Biểu tượng trong lễ hội Rija Praong của người Chăm ở Nam Trung Bộ

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 32 (57) - Thaùng 9/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Biểu tượng trong lễ hội Rija Praong<br /> của người Chăm ở Nam Trung Bộ<br /> Symbols in the Rija Praong festival among Cham people in South Central Vietnam<br /> <br /> ThS. Từ Thị Phi Điệp,<br /> Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ<br /> <br /> Tu Thi Phi Diep, M.A.,<br /> Southern Institute of Social Sciences<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Rija Praong là lễ hội múa lớn nằm trong hệ thống lễ hội dân gian của người Chăm do tộc họ tổ chức, có<br /> ảnh hưởng của văn hóa Hồi giáo từ Malaysia. Đây là một trong những nghi lễ quan trọng trong hệ thống<br /> lễ nghi tín ngưỡng của người Chăm mang tính ma thuật, nghiêng về phương thức trình diễn, múa hát,<br /> kịch nghệ nhằm để chữa bệnh, cầu cúng tổ tiên và vị thần linh phù hộ độ trì dân chúng. Nhiều biểu<br /> tượng nghi lễ, diễn xướng xuất hiện trong lễ hội này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nguồn gốc của lễ hội<br /> và sự gửi gắm những tâm tư, nguyện vọng của họ đến thần linh, gia đình, tộc họ, thông qua đó hiểu<br /> được những giá trị của văn hóa Chăm trong sự giao lưu tiếp biến với văn hóa bên ngoài. Bài viết trình<br /> bày một số biểu tượng và ý nghĩa của nó trong lễ hội Rija Praong của người Chăm vùng Nam Trung Bộ.<br /> Từ khóa: biểu tượng, âm nhạc, múa, người Chăm, Rija Praong.<br /> Abstract<br /> Rija Praong is a big dancing festival in the set of folk festivals held by Cham families, due to the<br /> influence of Islamic culture from Malaysia. It is one of the important religious rites of Cham people,<br /> imbued with the witchcraft practice and inclined to the folk dancing, singing and dramatic performance<br /> for the purpose of curing sick people, making worship to the ancestors and the deities, and asking for<br /> blessing. Many ritual symbols and performing activities carried out in the festival provide us with<br /> further understanding of the origin of the festival as well as the aspirations and desires that Cham people<br /> would like to pray for and whereby we can realize the folk cultural values of Cham people in the<br /> acculturation and exchange with the external cultures. The paper focuses on describing some symbols<br /> and their meanings in the Rija Praong festival of Cham people in South Central Vietnam.<br /> Keywords: symbol, music, dance, Cham people, Rija Praong.<br /> <br /> <br /> 1. Một vài quan niệm về biểu tượng nhiều hơn một ý nghĩa là đại diện cho<br /> Về mặt thuật ngữ, biểu tượng (symbol chính bản thân nó”. Biểu tượng có tính đa<br /> trong tiếng Anh) là một từ bắt nguồn từ nghĩa nhưng chúng ta có thể chia làm hai<br /> ngôn ngữ cổ ở châu Âu (symbolus trong nghĩa chính là biểu hình (visible sign) và<br /> tiếng La Mã và symbolon trong tiếng Hy biểu ý (idea). Ở giai đoạn ban đầu có lẽ<br /> Lạp). Theo Từ điển biểu tượng (Dictionary ngôn ngữ biểu tượng thường mang tính<br /> of Symbols) của C. G. Liungman thì đơn giản và ước lệ. Về sau, do sự phát triển<br /> “những gì được gọi là biểu tượng khi nó của xã hội loài người, ngôn ngữ biểu tượng<br /> được một nhóm người đồng ý rằng nó có ngày càng được mở rộng đến mọi thành tố<br /> <br /> 130<br />  TỪ THỊ PHI ĐI P<br /> <br /> <br /> văn hóa và mọi mặt đời sống của con thông qua tính “động” đặc thù của văn hóa.<br /> người. Bên cạnh đó, ý nghĩa của các biểu Quan điểm của Victor Turner và<br /> tượng cũng ngày càng rộng lớn hơn, trừu Clifford Geertz về thuyết nhân học biểu<br /> tượng hơn và tính chất biểu đạt cũng không tượng như sau: “Biểu tượng là đơn vị nhỏ<br /> còn ranh giới giữa biểu hình và biểu ý như nhất của nghi lễ, cái giữ lại những thuộc<br /> giai đoạn đầu mà thường là sự kết hợp của tính cụ thể của hành vi nghi lễ, nó đơn vị<br /> cả hai [1]. cơ bản của một cấu trúc cụ thể trong bối<br /> Biểu tượng là cách dùng hình này để cảnh nghi lễ”. “Nghi lễ là hành vi được quy<br /> tỏ nghĩa nọ, là mượn một cái gì đó để định có tính chất nghi thức dành cho những<br /> tượng trưng cho một cái gì khác. Trên tinh dịp, không liên quan đến các công việc có<br /> thần đó, có người coi biểu tượng là một cái tính chất kỹ thuật hàng ngày, mà có quan<br /> gì, ngoài ý nghĩa vốn có của nó, còn hàm hệ với các niềm tin vào đấng tối cao hay<br /> chứa một ý nghĩa khác, tức ngoài nghĩa các sức mạnh thần bí” [3].<br /> đen còn có nghĩa bóng. Ông quan tâm tới sự vận hành của biểu<br /> Biểu tượng là một sản phẩm đặc biệt tượng trong việc duy trì xã hội. Biểu tượng<br /> trong đời sống của con người. Khi chưa có vận hành trong tiến trình xã hội, khi gộp lại<br /> biểu tượng, con người chỉ sống với thực tại với nhau theo một sắp xếp nào đó trong<br /> nhưng khi đã hình thành hệ thống biểu một bối cảnh (đặc biệt là trong nghi lễ), sẽ<br /> tượng (tức là hệ thống của những sự vật, tạo nên một sự chuyển đổi xã hội căn bản.<br /> hiện tượng được gán cho các ý nghĩa) thì Diễn giải về biểu tượng có thể được rút ra<br /> con người sống đồng thời với hai thế giới: từ ba cấp độ: 1) hình dạng bên ngoài và đặc<br /> thế giới thực tại và thế giới của các biểu tính có thể quan sát, 2) diễn giải của chuyên<br /> tượng. Thật đúng như các tác giả của Từ gia và thường dân trong xã hội, 3) suy luận<br /> điển biểu tượng văn hóa thế giới đã nói: từ bối cảnh cụ thể của nhà nghiên cứu.<br /> “Chúng ta không chỉ sống trong một thế Clifford Geertz xem văn hóa là một<br /> giới biểu tượng, mà còn một thế giới biểu tập hợp có tổ chức các hệ thống biểu<br /> tượng sống trong chúng ta” [2]. tượng. Văn hoá không phải là một mô hình<br /> Nhân học biểu tượng còn được biết đến trong đầu con người mà nằm trong biểu<br /> với một cái tên khác là nhân học diễn giải tượng và hành động tập thể. Biểu tượng là<br /> (interpretive anthropology) một bộ môn phương tiện chuyển tải ý nghĩa. Ông không<br /> khoa học nơi các nhà khoa học ủng hộ việc quan tâm tới việc biểu tượng thể hiện chức<br /> giải thích văn hoá thông qua ý nghĩa của năng văn hoá ra sao, mà xem xét biểu<br /> các biểu tượng. Quan niệm của các nhà tượng ảnh hưởng đến cách con người nghĩ<br /> nhân học theo trường phái này là tiếp cận về thế giới của họ như thế nào.<br /> các “quan điểm bản địa” (native point of Lý thuyết biểu tượng và diễn giải của<br /> view) để tìm hiểu tính chất trừu tượng và đa Victor Turner, Clifford Geertz giúp bài viết<br /> nghĩa của các biểu tượng. Tại đây các biểu phân tích và giải thích ý nghĩa những biểu<br /> tượng được sáng tạo và sử dụng trong cộng tượng xuất hiện trong diễn trình nghi lễ<br /> đồng và trong quá trình giao tiếp của xã hội trong lễ hội Rija Praong của người Chăm.<br /> loài người. Mỗi biểu tượng đặc trưng Trong lễ hội này, các biểu tượng luôn đi<br /> thường đại diện cho một ý nghĩa văn hóa thành cặp đôi như thầy Maduen gắn với bà<br /> riêng nhưng sự cộng hưởng của chúng lại Raja, thầy Maduen gắn với trống baranưng,<br /> chính là sự định dạng của đời sống văn hóa Ciét atau và hai chiếc thuyền… Đây cũng<br /> <br /> 131<br /> BIỂU TƯỢNG TRONG LỄ H I RIJA PRAONG CỦA NGƯỜI CHĂM Ở NAM TRUNG B<br /> <br /> <br /> là những cặp biểu tượng mang yếu tố nhị tầng cao khoảng 40cm. Đây là vật lễ chính,<br /> nguyên trong cấu trúc lễ. Những cặp biểu đặt trang trọng ở chính giữa bàn tổ của nhà<br /> tượng này phản ánh cốt lõi nội dung và ý lễ. Khai trầu là nơi trú ngụ của các vị thần<br /> nghĩa của lễ. Đó là tục tôn thờ tổ tiên, tôn và cũng là biểu tượng cho linh hồn của các<br /> thờ các vị thần Chăm và Mã Lai, cầu mong vị thần được thờ cúng trong lễ Rija Praong.<br /> con người thoát khỏi bệnh tật, sức khỏe dồi Thon Hala có 3 tầng tượng trưng cho<br /> dào, sinh sôi nảy nở, bình an. cái tháp - tượng trưng cho Pô Bành Kìnà và<br /> 2. Các hình thức biểu tượng chi phối cũng là tượng trưng cho thân thể con người<br /> hoạt động trong Lễ hội Rija Praong (gồm đầu mình và tay chân) [5].<br /> Lễ Rija Praong là một tín ngưỡng dân Tranh trang trí paning<br /> gian của người Chăm mang tính ma thuật, Nhà lễ có một tranh trang trí duy nhất<br /> nghiêng về phương thức trình diễn, múa gọi là paning. Tranh này được các nghệ<br /> hát, kịch nghệ nhằm để chữa bệnh, cầu nhân Chăm vẽ trân vải, mô tả hình ảnh trần<br /> cúng tổ tiên và vị thần linh phù hộ độ trì gian và thiên đường theo từng mẫu chuyện<br /> dân chúng. Đây là lễ nghi lớn nhất và quan và sức tưởng tượng của người xưa. Một<br /> trọng nhất trong hệ thống lễ hội múa của paning thường được vẽ nhiều hình khác<br /> người Chăm. Theo Hải Liên, lễ Rija nhau như hình rồng bay, voi, ngựa, nhà<br /> Praong là lễ Trả nợ lời hứa. Khi gia tộc vua, kiệu, binh lính, dân thường. Bên cạnh<br /> làm ăn sa sút, dịch bệnh xảy ra cho người đó còn có những hình vẽ mô tả những lễ<br /> và gia súc, tai họa đến với cháu con, lúc ấy vật dâng cúng như mâm trầu, chuối, xôi,<br /> người tộc trưởng van vái bền trên phù hộ con dê… hoặc vẽ những nhạc cụ như trống<br /> cho gia tộc yên vui, làm ăn tấn tới, gia súc ghinăng. baranưng, kèn saranai… Đặc biệt<br /> đầy đàn… Họ hứa sẽ tổ chức một lễ Rija tranh còn vẽ những hình người đánh trống<br /> Praong để tạ ơn trên. Lời hứa đã nói thì nhảy múa và cuối cùng là hình ảnh quan lại<br /> phải thực hiện, cho dù gia tộc ấy có nghèo tham dự, thưởng thức lễ Rija Praong.<br /> khổ đến đâu hoặc người hứa có thể đã chết, Nội dung của tranh trang trí paning<br /> nhưng cả gia tộc phải thực hiện, có khi sau thường có 3 phần: 1) Phần trên nói về Cõi<br /> đó năm hoặc mười năm. Như vậy, việc trên (các thần linh); 2) Phần giữa nói về<br /> thực hiện lời hứa để trả nợ cho bề trên phù Quý tộc; 3) Phần dưới nói về Dân gian. Có<br /> hộ là mục đích và nguyên do sinh ra lễ Rija khi vẽ 12 con giáp, có khi vẽ các vị thần,<br /> Praong [4]. mượn hình ảnh các vị thần trong trường ca<br /> Trong suốt quá trình diễn ra lễ hội, Ramayana, cũng có ảnh hưởng của Trung<br /> người Chăm dùng những hình ảnh, vật Quốc, vẽ mái nhà có 3 cửa (tôn giáo<br /> dụng, đạo cụ, tranh vẽ… để tượng trưng Bàlamôn… vẽ xe trâu, cảnh đi lễ, thích gì<br /> cho từng sự việc mà thông qua đó họ muốn vẽ nấy nhưng không xa rời những nội dung<br /> gửi gắm những tâm tự, nguyện vọng đến trên. Sau này họ vẽ thêm các huyền thoại<br /> thần linh, gia đình, tộc họ. (từ trường ca Arya, Ramayana…) nhưng<br /> 2.1. Biểu tượng trong nghi lễ vẫn bảo đảm 3 nội dung trên. Mỗi tộc họ<br /> Khai trầu lễ có thể vẽ khác nhau, làng này vẽ khác làng<br /> Khai trầu lễ làm bằng gỗ có đế cao kia, vùng này vẽ khác vùng kia [6].<br /> khoảng 20cm, bên trên có cái mâm bằng Có thể nói, những hình vẽ trên paning<br /> phẳng đường kính khoảng 30cm. Trên khai thể hiện cấu trúc xã hội người Chăm - một<br /> trầu này người Chăm đan trầu thành ba xã hội có giai cấp và chuyên làm nghề<br /> <br /> 132<br />  TỪ THỊ PHI ĐI P<br /> <br /> <br /> nông, đi biển, làm rừng… làm lễ cúng mới tiến hành. Trống ghinăng<br /> Ciét Atau/Ciét Praok bao giờ cũng gọi là đôi trống bởi vì nó có<br /> Ciét Atau - là một loại giỏ đan bằng hai chiếc, một chiếc âm một chiếc dương;<br /> tre, hình hộp vuông có nắp đậy dùng để hoặc một chiếc cái một chiếc đực; hoặc một<br /> đựng trang phục và vật lễ của tổ tiên. chiếc trống một chiếc mái. Bản thân mỗi<br /> Trong Ciét Atau thường có ít nhất ba bộ chiếc trống có đầu âm là đầu dùng tay vỗ và<br /> trang phục, trong đó một bộ áo đỏ váy đầu dương là dùng dùi đánh, dùi trống cũng<br /> trắng, khăn chụp (thay mão) dùng để múa phải dùng loại gỗ tốt vừa có độ dai mềm và<br /> mừng vua chúa, một bộ áo váy nữ màu phải chắc. Tính năng của trống ghinăng,<br /> trắng có khăn của nữ, dùng để múa mừng một chiếc giữ nhịp chính theo quy định của<br /> Patri và một bộ áo váy nam, khăn nam mỗi bài bản đã có sẵn, một chiếc vừa điểm<br /> dùng để múa mừng Patra. Vật lễ này chỉ những nhịp phụ, gây ấn tượng rộng ràng<br /> duy nhất được bà Raja sử dụng, mặc trong độc đáo. Những người có trình độ đánh<br /> những dịp cúng lễ của tộc họ, đặc biệt trống giỏi thường là điều khiển dàn nhạc<br /> trong lễ Rija Praong để thờ cúng linh hồn hoặc là người đứng đầu dàn nhạc Theo tập<br /> của hai vị thần Patri và Patra có nguốn gốc quán tín ngưỡng, muốn học trống phải cúng<br /> người Mã Lai. Còn Ciét Praok được dùng một con gà, một chai rượu, một nải chuối.<br /> để đựng trang phục lễ của người trong họ Khi tập đánh trống, không được tập trong<br /> chết thiêng, linh hồn bất tử có khả năng nhà mà phải đưa nhau ra ngoài vườn hoặc<br /> phù hộ độ trì con cháu. Từ đó tộc họ tôn khi rừng xa nhà.<br /> lên thành vị thần của tộc họ. Cả hai Ciét Trống baranưng là loại trống tròn bịt<br /> Atau và Ciét Praok thường được người da một mặt, đường kính khoảng 0,45m.<br /> Chăm thờ đôi với nhau, được xem là biểu Mặt trống bịt da dê, thân trống bằng gỗ,<br /> tượng của linh hồn tổ tiên. xung quanh thân trống có đục 12 lỗ, mỗi lỗ<br /> 2.2. Biểu tượng trong âm nhạc được giữ chặt bằng mỗi con nem và có<br /> Trống kinăng với hình dáng thuôn dài, quấn dây mây xung quanh. Đây là bộ phận<br /> đường kính đầu nhỏ 15cm - 20cm, đường tăng giảm âm thanh và nốt nhạc của trống.<br /> kính đầu to khoảng 25cm - 30cm, chiều dài Trống này được người Chăm xem là biểu<br /> khoảng 70cm - 80cm, khi sử dụng thường tượng cho lống ngực (tim, phổi, ngũ tạng),<br /> để chéo nhau, rất giống đôi chân của một là biểu hiện cái tâm con người. Trống<br /> người ngồi vắt chéo. Tang trống là một baranưng là nhạc cụ, được xem là vật tổ<br /> thân gỗ khoét rỗng giữa, phía ngoài chằng của thầy Maduen, vỗ trống trong tư thế<br /> dây mây tạo nét thẩm mỹ và tránh khỏi vỡ. ngồi, đặt trống vào đùi, ôm sát vào ngực và<br /> Từ khi bắt đầu vào rừng đi tìm những vỗ hai tay vào trống.<br /> khúc gỗ thích hợp là phải có lễ cúng. Những Mặt trống Baranưng vẽ hình 8 lá<br /> khúc gỗ đã tìm thấy phải được giữ nguyên, (giống lá bồ đề) tượng trưng cho 8 hướng, ở<br /> khoét rỗng ruột và phơi cho đến khi thật khô giữa có biểu tượng âm dương tượng trưng<br /> tránh sự biến dạng do tác động của thời tiết, cho mặt trăng, mặt trời. Ngoài ra phần dưới<br /> da bịt vào mặt trống cũng phải tính và chọn của Baranưng có 12 cái chốt gọi là chốt<br /> rất kỹ, đến những dây mây để ràng kéo mặt tăng tượng trưng cho 12 con giáp [7].<br /> trống khi căng khi chùng như lên dây theo ý Kèn saranai là chiếc kèn làm bằng hai<br /> muốn cũng phải vào rừng chọn thận trọng, mảnh tre mỏng ghép lại, dài chừng 40cm -<br /> khi bắt đầu làm trống phải coi ngày giờ tốt 45cm, thân kèn dài chừng 20cm, khoét 7 lỗ<br /> <br /> 133<br /> BIỂU TƯỢNG TRONG LỄ H I RIJA PRAONG CỦA NGƯỜI CHĂM Ở NAM TRUNG B<br /> <br /> <br /> bấm nhỏ. Loa kèn dài tới 10cm - 12cm, hoặc bằng vải, trang trí kim sa hoặc chất<br /> đường kính 4cm - 4,5cm, làm bằng sừng bắt sáng, có nơi thêm tua ở đầu quạt với<br /> hoặc ngà. Âm thanh của kèn Saranai khỏe, các sắc màu hồng, xanh, trắng rất đẹp.<br /> vang, đanh, đôi khi có tiếng rè. Kèn saranai Cũng là múa quạt, nhưng các điệu múa lại<br /> có 5 nốt âm thanh tương đương với 5 nốt rất nhiều như biyen - múa công; kamang -<br /> nhạc đồ fa sol la rê và cũng là tượng trưng múa gà lôi; Tiong - múa chim nhồng;<br /> cho 5 ngũ quan của con người. marai - múa chim trĩ… Các động tác múa<br /> Người Chăm thường dùng một hình đa dạng, mô phỏng các động tác của loài<br /> ảnh ví von để để giải thích về cấu trúc dàn chim, có khi là những cánh chim công<br /> nhạc truyền thống của mình như sau: (biyen) xòe ra làm đẹp cho đời; những con<br /> (1) Cặp trống kinăng được coi là đôi bướm giữa mùa hè bay lượn; con gà tây<br /> chân (vì hình dáng giống đôi chân, vị trí (tiong) trong vườn nhà reo lên khi đón<br /> thường để trên mặt đất, theo chiều đứng). khách. Quạt còn có thể tượng trưng cho sự<br /> (2) Chiếc trống baranưng được coi là cao sang quý phái (chalija), quạt có thể<br /> chiếc bụng (vì hình dáng tròn, dẹt), vị trí diễn tả hoàng tử giàu sang (patra). Không<br /> thường đeo trước bụng). chỉ vậy, quạt còn là vật linh thiêng đặt trên<br /> (3) Kèn saranai được coi là cái miệng. bàn thờ thần để cúng cầu mong những điều<br /> Người Chăm thường triết lý về âm tốt đẹp cho dân tộc. Quạt trên tay bà Raja<br /> nhạc của mình như sau: đôi chân phải chắc đầy bí ẩn, người con trai đạp lửa đầy sức<br /> (ý nói tiết tấu phải rành mạch, rõ ràng, chắc mạnh đánh đuổi tà ma quỷ quái. Quạt liên<br /> chắn), cái bụng phải tốt (ý nói những tiết kết xoay vòng nối tiếp nhau biểu hiện vũ<br /> tấu bổ sung của baranưng phải phong phú, trụ nơi con người đang sống, hay làn sóng<br /> phù hợp với tiết tấu của kinăng, âm sắc nhấp nhô thay nhau vỗ vào bờ…<br /> phải chuẩn xác), thì cái miệng mới nói Khăn là đạo cụ quan trọng trong điệu<br /> được những lời hay (ý nói kèn saranai mới múa khăn, được người Chăm chính tay dệt,<br /> phát huy được hết khả năng diễn tấu). Như chiều dài khoảng 1,8m - 2m, chiều ngang<br /> vậy, thông qua một cách ví von dân gian, khoảng 0,4m - 0,6m có viền hai đầu bằng<br /> người Chăm đã ý thức được vai trò quan sợi rua trắng. Khăn này chính là chiếc khăn<br /> trọng của tiết tấu trong âm nhạc truyền đội đầu thường ngày của phụ nữ Chăm.<br /> thống Chăm. Chiếc khăn cũng biểu hiện tiếng nói tâm<br /> Ceng (Chiêng) là loại nhạc cụ gõ bằng tình của các cô gái Chăm, nó như những<br /> đồng có đường kính 0,3m. Chiêng có 2 loại: cánh hoa tượng trưng cho tấm lòng trong<br /> chiêng mặt bằng và chiêng có núm. Chiêng trắng, tinh khiết, đáng yêu của các cô gái.<br /> thường dùng dùi gỗ ở đầu dùi quấn vải mềm Chính vì ý nghĩa đó nên chiếc khăn luôn<br /> để gõ, sử dụng trong các lễ hội Chăm như lễ luôn có màu trắng. Khi biểu diễn, người<br /> múa Rija, tế lễ thần linh Puis, payak, ngoài nghệ sĩ cầm khăn, dùng cổ tay hất khăn<br /> ra còn được sử dụng trong đám tang. Bên lên, lúc khoan thai, nhẹ nhàng, khi mạnh<br /> cạnh chiêng còn có Mã la nhưng nhạc cụ mẽ, dứt khoát theo nhịp của nhạc.<br /> này do người Raglai biểu diễn nhân ngày 3. Kết luận<br /> hội cúng lễ ở đền tháp…” [8]. Lễ hội Chăm là một bức tranh văn hóa<br /> 2.3. Biểu tượng trong múa dân gian sống động, đầy màu sắc, trong đó<br /> Quạt là đạo cụ múa có mặt trong nhiều diễn xướng dân gian là một nét văn hóa<br /> điệu múa dân gian, được làm bằng giấy nghệ thuật liên quan đến phong tục, đời<br /> <br /> 134<br />  TỪ THỊ PHI ĐI P<br /> <br /> <br /> sống tín ngưỡng, có nhiều phần nghiêng về 4. Hải Liên (1999), Vai trò âm nhạc trong lễ hội<br /> phương thức trình diễn. Trong đó, Rija dân gian của tộc người Chăm ở Ninh Thuận,<br /> Nxb. Âm nhạc, Hà Nội, tr.110.<br /> Praong được xem là một lễ hội diễn xướng<br /> 5. Trần Phương Nguyên - Từ Thị Phi Điệp<br /> dân gian tổng hợp với đầy đủ yếu tố trình (2014), Tài liệu điền dã tại Ninh Thuận,<br /> diễn như văn chương, sự tích, trò chuyện phỏng vấn sâu Maduen Thiên Sanh Thềm,<br /> (tuồng); nghệ thuật ca múa nhạc; và sân ngày 16/8/2014, tại làng Hữu Đức.<br /> khấu như là đền tháp, nhà lễ… Nghệ thuật 6. Trần Phương Nguyên - Từ Thị Phi Điệp<br /> biểu diễn ấy không chỉ dừng lại bằng (2014), Tài liệu điền dã tại Ninh Thuận,<br /> những động tác tượng trưng, trong một một phỏng vấn sâu Đàng Năng Thọ, 19/8/2014, tại<br /> làng Bàu Trúc.<br /> khung cảnh ước lệ, mà nó là một nghệ<br /> 7. Trần Phương Nguyên - Từ Thị Phi Điệp<br /> thuật biểu diễn dân gian vừa mang tính ước (2014), Tài liệu điền dã tại Ninh Thuận,<br /> lệ, vừa mang tính cụ thể, sinh động. Lễ hội phỏng vấn sâu Maduen Thiên Sanh Thềm,<br /> Rija Praong có nhiều yếu tố hợp thành, 16/8/2014, tại làng Hữu Đức.<br /> trong đó biểu tượng đóng vai trò quan 8. Sakaya (2003), Lễ hội của người Chăm, Nxb<br /> trọng thể hiện các cam kết tôn giáo, sự phô Văn hóa dân tộc, Hà Nội, tr.189.<br /> diễn của nghi lễ, sự tham gia vào các cuộc TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> tranh tài, hoặc sự thể hiện những kỹ năng 1. Lê Ngọc Canh, Tô Đông Hải (1995), Nghệ<br /> đặc biệt như đánh trống, thổi kèn, múa hát thuật biểu diễn truyền thống Chăm, Nxb Văn<br /> và kể truyện… Các biểu tượng trong lễ hội hóa Dân tộc, Hà Nội.<br /> Rija Praong chính là công cụ biểu hiện văn 2. Đinh Hồng Hải (2010), Nghiên cứu văn hóa<br /> hóa của họ thông qua nhân sinh quan và bằng phương pháp luận Nhân học biểu tượng,<br /> thế giới quan. Việc tìm hiểu các biểu tượng Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Khoa học xã<br /> trong lễ hội này giúp chúng ta hiểu rõ hơn hội Việt Nam, http://qlkh.hcmussh.edu.vn<br /> về những gì đã diễn ra trong đời sống của (truy cập 11/12/2013).<br /> người Chăm và đó chính là những nét văn 3. Mai Văn Hai, Mai Kiệm (2011), Xã hội học<br /> hóa đặc sắc mà người Chăm còn lưu truyền văn hóa - Hà Nội: Nxb Khoa học xã hội.<br /> đến ngày nay. 4. Hải Liên (1999), Vai trò âm nhạc trong lễ hội<br /> dân gian của tộc người Chăm ở Ninh Thuận,<br /> Chú thích: Nxb Âm nhạc, Hà Nội.<br /> 1. Đinh Hồng Hải (2010), Nghiên cứu văn hóa 5. Trương Văn Món (2012), Mối quan hệ giữa<br /> bằng phương pháp luận Nhân học biểu tượng, văn hóa Chăm và văn hóa Mã Lai thông qua<br /> Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Khoa học xã lễ Rija Praong và Mak Yong, Luận án Tiến sĩ<br /> hội Việt Nam, http://qlkh.hcmussh.edu.vn<br /> Lịch sử - TP.HCM: Trường Đại học Khoa học<br /> (truy cập 11/12/2013)<br /> Xã hội và Nhân văn.<br /> 2. Mai Văn Hai - Mai Kiệm (2011), Xã hội học<br /> văn hóa, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 6. Trần Phương Nguyên, Từ Thị Phi Điệp<br /> tr.149. (2014), Tài liệu điền dã tại Ninh Thuận.<br /> 3. Victor Turner (2006), "Biểu tượng trong nghi 7. Victor W. Tuner (2006), "Biểu tượng trong<br /> lễ của người Ndembu", trong Những vấn đề nghi lễ của người Ndembu", trong Những vấn<br /> nhân học tôn giáo - Nxb Đà Nẵng, Tạp chí đề nhân học tôn giáo - Nxb Đà Nẵng, Tạp chí<br /> Xưa & Nay, tr.242. Xưa & Nay.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 26/8/2017 Biên tập xong: 15/9/2017 Duyệt đăng: 20/9/2017<br /> <br /> <br /> <br /> 135<br />