Biến đổi mưa ở tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1981-2010

Chia sẻ: Thao Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết phân tích sự biến đổi và xu thế biến đổi của mưa thông qua các chỉ số như lượng mưa trung bình năm, số ngày mưa lớn và số ngày mưa rất lớn tại tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1981-2010.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Biến đổi mưa ở tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1981-2010

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI. 10.18173/2354-1059.2015-00023 Nattiral Sci. 2015, Vol. 60, No. 4, pp 159-167 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn BIEN DOT MITA CJ TINH QUANG NAM GIAI DOAN 1981 - 2010 Nguyen Thi Thu Hi£n Khoa Dia li, Tru&ng Dgi hoc Sir phgm Hd Noi Tom^tat. Trong bai bao nay. s\f bien doi va xu tiie bien ddi cuamira duac phan lich [hong qua cac chi so nhu luong mua trung binh nam. so ngay mua Idrn va sd ngay mua rit Ion lai linh Quang Nam giai doan 1981 -2010 dira tren sd lieu mua ngay tgi 13 tram khi tuong va tram do mua. Kk qua cho diay: lucmg mira Uung binh nam co su bi^n dong ldn. giam irong thap ki 1981 - 1990 va tang Uong 2 thap ki 1991 - 2000 va 200! - 2010. Tuy nhien tinh chung ca giai doan, lirgng mua CO xu the tang tren pham vi toan tinh So ngay mua ldn va so ngay mua rdt ldn tang tren hau het cac tr^m. Sy bien doi nay cua mira la mot trong cac tac nhan quan trong lam gia tang trum Id dat cr Quang Nam. Tir khda: Bien doi, luong mira uung binh nam, s6 ngay mira ldn, s6 ngay mira rat ldn, xu th6, tnrot Icr. tucmg quan. 1. Mff d a u Mua la mot yfiu td dac trung cua khi hdu cd vai ttd quan ttgng ddi vdi ty nhifin va con ngudi. Cung vdi sy gia tang ciia nhifit do, bien ddi khi hau da vd dang ldm thay ddi mgl s6 chi sd vfi mua d nhifiu nai tten the gidi vd Viet Nam. Quang Nam Id mdt tinh thudc viing duyen hai Nam Trung Bg Viet Nam. c6 khi hau nhiet ddi, gid mua viji sy phdn hda 2 mua mua vd mua khd kha sdu sac. Miia mua chiem khoang 60 - 65% lugng mua cd nam, tap trung chu yeu vdo cdc thdng 9, 10, 11. Difim dang chu y la mua mua d day ttung vdi thdi ki hoat ddng manh cua bao ttfin bien Ddng nen thudng xay ra mua ldn va keo dai Trong vai thap ki gdn day, cung vdi nhung bieu hien cua bifin ddi khi hau todn cau vd Viet Nam, mua d Qudng Nam cung cd nhung dien bien phuc tap, xudt hien nhieu yfiu td bat thudng, anh huang den mdi trudng ty nhien, ddi sdng vd boat ddng kinh tfi cua ngudi dan trong tinh [ I ]. Trong nhOng nam gdn ddy, hudng nghien cim ve bifin ddi khi hdu ndi chung va bifin ddi mua ndi rifing thu hut sy quan tdm cua cac nha khoa hgc. Tuy nhien, cac nghien ciru chu yeu thuc hien ttong pham vi loan lanh thd Viet Nam hoac timg vung. Bai bao nay lua chon hudng nghien cuu phan tich su bien ddi mua trong pham vi tinh Quang Nam thdng qua tinh todn mgt sd chi sd mua. ddng thdi xem xet mdi quan he giira xu the bien ddi mua vdi xu the bifin ddi cua truat Id ddt. 2. N o i d u n g n g h i e n c i h i 2.1. So lieu v a p h u o n g p h a p tinh t o a n * So lieu mua: Trong nghien cuu ndy, sd lieu dugc su dung la sd lieu mua ngdy tai 13 ttam khi tugng va tram do mua ciia tinh Qudng Nam, bao gdm: Ai NghTa, Cau Ldu, Giao Thuy, Hiep Due, Hdi An, Kham Due, Ndng San, Que Son, Tam Ki, Thanh MT, Tien Phudc, Trd My, Trao. Chudi sd heu dugc tinh loan trong khoang thai gian 30 nam (1981 - 2010). Ngay nhan bai: 20/6/2014 Ngay nhan dang: 9/10/2014. Tac gia lien lac: Nguyen Thj Thu Hifin, dia chi e-mail; ng hiensp@gmail com
Nguyen Thj Thu Hiln * Cdc chi so mira: - Chi sd luging mua: dp l?cb tieu chuan S (x) (mm) va bifin suit S, (%) ciia lugng mua cua timg tram theo thang vd theo nam trung binh thdi ki, chudn sai luang mua, sd ngdy mua ldn (SNML) va sd ngay mua rdt ldn (SNMRL) trung binh tirng thap nien so vdi trung binh thai ki (1981 -2010). - Sd ngay mua: SNML (P ngay > 50 mm), SNMRL ( P ngdy > 100 mm). * Phuangphdp nghien cuu: - Phuang phap thdng ke khi hau: Sir dung phuang phap tinh toan thdng ke khi hau tinb cac chi sd: dp lech tieu chudn S(x) (mm) va bifin suat S^ (%), chuan sai [2]. - Phan tich xu thfi: Sy bifin ddi ciia mua dugc thfi hifin thdng qua phan ticb chuan sai cua lugng mua ttung binh (TB) ndm, SNML va SNMRL cua tirng thdp ki (1981 - 1990), (1991 ; 2000), (2000 - 2010) so vdi trung binh nhifiu nam (TBNN) (1981 - 2010) va phuang trinh hdi quy tuyen linh: y = a|t + b d ddy y la di thudng lugng mua trung binh (LMTB) nam hoac SNML, SNMRL, t la so thu ty nam va a,, b la cdc be sd hdi qui. H? sd a, cho bifit hudng ddc cua dudng hdi quy. ndi len xu thfi bien ddi tang hay gidm cua mua tbeo thai gian [3]. - Hfi sd tuong quan (HSTQ): HSTQ r giita 2 bifin x vi y dugc tinb thdng qua bieu thuc cua Pearson nhu sau: T(.x-x)i)-}) ttongddj:vay Id trung binb sd hgc cua chudi i vay. HSTQ cbo bifit radi quan be luyen tinh giiia bifin x vdy. Hai bien phy thudc tuyfin tinh vao nhau cang chat nfiu tri sd tuyet ddi cua HSTQ giiia chung cdng ldn [2]. 2.2. Ket qua nghien cun 2.2.1. Bien doi ve mua * Bien doi vi luang mua Bien ddi ciia lugng mua nam d Quang Nam dugc danh gid thdng qua do lech lifiu chudn S(x) (mm) (Bdng 1) va bifin sudt S^ (%) (Bang 2) [4], Bang 1. Do lich tieu chuan luang mua trung binh ihdng vd ndm (S(x); mm ) XII SM T6n t r a m I II III IV v VI Vll VIII IX X XI mm 1 Al Nfihia 42,1 41.2 50.2 93,8 94,3 81,2 57,7 116.3 239,2 325,6 361,0 168,8 660,4 ? Cau Lau 62,7 31.4 39.9 60,1 72,8 53,9 76,3 97,5 242.8 296.5 284,9 184,9 570.0 1 Giao Thuy 43,5 42,0 43,7 77,4 72.0 76.9 63,9 100,0 216,3 330,0 309.5 159,9 537,6 4 Hiep Diic 66,1 43.9 57.5 88,2 112.0 87,6 80,0 128.6 242,5 366,3 430,7 226.7 776.6 5 Hoi An 69,2 45.3 41.8 69,5 91.7 60,9 73,5 110,3 242,5 258,4 315,7 216,1 544,3 fi Kham E>uc 199,4 69.4 68.8 74.4 102,5 83,5 72,7 126,3 176,1 463.7 441,7 265,1 1096,5 7 Nonj; Son 79,6 38.1 60.8 87.0 114,5 102,1 97.4 128,7 213,8 3R7.1 325,4 196,0 666,1 8 59,4 36,4 64.8 64.8 104,5 75,0 80,5 136,8 246,3 365,3 324,3 211,0 585,2 9 TamKI 95,3 41 a 70.6 97,5 104,9 67,0 67.8 106,6 286.5 359,2 353,3 301,6 701,9 10 Thanh Mr 27,2 23.6 45,0 76.6 107,8 89,1 80,1 129,3 198.7 285,8 309.9 99,7 569,8 11 96,4 48,5 77.8 108.2 113,2 77,2 79,7 286,7 379,5 381,6 432,4 312,7 805,5 17 104,3 68,9 60,7 77.8 139,0 82,1 106,7 112,3 266,7 552,3 527,7 288,1 985.1 13 Trao 27,2 24,4 42.2 113,9 165,4 108,0 112.6 129.1 228,5 310,2 264,8 81,1 663,7 B6 lech tieu chuan cua luang mua nam a Quang Nam phan Ion dao dpng tir 500 - 700 ram. Rieng tai tram Tien Phudc, Tra My va Kham Diic, dp lech tieu chuan Ion hon va dao dpng tu 800 - 1000 mm. Day la nhung khu vuc c6 lucmg mua nam Ion. . , . , . , , , . Tren cimg mot dia diSm, S(x) Ion hon va mirc dp dao dong lon hon o cac thang mua nhieu. Thang 9, 10,11 la mua mua * Quang Nam, tri s8 S(x) tren tit ca cac tram tren 200 mm va pho bien tit 160
Biin ddi mua d linh Qudng Nam giai doan 1981 • 2010 250 - 400 mm. Vao cac thdng it raua (thdng 2, 3) S(x) cd gia tri nhd. dao ddng tir 35 - 70 mm, Trfin pham vi toan tinb, tti s6 S, nam dao dgng tir 21 % dfin 33 %, difi bi?n sy bifin ddng ciia lugmg raua nam ttong giai doan 1981 - 2010 (Bdng 2). Kbdc vdi dg lech lifiu chudn, bien sudt cd tti sd va muc dg dao ddng ldn ban d cac thang it mua va nhd ban d cac thdng mua nhifiu, xet ttfin ciing mdt dia diem. Thdng 10 la tdm diem cua miia mua, Sr cd gia tn nhd nhdt, phd bifin tir 45 - 55 %. Cac thang miia khd, it mua (thdng 2, 3, 4), tri sd Sr dao dpng tir 100 - 160 %. Chinh vi thfi, bien suat cua long lugng mua nam cd tri sd vd muc do dao ddng nhd ban tdt ca cac tbang. Bang 2. Bien suat cda luang mua rung linh thdng vd ndm Sr(%) Stt Ten tram I II III IV V VI VII vin |IX X XI XII 1 Nam 1 Ai NfihTa 60,5 141.1 161,4 150,2 61,5 67,2 56,5 70.9 76.9 46,3 70,7 79,0 26,7 2 Cau Lau 91,3 123.8 165,4 151,2 91.1 59.1 93,5 65.9 86,7 45,8 62.7 79,4 26,2 3 Giao Thiiy 59.6 131.5 135,3 134,1 52.6 56,4 59,5 58.9 70,4 45,6 60.3 68,4 21.3 4 Hi?p Due 74,4 104.6 134,8 104,4 50.1 57,7 58,4 65,3 61,5 50,9 66,6 74,8 25,6 5 HOT An 90,0 129.1 165,2 163,6 110,7 76.3 106,3 79.9 80.7 40,3 65,5 85.2 24.5 6 Kham Dire 194,8 152,0 136,9 93,0 68,6 80.9 92.7 90.8 49,7 55.6 57,3 75,6 33.6 7 Nonji Scm 89,4 123,1 134,3 104,6 53,9 55,8 63,2 65,9 59.9 52,1 54.2 66,2 22.3 S Que Son 72,4 104.7 161.3 129.6 66,6 54.8 76,3 69.5 75,0 51.2 66.8 83.7 22.7 9 TamKi 73,6 95,3 144,7 167.6 108.8 73,0 87,3 85.9 84,4 48,2 56.5 79,9 25,5 10 Thanh Mi 72.3 121.9 131.6 84,2 45,9 49.1 53,8 64,0 67.6 52 3 84.1 86,4 25.1 n Tien Phudc 89,8 107,8 147,9 105,5 59,8 72,2 80,1 97.7 77,6 5!,2 63.2 89,5 24.7 12 Tra My 72,8 100,6 91,8 73,9 49,2 40,8 62,9 52,5 65,3 55,9 52,2 57,3 23,7 13 Trao 109,4 117.4 106,6 114,9 80,0 73,0 72,3 64,9 71.4 55,9 86,1 75,6 30.4 * Biin doi ve so ngdy mira l&n vd so ngdy mua rdt l&n SNML la long sd ngay cd lugng mua > 50 mm trong tbang, nam. SNMRL la tdng sd ngay cd lugng raua > 100 mm ttong Ihang, nam. Theo Bang 3 va Bang 4 do lech tifiu chudn cua SNML va SNMRL lan lugt dao dgng tu 3,5 - 7 ngdy va 2,0 - 4.0 ngay. Mot sd tram cd gia tri S(x) cua SNML va SNMRL cao ban nhu Tra My (7,3 va 4,2 ngdy), Kham Due (6,8 va 3,9 ngay). Tuong ty nbu ddi vdi lugng mua, dd lech tieu chuan cua SNML va SNMRL ti lfi thu|n vdi SNML va SNMRL. Theo dd vao cac thang mua mua (thang 9, 10, 11), S(x) cd gia tri cao nhdt d ca SNML vd SNMRL. Ddy la thdi ki cd sy ket hgp cua nhifiu hinh the gdy mua nhu bdo, dai hdi tu nhifit ddi, khdng khi lanh ... nen thudng xay ra nhung dgt mua ldn, keo ddi. SNML va SNMRL Uong 3 thang mua mua (tbang 9. 10. 11) thudng chifim 60 - 85 %diam chi 100 % SNML vd SNMRL ciia ca ndm. Ngugc lai vdo cac thang raua khd (thang 2, 3, 4) tti sd S(x) nhd do mua ldn it khi xdy ra. Bdng 3 mi 'ch tieu ch jan cua so ngdy mua ldn (S(xl.nga V) VI VII VIII IX X XI XII Nam stt I n m IV V 0,9 3,9 1 n? 07 0,3 0 7 0,8 0 9 0,5 0,9 1.6 2.7 2,1 2 Cau Lau 0,7 0,3 0,3 0,4 0,8 0,5 05 08 1,5 2.3 1,9 1,1 3,7 3 Giao Thiiy 0,3 0,4 0,2 0,6 0,7 0,8 0,6 1,0 1,6 2,6 2,1 0,9 4.0 4 Hiep Bite 0,5 0,3 0,5 0,8 1,4 0,7 0,7 1,1 2.0 J,l 2,8 1,1 5,7 S Hoi An 0,6 0.3 0.2 0.6 0,8 0,5 0.7 0.9 1.6 2.2 2,1 1,2 3.9 6 Kham Due 0,6 0.3 0,4 0.8 0,6 0,6 0.5 0.9 1.7 3.1 2,' 2,0 6.8 7 Nonp Son 0.3 0.4 0,3 0.8 0,8 0,9 0,8 0.9 1,6 2.8 2,6 1.1 4,5 04 03 0,4 0 5 07 0 8 0.8 1,2 1,9 2.6 2,4 1,2 3,5 0 Tam K.i 0,8 0,4 0,7 0.9 0,6 0,6 0,6 0,9 1.5 2.6 2,5 1,6 5,0 10 Thanh MT 0,2 0,2 0,3 0.6 1,1 0 8 07 0,9 1.5 2,5 1,9 0.6 4,6 1] Tien Phuoc 0,5 0,4 0.9 0,8 0,9 0 7 0.6 7 7 2.6 2 8 2.5 1,3 4.7 17 TraMv 0,7 0.5 0,5 0.8 1,2 0.9 08 0.9 1.9 ^.i 3.9 2.3 7,3 13 Trao 0,2 0,0 0,4 0,6 0,7 1.1 0.6 I.l 1.3 2.5 1.8 0.8 4,5
NguySn Thl Thu Hien Bdng 4. Dp Ifch tieu chudn cda so ngdy mira rit ldn (S(x>, ngdy) Stt Ten tram I II III IV V VI vn VIII IX X XI XII Nam 1 Ai NghTa 0,0 0,2 0,2 0,2 0,4 0,3 0,3 0,3 1,0 1,7 1,0 0,6 2,2 2 Cau Lau 0,0 0,0 0,0 0,3 0,3 0,3 0,3 0,4 1,2 1,6 1,2 0,7 2,3 3 Giao Thtiy 0,0 0,0 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 1,0 1.4 1,2 0,7 2,1 4 Hiep Due 0,2 0,0 0,2 0,0 0,3 0,3 0,2 0,3 1,2 1,7 1,7 0,7 2,4 5 Hoi An 0,2 0,2 0,2 0,3 0,2 0,3 0,3 0,6 1,2 1,5 1,3 0,7 2,2 6 Kham Dijc 0,4 0,0 0,2 0.0 0.3 0.0 0,0 0,3 0,8 2,1 2,1 0,9 3,9 7 Nong Son 0.2 0,0 0,0 0.2 0,3 0,2 0,2 0.4 1,2 1,8 1,5 0,7 1,9 8 Que Son 0,0 0,2 0,3 0,2 0,5 0,3 0,3 0,4 1,1 1,8 1,2 0,7 2,1 9 Tam Ki 0,3 0,0 0,3 0,3 0.4 0.4 0,2 0,4 1,3 1,7 1,9 1,1 3,2 10 Thanh MT 0,0 0,0 0,0 0,0 0.3 0.3 0,2 0,3 0,7 1,4 1,5 0,4 1,9 11 Tien Phuoc 0,3 0,0 0,2 0,4 0,5 0,3 0,3 1,1 1,6 1,7 1,6 0,9 2,7 12 Tra My 0,2 0,0 0,2 0,0 0,5 0,3 0,2 0,3 1,0 2,3 2,5 1,1 4,2 13 Trao 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4 0,4 0,0 0,2 0,9 1,5 1,2 0,2 2,4 2.2.2. Xu the bien doi cua mua *Xu the bien ddi cda lugmg mua Lugng raua trung binh ndra tbeo timg thdp nien (TBTN) dugc so sanh vdi lugng raua trung binh nam ciia ca giai doan 1981 - 2010 (TBNN) (Bang 5) [5]. Theo dd thdp nien 1981 - 1990 ghi nhdn sy sut gidm ddng loat ciia lugng mua trfin tdt ca cac tram phd bifin tir 200 - 400 mm Tai Khdm Due, Tifin Phudc, Tam Ki va Tra My lugng mua giam tuang iing la 524,03 mm, 462,75 mm. 434,75 mm vd 369,17 mm. Trong thap nien 1991 - 2000, lugng mua gia tang trfin loan dia ban tinh Quang Nam. Tat ca cdc ttam dfiu cd lugng mua cao ban TBNN tii 40 - 400 mm, diic bigl tai mdt sd noi lugng mua tang dgt bien nhu Tam Ki tang 400,99 mm, Tra My tdng 399,84 mm, Ndng San tang 315,78 mm. Bdng 5. Chuan sai lugng mua trung binh nam qua cdc thgp nien tgi Qudng Nam stt Tram A TBTN (I981-I990) ATBTN (1991-2000) 4 TBTN (2001-2010) so voi TBNN so v4i TBNN so v*l TBNN 1 Ai NghTa -364,50 +43,83 +320,68 2 Cau Lau -261.49 +148,74 +198,81 3 Giao Thiiy -300,31 +271,00 +29,30 4 Hiep Due -383,16 +258,93 +124,22 5 Hpi An -170,94 +261,46 -90,52 6 Kham Dire, -524,03 +71,47 +443,63 7 Nong Son -324,69 +315,78 +8.90 8 Que Son -248,24 +142,44 + 110,68 9 Tam Ki -434,75 +400,99 +33,77 10 Thanh My -98,97 +59,35 +39,62 11 Tien Phuoc -462,75 +252,70 +163,77 12 Tra My -369,17 +399,84 -30,67 13 Trao -282,35 +36,62 + 189.25 Ghi chu- + tdng, - gidm
Biin ddi mua a tinh Qudng Nam giai dogn 1981 -2010 Ponm) Tr?m.AlN^» Pljuni T r ^ m CMII L i u i A ¥ = 31,S1»+1684 KJ^^^AAJM IPSO IflRt lOOO loot [Mm) TramGlaoThu> 010 1980 iOB< inpo l"" 20011 1i P(mmj """ Tr^mKhimDiK y=75 1 6 . . 2 2 8 7 t K Punn) TriimThnnliMf 50off^> '000 JOOO V.' 13,18> 2068 ?000 t 200(1 -* n ^' V '..'.V • • 163
Nguyen Thj Thu Hifin T r 9 m TiAi P h i i * c 60(^"|"" A y = 34,83x+2742 V = 2a,24x*1773 A 4000 - I t 3000 L, 2000 i Y 1000 Nkm NAm 19B0 198.'' 1"90 199} 2000 2005 2010 1980 1985 1990 199* 2000 iOO? 2010 P(iiini) Tr^mTrftMy BOOO 7000 • A v-24,59x+3779 eooo - 5000 -1 •1000 1. 3000 y 2000 1000 0 '— ' ' Nilui 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Hinh 1 Xu the bien doi cua lir^g mira trung binh ndm tgi cdc trgm Thap nifin 2001 - 2010 ghi nhan sir gia tdng lugng mua trung binh ndm d hau het cac tram (11/13). Tuy nbien miic tang ithonva cac tram tang nhieu khdng triing vdi thap nien trudc. Tai Khdm Due vd Ai NghTa lugng mua thdi ki nay tang 443,63 mm va 320,68 mm, trong kbi th^p nhien 1991 - 2000 chi tang 71,47 mm va 43,83 mm. Tai Hgi An vd Tra My, lugng mua giam luang ung la 90,52 mm vd 30,67 mm. Nhin chung lugng mua tai Qudng Nam trong giai do?n 1981 - 2010 cd xu hudng tang len. Xu hudng bien ddi cua lugng mua ndm trong giai do^n 1981 - 2010 dugc the hien rd qua phucmg trinh xu the (Hinh 1). He sd a cua cac phuang trinh deu mang gid tri duong, chirng td lugng mua uong thdi ki ndy tang tren toan lanb thd. Trong dd mgl sd tram cd lugng mua tdng manh nbu Khdm Due, Ai Nghia, Hiep Due, Cdu Ldu. Su gia tdng ve lugng mua d day phu hgp vdi xu budng bien ddi cua lugng mua tai cac dia phucmg thudc Nam Trung Bd. '* Xu thi biin doi cda so ngdy mua ldn vd so ngdy mua rat l&n Hinh 2 bieu dien chudn sai sd ngay mua ldn va sd ngay mua rdt ldn tbeo cac tbdp men 1981 - 1990, 1991 -2000 va 2001 - 2010 so vdi TBNN tbdi ki 1981-2010. Trong thdp nien 1981 - 1990, SNML va SNMRL gidm tren pham vi toan tinb. Tram Tam Ki cd SNML va SNMRL gidm manh nhdt, tuang ung giam 3,27 ngay va 1,5 ngdy so vdi TBNN. Tai tram Kham Due, SNML giam 3,05 ngdy vd SNMRL gidm 1,5 ngdy. Cdc tram cdn lai SNML giam tii 0,5 - 2,5 ngay, SNMRL giam tir 0,1 - 1,0 ngay. Lugng mua ndm trong thdi ki nay giam manh keo theo sy sut gidm cua SNML va SNMRL. Thap nien 1991 - 2000 ghi n h ^ s\r gia tdng manh ciia SNML va SNMRL tren hdu hk cac tram, Tai Tam Ki va Tra My, SNML tang tuang ung la 2,63 va 2,1 ngdy, SNMRL tdng tucmg ung la 1,5 va 1,13 ngay. Ddy la thap nien cd lugng mua gia tang dot bien so vdi trung binh nhieu nam, keo theo SNML va SNMRL Idn tang len, dac bi?t tai Tam Ki vd Tra My lugng mua tang 400 mm so vdi thdi kl 1981-2010. Trong th^p nien 2001 - 2010, SNML vd SNMRL thay ddi kbdng ddng ddu. SNML tang d 9/13 tram, trong dd tdng manh nhdt d Kham Due va Qu6 San (2,88 va 1,59 ngay) vd gidm d 2 tram Hgi An va Trao. SNMRL tang d 7/13 tram, tang manh nhdt d Khdm Due va Ai NghTa (1,63 va 6,77 ngay), giam d 4 tram va 2 tram khdng thay ddi. Tai Ai Ngbia, neu nhu d hai tb^p oien trudc SNML vd SNMRL cd xu hudng giam thi dSn thai ki nay lai tdng manh, do lugng mua tdng dot bi6n (320 mm), Tuong tu tai Kham Due, lugng mua tdng 443 mm khien cho SNML va SNMRL tdng nhanh chdng, 164
Biin ddi mua a ttnh Qudng Nam giat doan 1981 - 2010 vugt xa so vdi hai thap ki trudc vd so vdi cdc khu vuc khac. Ngugc lai, tai Hpi An, lugng mua giam keo theo SNML vd SNMRL giam dang kl. Xet chung ca giai doan 1981 - 2010, xu thl bidn doi ciia SNML vd SNMRL theo hudng tdng len la cbinh. He sd al cua phuang trinh xu the (Bang 6) hdu het dat gid tri duong. Muc tang cua SNML td 0,04 - 0,375 ngay, trong dd cd mpt sd tram SNML tdng cao nhu Khdm Due, Trd My va Tam Ki vdi gia tn tuang ung la 0,375; 0,218 vd 0,202. Rieng t?i tram Hpi An, SNML cd xu hudng gidm vdi be sd al dat gia trj am, tuy nhien muc gidm khdng dang ke. Ddi vdi SNMRL, 11/13 tr^ni cd xu hudng tang, trong dd lang cao nhdt dat 0,209 ngay tai tram Khdm Diic. SNMRL cd xu hudng giam nh? tai Thanh MT va Trao. „.«TBNN iiiq"|ii' l||li||l|-| kii Lli.ij u Tiiuy Due ^ 1 EKic jffniy ii-_.L .•il.lllijl IIJi KhimNonKO-^ T X Il4p MUI KhamNCni, U T~"| Hinh 2. Chudn sai so ngdy mua l&n vd sd ngdy mira rat l&n cdc thdp niin so v&i TBNN Nhu vay cac cbi sd mua d Qudng Nam gom lugng mua trung binh ndm, SNML vd SNMRL trong giai doan 1981 - 2010 deu ldng. Sugia tdng cua lugng mua thudng keo theo sy gia tang ciia SNML va I SNMRL. Didm dang chu y la mua d day tap trung theo miia (3 thang mua mua, thang 9, 10, 11) va thirdng tap trung thanb lung dgt mua ldn vdi lugng mua dat 300 - 500 mm/dat trong 2 - 4 ngay. Su tap trung mdt lugng mua ldn trong tbdi gian ngan da gay nen cac tai bien nhu lu lut, lii quel, trugt Id dat.
Nguyen Thj Thu Hiin Bdng 6. Phuang trinh xu the ctia so ngiy mu-a ldn (SNML) vd so ngdy mu-a rdt ldn (SNMRLl Stt Tin tramPhuwiE trinh xu the ciia SNML Phuone trinh xu the ciia SNMRL 1 Ai Nghia y = 0,16x-306,9 V = 0,075x-145,7 2 Cau Lau y = 0,145x-278,5 y-0.087x-170,7 3 Giao Thiiy y-0,162x-312,3 v=0,059x-112,9 4 Hiep Dlie y = 0,185x-354,6 V = 0,038x-71,91 5 Hoi An y = -0,012x +36,71 y = 0,038x-73,25 6 Kham Diic y = 0,375x-734,6 v = 0,209x-411,0 7 Nong Son y = 0,094x-173,5 y = 0,059x-112,6 8 Que Son y-0,l54x-294,2 y = 0,017x-29,08 9 Tam Kl y-0,202x-389,8 y = 0,085x-163,5 10 Thanh Ml y = 0,044x-77,5 y--0,008x + 21,02 11 Tien Phuoc y = 0,117x-217,7 y=0,020x-34,29 12 Tra My y-0,218x-414,7 y = 0,032x-56,74 13 Tiao y = 0,040x-73,01 y--0,009x +20,48 2.3. Quan h$ cua mua vol trirgt lor dat zoooooo 1 •^5000 n.1 .o™." "•^^00 ' 1«00000 ,-=.«-.,., 4000 '"•»" | \ y = l.«D«.Z6SS r v j f \ / 240 i ijwwio 1 3000 12000Q0 eooooo zooo / - 120 i V= 30473x-i0471__ 1 .y-30473x-6M71_,-t^'Tr^ / 1980 1985 1990 1 91 2000 2005 ~ "i ^ j e& IU3; 1990 1993 2000 zoo vim° —*—KLDCm, —•—LlSianlm 1 —•—KLDDTL —•—SNML Hinh 3. Xu the bien doi cUa KLDDTL vd LMTB ndm, SNML, SNMRL Trugt Id dat la mgt trong nhung tai bien ty nhiSn thudng xuyen xay ra tren dia bdn linh Qudng Nam. Theo sd lieu thdng ke cua cdc ca quan hiiu quan, tii nam 1980 den nay, trugt Id ddt xdy ra d hdu het cac ndm. Khoi lugng ddt da bi trugt Id (KLDDTL) tren todn linh ldn va cd xu hudng tang trong nhiing ndm gdn day (Hinh 3) [4]. Trugt Id dat xay ra la ket qua tac dgng tdng hgp ciia nhidunhan to: dia chdt, dja hinh, khi hdu, thiiy vdn, boat dpng cua con ngudi..., trong dd mua dugc xem la nhdn to dgng luc, true tigp thiic ddy trugt Id. Theo phdn tich thong ke, trugt Id dat d Qudng Nam thucmg xay ra trong hodc sau cac dgt mua ldn va nh&ng nam cd lugng mua ldn hom keo theo khdi lugng ddt dd bi trugt Id ldn ban. Trugt Id ddt cd xu budng tdng ciing vdi su gia tan§ cua mua [1] (Hinh 3). Mdi quan he giua mua vdi Uugt Id dat dugc thl hien thdng qua tinh todn he sd tuang quan. 166
Bien ddi mua d linh Qudng Nam gtai doan 1981 -2010 Bdng 7. He so tuffng quan giira KLDDTL vd mpt sd chi so mua KLDDTL KLDDTL KLDDTL & LMTB nam &SNML &SNMRL He so tuimg quan (r) 0,72 0,61 0,60 Bang 7 the hien h? sd tuang quan (r) giua KLDDTL vdi LMTB nam, SNML va SNMRL. Gid tri cua r dat tir 0,6 - 0,72, th6 hien mdi tuang quan tuyen tinb thudn kha manb giua KLDDTL vdi cac chi sd raua, trong dd tuomg quan m?nh nhat vdi LMTB nam. Dieu dd cho tbdy khi LMTB nam, SNML va SNMRL tdng se lam gia tang trugt Id ddt. 3. Ket luan Dya tren cdc tinh loan thdng ke ket hop vai phdn tich xu the, tdc gia bai bao da nit ra dugc mpt sd ket ludn sau: - Lucmg mua trung binh nam d Qudng Nam cd sy bien ddng ldn trong giai doan 1981 - 2010. Xu hudng bien ddi cua lugng mua theo chieu hudng gia tang tren tat ca cac tram, mac dii miic do tdng khdng ddng deu. - Sd ngay mua ldn vd sd ngdy mua rdt ldn cflng cd xu hudng tang tren hdu bet cac tram va gan nhu cd quan he tbudn chieu vdi lugng mua tnmg binh nam. - Moi quan he giiia mua vdi trucrt Id dat dugc xdc dinb la tuomg quan tuyen tinb thudn. Sy gia tang ve lugng mua trung binh nam, sd ngdy mua ldn va sd ngay mua rdt ldn keo theo sy gia tang ve khdi lugng ddt da bj trugt Id. TAT LIEU THAM KHAO [1] Nguydn Thj Thu Hidn, Mai Trgng Thdng, 2010, Dien bien trugt l& ddt & tinh Qudng Nam. Tuydn tap cdc bdo cdo khoa bpc Hdi nghj khoa hgc Dia li loan qudc lan thu 5. Nxb Khoa hpc Tu nhien va Cdng nghe [2] Nguyin Diic Ngir, Nguyin Trpng Hieu. Phuang phdp chudn bi thdng tin khi hdu cho cdc ngdnh ldnh te quoc ddn. tixh Khoa hoc vd KT thudt, tr. 115. [3] Nguyin Quydt Chidn, 2002. Nghien cuu bien ddi khi hgu viing dong bang sdng Hdng Ih&t Id 1961 - 2000. Ludn van Thac sT khoa hgc Dia li, Tnrdng Dai hgc Su pham Ha Npi. [4] Dang Vfl Khde, 2007. Su dung GIS di ddnh gid do nhgy cdm cua trum ddt: tru&ng hop dogn di qua tinh Qudng Nam cua du&ng Hd Chi Minh. Vien Dja chat, Vien Kboa hpc vd Cdng nghe Viet Nam. [5] M. J. Mantonande/a/.,200i. Trends in extreme daily rainfall and temperature in Southeast Asia and the South Pacific: 1961 - 1998. Intemational Joumal of Climatology, Int. J. Climatol. ABSTRACT Change in rainfall in Quang Nam Province from 1981 to 2010 In this paper, changes and trends in rainfall were analyzed looking at annual average rainfall, number of clays with rainfall > 50 mm and number of days with rainfall > 100 mm that were recorded at 13 observation stations and rain stations from 1981 to 2010 in Quang Nam Province. The results show that average annual rainfall changes dramatically. The average annual rainfall decreases from 1981 to 1990 and increases dramatically from 1991 to 2010. In general, average annual rainfall in Quang Nara increases over the whole penod. The number of days with rainfall > 50 mm and the number of days with rainfall > 100 mm increased. Changes in rainfall patterns plays an important role in increases landslides in Quang Nam. Keywords: Change, rainfall, annual average rainfall, number of days with rainfall > 50 mm, number of days with rainfall > 100 mm trend, landslide, correlation. 167