Biến tấu hay khả năng tạo sinh của nhạc điệu thơ lục bát (Từ nền tảng của ca dao)

BIÏËN TÊËU HAY KHAÃ NÙNG TAÅO SINH<br /> CUÃA NHAÅC ÀIÏÅU THÚ LUÅC BAÁT<br /> (tûâ nïìn taãng cuãa ca dao)<br /> . Chêu Minh Huâng*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Khöng roä úã àêu, tûå bao giúâ luåc baát ra taåi cuãa caác cêëu truác, thò àïën cêëu truác luêån taåo<br /> àúâi vaâ trúã thaânh êm hûúãng chuã àaåo cuãa sinh vaâ giaãi cêëu truác, vúái N. Chomsky vaâ J.<br /> thi ca dên töåc. Duâ hiïån taåi coá nhiïìu quan Derrida, àaä hoaá giaãi sûå cûåc àoan êëy bùçng sûå phaát<br /> àiïím khaác nhau vïì göëc gaác cuãa thú luåc baát1, hiïån tñnh vêån àöång chuyïín hoaá liïn tuåc trong<br /> nhûng coá thïí thöëng nhêët rùçng luåc baát töìn taåi vaâ baãn thên caác cêëu truác vaâ sûå tûúng taác xêm thûåc<br /> coá sûác söëng lêu bïìn nhêët trong lõch sûã thi ca Viïåt giûäa caác hïå thöëng taåo nïìn taãng cho nhûäng phên<br /> Nam. Noá tûâng àûúåc mïånh danh laâ "quöëc phong", tñch ngön ngûä - vùn hoåc àûúng àaåi. Vúái N.<br /> "quöëc tuyá" cuãa thi phaáp thú Viïåt. Chomsky, möåt trong nhûäng phöí quaát ngön ngûä<br /> Caác cöng trònh nghiïn cûáu khi noái àïën thïí laâ qui tùæc caãi biïën (giöëng nhû trong toaán hoåc söë<br /> thú - luêåt thú àaä àùåt luåc baát vaâo hïå thöëng phên 2 taåo sinh ra möåt daäy söë 2, 4, 8, 16..., söë 2 laâ cú<br /> loaåi vúái caác thïí thú - luêåt thú khaác nhau nhû söë vaâ laâ cêëu truác àûúåc taåo sinh tûâ 2, coân n laâ biïën<br /> song thêët luåc baát, cöí thïí, cêån thïí, höîn húåp, tûå söë) [2]; vúái J. Derrida, giûäa caái biïíu àaåt (signifier)<br /> do… Sûå khu biïåt naây chó mang tñnh tûúng àöëi vaâ caái àûúåc biïíu àaåt (signified) laâ möåt quan hïå<br /> khi baãn thên luåc baát (cuäng nhû möåt thïí thú göëc - ài tûâ öín àõnh sang bêët àõnh (differance) [3], dêîn<br /> chuêín khaác) coá nhûäng biïën thïí vaâ chuyïín hoaá àïën hiïån tûúång möîi tûâ ngûä khöng chó quan hïå coá<br /> vïì mùåt loaåi hònh àïí töìn taåi nïëu khöng muöën àaánh qui tùæc vúái nhûäng tûâ khaác trong vùn caãnh maâ<br /> mêët tñnh àa daång cuãa noá. coân coá nhûäng quan hïå bêët qui tùæc vúái nhûäng tûâ<br /> Vïì cêëu truác luêån, bêët cûá hïå thöëng naâo cuäng khaác ngoaâi vùn caãnh (chùèng haån löëi thú Àaáy àôa<br /> coá haåt nhên caác giaá trõ bêët biïën (coá thïí xem nhû muâa ài nhõp haãi haâ/ Nhaâi àaân roát nguyïåt vuá àöi<br /> nhûäng tïë baâo göëc) àïí tûâ àoá phaát sinh nhûäng biïën thúm cuãa nhoám Xuên Thu nhaä têåp laâ nhûäng kïët<br /> àöíi vúái nhûäng giaá trõ múái trong àúâi söëng sinh húåp bêët qui tùæc àiïín hònh). Àöëi vúái thú ca, sûå caãi<br /> àöång cuãa chuáng. Cêëu truác luêån cöí àiïín, tûâ F. de biïën hay nhûäng kïët húåp bêët qui tùæc laâ saáng taåo<br /> Saussure [9] àïën C. Leávi-Strauss [8], àaä àöëi lêåp vö haån, vaâ chó coá thïí giaãi quyïët tñnh qui luêåt cuãa<br /> tuyïåt àöëi giûäa caác hïå thöëng vaâ tñnh àöåc lêåp nöåi noá trïn phûúng diïån cêëu truác êm thanh.<br /> <br /> * NCS chuyïn ngaânh Vùn hoåc Viïåt Nam<br /> 1. Theo Nguyïîn Vùn Hoaân (1974), "thïí luåc baát, súám nhêët cuäng chó xuêët hiïån vaâo khoaãng cuöëi thïë kó XV" [7]. Coân<br /> theo Lam Giang (1967), coá nhûäng chûáng cúá khùèng àõnh luåc baát Viïåt coá tûâ thúâi thuöåc Haán maâ tiïìn thên vöën àaä nùçm<br /> trong ca dao Mûúâng, vaâ caã nhûäng àiïåu haát Champa [4].<br /> <br /> <br /> <br /> 26♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br />  2. Biïën thïí cuãa luåc baát, theo chuáng töi, trûúác hay vêìn lûng" [1], vaâ theo chuáng töi, noá seä àõnh<br /> hïët laâ nhûäng biïën têëu vaâ taåo sinh vïì êm hònh hònh vïì cêëu truác tûâ sú giaãn àïën tinh tïë, tûâ phi<br /> nhaåc àiïåu. Nïëu xem thïí thú - luêåt thú laâ möåt chuêín àïën chuêín hoaá vaâ bùæt àêìu nhûäng caãi biïën<br /> kiïíu cêëu truác êm thanh (tûúng àûúng vúái caác vaâ taåo sinh vïì giai àiïåu, tiïët têëu trong quaá trònh<br /> cêëu truác ngûä phaáp) thò nhûäng biïën thïí cuãa luåc phaát triïín thïí thú. Rêët dïî nhêån ra, yïu vêån cuãa<br /> baát chñnh laâ khaã nùng biïën têëu vaâ taåo sinh cuãa thú Viïåt àaä tûâng xuêët hiïån trong tuåc ngûä, àöìng<br /> "ngûä phaáp êm thanh". dao möåt caách tûå do: Khön cho ngûúâi vaái/ Daåi<br /> 2.1. Caái phöi àêìu tiïn cuãa thú luåc baát cho ngûúâi ta thûúng/ Dúã dúã ûúng ûúng chó töí<br /> Saáng taåo naâo cuäng vêån àöång theo hûúáng: phi ngûúâi ta gheát; Dung dùng dung deã/ Dùæt treã ài<br /> chuêín, chuêín hoaá, phaá chuêín (têët nhiïn seä coá chúi/ Àïën cûãa nhaâ trúâi/ Laåy cêåu laåy múå/ Cho<br /> hiïån tûúång quay ngûúåc laåi nhûng úã möåt trònh àöå chaáu vïì quï/ Cho dï ài hoåc/ Cho coác úã nhaâ/ Cho<br /> khaác). Vïì mùåt lõch sûã, sûå vêån àöång naây laâ caã gaâ búái bïëp/ Ngöìi xïåp xuöëng àêy. Nhûng àïën khi<br /> möåt quaá trònh lêu daâi, tûâ saáng taåo caá nhên àïën löëi thú naây leo thang bùçng caách núái giaän êm tiïët<br /> phöí quaát xaä höåi, röìi nhû möåt cuöåc bûát phaá ngoaån thò yïu vêån àaä dêìn dêìn ài vaâo trêåt tûå: Quaã cau<br /> muåc, caá nhên laåi laâm ra nhûäng giaá trõ múái trïn nho nhoã/ Caái voã vên vên/ Nay anh hoåc gêìn/ Mai<br /> caái nïìn cuãa nhûäng phöí quaát êëy àïí chûáng toã sûå anh hoåc xa/ Em lêëy anh tûâ thuúã mûúâi ba/ Àïën<br /> töìn taåi àöåc àaáo àa daång cuãa nghïå thuêåt. Vïì mùåt nay mûúâi taám thiïëp àaâ nùm con. Giaã thuyïët luåc<br /> cêëu truác, nhûäng gò àaåt àïën chuêín mûåc chùåt cheä baát gieo vêìn lûng úã êm tiïët 4 cuãa doâng baát cöí<br /> seä àöng cûáng laåi (nhû thêët ngön baát cuá Àûúâng hún loaåi gieo vêìn lûng úã êm tiïët thûá 6 nghe chûâng<br /> luêåt chùèng haån) thêåm chñ bõ diïåt vong trong sûå húåp lñ. Nïëu xem vêìn laâ hònh thûác kiïën taåo caác<br /> caånh tranh sinh töìn cuãa thïí loaåi. "tiïëng voång" theo chu kò cuãa soáng êm thanh laâm<br /> Möåt phaát hiïån khaá thuá võ cuãa taác giaã Lam nïn sûå hoaâ êm mang tñnh nhaåc thò buöåc noá phaãi<br /> Giang, yïu vêån laâ möåt neát àùåc thuâ cuãa thi phaáp àùåt àuáng võ trñ cho möåt quaäng caách êm thanh<br /> thú Viïåt vaâ tûâ caái haåt nhên khu biïåt naây, thú ca vûâa àuã cho möåt bûúác thú. Nhû thïë, trong quaá<br /> Viïåt Nam vêån àöång qua nhûäng thïí thûác khaác trònh ài àïën chuêín hoaá êm thanh, sûå àiïìu chónh<br /> nhau: "Ngoaâi cûúác vêån, thi luêåt cuãa Quöëc Phong vêìn lûng trong tuåc ngûä, àöìng dao möåt caách coá trêåt<br /> coân sûã duång möåt löëi gieo vêìn khöng hïì coá trong tûå vaâ dõch chuyïín àïën võ trñ êm tiïët thûá 4 (röìi sau<br /> thi phaáp Trung Hoa: yïu vêån"; "Quöëc Phong yïu àoá chuyïín sang êm tiïët thûá 6 trong luåc baát) laâ möåt<br /> vêån bònh sau naây àûúåc vùn chûúng baác hoåc àiïín quaá trònh coá chuã àñch. Hiïín nhiïn, khi dõch chuyïín<br /> chïë thaânh thú luåc baát"; "Quöëc Phong yïu vêån vêìn, hiïåu ûáng tiïëp theo seä laâ sûå àiïìu chónh êm<br /> trùæc sau naây àûúåc àiïín chïë thaânh thú song thêët hònh cuãa giai àiïåu lêîn tiïët têëu.<br /> luåc baát hay luåc baát giaán thêët" [4]. Hiïín nhiïn, Êm hònh luåc baát gieo vêìn úã êm tiïët thûá 4 cuãa<br /> luåc baát khöng chó coá yïu vêån maâ coân sûã duång doâng baát coá mùåt roä nhêët trong ca dao:<br /> cûúác vêån, nhûng cûúác vêån chó laâ sûå chi viïån àïí "Thuâng thuâng tröëng àaánh nguä liïn<br /> nöëi kïët caác cùåp luåc baát vúái nhau2. Xeát vïì mùåt Chên bûúác xuöëng thuyïìn nûúác mùæt nhû<br /> cêëu truác, cûúác vêån chó laâ nhên töë ngoaåi biïn, maâ mûa".<br /> haåt nhên chñnh cuãa luåc baát vêîn laâ yïu vêån. "Ai ài búâ coã möåt mònh<br /> Phaát hiïån naây coá giaá trõ khi chuáng ta ài tòm Coá núå ên tònh phaãi gheá thùm nhau".(Xin xem<br /> möëi quan hïå giûäa caác thïí thú thuêìn Viïåt (àöëi lêåp baãng 1)<br /> vúái thú baác hoåc göëc Haán) trong tû duy saáng taåo Êm hònh luåc baát gieo vêìn úã êm tiïët thûá 6 cuãa<br /> êm hònh nhaåc àiïåu cuãa dên töåc. Vêìn coá thïí xem cêu baát xuêët hiïån phöí biïën hún, cuäng tûâ ca dao:<br /> laâ caái phöi àêìu tiïn cuãa thú, theo Jakobson laâ "Ta vïì ta tùæm ao ta<br /> "tiïëng vang", "hònh tûúång êm thanh" àûúåc cêëu Duâ trong duâ àuåc ao nhaâ vêîn hún".<br /> truác bùçng "pheáp song haânh" [6], theo Nguyïîn "Coân duyïn keã àoán ngûúâi àûa<br /> Phan Caãnh laâ "caái nuát cuãa àöång lûåc êm thanh" Hïët duyïn ài súám vïì trûa möåt mònh". (Xin<br /> "seä giaän núã vïì moåi phña: söë lûúång êm tiïët cuãa xem baãng 2)<br /> cêu thú, hiïåp vêìn bùçng hay vêìn trùæc vaâ vêìn chên Nhòn chiïìu doåc, thanh àiïåu caác êm tiïët úã võ<br /> <br /> 2. Baâi ca dao: "Trong àêìm gò àeåp bùçng sen…" khöng cêìn coá vêìn chên giûäa hai cùåp luåc baát maâ vêîn tûå nhiïn.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦27<br />  Doâng thú Võ trñ tiïëng<br /> 1 2 3 4 5 6 7 8<br /> Doâng 6 Bùçng Trùæc Bùçng<br /> (hiïåp vêìn)<br /> Doâng 8 Trùæc Bùçng (thêëp) Bùçng<br /> (hiïåp vêìn) Trùæc (cao)<br /> Baãng 1<br /> <br /> Doâng thú Võ trñ tiïëng<br /> 1 2 3 4 5 6 7 8<br /> Doâng 6 Bùçng Trùæc Bùçng<br /> (hiïåp vêìn)<br /> Doâng 8 Bùçng Trùæc Bùçng (cao/thêëp) Bùçng<br /> (hiïåp vêìn) (thêëp/cao)<br /> Baãng 2<br /> <br /> trñ chùén trong loaåi luåc baát gieo vêìn úã êm tiïët thûá Em lêëy chöìng anh tiïëc lùæm thay!<br /> 4 khöng niïm vaâo nhau (cuâng bùçng hay cuâng Ba àöìng möåt múá trêìu cay<br /> trùæc) nhû luåc baát gieo vêìn úã êm tiïët thûá 6 maâ laåi Sao anh khöng hoãi nhûäng ngaây coân khöng?<br /> àöëi nghõch nhau, cho nïn bûúác soáng maånh hún, Bêy giúâ em àaä coá chöìng<br /> vang hún. Têët nhiïn, dûúái caái nhòn cuãa êm luêåt Nhû chim vaâo löìng nhû caá cùæn cêu"…<br /> cöí àiïín thò phûúng thûác húåp êm naây chûa àaåt "Traách loâng cha meå cö dò<br /> chuêín cuãa sûå hoaâ phöëi nhõp nhaâng uyïín chuyïín Àïí con lúä thò nhû giïëng muâa àöng.<br /> trong giai àiïåu vaâ tiïët têëu: giûäa cêu luåc vaâ cêu Giïëng muâa àöng ngûúâi ta coân muác,<br /> baát gêìn nhû laâ möåt nghõch êm giûäa thêëp vaâ cao, Gaái lúä thò nhû suác tröi söng!<br /> nheå vaâ maånh; nhõp cuãa doâng baát hoùåc giaän ra Suác tröi söng ngûúâi ta coân vúát,<br /> hoùåc thu ngùæn laåi (maâ Nguyïîn Phan Caãnh goåi laâ Gaái lúä thò nhû úát chñn cêy"…<br /> phuát ngêåp ngûâng) àïí cho vêìn úã võ trñ thûá 4 cuãa Khi baãn dõch Chinh phuå ngêm, Cung oaán<br /> doâng baát nùçm trong quaäng thúâi gian vûâa àuã möåt ngêm khuác ra àúâi, thïë höîn húåp kia ài vaâo trêåt tûå,<br /> bûúác soáng 6 êm tiïët. Phaãi àïën khi dõch chuyïín thïí song thêët luåc baát ra àúâi àaä thaânh àiïín chïë<br /> gieo vêìn sang võ trñ thûá 6 thò êm hònh luåc baát àïën khùæc nghiïåt vaâ söë phêån cuãa noá khöng khaác<br /> chuêín theo nghôa cöí àiïín múái thûåc sûå hònh thaânh thêët ngön baát cuá Àûúâng luêåt. Mùåc duâ khöng phaãi<br /> trong thïë nhõp nhaâng tïì chónh giûäa caác truåc êm boá buöåc trong baãy chûä taám cêu vúái nhûäng niïm<br /> thanh. luêåt traái phaãi, trïn dûúái chónh tïì nhû Àûúâng luêåt,<br /> Tuy nhiïn, caái phi chuêín laåi mang trong mònh nhûng sûå múã röång àún võ tïë baâo chuêín (böën doâng<br /> noá tñnh àöåc àaáo àïí khöng rêåp vaâo khuön khöí thú: möåt cùåp luåc baát, möåt cùåp song thêët vúái vêìn<br /> chung, luåc baát gieo vêìn úã êm tiïët thûá 4 cuãa doâng vûâa lûng vûâa chên, vûâa bùçng vûâa trùæc cûåc kò khoá<br /> baát seä coân söëng àöång vaâ chó laâm möåt caãi biïën chõu, chûa noái phaãi duâng pheáp àöëi trïn - dûúái,<br /> nûäa tûâ yïu vêån bònh sang yïu vêån trùæc, thïm traái - phaãi) àaä laâm cho song thêët luåc baát phaãi<br /> möåt cho doâng luåc, búát möåt cho doâng baát, cuâng söëng eâo uöåt trong tiïën trònh thú Viïåt.<br /> vúái cú chïë tûå àöång cuãa baãn hoaâ êm bùçng trùæc vaâ 2.2. Luåc baát lûåa choån con àûúâng sinh töìn<br /> nhõp, möåt êm hònh múái xuêët hiïån trong thïë höîn bùçng caái tïë baâo göëc - chuêín laâ cêu saáu - taám<br /> húåp: vúái caách gieo vêìn úã êm tiïët thûá 6 cuãa doâng baát.<br /> "Treâo lïn cêy bûúãi haái hoa Rêët dïî àöìng tònh vúái caác nhaâ ngön ngûä hoåc<br /> Bûúác xuöëng vûúân caâ haái nuå têìm xuên. vaâ folklore, "cùåp 6 tiïëng + 8 tiïëng laâ möåt chónh<br /> Nuå têìm xuên núã ra xanh biïëc, thïí töëi thiïíu cuãa thïí luåc baát" [7]. Búãi vò noá hoaân<br /> <br /> <br /> 28♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> chónh vïì mùåt ngûä nghôa vaâ nhêët laâ hoaân chónh Toám laåi, sûå böë trñ doâng 6 - doâng 8 duâ êën àõnh<br /> vïì mùåt cêëu êm theo chiïët àoaån trong qui luêåt möåt êm hònh so le vïì söë lûúång êm tiïët nhûng laåi<br /> hoaâ thanh cuãa êm nhaåc. Cho nïn, ca dao chó cêìn àïìu àùån vïì tiïët àiïåu: troång êm, keáo theo luêåt<br /> möåt cùåp 6 - 8 laâ àuã: bùçng trùæc vúái sûå àöëi lêåp cao thêëp, trêìm böíng vaâ<br /> "Anh ài anh nhúá quï nhaâ caã nhõp seä vêån àöång möåt caách àïìu àùån. Caách<br /> Nhúá canh rau muöëng nhúá caâ dêìm tûúng". hiïåp vêìn, vïì mùåt êm võ hoåc laâ "sûå tûúng àöìng"<br /> Chuêín úã àêy àûúåc hiïíu laâ caái töìn taåi öín àõnh trong chuöîi nhûäng "dõ biïåt" [5]; vïì ngûä phaáp êm<br /> vaâ mang tñnh phöí quaát. Söë lûúång cuãa êm hònh thanh laâ hònh thûác àiïåp nöëi kïët hai ngûä àoaån vúái<br /> luåc baát naây chiïëm àa söë trong saáng taác dên gian nhau; vïì mùåt nhaåc àiïåu laâ "sûå àöìng voång" cuãa<br /> lêîn baác hoåc, vaâ quan troång hún, trúã thaânh cú chïë möåt chuöîi soáng êm mang laåi chûác nùng thi ca vaâ<br /> tûå àöång trong nghïå thuêåt cêëu êm. Trûúác tiïn laâ caãm xuác thêím myä cuãa noá. Vúái êm hònh cú baãn<br /> cú chïë tûå àöång trong cêëu truác nöåi taåi cuãa thïí thú. êëy, luåc baát àaåt trònh àöå mêîu mûåc cuãa nhaåc thú cöí<br /> Vúái sûå böë trñ doâng thú coá söë lûúång chùén vïì êm àiïín: giai àiïåu, tiïët têëu àaåt àïën sûå haâi hoaâ, nhõp<br /> tiïët àaä êën àõnh cho troång êm - ngûä àiïåu rúi hùèn nhaâng vaâ trêåt tûå nhû chñnh caái chuêín mûåc cuãa<br /> vaâo caác êm tiïët úã võ trñ chùén vaâ hiïín nhiïn dïî thú Àûúâng luêåt.<br /> keáo theo khuön nhõp chùén. Luêåt bùçng trùæc maâ Êm hònh trïn chó coá thïí àûúåc thay àöíi roä neát<br /> hiïåu quaã êm thanh laâ àöå cao - thêëp, trêìm - böíng qua sûå caãi biïën nhõp àiïåu búãi thiïn taâi xûã lñ cuãa<br /> cuäng chó àûúåc tñnh àïën caác êm tiïët úã caác võ trñ taác giaã Truyïån Kiïìu. Vúái caái böåi söë chung 6 - 8,<br /> chùén êëy. Àiïìu thuá võ laâ yïu vêån bònh khöng phaãi luåc baát chuêín êm khöng nhêët thiïët phaãi laâ nhõp<br /> àùåt úã võ trñ naâo khaác maâ úã ngay chñnh êm tiïët thûá chùén. Thi haâo hoå Nguyïîn àaä laâm möåt pheáp phên<br /> 6 cuãa caã hai doâng thú taåo nïn húåp êm nhõp nhaâng àöi vúái thïë àöëi xûáng êm thanh:<br /> cên àöëi àïën chuêín mûåc: quaäng caách vêìn (kïí caã "Mai cöët caách/ tuyïët tinh thêìn<br /> khi doâng 6 sau hiïåp vêìn chên vúái doâng 8 trûúác) Möîi ngûúâi möåt veã/ mûúâi phên veån mûúâi".<br /> luön luön laâ 6 àún võ êm tiïët. Noái theo caách cuãa "Duyïn höåi ngöå/ àûác cuâ lao<br /> F. de Saussure, caái cú chïë tûå àöång naây trúã thaânh Bïn tònh bïn hiïëu/ bïn naâo nùång hún".<br /> möåt "khïë ûúác xaä höåi" trong sûå töìn taåi cuãa luåc Löëi tiïíu àöëi naây khöng phaãi khöng coá trong<br /> baát. Ngûúâi saáng taác vaâ caã ngûúâi àoåc thú nïëu ca dao nhûng àïën Truyïån Kiïìu múái thûåc sûå hoaân<br /> khöng coá möåt yá thûác caãi biïën caá nhên seä khöng chónh möåt caách mêîu mûåc cöí àiïín. Nhûng chûâng<br /> thoaát khoãi caái cú chïë tûå àöång êëy. Nguyïîn Phan nhû caãm thêëy löëi chuêín hoaá naây coá nguy cú rúi<br /> Caãnh chó ra "hiïån tûúång kñ sinh úã vêìn lûng thïí vaâo khuön khöí àiïín chïë kiïíu Àûúâng luêåt, taác<br /> luåc baát àaä chuã yïëu laâ möåt vêën àïì cuãa cêëu truác giaã Truyïån Kiïìu àaä tòm caách thoaát ra àïí ài tòm<br /> trûúác khi laâ möåt vêën àïì lõch sûã" [1], "ÚÃ luåc baát, nhiïìu biïën thïí sinh àöång khaác nhau cho taác phêím<br /> ngay sau tiïëng chuöng baáo kïët thuác cêu luåc thò luåc baát daâi húi cuãa mònh.<br /> söë phêån ngûä êm cuãa êm tiïët thûá 6 cêu baát àaä bõ 2.3. Caác biïën têëu vaâ khaã nùng taåo sinh vïì<br /> àõnh àoaåt röìi; vaâ, sau noá coân hai àún võ mang mùåt nhaåc àiïåu cuãa luåc baát<br /> nghôa nûäa. Möåt cêu thú göìm coá 8 êm tiïët chûá 2.3.1. Khaác vúái song thêët luåc baát, vúái ûu thïë<br /> khöng phaãi 8 êm tiïët laâ möåt cêu thú!" [1]. Chuáng vïì mùåt cêëu truác êm thanh: tônh maâ àöång, kheáp<br /> töi noái thïm, vïì khuön nhõp cuäng thïë, cú chïë êm maâ múã, thïí thú luåc baát vêîn söëng àöång bùçng chñnh<br /> thanh àaä gêy aáp lûåc phaá vúä qui tùæc kïët húåp ngûä noá vaâ bùçng nhûäng biïën thïí vaâ taåo sinh trong doâng<br /> nghôa. Trong trûúâng húåp: Gioá luâa/ maái toác/ hoa chaãy liïn tuåc cuãa tiïën trònh thú Viïåt.<br /> rêm/. Múái hay/ àöi súåi/ vêîn lêìm/ luäi xanh Caái ûu thïë cuãa yïu vêån so vúái cûúác vêån chñnh<br /> (Nguyïîn Ngoåc Hûng), biïët laâ löîi vïì ngûä nghôa laâ caái öín àõnh nhûng laåi bêët àõnh cuãa noá. Cûúác<br /> khi cuåm tûâ "lêìm luäi" nùçm trong hai khuön nhõp vêån, úã thú cêån thïí, vúái võ trñ aáp àùåt úã cuöëi möîi<br /> khaác nhau, nhûng khöng coá caách àiïìu chónh töët doâng thú; möåt laâ taåo nïn sûå chónh tïì vïì hònh<br /> hún. Trûúâng húåp caá nhên cöë tònh biïën àöíi khuön thûác; hai laâ tiïëng voång êm thanh vò thïë bõ ngûng<br /> nhõp: AÁo chaâm àûa/ buöíi phên li. Cêìm tay nhau/ laåi khi doâng thú kïët thuác; ba laâ êën àõnh nïn möåt<br /> biïët noái gò/ höm nay (Töë Hûäu) thò laåi coi chûâng löëi thú àöåc vêån tai haåi, noá khöng coân coá khaã<br /> ngûúâi àoåc àoåc theo quaán tñnh, cûá phên àöi nhõp nùng vêån àöång àïí coá nhûäng biïën thïí vaâ taåo sinh<br /> maâ àoåc nhû caái cú chïë tûå àöång cuãa thïí thú. xoay quanh caái haåt nhên cêëu truác cuãa thïí loaåi.<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦29<br /> Coá chùng, noá chó coá thïí phaá vúä toaân böå hïå thöëng chuyïín cuãa luåc baát khöng coân nûäa, búãi vò noá<br /> cêëu truác nhû àaä tûâng nùçm trong thú cöí thïí vaâ khöng cêìn sûå truyïìn caãm maâ chó cêìn àuác kïët<br /> àöìng dao, sau naây laâ hiïån tûúång caách tên cuãa kinh nghiïåm: chùæc chùæn, cö àoång, khaái quaát.<br /> Thú Múái. Têët nhiïn, cûúác vêån úã hònh thûác tûå do . Phöí biïën hún laâ chó giaãm söë lûúång êm tiïët<br /> nhêët, vêîn coá khaã nùng taåo sinh tûâ möåt haåt nhên úã doâng luåc, coân doâng baát giûä nguyïn àïí duy trò<br /> cêëu truác nhûng haån chïë theo hai caách: möåt laâ, êm hûúãng chuã àaåo cuãa thïí loaåi:<br /> tòm caách giaãi toãa sûå bïë tùæc cuãa hònh thûác àöåc vêån "Trùm hoa àua núã thaáng Giïng<br /> bùçng caách chuyïín àöíi khöí thú (möåt baâi thú göìm Coá böng hoa caãi núã riïng thaáng mûúâi<br /> nhiïìu khöí tûá tuyïåt, möîi khöí tûá tuyïåt coá möåt vêìn Trùm caánh hoa cûúâi<br /> riïng); hai laâ, thay giaán caách àöåc vêån thaânh liïn Trùm nuå hoa núã laâ muâa xuên sang"…<br /> hoaân chuyïín vêån (möåt cùåp vêìn bùçng tiïëp liïìn Hiïån tûúång giaãm söë lûúång êm tiïët seä dêîn àïën<br /> vúái möåt cùåp vêìn trùæc) theo kiïíu àöìng dao: Têåp sûå co laåi hay núái giaän trûúâng àöå êm thanh. Àïën<br /> têìm vöng/ Chõ coá chöìng/ Em úã goaá/ Chõ ùn caá/ àêy seä thêëy möåt lêìn nûäa, yïu vêån laâ haåt nhên<br /> Em muát xûúng/ Chõ nùçm giûúâng/ Em nùçm àêët/ tônh taåi cuãa cêëu truác luåc baát, nhûng laåi laâ trung<br /> Chõ uöëng mêåt/ Em muát ve/ Chõ ùn cheâ/ Em liïëm têm àöång lûåc cuãa tiïën trònh thi phaáp. Vúái võ trñ<br /> baát… Trong khi àoá, yïu vêån, mùåc duâ êën àõnh võ cuãa noá, möåt khi coá sûå dõch chuyïín, lêåp tûác tiïët<br /> trñ hiïåp vêìn úã êm tiïët naâo ài nûäa, xeát vïì mùåt êm têëu, giai àiïåu thú seä biïën àöång theo cú chïë tûå<br /> hònh vêîn coá sûå so le vaâ möåt àöå dû nhêët àõnh cho àöång. Trûúâng húåp luåc baát gieo vêìn úã êm tiïët 4<br /> sûå tiïëp biïën vaâ vêån àöång. Àöìng dao laâ möåt àiïín àaä noái trïn kia laâ möåt àiïín hònh, àöå cao thêëp,<br /> hònh cho sûå nöëi daâi khöng mïåt moãi: Öng giùèng trêìm böíng, daâi ngùæn khaác hùèn luåc baát chuêín. Coân<br /> öng giùng/ Xuöëng chúi vúái töi/ Coá bêìu coá baån/ úã hai vñ duå trïn: úã vñ duå thûá nhêët, caã hai êm tiïët<br /> Coá vaán cúm xöi/ Coá nöìi cúm nïëp/ Coá neåp baánh "ngay", "chay" nùçm úã võ trñ 4, hiïín nhiïn doâng<br /> chûng/ Coá lûng huä rûúåu/ Coá khûúáu àaánh àu/ thûá hai phaãi kïët thuác bùçng thanh trùæc vaâ tiïët nhõp<br /> Thùçng cu vöî chaâi/ Bùæt trai boã gioã... Àöëi vúái thú cuãa noá phaãi biïën àöång, co bïn naây giaän bïn kia<br /> luåc baát, cùåp luåc baát chuêín nhû möåt àún võ tïë baâo (hoùåc Coân hún/ ùn chay noái döëi hoùåc Coân hún<br /> göëc àêìu tiïn, xeát vïì mùåt êm hònh tûúãng chûâng ùn chay/ noái döëi); úã vñ duå thûá hai, sau cùåp luåc<br /> kheáp laåi cho möåt doâng chaãy êm thanh hoaân chónh, baát chuêín laâ möåt biïën thïí, êm tiïët "cûúâi" úã võ trñ<br /> nïëu tiïëp tuåc seä lùåp laåi möåt caách àún àiïåu, nhûng thûá 4 (do doâng luåc bõ giaãm vïì lûúång êm tiïët) laåi<br /> xeát úã chiïìu sêu cêëu truác, caái àún võ tïë baâo göëc êëy hiïåp vêìn vúái êm tiïët "muâa" úã võ trñ thûá 6 cuãa<br /> laåi mang mêìm möëng taåo sinh vö têån. Àoá laâ do doâng baát (nguyïn daång), cho nïn, hoùåc trûúâng<br /> yïu vêån nùçm taåi caái "eo" cuãa doâng thú thuöåc àöå cuãa doâng luåc - böën êm tiïët phaãi giaän ra vúái<br /> nhõp yïëu àïí bùæc cêìu sang nhõp maånh, sau noá coân trûúâng àöå tûúng àûúng vúái 6 êm tiïët, hoùåc trûúâng<br /> thûâa hai êm tiïët àïí cho tiïëng voång êm thanh vêîn àöå cuãa doâng baát phaãi tûå co laåi àïí taåo nïn thïë cên<br /> coân, vaâ àùåc biïåt, khöng bao giúâ àêíy àïën hiïån bùçng vïì nhõp trong baãn phöí êm chung.<br /> tûúång àöåc vêån, vêìn naây chïët, vêìn khaác laåi tiïëp - Nhûng gia tùng söë lûúång êm tiïët múái laâ qui<br /> tuåc naãy sinh, vaâ nhû thïë noá àaä phaá vúä thïë àún luêåt àñch thûåc cuãa nguyïn lñ taåo sinh.<br /> àiïåu vïì tiïëng voång êm thanh. Sûå so le 6 - 8 vúái . Gia tùng doâng luåc, doâng baát giûä nguyïn:<br /> hònh thûác thùæt lûng ong àaä taåo nïn sûå tùng giaãm "Chaâng trêíy ài nûúác mùæt thiïëp töi chaãy quanh<br /> vaâ àöå co giaän vïì êm thanh biïën caái tônh thaânh Chên ài thêët thïíu lúâi anh dùån doâ".<br /> àöång, vaâ àêy chñnh laâ nhên töë chuã àaåo àïí luåc baát . Doâng luåc giûä nguyïn, doâng baát gia tùng:<br /> naãy sinh haâng loaåt caác biïën thïí vaâ taåo sinh trong "Àïën àêy àêët nûúác laå luâng<br /> "ngûä nùng" cuãa noá. Con chim kïu phaãi súå, con caá vêîy vuâng phaãi<br /> - Giaãm söë lûúång êm tiïët laâ möåt neát khaã dô lo".<br /> cuãa biïën thïí luåc baát. . Gia tùng caã hai:<br /> . Giaãm caã doâng luåc lêîn doâng baát thaânh möåt "Súám mûa, trûa baäo, töëi nöìm àöng<br /> cùåp 4 - 6: Öng trúâi kia coân thay àöíi nûäa laâ têëm loâng<br /> "Ùn mùån noái ngay àöi ta".<br /> Coân hún ùn chay noái döëi". Theo chuáng töi, àiïìu quan troång khöng phaãi<br /> Trûúâng húåp naây êm hûúãng mûúåt maâ uyïín gia tùng söë lûúång êm tiïët bao nhiïu (coá thïí lïn<br /> <br /> <br /> 30♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> 9, 10, 11, 12, 13, thêåm chñ nhiïìu hún theo nguyïn Ai ngöìi ai cêu, ai sêìu, ai thaãm, ai thûúng, ai<br /> lñ taåo sinh) maâ úã chêët lûúång cuãa sûå biïën àöíi. Gia caãm, ai nhúá, ai tröng?<br /> tùng nhiïìu hay ñt söë lûúång êm tiïët seä keáo theo sûå Thuyïìn ai thêëp thoaáng bïn söng,<br /> biïën àöíi vïì giai àiïåu, tiïët têëu. Cêu ca dao sau coá Àûa cêu maái àêíy, chaånh loâng nûúác non".<br /> vaâi baãn khaác nhau úã söë lûúång êm tiïët: (Ca Huïë)<br /> "Tûúãng nûúác giïëng sêu, nöëi súåi gaâu daâi Röìi, möåt caách lùång leä, nhûäng luåc baát biïën thïí<br /> Hay àêu giïëng caån, tiïëc hoaâi súåi dêy". laåi chui vaâo thú caác nhaâ thú baác hoåc thúâi trung -<br /> "Tûúãng nûúác giïëng sêu, em nöëi súåi gaâu daâi cêån àaåi, vaâ taái sinh trong thú hiïån àaåi:<br /> Hay àêu giïëng caån, em tiïëc hoaâi súåi dêy". "Búãi vò em maâ anh phaãi ra ài<br /> Caái khaác cuãa caác dõ baãn, theo caác nhaâ folklore, Treâo non röìi lùån suöëi, anh chùèng coá quaãn gò<br /> laâ do quaá trònh truyïìn miïång (tam sao thêët böín), caái têëm thên".<br /> hay do quaá trònh diïîn xûúáng; úã àêy coá thïí noái (Taãn Àaâ - Cêu haát àûúâng trûúâng)<br /> thïm, laâ do nguyïn lñ caãi biïën vaâ taåo sinh cuãa "Súå chi soáng gioá taâu bay<br /> ngûä phaáp êm thanh. ÚÃ baãn thûá hai trong vñ duå Têy kia mònh àaä thùæng, Myä naây ta chùèng<br /> trïn, vïì ngûä phaáp ngûä nghôa, viïåc thïm "em" thua!"<br /> vaâo ngûä àoaån thûá hai àaä xuêët hiïån roä neát, cuå thïí (Töë Hûäu - Meå Suöët)<br /> chuã thïí diïîn xûúáng àöìng thúâi laâ chuã thïí trûä tònh; "Àaãng ta vô àaåi nhû biïín röång nhû söng sêu<br /> vïì ngûä phaáp êm thanh laåi laâ viïåc taåo sinh thïm Ba mûúi nùm phêën àêëu vaâ thùæng lúåi biïët bao<br /> möåt àún võ ngûä êm (tûúng àûúng vúái möåt nöët nhiïu tònh".<br /> nhaåc trong möåt khuön nhõp) dêîn àïën hiïåu ûáng: (Höì Chñ Minh)<br /> nïëu hai ngûä àoaån êm thanh theo baãn 1 àang giaán 3. Möåt kïët cuåc qui chuêín vaâ biïën têëu khaác<br /> caách thò úã baãn 2 laåi tiïëp liïìn nhau, êm hûúãng trúã cuãa luåc baát<br /> nïn ngên nga, mïìm maåi vaâ quyïën ruä hún. Nhû Biïën thïí luåc baát, theo caách hiïíu lêu nay, chuã<br /> thïë viïåc thïm nhûäng tûâ àïåm trong caác baãn dên ca yïëu dûâng laåi úã sûå gia giaãm söë lûúång êm tiïët hay<br /> nhû "êëy", "mêëy", "tang tònh"..., hay àiïåp nhêën möåt caách hiïåp vêìn. Vïì cêëu hònh nhaåc àiïåu, biïën thïí -<br /> ngûä àoaån naâo àoá (daång nhû êëy mêëy vöng nïn noái theo thuêåt ngûä êm nhaåc laâ biïën têëu - sûå caãi<br /> vöng...) chùèng qua laâ viïåc taåo sinh cuãa ngûä phaáp biïën úã nghôa röång nhêët vïì giai àiïåu lêîn tiïët têëu.<br /> êm thanh trong sûå cho pheáp cuãa luêåt hoaâ thanh. Trong yá nghôa naây, biïën thïí luåc baát khöng nhêët<br /> 2.3.2. Trong cuöåc chaåy àua vúái thi ca baác thiïët phaãi giaãm thiïíu hay gia tùng êm tiïët maâ chó<br /> hoåc, nhûäng doâng luåc baát biïën thïí vúái caác daång cêìn biïën têëu thanh àiïåu, tiïët àiïåu. Coá nghôa laâ<br /> taåo sinh trïn àaä sinh söi liïn tuåc, trûúác tiïn noá noá coá thïí qui chuêín úã hònh thaái chung nhûng laåi<br /> nùçm sùén trong caác loaåi hoâ, haát dên gian... úã traång biïën têëu úã nhûäng àún võ cêëu truác khaác.<br /> thaái nguyïn húåp: thú vaâ nhaåc laâ möåt: Giai àiïåu laâ àöå cao thêëp, trêìm böíng cuãa doâng<br /> "Meå ra ài maâ cûãa song loan trïn àoáng dûúái chaãy êm thanh. Chûâng nhû luåc baát àõnh hònh luêåt<br /> caâi bùçng trùæc úã caác êm tiïët chùén khöng àûúåc chùåt cheä<br /> Anh thûúng em chi cho lùæm thò cuäng àûáng cho lùæm, cho nïn nhaâ thú khi cêìn rêët dïî phaá luêåt.<br /> ngoaâi ngoá vö". Loaåi luåc baát gieo vêìn úã êm tiïët thûá 4 cuãa doâng baát,<br /> (Hoâ giaä gaåo miïìn Trung) vïì nguyïn tùæc, êm tiïët thûá 2 phaãi mang thanh trùæc<br /> "Nguä sûå lû hûúng àöìng, àïí taåo nïn thïë quên bònh tam phên:<br /> Anh muöën chúi hûúng aán phaãi vïì chöìng tiïìn 2 4 6<br /> trùm T B T<br /> Anh àêy hai baân tay trùæng, hai nùæm tay Nhûng sûå thûåc, êm tiïët naây coá thïí mang thanh<br /> khöng, bùçng maâ khöng phaá vúä luêåt hoaâ êm:<br /> Tiïìn trùm àêu coá maâ em baão chöìng, "Boáng ai thêëp thoaáng vûúân àaâo<br /> Anh vïì tùæm saåch nöìi àöìng, Phaãi duyïn cö naâo thò cûá viïåc ra".<br /> Röìi treâo lïn hûúng aán daåo böën voâng cho em (Ca dao)<br /> coi". Coi nhû boã qua luêåt cho êm tiïët naây vaâ thay<br /> (Haát phûúâng vaãi) vaâo àoá thïë quên bònh tam phên úã võ trñ khaác cho<br /> "Chiïìu chiïìu trûúác Phuá Vùn Lêu; doâng thú:<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦31<br />  4 6 8 - Da chiïìu/ múái toã sao höm<br /> B T B Maâu thanh thiïn/ àaä vaâo öm giûäa höìn<br /> Möåt khi doâng baát àoáng vai troâ chuã àaåo vïì (Huy Cêån - Tröng lïn)<br /> luêåt quên bònh trong nguyïn tùæc hoaâ thanh, thò - AÁo chaâm àûa/ buöíi phên ly<br /> doâng luåc coá thïí bêët chêëp moåi qui tùæc: Cêìm tay nhau/ biïët noái gò/ höm nay<br /> "Caách mêëy mûúi con söng sêu (Töë Hûäu - Viïåt Bùæc)<br /> Vaâ trùm ngaân vaån nhõp cêìu chïnh vïnh". - Bao giúâ/ cho túái ngaây xûa<br /> (Nguyïîn Bñnh - Lúä bûúác sang ngang) yïu nhû caác cuå/ cho vûâa loâng ta<br /> "ÚÁ Àõch úi! Lïå coá nguöìn caái thúâi/ chûa nhiïîm SIDA<br /> Haäy chia búát nûãa nöîi buöìn sang töi". yïu lùn yïu loác/ la àaâ/ àaä chûa.<br /> (Haân Mùåc Tûã- Naây àêy lúâi ngoåc song song) (Nguyïîn Duy - Àûúåc yïu nhû thïí ca dao)<br /> "Höìn bay! höìn bay! höìn bay! Vúái sûác söëng maånh meä tûå nhiïn êëy, luåc baát<br /> Ngûã a nghiïng tùæ m maá t vaâ n g lay nhaå c khöng cêìn biïën thïí - taåo sinh vïì êm hònh nhaåc<br /> hûúâng". àiïåu nûäa. Chó cêìn chuöìi theo doâng chaãy cuãa êm<br /> (Bñch Khï - Mú tiïn) thanh theo cú chïë tûå àöång, Buâi Giaáng trong cún<br /> Têët nhiïn, àöëi vúái thú Viïåt, luêåt bùçng trùæc mï - höìn nhiïn - vö thûác - tuöíi thú àaä laâm nïn<br /> chó laâ möåt caách mö phoãng êm luêåt hoåc Trung nhûäng vêìn thú bêët chêëp moåi qui tùæc kïët húåp ngûä<br /> Hoa, noá coân möåt thûá luêåt hoaâ thanh khaác nhúâ hïå nghôa:<br /> àöëi lêåp cao thêëp trong cuâng möåt hïå thanh bùçng Möåt höm gêìu guöëc gêìm ghò<br /> hoùåc hïå thanh trùæc cuäng nhû caác àöëi lêåp êm võ Hai höm gêìn guäi cuäng vò ba höm<br /> hoåc khaác maâ tiïëng Viïåt cho pheáp. Böm ha? Àaån haã? bao göìm<br /> Tiïët têëu laâ àöå daâi ngùæn, nhùåt khoan cuãa caác Böìm gao gaåo àoã boã göìm gaåo àen<br /> àún võ êm thanh trong nhûäng khoaãng caách thúâi (Ngêîu hûáng)<br /> gian bùçng nhau. Nïëu xem tiïët têëu laâ neát khu biïåt Giai nhên tinh thïí mùåt trúâi<br /> roä nhêët cuãa chûác nùng thi ca, thò nhûäng biïën thïí Nam nhi chñ khñ muön àúâi mùåt trùng<br /> vïì tiïët têëu múái laâ hònh thûác taåo sinh cao nhêët cuãa Mùåt trúâi yïu dêëu mùåt trùng<br /> thú luåc baát. Thaánh nhên yïu dêëu mùåt trùng mùåt trúâi<br /> Ta trúã laåi Nguyïîn Du vúái kiïåt taác Truyïån (Chuyïån giai nhên)<br /> Kiïìu. Nhûäng luác cêìn hònh thûác nghiïm trang, Cêu chuyïån Xuên Thu nhaä têåp möåt thúâi bõ<br /> nhaâ thú duâng löëi àöëi xûáng tïì chónh trïn kia. Khi xem laâ "tùæc tõ", "huä nuát" àaä àûúåc nhaâ thú kò dõ naây<br /> muöën taåo nïn nhûäng àöåt biïën bêët thûúâng, nhaâ laâm cho noá höìi sinh vaâ söëng àöång bùçng chñnh thïí<br /> thú lêåp tûác thay àöíi tiïët nhõp taåo nïn àöå co giaän luåc baát. Noá coá thïí tùæc tõ vïì ngûä nghôa nhûng khöng<br /> maånh meä cuãa soáng êm: tùæc tõ vïì êm thanh. Trong khi caác qui tùæc kïët húåp<br /> "Ngûúâi lïn ngûåa/ keã chia baâo ngûä nghôa coá thïí bõ "phên maãnh" dûúái caãm quan<br /> Rûâng phong thu/ àaä nhuöëm maâu quan san". hêåu hiïån àaåi thò möåt qui tùæc kïët húåp khaác hònh<br /> "Kiïëp höìng nhan/ coá mong manh thaânh: sûå hoaâ àiïåu cuãa caác àún võ êm thanh.<br /> Nûãa chûâng xuên/ thoùæt/ gaäy caânh thiïn Troâ chúi ngûä nghôa cuãa thi ca coá xu hûúáng<br /> hûúng". quay vïì troâ chúi ngûä êm cuãa möåt thúâi àöìng dao.<br /> Luåc baát tûúãng chûâng àaä bõ vùæt kiïåt sûác khi R. Jakobson khùèng àõnh rùçng "vêën àïì cùn baãn<br /> noá leo tûâ ca dao lïn àïën àónh cao kiïåt taác Truyïån cuãa thi ca laâ sûå song haânh", "Thú ca khöng phaãi<br /> Kiïìu, thïë maâ noá vêîn cûá àuã sûác àïí söëng àöång, lônh vûåc duy nhêët trong àoá yá nghôa tûúång trûng<br /> trûúâng töìn. Noá nghiïîm nhiïn vêîn múái trong cuãa êm thanh böåc löå ra hiïåu ûáng cuãa chuáng,<br /> phong traâo Thú Múái vaâ hiïån àaåi trong thú ca nhûng àoá laâ vuâng àêët maâ möëi liïn hïå giûäa êm<br /> hiïån àaåi: thanh vaâ yá nghôa tûâ chöî tiïìm êín trúã thaânh hiïín<br /> "Lúån khöng nuöi/ àùåc ao beâo nhiïn - vaâ àûúåc biïíu hiïån ra roä rïåt vaâ àêåm àaâ<br /> Giêìu khöng dêy/ chùèng buöìn leo vaâo giaân nhêët" [6]. Coá leä àêy laâ lñ do maâ qui tùæc kïët húåp<br /> Giïëng thúi/ mûa ngêåp nûúác traân ngûä nghôa dûúái caái nhòn cuãa ngûä phaáp hònh thûác<br /> Ba gian/ àêìy caã ba gian/ nùæng chiïìu". bõ rúi vaâo thûá yïëu, caác chûác nùng khaác, nhêët laâ<br /> (Nguyïîn Bñnh - Qua nhaâ) chûác nùng qui chiïëu hiïån thûåc, cuãa ngön ngûä<br /> <br /> <br /> 32♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> nhûúâng bûúác cho chûác nùng thi ca. Àiïìu maâ J. thanh cuãa ngön tûâ cho pheáp coá nhûäng kïët húåp<br /> Derrida quan têm vïì "tñnh chêët bêët àõnh cuãa cêëu àöåc àaáo nùçm ngoaâi lögic thöng thûúâng àïí tûâ àoá<br /> truác ngön ngûä" [3], vúái ngön ngûä thöng thûúâng, taåo nïn möåt thûá lögic ngûä nghôa ngêìm êín bïn<br /> coân coá chöî mú höì, nhûng vúái ngön ngûä thi ca laâ trong. Àiïìu naây khöng àún giaãn, chuáng ta seä<br /> coá thûåc. Sûå liïn tûúãng vö têån giûäa caác lúáp êm baân trong möåt dõp khaác.<br /> <br /> TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO<br /> 1. Nguyïîn Phan Caãnh, 1987, Ngön ngûä thú, Àaåi hoåc vaâ Giaáo duåc chuyïn nghiïåp, Haâ Nöåi.<br /> 2. Àöî Hûäu Chêu, Buâi Minh Toaán, 1993, Àaåi cûúng ngön ngûä hoåc, Giaáo duåc, Haâ Nöåi (taái baãn 2006)<br /> 3. J. Derrida, 1974, Of Grammatology, John Hopkins University Press.<br /> 4. Lam Giang, 1967, Khaão luêån luêåt thú, Sún Quang xuêët baãn, Saigon.<br /> 5. R. Jakobson, 1937, Six Lectures on Sound & Meaning, MIT Press, Cambridge, Mass.<br /> 6. R. Jakobson, 1960, Thi phaáp hoåc (trñch Tiïíu luêån ngön ngûä hoåc àaåi cûúng - Trêìn Duy Chêu dõch 1994), Trûúâng<br /> Àaåi hoåc Sû phaåm thaânh phöë Höì Chñ Minh.<br /> 7. Nguyïîn Xuên Kñnh, 2006, Thi phaáp ca dao, Nxb. Khoa hoåc xaä höåi, Haâ Nöåi.<br /> 8. C. Leávi-Strauss, 1968, Structural Anthropology, Allen Lane, The Penguin Press.<br /> 9. F. Saussure, 1910, Giaáo trònh ngön ngûä hoåc àaåi cûúng, (Cao Xuên Haåo dõch), Nxb. Khoa hoåc xaä höåi, Haâ Nöåi (taái<br /> baãn 2005).<br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> VARIATIONS OR GENERATIVE ABILITY<br /> OF VIETNAMESE SIX-AND-EIGHT WORD VERSES<br /> (ON THE BASIC OF FOLK VERSES)<br /> . Chêu Minh Huâng, M.A.<br /> <br /> The writing focuses on the following issues:<br /> 1. Elucidating the structural kinetic mechanism of six-and-eight word verses: with<br /> the nucleus of medial rhyme the verses go through several changes of rhyme position,<br /> number of syllables... resulting in changes of rhythm, tune and hence the diversified<br /> vitality of the verses.<br /> 2. Notwithstanding a generative from, the six-eight word verses are not self-<br /> destructible. In its evolution, the six-eight word verses have returned to itself as a self-<br /> assertion in the struggle for existence among other forms.<br /> 3. Once achieving the natural beauty of rhythm, poets of six-eight word verses tend<br /> to renew it with irregular semantic combination, the semantic game of poetry in its<br /> turn tends to get back to the phonological game.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦33<br />