intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bệnh thấp khớp: Phần 2 - GS.TS. Trần Ngọc Ân

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:206

Thêm vào BST
Báo xấu
130
lượt xem 35
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh thấp khớp là bệnh gây ảnh hưởng đến các khớp xương, bệnh này gây đau, sưng và cứng khớp. Bệnh này thường xảy ra ở nhiều khớp và có thể ảnh hưởng đến bất kỳ khớp nào trong cơ thể. Những người mắc bệnh này có thể cảm thấy ốm yếu, mệt mỏi và thỉnh thoảng bị sốt. Cuốn "Bệnh thấp khớp" gồm hai phần, dưới đây là phần 2 của sách, trình bày tổng quan về bệnh khớp. Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bệnh thấp khớp: Phần 2 - GS.TS. Trần Ngọc Ân

  1. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 52 PH N HAI B NH KH P CHƯƠNG 1 Đ I CƯƠNG CÁC PHƯƠNG PHÁP THĂM KHÁM TRONG B NH KH P Cũng gi ng như thăm khám các b ph n khác, khám m t b nh nhân v kh p g m h i b nh, khám th c th , ch p X quang và xét nghi m. I- THĂM KHÁM LÂM SÀNG A/ Khai thác các d u hi u cơ năng: 1- Đau kh p: Là tri u ch ng ch y u khi n b nh nhân đi khám b nh, có 2 đi m c n lưu ý: - Phân bi t v i đau ph n không ph i kh p như cơ, xương, th n kinh, thư ng b nh nhân hay ph n nh nh m là đau kh p. - Phân bi t v i đau m i mình m y: đau không có v trí xác đ nh mà lan t a c b máy v n đ ng (cơ xương kh p), hay g p trong các b nh toàn thân (c m cúm, s t rét …). C n khai thác các y u t : v trí kh p b đau, tính ch t, m c đ , hư ng lan và s di n bi n. Ngư i ta chia đau kh p thành 2 lo i: a- Đau do viêm (nhi m khu n, d ng, mi n d ch …): thư ng đau liên t c, tăng nhi u v đêm, ngh ngơi b t ít. b- Đau không do viêm (hay đau ki u cơ gi i: thoái hóa, d d ng …): đau tăng khi v n đ ng nhi u, gi m khi ngh ngơi, gi m v đêm. 2- Các r i lo n v n đ ng: a- D u hi u “phá g kh p”: b nh nhân th y h n ch v n đ ng khi kh i đ ng, ph i làm m t s đ ng tác hi n tư ng h n ch này m i h t, kh p như là b két g ph i lay chuy n vài l n m i ho t đ ng đư c. D u hi u này hay g p trong b nh hư kh p, hư c t s ng (thoái hóa). b- D u hi u c ng kh p vào bu i sáng: lúc m i ng d y vào bu i sáng, b nh nhân c m th y kh p xương c ng đ , khó v n đ ng, ph i sau m t th i gian t 1 đ n vài gi m i th y kh p m m, c đ ng d dàng, d u hi u này thư ng bi u hi n rõ các kh p hai bàn tay, kh p g i. C ng kh p bu i sáng là d u hi u đ c trưng c a b nh viêm kh p d ng th p.
  2. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 53 c- H n ch các đ ng tác: tùy theo v trí kh p, tùy theo m c đ n ng nh c a b nh mà kh p có h n ch v n đ ng ít hay nhi u, liên t c hay t ng lúc, đư c th hi n b ng các h n ch đi l i, đ ng, ng i, ng i x m, c m n m, giơ tay … H n ch v n đ ng do nhi u nguyên nhân khác nhau như t n thương kh p, cơ, xương, th n kinh c n phân bi t trong ch n đoán, h n ch v n đ ng có th h i ph c ho c không h i ph c. 3- Khai thác các bi u hi n b nh lý trong ti n s : - Ti n s cá nhân: chú ý các ch n thương, ngh nghi p, các b nh nhi m khu n, nhi m đ c, các thói quen, các b nh kh p … - Ti n s gia đình: khá nhi u b nh kh p có y u t gia đình như viêm c t s ng dính kh p, hư kh p nguyên phát, b nh gút … B/ Tri u ch ng th c th - Khi thăm khám ph i k t h p gi a quan sát, s n n và làm các đ ng tác, do đó nh t thi t ph i đư c c i b qu n áo, khám các tư th đ ng, n m, khám th t t trên xu ng, đ i chi u so sánh hai bên, không quên khám các kh p ít đư c chú ý như kh p hàm, c đòn, cùng ch u, kh p v … - Thăm khám theo trình t quan sát màu da bên ngoài, nh ng thay đ i hình thái c a kh p, các bi n d ng, các tư th b t thư ng, s n n tìm nh ng thay đ i c a t ch c ph n m m quanh kh p, đ u xương, khe kh p, các đi m đau, d u hi u phù n , d u hi u viêm, d u hi u có nư c trong kh p … có th dùng thư c đo chu vi kh p đ so sánh v i bên lành. - Li t kê các kh p c n thăm khám, n u có th s d ng các sơ đ v trí các kh p: c t s ng c , lưng, th t lưng, cùng c t, cùng ch u. Chi trên v i các kh p c đòn, vai, khu u, c tay, bàn ngón tay, ngón tay g n, ngón tay xa. Chi dư i v i các kh p háng, g i, c chân, bàn ngón chân. Các kh p khác như kh p hàm, kh p v , sư n c, sư n c t s ng. - Dư i đây là nh ng t n thương th c th thư ng g p: 1- Sưng kh p: là d u hi u hay g p nh t, kh p sưng có th d th y khi kh p nông: ngón tay, c tay, g i, c chân, khó phát hi n khi kh p sâu như kh p háng, vai … Mu n xác đ nh c th hi n tư ng sưng kh p ngư i ta dùng thư c dây đo chu vi và so sánh v i bên lành. Các đ c đi m c a sưng kh p c n khai thác:
  3. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 54 a/ V trí và s lư ng: sưng m t hay nhi u kh p, ngư i ta phân ra 3 lo i: m t kh p, vài kh p (
  4. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 55 - Khi thăm khám c n phân bi t 2 lo i đ ng tác: v n đ ng ch đ ng (do b nh nhân t làm) và v n đ ng th đ ng (do th y thu c tác đ ng). Thư ng thì v n đ ng ch đ ng và th đ ng cùng h n ch như nhau (do dính kh p hay t n thương đã lâu), nhưng có khi ch đ ng h n ch mà v n đ ng th đ ng v n ti n hành đư c. - Đ i v i t ng kh p, ph i ti n hành làm t t c các đ ng tác và so sánh v i bên lành, ho c so sánh v i ngư i bình thư ng. Có 3 đ ng tác cơ b n cho đa s các kh p là: g p du i, nghiêng hai bên (khép gi ng) và quay (sang 2 bên), m t s kh p có th đơn gi n hơn (kh p g i) hay ph c t p hơn (kh p vai). - Đ c th hóa m c h n ch v n đ ng ngư i ta s d ng các thư c đo góc và đánh giá góc v n đ ng, so sánh v i ngư i bình thư ng. M t vài s li u bình thư ng: + Kh p c tay: g p 90o, du i 80o, gi ng 20o, khép 30o. + Kh p háng: g p 130o, du i c 35o, quay 30o, khép 30o, gi ng 60o … - Dính kh p: đư c bi u hi n b ng h n ch v n đ ng nhi u, c ch đ ng và th đ ng, mu n xác đ nh tình tr ng dính kh p c n ch p phim X quang. 4- Các d u hi u th c th khác: a- Tràn d ch kh p: Thư ng ch th y kh p g i, đư c th hi n b ng các d u hi u b p b nh xương bánh chè, các kh p khác khi tràn d ch khó th y hơn như kh p vai, kh p háng, c chân. Nhi u khi ph i ch c dò m i xác đ nh đư c hi n tư ng tràn d ch. b- D u hi u l ng l o kh p: các kh p l ng l o th hi n b ng các đ ng tác vư t quá m c bình thư ng, nh t là nh ng v n đ ng th đ ng, l ng l o kh p thư ng là h u qu c a các t n thương giãn, đ t các dây ch ng, gân, bao kh p … thư ng g p trong b nh kh p do m t c m giác sâu (b nh Tabès, b nh xơ c t bên teo cơ), b nh lo n s n s n xương Morquio, di ch ng c a m t s trư ng h p viêm kh p d ng th p … nhưng cũng có th là tình tr ng sinh lý. c- D u hi u l c r c, l o s o kh p: b nh nhân có th t c m th y khi v n đ ng ho c do th y thu c phát hi n khi thăm khám, có th g p trong các tình tr ng hư kh p (do m t s n c a kh p b thoái hóa, do các m nh s n rơi vào kh p), nói chung ít giá tr trong ch n đoán. d- Nh ng thay đ i ngoài da và ph n m m quanh kh p: nhi u khi có giá tr giúp cho ch n đoán:
  5. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 56 - S o và l rò ch y m , d ch: g p trong lao kh p, viêm kh p m , gút mãn tính. - Kh i abcès l nh c nh c t s ng, kh i u kén nư c vùng khoeo chân. - Các h t, u, c c đ c hi u quanh kh p: h t Meyne trong th p kh p c p, h t dư i da c a b nh viêm kh p d ng th p, h t Tophi trong b nh gút mãn tính. - Hi n tư ng teo cơ: nh ng b nh kh p có di n bi n kéo dài (nhi u tu n) đ u gây nên tình tr ng teo cơ, teo cơ đây là do v n đ ng ít ho c b t đ ng, do đó có th h i ph c hoàn toàn. Teo cơ ng v i các kh p t n thương, ví d teo cơ mông và đùi khi t n thương kh p háng, teo các cơ c nh c t s ng trong b nh viêm c t s ng dính kh p, teo các cơ mu bàn tay trong viêm kh p d ng th p. C/ Bi u hi n toàn thân và các d u hi u liên quan 1- Chú ý các đ c đi m chung: - Gi i và tu i: khá nhi u b nh kh p có liên quan đ n gi i và tu i như th p kh p c p, viêm kh p d ng th p, viêm c t s ng dính kh p, b nh gút … - Cơ đ a: m t s b nh kh p hay g n v i m t s cơ đ a như béo b u, đái tháo đư ng, xơ v a đ ng m ch thư ng cùng c i b nh gút, thoái hóa kh p … B nh t o keo hay g p các cơ đ a d ng. - Tính ch t di truy n c a m t s b nh: b nh viêm c t s ng dính kh p, viêm kh p d ng th p, b nh gút … 2- Nh ng bi u hi n toàn thân: M t s b nh kh p nh hư ng nhi u đ n toàn th tr ng như b nh Lupus ban đ h th ng, viêm kh p nhi m khu n … Chú ý đ n các d u hi u s t, tình tr ng g y, sút cân … 3- Thăm khám các b ph n liên quan: Thăm khám toàn thân, chú ý t t c các b ph n đ i v i b nh nhân b b nh kh p là đi u c n thi t, có r t nhi u b nh n i khoa có d u hi u kh p và cũng là m t s b nh kh p có bi u hi n hay bi n ch ng n i t ng. a/ Tim m ch: T n thương tim th y trong b nh th p kh p c p, các b nh t o keo … Ngư c l i trong b nh Osler b nh nhân có tri u ch ng sưng đau kh p. b/ Ph i: Các kh i u ph qu n có th có d u hi u viêm kh p (h i ch ng Pierre Marie), b nh b i than ph i hay k t h p v i viêm đa kh p mãn tính (h i ch ng Caplan).
  6. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 57 c/ Th n kinh: Các b nh c a kh p c t s ng có th có các bi n ch ng th n kinh: ép t y, chèn ép r và dây th n kinh. B nh th n kinh có m t c m giác sâu gây l ng l o kh p (Tabès). d/ Ngoài da: Viêm kh p g p trong b nh t o keo, b nh v y n n, b nh phong. e/ Các b ph n khác: Các t n thương m t (viêm k t m c, viêm m ng m t), các b nh tiêu hóa (viêm đ i tr c tràng ch y máu, viêm gan), các b nh v máu và cơ quan t o máu (Hemophilie, Leucemie …) đ u có th có các d u hi u kh p. II- THĂM DÒ XÉT NGHI M TRONG CÁC B NH KH P A/ Đ i cương: Xét nghi m c n lâm sàng đư c ng d ng trong các b nh kh p ch y u đư c th c hi n v i máu và d ch kh p. Các xét nghi m này g m các h i ch ng chính như sau: B/ Lâm sàng: 1- H i ch ng viêm: - T c đ l ng máu tăng. - Protein C ph n ng (CRP: Creactive Protein) tăng. - Fibrin và Fibrinogen tăng. - Tăng các Globuline huy t thanh. - H i ch ng thi u máu do viêm. + Thi u máu h ng c u nh . + Ferritin tăng. + T c đ máu l ng tăng. 2- H i ch ng mi n d ch: - Tìm y u t d ng th p. - Tìm kháng th kháng nhân. - Tìm ph c h p mi n d ch. - Các y u t khác: b th , Interleukin, TNFγ … - Đ nh nhóm HLA. C/ Các xét nghi m máu 1- Thăm dò h i ch ng viêm:
  7. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 58 - T c đ máu l ng tăng: Là m t xét nghi m quan tr ng đ xác đ nh quá trình viêm kh p, theo dõi ti n tri n c a b nh và đáp ng đi u tr b nh kh p. T c đ máu l ng tăng là tri u ch ng quan tr ng trong h i ch ng viêm. T c đ máu l ng tăng trong các b nh kh p có viêm, nhi m khu n ho c u (viêm kh p d ng th p, viêm c t s ng dính kh p, gút, b nh h th ng, b nh đa u t y xương (Kahler), ung thư nguyên phát ho c th phát … - Protein C ph n ng (CRP - Creactive Protein): Vai trò như t c đ l ng máu, song thay đ i nhanh và nh y hơn. Protein C ph n ng (CRP) là m t trong các ch t thu c pha ph n ng nhanh, xu t hi n s m và tăng cao trong các ph n ng viêm kh p. Các phương pháp xác đ nh CRP: các test ch n đoán nhanh (quicks test), phương pháp h p th enzyme mi n d ch ELISA. - Fibrin và Fibrinogen tăng là các Protein tăng trong quá trình viêm, hi n ít làm do có các marquer khác nh y hơn. - Thăm dò Protein huy t thanh. - Đi n di Protein huy t thanh: - Tăng γ globuline huy t thanh, gi m albumine tương đ i: h i ch ng viêm do các quá trình viêm do nguyên nhân mi n d ch. N ng đ Protein huy t thanh và t l m i lo i Đi n di Protein huy t thanh Các Protein T l so v i Protein toàn ph n Đơn v : g/l (%) Protein 65 - 80 toàn ph n Albumine 40 - 50 50 - 60 Các Globuline 25 - 30 40 - 50 α1 2-5 3-6 α2 6-8 6 - 12 β 6-9 6 - 15 γ 8 - 14 15 - 21
  8. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 59 2- Các thăm dò mi n d ch: - Y u t d ng th p (RF): có b n ch t là 1 globuline mi n d ch có ch c năng kháng th , thư ng là IgM, m t s ít trư ng h p RF có th là IgG ho c IgA. Y u t d ng th p có tính ch t kháng đ c hi u v i phân đo n Fc c a globuline mi n d ch IgG. Y u t d ng th p là 1 t kháng th đư c t ng h p trong đáp ng mi n d ch c a m t s b nh lý kh p. Y u t d ng th p RF có t l dương tính cao b nh viêm kh p d ng th p (75 - 90%), Lupus ban đ h th ng (30%), xơ c ng bì (15 - 20%). Nguyên lý c đi n c a phương pháp xác đ nh RF là ph n ng ngưng k t th đ ng gi a RF và IgG ngư i g n trên h ng c u ngư i, c u, th (ph n ng Waaler – Rose) ho c h t nh a Latex. Hi n nay đã có nhi u phương pháp huy t thanh khác đ xác đ nh và đ nh lư ng RF s d ng trong lâm sàng: Bentonite flocculation, nephelometry, ELISA, mi n d ch phóng x … T l y u t d ng th p RF đư c phát hi n trong m t s b nh Tên b nh T l RF + (%) Viêm kh p d ng th p 75 – 90 H i ch ng Gougerot – Sjogren 80 – 90 Lupus ban đ h th ng 30 Xơ c ng bì toàn th 15 – 20 Viêm kh p thi u niên th đa kh p 10 – 15 Ngư i bình thư ng trên 60 tu i 2 – 25 Ngoài ra y u t d ng th p còn có th đư c phát hi n m t s b nh như sau: + B nh nhi m trùng: viêm n i tâm m c Osler, giang mai, lao, h i. + B nh lý ph i: b i ph i, xơ ph i tiên phát. + B nh lý gan m t: viêm gan, xơ gan m t tiên phát, viêm gan virus … + B nh máu đa globuline huy t thanh, u lympho … - Kháng th kháng nhân: là các globulin mi n d ch có vai trò t kháng th kháng l i các thành ph n c a nhân t bào. Kháng th kháng nhân có giá tr ch n đoán trong các b nh h th ng. Có nhi u lo i Kháng th kháng nhân, giá tr c a m i lo i đư c tóm t t như sau:
  9. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 60 T l % kháng th kháng nhân (ANA) và kháng th kháng các thành ph n c a nhân trong m t s b nh Anti - Anti - Anti - Anti - Anti - Anti - B nh nuclear dsDNA Sm RNP Ro(SSA) La(SSB) Lupus (SLE) 95 20 – 30 30 30 – 50 30 15 Sjogren 75
  10. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 61 + Kháng th Cardiolipin. + Kháng th ch ng đông Lupus (lupus anticoagulant): amtiprothrombinase. 4- Các xét nghi m ch ng t có nhi m liên c u: Hi u giá antistreptolysine (ASLO) có giá tr h tr ch n đoán và theo dõi ti n tri n c a b nh th p kh p c p. 5- T bào Hagraves – T bào LE (Lupus Erythemateur): Là các đ i th c bào có thành ph n đ ng nh t gi a, có t l cao máu b nh nhân Lupus và m t s b nh khác, hi n nay ít ng d ng trên lâm sàng do đ nh y và đ đ c hi u th p. 6- Nhóm HLA (Human Leukocyte Antigen): Nhóm HLA là m t kháng nguyên b ch c u c a h th ng hòa h p t ch c, có nhi u dư i nhóm. M i dư i nhóm có m i quan h ch t ch v i m t s b nh khác nhau. K thu t xác đ nh HLA: k thu t đ c t bào Terasaki, k thu t phân tích gen ... Nhóm HLA và m i quan h v i m t s b nh B nh Nhóm HLA T l (%) Viêm c t s ng dính kh p B27 90 H i ch ng Reiter - 70 – 80 Viêm kh p ph n ng - 50 – 90 Viêm kh p v y n n - 53 Viêm kh p d ng th p DR4 20 – 50 Viêm kh p thi u niên th đa kh p DR5 20 Lupus ban đ h th ng DR3 – DR4 48 Lupus do Hydralazine DR4 73 H i ch ng Gougerot-Sjogren B8, DRW52 58 – 80
  11. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 62 7- Các thăm dò huy t h c và sinh hóa khác: + Công th c máu: H i ch ng thi u máu: m t s b nh nhân viêm kh p d ng th p, Lupus ban đ h th ng có th thi u máu do tình tr ng viêm kh p. Ngoài ra, n u thi u máu h ng c u nh , c n ph i tìm nguyên nhân m t máu (ch y máu đư ng tiêu hóa ..) S lư ng b ch c u và ti u c u: gi m s lư ng b ch c u là tiêu chu n ch n đoán trong b nh Lupus ban đ h th ng. Ngoài ra còn có th có các tri u ch ng kèm theo: gi m s lư ng ti u c u, thi u máu huy t tán, trong quá trình đi u tr thu c c ch mi n d ch trong m t s b nh kh p, n u s lư ng BC dư i 1,5x109 c n ng ng các thu c này. Tăng s lư ng BC g p trong tình tr ng nhi m khu n k t h p ho c trong b nh viêm kh p nhi m khu n, b nh Still’s (s lư ng BC có th trên 1,5x109/l). + Các xét nghi m sinh hóa khác: Đ nh lư ng acid uric: tăng acid uric máu thư ng kèm theo các r i lo n chuy n hóa khác: đư ng, m . C n phân bi t tình tr ng tăng acid uric máu v i b nh Gút (b nh Gút là có bi u hi n lâm sàng). Enzyme cơ: các enzyme tăng trong quá trình h y ho i cơ: Creatinine phosphokinase (CPK), Cholinesterase, Aldolase, Transaminase … r t c n thi t cho ch n đoán và theo dõi đi u tr các b nh lý cơ. Đi n cơ: có giá tr phân bi t t n thương cơ do nguyên nhân th n kinh ho c cơ mà không cho phép ch n đoán xác đ nh lo i b nh cơ gì. C/ Xét nghi m d ch kh p Các thông tin v d ch kh p có th giúp cho th y thu c ch n đoán b nh. Ch c hút d ch kh p không nh ng là 1 phương pháp đ ch n đoán mà còn là 1 phương pháp đi u tr b nh kh p có hi u qu . Ch đ nh xét nghi m d ch kh p khi có viêm kh p và tràn d ch kh p do b t kỳ m t nguyên nhân nào (nhi m khu n, ch n thương, viêm không đ c hi u …). Không có ch ng ch đ nh tuy t đ i. Th n tr ng trong trư ng h p r i lo n ch y máu và đông máu. Ph i đ m b o vô trùng tuy t đ i. D ch kh p c n ph i đư c xét nghi m trong vòng 8 gi nhi t đ phòng và trong 24 gi n u b o qu n d ch nhi t đ o 4 – 8 C. Các xét nghi m d ch kh p bao g m: 1- Xét nghi m đ i th :
  12. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 63 - S lư ng: d ch kh p g i bình thư ng kho ng 1 – 4 ml. Trư ng h p kh p b viêm ho c tràn d ch do nguyên nhân nào đó, s lư ng d ch kh p tăng nhi u, đôi khi t i 60 – 80 ml t i m t kh p g i. - Màu s c d ch kh p: d ch kh p bình thư ng trong su t, màu vàng nh t, khi viêm d ch kh p có màu vàng đ m, vàng ánh xanh ho c màu đ khi có ch y máu kh p. D ch kh p c a viêm kh p d ng th p đôi khi đ c như nư c d a. - Đ trong: d ch kh p bình thư ng trong su t, đ t ng nghi m ch a d ch kh p lên t báo, có th v n đ c đư c các ch đ ng sau. D ch kh p b viêm thư ng đ c, d ch kh p trong b nh viêm kh p d ng th p đôi khi b đ c như nư c dưa. D ch kh p m đ c như nư c vo g o. - Đ nh t: d ch kh p bình thư ng có đ nh t như lòng tr ng tr ng, t bơm tiêm nh xu ng, có th t o thành 1 dây dài kho ng 2-3 mm, khi viêm đ nh t gi m (không nh thành dây như d ch kh p bình thư ng mà có th nh thành gi t như gi t nư c). - Test Mucin (Mucin clot): cho vào ng nghi m 1ml d ch kh p và 3 ml acid acetic 2%, n u d ch kh p bình thư ng c c mucine đư c t o thành d i r n ch c và không tan, n i trên m t nư c và nư c bên dư i trong v t. Trư ng h p d ch kh p viêm, c c mucine không còn ch c và to như bình thư ng mà b “b ” ra, tan ra khi l c và nư c b đ c. D ch kh p càng viêm, c c mucine càng nh và nư c càng đ c. Xét nghi m này hi n nay ít ng d ng trên lâm sàng vì có th đ nh lư ng đư c lư ng mucine trong d ch kh p. 2- Xét nghi m vi th : - Đ m s lư ng t bào d ch kh p. - Xác đ nh thành ph n t bào d ch kh p: trong d ch kh p c a các b nh kh p viêm, s lư ng t bào d ch kh p BCĐN r t cao, t l t bào trung tính cũng r t cao, song không có nghĩa là viêm kh p nhi m khu n. Viêm kh p nhi m khu n: BCĐNTT thoái hóa (t bào m ), t bào hình nho trong b nh viêm kh p d ng th p. T bào mang d ch vùi trong d ch kh p c a b nh Reiter. - Xác đ nh các vi tinh th (urat sodium, phosphat calci b ng kính hi n vi phân c c). - Xét nghi m vi khu n. Nhu m Gram, nhu m Giemsa
  13. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 64 Nuôi c y trên các môi trư ng tìm vi khu n Xét nghi m ELISA, PCR ch n đoán b nh lao kh p, nhi m Chlamydia. - Các xét nghi m khác. Tìm y u t d ng th p RF trong d ch kh p. Đ nh lư ng Protein, Glucose, b th , acid uric … hi n nay các xét nghi m này ít áp d ng trên lâm sàng. Phân tích d ch kh p trong m t s b nh Protid Mucine T bào Công Vi Tinh Y ut B nh (g/l) test / ml th c khu n th RF Bình < 25 (−) < 500 H nh p − − − thư ng Thoái < 25 (−) < 500 Đa nhân − − − hóa Viêm < 25 (+) Đa nhân − − − kh p > 10.000 Đa nhân VKDT < 25 (+) − − + - Ragocyte 15.000 > 10.000 Gút < 25 (+) Đa nhân − + − - 20.000 > Viêm 10.000 Đa nhân kh p < 25 (+) VK − − - thoái hóa m 20.000 Lao < 25 (+) >5.000 Lympho VK − − kh p
  14. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 65 D/ Mô b nh h c Đ xét nghi m mô b nh h c, ngư i ta s d ng các k thu t sinh thi t: sinh thi t “mù”, sinh thi t qua n i soi, sinh thi t m … sinh thi t xương thư ng ph i ti n hành dư i màn tăng sáng. - Sinh thi t màng ho t d ch: Sinh thi t màng ho t d ch giúp cho ch n đoán b nh viêm kh p d ng th p, viêm màng ho t d ch th lông n t s c t , lao màng ho t d ch. - Sinh thi t da: có giá tr trong ch n đoán xác đ nh b nh xơ c ng bì, b nh Lupus ban đ h th ng. - Các sinh thi t khác: sinh thi t th n trong b nh Lupus ban đ h th ng, sinh thi t tuy n nư c b t trong h i ch ng Sjogren, sinh thi t xương đ ch n đoán b nh lao xương kh p, K xương nguyên phát ho c th phát, b nh Paget và m t s b nh xương khác. E/ N i soi kh p N i soi kh p là m t th thu t cho phép quan sát tr c ti p kh p nh h th ng th u kính v i ngu n ánh sáng l nh qua m t ng d n nh . Hình nh đư c phóng đ i nhi u l n và có th nhìn trên màn hình. Do đó, ta có th ch n đoán và đi u tr , ch p ghi l i hình nh … mà không ph i b c l toàn b kh p. N i soi kh p l n đ u đư c ti n hành vào năm 1918, đ n nay đã nhanh chóng phát tri n v i các lo i n i soi ch n đoán và n i soi can thi p. Ngoài ra, n i soi kh p còn đư c ch đ nh nh m m c đích đánh giá s ti n tri n và k t qu đi u tr n i khoa ho c ki m tra hi u qu sau các th thu t trên. N i soi kh p đư c th c hi n v i nhi u kh p: g i, vai, khu u, c tay, c chân và các kh p nh ngón tay … trong đó ph bi n nh t là kh p g i. Đây là m t th thu t g n, nh , ít gây tai bi n, tránh đư c m l n, rút ng n th i gian ph c h i ch c năng kh p. 1- Ch đ nh c a n i soi kh p: Nh n i soi kh p g i, ch n đoán lâm sàng đư c kh ng đ nh trong 70,6%, soi kh p thay đ i ch n đoán c a lâm sàng trong 20% trư ng h p. a- Giá tr ch n đoán c a n i soi kh p g i: Ch n đoán các viêm kh p, đ c bi t hi u qu v i viêm 1 kh p (kh ng đ nh ch n đoán trong 50% trư ng h p nh hình nh đ i th , vi th và c y tìm vi khu n. Có th ch n đoán các b nh sau: - Viêm màng ho t d ch th lông n t s c t , viêm kh p d ng th p.
  15. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 66 - Viêm màng ho t d ch do lao, do vi khu n. - Thoái hóa kh p. Ch n đoán các t n thương khác: - B nh lý s n chêm: u s n, ch n thương, thoái hóa … - B nh lý dây ch ng: ch n thương … b- Đi u tr n i khoa m t s b nh lý kh p g i: r a khoang kh p, ch đ nh đ i v i: - Thoái hóa kh p - Viêm kh p d ng th p - Viêm kh p m . c- Đi u tr ngo i khoa v i n i soi kh p g i: - L y các d v t trong kh p, c t các u có cu ng. - S a ch a các v t n t r n s n kh p, tái t o, ph c h i dây ch ng. - C t b màng ho t d ch, g t giũa, s a ch a mâm chày. - S a ch a s n chêm: m t ph n, bán ph n và hoàn toàn. d- N i soi các kh p khác: Ch đ nh v i các kh p c chân, khu u, c tay, vai và các kh p nh ngón tay. - Ch n đoán các gãy v xương s n khó ch n đoán b ng X quang, các d v t. - Đi u tr n đ nh kh p. - Viêm màng ho t d ch (ch n đoán và đi u tr ). C t màng ho t d ch do viêm ho c u lành tính. 2- Ch ng ch đ nh: các b nh lý r i lo n đông máu, ch y máu. III- CÁC PHƯƠNG PHÁP CH N ĐOÁN B NG HÌNH NH Có nhi u phương pháp ch n đoán hình nh khác nhau đư c áp d ng trong thăm dò các b nh xương kh p n i khoa bao g m: A/ Các phương pháp ch p: 1- Ch p X quang quy ư c (XQ thương quy) Hình nh X quang đư c t o ra như sau: chùm tia X đư c phát ra, xuyên qua cơ th ngư i và b h p th m t ph n. Ph n b h p th này t l
  16. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 67 thu n v i chi u dày, t tr ng và s nguyên t c a vùng b xuyên qua. Khi ra kh i cơ th , chùm tia X b suy gi m không đ ng đ u và có th ghi l i đư c b i các h th ng khác nhau. Trong X quang thư ng quy, phim ch p X quang là bi u hi n c a s h p th c a chùm tia X sau khi xuyên qua cơ th : đ đen c a phim thay đ i t l ngh ch v i s h p th tia X; do đó m t đ m t t ch c đư c bi u di n trên thang nhìn màu xám, có 4 lo i m t đ mà đ trong s gi m d n như sau: khí, m , nư c và xương. Như v y, t ch c khí thì r t sáng (có màu đen trên phim XQ dương b n) và t ch c xương thì r t m (có màu tr ng trên phim XQ dương b n). Tùy theo t ng kh p mà có tư th th ng, nghiêng, ch ch ho c các tư th đ c bi t khác. 2- Ch p X quang v i thu c c n quang, khí: Nh m tăng đ tương ph n c a các ph n không c n quang (arthrographie): phát hi n đ t gân (kh p vai, kén Baker), s n chêm (ch p khí). 3- Ch p bao r c n quang (Sacco – radiculographie): Ch p bao r c n quang cho phép nhìn rõ r th n kinh c a m t đo n t y nh tiêm vào khoang dư i nh n m t ch t c n quang. Các ch ph m thư ng dùng hi n nay thư ng là các s n ph m có ch a Iode, hòa tan trong nư c, có th t h p th không b ion hóa: đó là Metrizamid (Amipaque)R, Iopamidol (Iopamiron)R. Các thu c này có th dùng đ i v i m i đo n t y. B nh nhân ph i n m t i b nh vi n ít nh t 24 gi . Đ i v i vùng th t lưng cùng, ch p bao r c n quang đư c ch đ nh trong các trư ng h p ch n đoán nguyên nhân đau ki u r không đi n hình chi dư i, h p ng s ng, đau th n kinh t a gây li t, h i ch ng đuôi ng a ho c nghi ng u n i t y. 4- Ch p t y c n quang (Myelographie): Ch p bao r cho phép nhìn rõ toàn b ho c m t đo n t y và khoang c nh t y nh tiêm vào khoang dư i nh n m t ch t c n quang hòa tan trong nư c không b ion hóa. Nh các ch t m i này mà không c n dùng đ n các ch t c n quang Lipid hóa ho c khí đ ch p như trư c. Đ i v i vùng c t s ng th t lưng thư ng đư c ch đ nh trong các trư ng h p ép t y ho c ép nón cùng, đau lưng ho c đau r đi u tr không k t qu , nguyên nhân chưa đư c xác đ nh. Do giá ti n không cao, nên ch p t y c n quang đư c dùng nhi u các nư c đang phát tri n, song đây là 1 thăm dò ch y máu, gây đau nên còn nhi u h n ch .
  17. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 68 5- Ch p c t l p thông thư ng (Tomographie): Đư c s d ng t 1930 nh m phát hi n các t n thương nh sâu trong các xương ho c đ t s ng. 6- Ch p khô (Xeroradiographie): Làm n i b t các bè xương và các ph n m m quanh kh p, d phát hi n các b nh có r i lo n c u trúc xương (Paget). 7- Ch p đ ng m ch c n quang (Angiographie): Ch đ nh v i các vùng c t s ng và quanh kh p, phát hi n u m ch (angiome) ho c các u có tăng sinh m ch máu. B/ Siêu âm (t 1958) K thu t hình nh không dùng đ n tia X. Sóng siêu âm có m t s đ c tính: - Trong m t môi trư ng đ ng nh t, chùm siêu âm truy n đi theo đư ng th ng và cư ng đ gi m d n theo bình phương kho ng cách. Siêu âm g n như truy n đi hoàn toàn trong nư c. - Trong m t môi trư ng không đ ng nh t, sóng siêu âm g p môi trư ng có âm tr khác s cho sóng ph n x theo m t góc b ng góc t i. Sóng ph n x g i là sóng d i l i (echo). T l sóng d i l i càng tăng n u âm tr (acoustic impedance) c a 2 môi trư ng chênh l ch nhau càng l n. Đó là trư ng h p siêu âm g p xương, vôi ho c không khí, chùm siêu âm g n như ph n x hoàn toàn. - D a trên nguyên lý t n su t năng lư ng phát ra càng l n, đ h p th c a mô càng nhi u, đ đ m xuyên qua mô càng th p. Như v y v t n s , n u như đ thăm dò các t ng sâu trong b ng và l ng ng c c n đ u dò 3,5 MHz, thì đ u dò đ thăm dò hình thái xương kh p c n đ t 5 - 7,5 MHz ho c cao hơn n a. - Dùng m t đ u dò v a phát v a thu siêu âm, ta ch nh n đư c nh ng sóng ph n x vuông góc v i đ u dò, m t ph n l n echo khác s đi theo các hư ng khác nhau và chùm siêu âm s suy y u. Mu n thu đư c hình nh siêu âm có đ phân gi i cao (hình nh đ p), c n 2 đi u ki n: + T n s c a đ u dò phù h p v i đ sâu c a mô c n thăm dò. + Đ khu ch đ i (nh m m c đích tăng tr giá các sóng echo xa) ph i đư c đi u ch nh cho thích h p. Các k thu t khám siêu âm chia ra: ki u A (Amplitude), ki u B (Brightness), ki u TM (Time Motion) và ki u D (Dynamic), trong đó thi t
  18. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 69 b siêu âm c t l p ki u B r t thích h p và thu n ti n cho khám xét ph n m m. Tóm l i, đ thăm dò các c u trúc ph n m m nông như ph n m m xương kh p, da … c n dùng các đ u dò có các đ c đi m sau: - Đ phân tán cao, vì các c u trúc thăm dò có kho ng cách nh . - Đ phân tán đ ng nh t t da cho đ n đ sâu 5 – 6 cm. - Th c hi n d dàng đ đ m b o đánh giá đư c h t t n thương. - Đ r ng c a trư ng đ đ phân bi t rõ các c u trúc. Như v y, h p lý nh t là dùng đ u dò quét v i t n s ít nh t 5 – 7,5 MHz ho c cao hơn n a càng t t. Có tác gi dùng đ u dò t 20 đ n 30 MHz, c n thi t ph i đ t đư c tiêu c c cơ h c có đ sâu 3 – 4 cm theo chi u dày c a m t ph ng c t, và m t tiêu c c đi n t theo tr c quét đ đ t đư c đ phân tán có đ đ ng nh t t i đa có th đ t đư c trong toàn b trư ng thăm dò. Đi m qua m t s b nh lý có ph n m m có th thăm dò b ng siêu âm: - Các b nh c a cơ: abcès cơ, b nh lý cơ (myophathie), b nh Duchesne, thi u máu c c b cơ, các u cơ (lành ho c ác tính), thoái hóa xơ, thoái hóa m . - B nh lý v gân: viêm gân, đ t gân (r t giá tr v i các trư ng h p viêm quanh kh p vai). - B nh lý bao kh p và kh p: u nang màng ho t d ch, kén thanh m c, nhi m khu n kh p và kén thanh m c kh p, phát hi n tr t kh p háng tr m i đ và nhũ nhi - B nh lý các b ph n khác: đ dày c a da và mô dư i da đ ch n đoán, theo dõi và đ tiên lư ng b nh xơ c ng bì toàn th . C/ Ch p c t l p vi tính (Tomodensitometrie) Dùng máy vi tính đ x lý k t qu do s h p th c a chùm tia X, có th phát hi n t n thương s m và nh c a xương và s n kh p. Ngoài nh ng thay đ i v gi i ph u h c bình thư ng, t n thương đư c nh n bi t b i th tích c a nó và b i t tr ng so sánh v i t tr ng bi t s n c a c u trúc bình thư ng. Như v y, t n thương s làm gi m, đ ng ho c tăng t tr ng ch p c t l p vi tính cho phép đo t tr ng t n thương theo đơn v Hounsfirl nên bi t đư c đó là m (100 đv), d ch (0-20), đ c (30-90), máu t tr ng tăng lên sau khi tiêm thu c c n quang tan trong nư c.
  19. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 70 Phương pháp cho phép phát hi n chính xác hình thái t n thương. Đ c bi t các t n thương v xương. D/ Ch p nh p nháy đ (Scintigraphie) Dùng đ ng v phóng x và ch p nhi t cũng đư c x p vào các phương pháp ch n đoán b ng hình nh. Thư ng dùng technetium pyrophosphate 99 (ho c gallium citrate trong trư ng h p phát hi n các nhi m trùng, b i tính đ c hi u t t nh t c a gallium). Đ c bi t ích l i trong các phát hi n ung thư không rõ ngu n g c, phương pháp cho bi t t n thương có lưu lư ng máu đ n nhi u hay ít. E/ Ch p c ng hư ng t (MRI) Nguyên lý c ng hư ng t : các phân t H2 có nhi u trong cơ th ngư i khi đư c đ t trong m t t trư ng m nh và đư c kích thích b ng m t sóng vô tuy n đi n có t n s thích h p s phát ra tín hi u, m t h th ng tin h c hi n đ i s bi n các tín hi u trên thành hình nh (không dùng tia X), thu đư c nh theo 3 m t ph ng trong không gian. Như v y, t o nh b ng c ng hư ng t g m 5 bư c cơ b n: 1- Đ t ngư i b nh vào m t t trư ng m nh. 2- Phát sóng radio. 3- T t sóng radio. 4- T ngư i b nh s phát ra nh ng tín hi u. H th ng máy ghi l i nh ng tín hi u đó. 5- D ng l i nh b ng các tín hi u thu đư c. Phương pháp cho phép phát hi n chính xác t n thương v hình thái và c u trúc, đ c bi t t n thương ph n m m (dây ch ng, s n chêm, t y s ng ….) nh vào 2 khái ni m chính là T1 và T2 (T1: th i gian thư du i d c và T2: th i gian thư du i ngang). T1 và T2 ph thu c vào 2 y u t chính là lo i c u trúc trong cơ th và t l c c a t trư ng bên ngoài. V y lo i t ch c khác nhau thì có th i gian thư du i khác nhau. Ví d : nư c/d ch: T1 và T2 cùng dài, m : T1 và T2 ng n hơn so v i c a nư c. Các t ch c ch a nhi u nư c có T1 và T2 dài, ph n l n các c u trúc b nh lý đ u ch a nhi u nư c hơn c u trúc lành, nên có kh năng phân bi t đư c hai lo i c u trúc sinh và b nh lý theo T1 và T2. Ta có th tóm t t như sau: - T1 dài hơn T2.
  20. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 71 - T1 thay đ i theo t trư ng bên ngoài: t trư ng m nh thì T1 dài hơn. - Đ i v i T1 đã x lý, T1 c a t ch c càng ng n, tín hi u càng l n. Theo cư ng đ c a tín hi u, cư ng đ gi m d n t màu tr ng (l n nh t) sang màu đen (nh nh t). Các t ch c có th đư c x p như sau: Tr ng -M - T y xương - M ch máu dòng ch y ch m -S n - Gân, dây ch ng - V xương - Khí Đen V i hình nh đã x lý T2, T2 c a t ch c dàng dài, tín hi u càng l n. Theo cư ng đ c a tín hi u, cư ng đ gi m d n t màu tr ng (l n nh t) sang màu đen (nh nh t). Các t ch c có th đư c x p như sau: Tr ng - D ch và m ch máu dòng ch y ch m -M - T y xương - Cơ - Gân và dây ch ng - V xương - Khí Đen Xương có th coi như m t thành ph n bao g m Calci (không có tín hi u), m , nư c và Protein (t y xương, m ch máu). Tùy theo các ch t ch a trong xương v i t l nhi u hay ít mà tín hi u s thay đ i. Ph n t y xương giàu m , là nguyên nhân làm cho cư ng đ tín hi u m nh (hypersignal) T1. S phát tri n c a các quá trình b nh lý trong xương làm gi m s lư ng m , do đó làm cho xương tr nên gi m cư ng đ tín hi u (hyposignal) T1. Còn T2, tín hi u tùy thu c vào b n ch t hóa h c
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1