Tỷ lệ hộ có kết nối Internet(%)......................................................................................... 49<br /> <br /> Hình 4: Tỷ suất tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi (‰)................................................................................<br /> <br /> 25<br /> <br /> Hình 31: Tỷ lệ hộ có điện thoại.......................................................................................................<br /> <br /> 50<br /> <br /> Hình 5: Tỷ lệ hôn nhân cận huyết theo dân tộc (‰).......................................................................<br /> <br /> 27<br /> <br /> Hình 32: Tỷ lệ xã có loa truyền thanh (%)......................................................................................<br /> <br /> 50<br /> <br /> Hình 6: Tỷ lệ tảo hôn theo dân tộc (%)...........................................................................................<br /> <br /> 27<br /> <br /> Hình 33: Thu nhập bình quân đầu người/tháng 1000 đồng............................................................. 52<br /> <br /> Hình 7: Tỷ lệ sử dụng bảo hiểm y tế (%)........................................................................................<br /> <br /> 29<br /> <br /> Hình 34: Chỉ số tài sản hộ gia đình (%)..........................................................................................<br /> <br /> 52<br /> <br /> Hình 8: Khoảng cách từ nhà đến cơ sở y tế theo dân tộc (km).......................................................<br /> <br /> 29<br /> <br /> Hình 35: Tỷ lệ hộ nghèo (%)...........................................................................................................<br /> <br /> 53<br /> <br /> Hình 9: Tỷ lệ phụ nữ được khám thai ít nhất một lần tại các cơ sở y tế (%)................................... 31<br /> <br /> Hình 36: Tỷ lệ hộ cận nghèo (%)....................................................................................................<br /> <br /> 53<br /> <br /> Hình 10: Tỷ lệ phụ nữ đến các cơ sở y tế sinh con (%)................................................................... 31<br /> <br /> Hình 37: Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều..................................................................................................... 57<br /> <br /> Hình 11:Tỷ lệ phụ nữ không sử dụng các biện pháp tránh thai (%)................................................ 32<br /> <br /> Hình 38: Tỷ lệ người DTTS biết tiếng dân tộc mình (%)................................................................ 59<br /> <br /> Hình 12: Tỷ lệ xã có người DTTS nhiễm HIV (%)......................................................................... 34<br /> <br /> Hình 39: Chỉ số duy trì văn hóa truyền thống (Điệu múa, bài hát, nhạc cụ) (%)............................ 59<br /> <br /> Hình 13: Tỷ lệ người DTTS nhiễm HIV(%)...................................................................................<br /> <br /> 34<br /> <br /> Hình 40: Tỷ suất tử vong trẻ em dưới năm tuổi (‰) và mức sống.................................................<br /> <br /> Hình 14: Tỷ lệ học sinh trong độ tuổi đi học đi học đúng cấp........................................................<br /> <br /> 36<br /> <br /> Hình 41: Tỷ suất tử vong trẻ em dưới năm tuổi (‰) và khoảng cách đến cơ sở y tế...................... 86<br /> <br /> Hình 15: Tỷ lệ học sinh trong độ tuổi đi học đi học đúng cấp tiểu học.......................................... 36<br /> <br /> Hình 42: Tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi, tuổi kết hôn và tỷ lệ phụ nữ sinh con ở cơ sở y tế......... 87<br /> <br /> Hình 16: Tỷ lệ người biết đọc biết viết chữ phổ thông (%)............................................................. 37<br /> <br /> Hình 43: Tỷ suất tử vong trẻ em dưới năm tuổi (‰) và vệ sinh.....................................................<br /> <br /> 87<br /> <br /> Hình 17: Tỷ lệ người trưởng thành có việc làm đã qua đào tạo (%)...............................................<br /> <br /> Hình 44: Tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi và tỷ lệ hộ dùng nhà tiêu HVS.......................................<br /> <br /> 88<br /> <br /> 37<br /> <br /> 49<br /> <br /> 86<br /> <br /> Hình 18:Tỷ lệ biết đọc biết viết theo dân tộc và giới tính của người 15 tuổi trở lên....................... 39<br /> Hình 19: Tỷ lệ lao động có việc làm theo giới tính (%)..................................................................<br /> <br /> 40<br /> <br /> Hình 20: Tỷ lệ lao động qua đào tạo theo giới tính (%).................................................................<br /> <br /> 40<br /> <br /> Hình 21: Tỷ lệ hộ DTTS sử dụng hố xí hợp vệ sinh (%)................................................................<br /> <br /> 42<br /> <br /> Hình 22: Tỷ lệ hộ DTTS sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh (%).....................................................<br /> <br /> 42<br /> <br /> Hình 23: Khoảng cách từ nhà đến chợ và trường THPT.................................................................<br /> <br /> 44<br /> <br /> Hình 24: Tỷ lệ hộ DTTS sử dụng điện lưới..................................................................................... 45<br /> Hình 25: Tỷ lệ hộ DTTS thiếu đất sản xuất..................................................................................... 46<br /> Hình 26: Tỷ lệ hộ DTTS thiếu đất ở (%)......................................................................................... 46<br /> Hình 27: Tỷ lệ hộ có đài/radio/cát-sét (%)......................................................................................<br /> 8<br /> <br /> 48<br /> 9<br /> <br />